శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
మమ యోనిర్మహద్బ్రహ్మ తస్మిన్గర్భం దధామ్యహమ్
సమ్భవః సర్వభూతానాం తతో భవతి భారత ॥ ౩ ॥
మమ స్వభూతా మదీయా మాయా త్రిగుణాత్మికా ప్రకృతిః యోనిః సర్వభూతానాం కారణమ్సర్వకార్యేభ్యో మహత్త్వాత్ భరణాచ్చ స్వవికారాణాం మహత్ బ్రహ్మ ఇతి యోనిరేవ విశిష్యతేతస్మిన్ మహతి బ్రహ్మణి యోనౌ గర్భం హిరణ్యగర్భస్య జన్మనః బీజం సర్వభూతజన్మకారణం బీజం దధామి నిక్షిపామి క్షేత్రక్షేత్రజ్ఞప్రకృతిద్వయశక్తిమాన్ ఈశ్వరః అహమ్ , అవిద్యాకామకర్మోపాధిస్వరూపానువిధాయినం క్షేత్రజ్ఞం క్షేత్రేణ సంయోజయామి ఇత్యర్థఃసమ్భవః ఉత్పత్తిః సర్వభూతానాం హిరణ్యగర్భోత్పత్తిద్వారేణ తతః తస్మాత్ గర్భాధానాత్ భవతి హే భారత ॥ ౩ ॥
మమ యోనిర్మహద్బ్రహ్మ తస్మిన్గర్భం దధామ్యహమ్
సమ్భవః సర్వభూతానాం తతో భవతి భారత ॥ ౩ ॥
మమ స్వభూతా మదీయా మాయా త్రిగుణాత్మికా ప్రకృతిః యోనిః సర్వభూతానాం కారణమ్సర్వకార్యేభ్యో మహత్త్వాత్ భరణాచ్చ స్వవికారాణాం మహత్ బ్రహ్మ ఇతి యోనిరేవ విశిష్యతేతస్మిన్ మహతి బ్రహ్మణి యోనౌ గర్భం హిరణ్యగర్భస్య జన్మనః బీజం సర్వభూతజన్మకారణం బీజం దధామి నిక్షిపామి క్షేత్రక్షేత్రజ్ఞప్రకృతిద్వయశక్తిమాన్ ఈశ్వరః అహమ్ , అవిద్యాకామకర్మోపాధిస్వరూపానువిధాయినం క్షేత్రజ్ఞం క్షేత్రేణ సంయోజయామి ఇత్యర్థఃసమ్భవః ఉత్పత్తిః సర్వభూతానాం హిరణ్యగర్భోత్పత్తిద్వారేణ తతః తస్మాత్ గర్భాధానాత్ భవతి హే భారత ॥ ౩ ॥

స్వరూపత్వేన స్వభూతత్వం వారయతి -

మదీయేతి ।

ఈశ్వరీం చిచ్ఛక్తిం వ్యావర్తయతి -

త్రిగుణాత్మికేతి ।

సాఙ్ఖ్యీయప్రకృతిరపి మదీయా, ఇతి వ్యావర్తితా ।

యోనిశబ్దేన సర్వాణి భవనయోగ్యాని కార్యాణి ప్రతి ఉపాదానత్వమ్ అభిప్రేతమ్ , ఇత్యాహ -

సర్వభూతానామ్ ఇతి ।

ప్రకృతేః మహత్వం సాధయతి -

సర్వేతి ।

సర్వకార్యవ్యాప్తిమ్ ఆదాయ, యోనావేవ బ్రహ్మశబ్దః ।

లిఙ్గవైషమ్యాత్ మహద్బ్రహ్మ ఇతి అర్థాన్తరం కిఞ్చిత్ , ఇత్యాశఙ్క్య ఆహ -

యోనిరితి ।

తస్మిన్నిత్యాది వ్యాచష్టే -

తస్మిన్నితి ।

ఈదృశస్య క్షేత్రక్షేత్రజ్ఞసంయోగస్య భూతకారణత్వమ్ ఇతి వక్తుమ్ ఉపక్రమ్య, కిమిదమ్ అన్యత్ ఆదర్శితమ్ , ఇత్యాశఙ్క్య ఆహ -

క్షేత్రేతి ।

గర్భశబ్దేన ఉక్తసంయోగస్య ఫలం దర్శయతి -

సమ్భవ ఇతి ।

‘ఆదికర్తా స భూతానామ్ ‘ ఇతి స్మృత్యా హిరణ్యగర్భకార్యత్వావగమాత్ భూతానాం, కథం యథోక్తగర్భాధాననిమిత్తత్వమ్ ? ఇత్యాశఙ్క్య ఆహ   -

హిరణ్యగర్భేతి

॥ ౩ ॥