శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
ప్రకృత్యైవ కర్మాణి క్రియమాణాని సర్వశః
యః పశ్యతి తథాత్మానమకర్తారం పశ్యతి ॥ ౨౯ ॥
ప్రకృత్యా ప్రకృతిః భగవతః మాయా త్రిగుణాత్మికా, మాయాం తు ప్రకృతిం విద్యాత్’ (శ్వే. ఉ. ౪ । ౧౦) ఇతి మన్త్రవర్ణాత్ , తయా ప్రకృత్యైవ అన్యేన మహదాదికార్యకారణాకారపరిణతయా కర్మాణి వాఙ్మనఃకాయారభ్యాణి క్రియమాణాని నిర్వర్త్యమానాని సర్వశః సర్వప్రకారైః యః పశ్యతి ఉపలభతే, తథా ఆత్మానం క్షేత్రజ్ఞమ్ అకర్తారం సర్వోపాధివివర్జితం సః పశ్యతి, సః పరమార్థదర్శీ ఇత్యభిప్రాయః ; నిర్గుణస్య అకర్తుః నిర్విశేషస్య ఆకాశస్యేవ భేదే ప్రమాణానుపపత్తిః ఇత్యర్థః ॥ ౨౯ ॥
ప్రకృత్యైవ కర్మాణి క్రియమాణాని సర్వశః
యః పశ్యతి తథాత్మానమకర్తారం పశ్యతి ॥ ౨౯ ॥
ప్రకృత్యా ప్రకృతిః భగవతః మాయా త్రిగుణాత్మికా, మాయాం తు ప్రకృతిం విద్యాత్’ (శ్వే. ఉ. ౪ । ౧౦) ఇతి మన్త్రవర్ణాత్ , తయా ప్రకృత్యైవ అన్యేన మహదాదికార్యకారణాకారపరిణతయా కర్మాణి వాఙ్మనఃకాయారభ్యాణి క్రియమాణాని నిర్వర్త్యమానాని సర్వశః సర్వప్రకారైః యః పశ్యతి ఉపలభతే, తథా ఆత్మానం క్షేత్రజ్ఞమ్ అకర్తారం సర్వోపాధివివర్జితం సః పశ్యతి, సః పరమార్థదర్శీ ఇత్యభిప్రాయః ; నిర్గుణస్య అకర్తుః నిర్విశేషస్య ఆకాశస్యేవ భేదే ప్రమాణానుపపత్తిః ఇత్యర్థః ॥ ౨౯ ॥

ప్రకృతిశబ్దస్య స్వభావవాచిత్వం వ్యావర్తయతి -

ప్రకృతిరితి ।

మాయాశబ్దస్య సంవిత్పర్యాయత్వం ప్రత్యాహ -

త్రిగుణేతి ।

ఉక్తా పరస్య శక్తిః - మాయా, ఇత్యత్ర శ్రుతిసంమతిమాహ -

మాయాం త్వితి ।

అన్యేన కేనచిత్ క్రియమాణాని న భవన్తి కర్మాణి, ఇతి ఎవకారార్థమాహ -

నాన్యేనేతి ।

కిం తత్ అన్యత్ నిషేధ్యమ్ ? ఇత్యుక్తే, సాఙ్ఖ్యాభిప్రేతా ప్రధానాఖ్యా ప్రకృతిః, ఇత్యాహ -

మహదాదీతి ।

సర్వప్రకారత్వమ్ - కామ్యత్వనిషిద్ధత్వాదినా ప్రకారబాహుల్యమ్ । ఆత్మానమ్ ఉక్తవిశేషణం యః పశ్యతి, ఇతి పూర్వేణ సమ్బన్ధః ।

‘స పశ్యతి’ (భ. గీ. ౧౩-౨౭) ఇతి అయుక్తమ్ , పునరుక్తేః, ఇత్యాశఙ్క్య, ఆహ -

స పరమార్థేతి ।

ఆత్మనాం ప్రతిదేహం భిన్నత్వే తేషు సమదర్శనమ్ అయు్క్తమ్ , ఇత్యుక్తస్య కః సమాధిః? ఇత్యాశఙ్క్య, ఆహ -

నిర్గుణస్యేతి

॥ ౨౯ ॥