ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಯದಾ ಭೂತಪೃಥಗ್ಭಾವಮೇಕಸ್ಥಮನುಪಶ್ಯತಿ
ತತ ಏವ ವಿಸ್ತಾರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಸಂಪದ್ಯತೇ ತದಾ ॥ ೩೦ ॥
ಯದಾ ಯಸ್ಮಿನ್ ಕಾಲೇ ಭೂತಪೃಥಗ್ಭಾವಂ ಭೂತಾನಾಂ ಪೃಥಗ್ಭಾವಂ ಪೃಥಕ್ತ್ವಮ್ ಏಕಸ್ಮಿನ್ ಆತ್ಮನಿ ಸ್ಥಿತಂ ಏಕಸ್ಥಮ್ ಅನುಪಶ್ಯತಿ ಶಾಸ್ತ್ರಾಚಾರ್ಯೋಪದೇಶಮ್ , ಅನು ಆತ್ಮಾನಂ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷತ್ವೇನ ಪಶ್ಯತಿ ಆತ್ಮೈವ ಇದಂ ಸರ್ವಮ್’ (ಛಾ. ಉ. ೭ । ೨೫ । ೨) ಇತಿ, ತತ ಏವ ತಸ್ಮಾದೇವ ವಿಸ್ತಾರಂ ಉತ್ಪತ್ತಿಂ ವಿಕಾಸಮ್ ಆತ್ಮತಃ ಪ್ರಾಣ ಆತ್ಮತ ಆಶಾ ಆತ್ಮತಃ ಸ್ಮರ ಆತ್ಮತ ಆಕಾಶ ಆತ್ಮತಸ್ತೇಜ ಆತ್ಮತ ಆಪ ಆತ್ಮತ ಆವಿರ್ಭಾವತಿರೋಭಾವಾವಾತ್ಮತೋಽನ್ನಮ್’ (ಛಾ. ಉ. ೭ । ೨೬ । ೧) ಇತ್ಯೇವಮಾದಿಪ್ರಕಾರೈಃ ವಿಸ್ತಾರಂ ಯದಾ ಪಶ್ಯತಿ, ಬ್ರಹ್ಮ ಸಂಪದ್ಯತೇ ಬ್ರಹ್ಮೈವ ಭವತಿ ತದಾ ತಸ್ಮಿನ್ ಕಾಲೇ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ॥ ೩೦ ॥
ಯದಾ ಭೂತಪೃಥಗ್ಭಾವಮೇಕಸ್ಥಮನುಪಶ್ಯತಿ
ತತ ಏವ ವಿಸ್ತಾರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಸಂಪದ್ಯತೇ ತದಾ ॥ ೩೦ ॥
ಯದಾ ಯಸ್ಮಿನ್ ಕಾಲೇ ಭೂತಪೃಥಗ್ಭಾವಂ ಭೂತಾನಾಂ ಪೃಥಗ್ಭಾವಂ ಪೃಥಕ್ತ್ವಮ್ ಏಕಸ್ಮಿನ್ ಆತ್ಮನಿ ಸ್ಥಿತಂ ಏಕಸ್ಥಮ್ ಅನುಪಶ್ಯತಿ ಶಾಸ್ತ್ರಾಚಾರ್ಯೋಪದೇಶಮ್ , ಅನು ಆತ್ಮಾನಂ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷತ್ವೇನ ಪಶ್ಯತಿ ಆತ್ಮೈವ ಇದಂ ಸರ್ವಮ್’ (ಛಾ. ಉ. ೭ । ೨೫ । ೨) ಇತಿ, ತತ ಏವ ತಸ್ಮಾದೇವ ವಿಸ್ತಾರಂ ಉತ್ಪತ್ತಿಂ ವಿಕಾಸಮ್ ಆತ್ಮತಃ ಪ್ರಾಣ ಆತ್ಮತ ಆಶಾ ಆತ್ಮತಃ ಸ್ಮರ ಆತ್ಮತ ಆಕಾಶ ಆತ್ಮತಸ್ತೇಜ ಆತ್ಮತ ಆಪ ಆತ್ಮತ ಆವಿರ್ಭಾವತಿರೋಭಾವಾವಾತ್ಮತೋಽನ್ನಮ್’ (ಛಾ. ಉ. ೭ । ೨೬ । ೧) ಇತ್ಯೇವಮಾದಿಪ್ರಕಾರೈಃ ವಿಸ್ತಾರಂ ಯದಾ ಪಶ್ಯತಿ, ಬ್ರಹ್ಮ ಸಂಪದ್ಯತೇ ಬ್ರಹ್ಮೈವ ಭವತಿ ತದಾ ತಸ್ಮಿನ್ ಕಾಲೇ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ॥ ೩೦ ॥

ಉಪದೇಶಜನಿತಂ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷದರ್ಶನಮನುವದತಿ -

ಆತ್ಮೈವೇತಿ ।

ಭೂತಾನಾಂ ವಿಕಾರಾಣಾಂ ನಾನಾತ್ವಂ ಪ್ರಕೃತ್ಯಾ ಸಹ ಆತ್ಮಮಾತ್ರತಯಾ ಪ್ರಲೀನಂ ಪಶ್ಯತಿ । ನಹಿ ಭೂತಪೃಥಕ್ತ್ವಂ ಸತ್ಯಾಂ ಪ್ರಕೃತೌ, ಕೇವಲೇ ಪರಸ್ಮಿನ್ ವಿಲಾಪಯಿತುಂ ಶಕ್ಯತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಪರಿಪೂರ್ಣಾತ್ ಆತ್ಮನ ಏವ ಪ್ರಕೃತ್ಯಾದೇಃ ವಿಶೇಷಾಂತಸ್ಯ ಸ್ವರೂಪಲಾಭಮ್ ಉಪಲಭ್ಯ ತನ್ಮಾತ್ರತಾಂ ಪಶ್ಯತಿ, ಇತ್ಯಾಹ -

ತತ ಏವೇತಿ ।

ಉಕ್ತಮೇವ ವಿಸ್ತಾರಂ ಶ್ರತ್ಯವಷ್ಟಂಭೇನ ಸ್ಪಷ್ಟಯತಿ -

ಆತ್ಮತ ಇತಿ ।

ಬ್ರಹ್ಮಸಂಪತ್ತಿರ್ನಾಮ ಪೂರ್ಣತ್ವೇನ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಃ, ಅಪೂರ್ಣತ್ವಹೇತೋಃ ಸರ್ವಸ್ಯ ಆತ್ಮಸಾಕೃತತ್ವಾತ್ , ಇತ್ಯಾಹ -

ಬ್ರಹ್ಮೈವೇತಿ ।

ಜ್ಞಾನಸಮಾನಕಾಲೈವ ಮುಕ್ತಿಃ, ಇತಿ ಸೂಚಯತಿ -

ತದೇತಿ

॥ ೩೦ ॥