परस्य कर्तृत्वादेरभावे कस्य तदिष्टम् ? इति पृच्छति -

कः पुनरिति ।

परस्मात् अन्यस्य कस्यचित् जीवस्य कर्तृत्वादि, इति आशङ्कामनुवदति -

यदीति ।

तस्मिन् पक्षे प्रक्रमभङ्गः स्यात् , इति दूषयति -

तत इति ।

ईश्वरातिरिक्तजीवानङ्गीकारात् नोपक्रमविरोधोऽस्ति, इति शङ्कते -

अथेति ।

तर्हि प्रतीतकर्तृत्वादेः अधिकरणं वक्तव्यम् ; इति पूर्ववादी आह -

क इति ।

परस्यैव कर्तृत्वाद्याधारत्वात् नास्तिं वक्तव्यम् , इत्याशङ्क्य, आह -

परो वेति ।

नास्तीति वाच्यम् , इति पूर्वेण सम्बन्धः । नहि कर्तृत्वादिभावत्वे परस्य अस्मदादिवत् ईश्वरत्वम् , इति भावः ।

परस्य अन्यस्य वा कर्तृत्वादौ अविशिष्टे ‘शरीरस्थोऽपि’ इत्यादि श्रुतिमूलमपि ज्ञातुं वक्तुं च अशक्यत्वात् त्याज्यमेवेति परीक्षकसंमत्या उपसंहरति -

सर्वथेति ।

परस्य वस्तुनः अकर्तुः अभोक्तुश्च अविद्यया तदारोपात् आदेयमेव भगवन्मतम् , इति परिहरति -

तत्रेति ।

तमेव परिहारं प्रपञ्चयति -

अविद्येति ।

व्यावहारिके कर्तृत्वादौ इष्टे परमार्थिकमेव किं नेष्यते? तत्राह -

नत्विति ।

वास्तवकर्तृत्वाद्यभावे लिङ्गम् उपन्यस्यति -

अत इति

॥ ३१ ॥