ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ತ್ರಯೋದಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ
ಪೂರ್ವಪೃಷ್ಠಮ್      ಉತ್ತರಪೃಷ್ಠಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಪ್ರಕೃತ್ಯೈವ ಚ ಕರ್ಮಾಣಿ ಕ್ರಿಯಮಾಣಾನಿ ಸರ್ವಶಃ ।
ಯಃ ಪಶ್ಯತಿ ತಥಾತ್ಮಾನಮಕರ್ತಾರಂ ಸ ಪಶ್ಯತಿ ॥ ೨೯ ॥
ಪ್ರಕೃತ್ಯಾ ಪ್ರಕೃತಿಃ ಭಗವತಃ ಮಾಯಾ ತ್ರಿಗುಣಾತ್ಮಿಕಾ, ‘ಮಾಯಾಂ ತು ಪ್ರಕೃತಿಂ ವಿದ್ಯಾತ್’ (ಶ್ವೇ. ಉ. ೪ । ೧೦) ಇತಿ ಮಂತ್ರವರ್ಣಾತ್ , ತಯಾ ಪ್ರಕೃತ್ಯೈವ ಚ ನ ಅನ್ಯೇನ ಮಹದಾದಿಕಾರ್ಯಕಾರಣಾಕಾರಪರಿಣತಯಾ ಕರ್ಮಾಣಿ ವಾಙ್ಮನಃಕಾಯಾರಭ್ಯಾಣಿ ಕ್ರಿಯಮಾಣಾನಿ ನಿರ್ವರ್ತ್ಯಮಾನಾನಿ ಸರ್ವಶಃ ಸರ್ವಪ್ರಕಾರೈಃ ಯಃ ಪಶ್ಯತಿ ಉಪಲಭತೇ, ತಥಾ ಆತ್ಮಾನಂ ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಮ್ ಅಕರ್ತಾರಂ ಸರ್ವೋಪಾಧಿವಿವರ್ಜಿತಂ ಸಃ ಪಶ್ಯತಿ, ಸಃ ಪರಮಾರ್ಥದರ್ಶೀ ಇತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಃ ; ನಿರ್ಗುಣಸ್ಯ ಅಕರ್ತುಃ ನಿರ್ವಿಶೇಷಸ್ಯ ಆಕಾಶಸ್ಯೇವ ಭೇದೇ ಪ್ರಮಾಣಾನುಪಪತ್ತಿಃ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ॥ ೨೯ ॥
ಪ್ರಕೃತ್ಯೈವ ಚ ಕರ್ಮಾಣಿ ಕ್ರಿಯಮಾಣಾನಿ ಸರ್ವಶಃ ।
ಯಃ ಪಶ್ಯತಿ ತಥಾತ್ಮಾನಮಕರ್ತಾರಂ ಸ ಪಶ್ಯತಿ ॥ ೨೯ ॥
ಪ್ರಕೃತ್ಯಾ ಪ್ರಕೃತಿಃ ಭಗವತಃ ಮಾಯಾ ತ್ರಿಗುಣಾತ್ಮಿಕಾ, ‘ಮಾಯಾಂ ತು ಪ್ರಕೃತಿಂ ವಿದ್ಯಾತ್’ (ಶ್ವೇ. ಉ. ೪ । ೧೦) ಇತಿ ಮಂತ್ರವರ್ಣಾತ್ , ತಯಾ ಪ್ರಕೃತ್ಯೈವ ಚ ನ ಅನ್ಯೇನ ಮಹದಾದಿಕಾರ್ಯಕಾರಣಾಕಾರಪರಿಣತಯಾ ಕರ್ಮಾಣಿ ವಾಙ್ಮನಃಕಾಯಾರಭ್ಯಾಣಿ ಕ್ರಿಯಮಾಣಾನಿ ನಿರ್ವರ್ತ್ಯಮಾನಾನಿ ಸರ್ವಶಃ ಸರ್ವಪ್ರಕಾರೈಃ ಯಃ ಪಶ್ಯತಿ ಉಪಲಭತೇ, ತಥಾ ಆತ್ಮಾನಂ ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಮ್ ಅಕರ್ತಾರಂ ಸರ್ವೋಪಾಧಿವಿವರ್ಜಿತಂ ಸಃ ಪಶ್ಯತಿ, ಸಃ ಪರಮಾರ್ಥದರ್ಶೀ ಇತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಃ ; ನಿರ್ಗುಣಸ್ಯ ಅಕರ್ತುಃ ನಿರ್ವಿಶೇಷಸ್ಯ ಆಕಾಶಸ್ಯೇವ ಭೇದೇ ಪ್ರಮಾಣಾನುಪಪತ್ತಿಃ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ॥ ೨೯ ॥

ಪ್ರಕೃತಿಶಬ್ದಸ್ಯ ಸ್ವಭಾವವಾಚಿತ್ವಂ ವ್ಯಾವರ್ತಯತಿ -

ಪ್ರಕೃತಿರಿತಿ ।

ಮಾಯಾಶಬ್ದಸ್ಯ ಸಂವಿತ್ಪರ್ಯಾಯತ್ವಂ ಪ್ರತ್ಯಾಹ -

ತ್ರಿಗುಣೇತಿ ।

ಉಕ್ತಾ ಪರಸ್ಯ ಶಕ್ತಿಃ - ಮಾಯಾ, ಇತ್ಯತ್ರ ಶ್ರುತಿಸಂಮತಿಮಾಹ -

ಮಾಯಾಂ ತ್ವಿತಿ ।

ಅನ್ಯೇನ ಕೇನಚಿತ್ ಕ್ರಿಯಮಾಣಾನಿ ನ ಭವಂತಿ ಕರ್ಮಾಣಿ, ಇತಿ ಏವಕಾರಾರ್ಥಮಾಹ -

ನಾನ್ಯೇನೇತಿ ।

ಕಿಂ ತತ್ ಅನ್ಯತ್ ನಿಷೇಧ್ಯಮ್ ? ಇತ್ಯುಕ್ತೇ, ಸಾಂಖ್ಯಾಭಿಪ್ರೇತಾ ಪ್ರಧಾನಾಖ್ಯಾ ಪ್ರಕೃತಿಃ, ಇತ್ಯಾಹ -

ಮಹದಾದೀತಿ ।

ಸರ್ವಪ್ರಕಾರತ್ವಮ್ - ಕಾಮ್ಯತ್ವನಿಷಿದ್ಧತ್ವಾದಿನಾ ಪ್ರಕಾರಬಾಹುಲ್ಯಮ್ । ಆತ್ಮಾನಮ್ ಉಕ್ತವಿಶೇಷಣಂ ಯಃ ಪಶ್ಯತಿ, ಇತಿ ಪೂರ್ವೇಣ ಸಂಬಂಧಃ ।

‘ಸ ಪಶ್ಯತಿ’ (ಭ. ಗೀ. ೧೩-೨೭) ಇತಿ ಅಯುಕ್ತಮ್ , ಪುನರುಕ್ತೇಃ, ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಆಹ -

ಸ ಪರಮಾರ್ಥೇತಿ ।

ಆತ್ಮನಾಂ ಪ್ರತಿದೇಹಂ ಭಿನ್ನತ್ವೇ ತೇಷು ಸಮದರ್ಶನಮ್ ಅಯು್ಕ್ತಮ್ , ಇತ್ಯುಕ್ತಸ್ಯ ಕಃ ಸಮಾಧಿಃ? ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಆಹ -

ನಿರ್ಗುಣಸ್ಯೇತಿ

॥ ೨೯ ॥