శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
యదా భూతపృథగ్భావమేకస్థమనుపశ్యతి
తత ఎవ విస్తారం బ్రహ్మ సమ్పద్యతే తదా ॥ ౩౦ ॥
యదా యస్మిన్ కాలే భూతపృథగ్భావం భూతానాం పృథగ్భావం పృథక్త్వమ్ ఎకస్మిన్ ఆత్మని స్థితం ఎకస్థమ్ అనుపశ్యతి శాస్త్రాచార్యోపదేశమ్ , అను ఆత్మానం ప్రత్యక్షత్వేన పశ్యతి ఆత్మైవ ఇదం సర్వమ్’ (ఛా. ఉ. ౭ । ౨౫ । ౨) ఇతి, తత ఎవ తస్మాదేవ విస్తారం ఉత్పత్తిం వికాసమ్ ఆత్మతః ప్రాణ ఆత్మత ఆశా ఆత్మతః స్మర ఆత్మత ఆకాశ ఆత్మతస్తేజ ఆత్మత ఆప ఆత్మత ఆవిర్భావతిరోభావావాత్మతోఽన్నమ్’ (ఛా. ఉ. ౭ । ౨౬ । ౧) ఇత్యేవమాదిప్రకారైః విస్తారం యదా పశ్యతి, బ్రహ్మ సమ్పద్యతే బ్రహ్మైవ భవతి తదా తస్మిన్ కాలే ఇత్యర్థః ॥ ౩౦ ॥
యదా భూతపృథగ్భావమేకస్థమనుపశ్యతి
తత ఎవ విస్తారం బ్రహ్మ సమ్పద్యతే తదా ॥ ౩౦ ॥
యదా యస్మిన్ కాలే భూతపృథగ్భావం భూతానాం పృథగ్భావం పృథక్త్వమ్ ఎకస్మిన్ ఆత్మని స్థితం ఎకస్థమ్ అనుపశ్యతి శాస్త్రాచార్యోపదేశమ్ , అను ఆత్మానం ప్రత్యక్షత్వేన పశ్యతి ఆత్మైవ ఇదం సర్వమ్’ (ఛా. ఉ. ౭ । ౨౫ । ౨) ఇతి, తత ఎవ తస్మాదేవ విస్తారం ఉత్పత్తిం వికాసమ్ ఆత్మతః ప్రాణ ఆత్మత ఆశా ఆత్మతః స్మర ఆత్మత ఆకాశ ఆత్మతస్తేజ ఆత్మత ఆప ఆత్మత ఆవిర్భావతిరోభావావాత్మతోఽన్నమ్’ (ఛా. ఉ. ౭ । ౨౬ । ౧) ఇత్యేవమాదిప్రకారైః విస్తారం యదా పశ్యతి, బ్రహ్మ సమ్పద్యతే బ్రహ్మైవ భవతి తదా తస్మిన్ కాలే ఇత్యర్థః ॥ ౩౦ ॥

ఉపదేశజనితం ప్రత్యక్షదర్శనమనువదతి -

ఆత్మైవేతి ।

భూతానాం వికారాణాం నానాత్వం ప్రకృత్యా సహ ఆత్మమాత్రతయా ప్రలీనం పశ్యతి । నహి భూతపృథక్త్వం సత్యాం ప్రకృతౌ, కేవలే పరస్మిన్ విలాపయితుం శక్యత ఇత్యర్థః ।

పరిపూర్ణాత్ ఆత్మన ఎవ ప్రకృత్యాదేః విశేషాన్తస్య స్వరూపలాభమ్ ఉపలభ్య తన్మాత్రతాం పశ్యతి, ఇత్యాహ -

తత ఎవేతి ।

ఉక్తమేవ విస్తారం శ్రత్యవష్టమ్భేన స్పష్టయతి -

ఆత్మత ఇతి ।

బ్రహ్మసమ్పత్తిర్నామ పూర్ణత్వేన అభివ్యక్తిః, అపూర్ణత్వహేతోః సర్వస్య ఆత్మసాకృతత్వాత్ , ఇత్యాహ -

బ్రహ్మైవేతి ।

జ్ఞానసమానకాలైవ ముక్తిః, ఇతి సూచయతి -

తదేతి

॥ ౩౦ ॥