ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಪಂಚದಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ
ಪೂರ್ವಪೃಷ್ಠಮ್      ಉತ್ತರಪೃಷ್ಠಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಗಾಮಾವಿಶ್ಯ ಚ ಭೂತಾನಿ
ಧಾರಯಾಮ್ಯಹಮೋಜಸಾ ।
ಪುಷ್ಣಾಮಿ ಚೌಷಧೀಃ ಸರ್ವಾಃ
ಸೋಮೋ ಭೂತ್ವಾ ರಸಾತ್ಮಕಃ ॥ ೧೩ ॥
ಗಾಂ ಪೃಥಿವೀಮ್ ಆವಿಶ್ಯ ಪ್ರವಿಶ್ಯ ಧಾರಯಾಮಿ ಭೂತಾನಿ ಜಗತ್ ಅಹಮ್ ಓಜಸಾ ಬಲೇನ ; ಯತ್ ಬಲಂ ಕಾಮರಾಗವಿವರ್ಜಿತಮ್ ಐಶ್ವರಂ ರೂಪಂ ಜಗದ್ವಿಧಾರಣಾಯ ಪೃಥಿವ್ಯಾಮ್ ಆವಿಷ್ಟಂ ಯೇನ ಪೃಥಿವೀ ಗುರ್ವೀ ನ ಅಧಃ ಪತತಿ ನ ವಿದೀರ್ಯತೇ ಚ । ತಥಾ ಚ ಮಂತ್ರವರ್ಣಃ — ‘ಯೇನ ದ್ಯೌರುಗ್ರಾ ಪೃಥಿವೀ ಚ ದೃಢಾ’ (ತೈ. ಸಂ. ೪ । ೧ । ೮) ಇತಿ, ‘ಸ ದಾಧಾರ ಪೃಥಿವೀಮ್’ (ತೈ. ಸಂ. ೪ । ೧ । ೮) ಇತ್ಯಾದಿಶ್ಚ । ಅತಃ ಗಾಮಾವಿಶ್ಯ ಚ ಭೂತಾನಿ ಚರಾಚರಾಣಿ ಧಾರಯಾಮಿ ಇತಿ ಯುಕ್ತಮುಕ್ತಮ್ । ಕಿಂಚ, ಪೃಥಿವ್ಯಾಂ ಜಾತಾಃ ಓಷಧೀಃ ಸರ್ವಾಃ ವ್ರೀಹಿಯವಾದ್ಯಾಃ ಪುಷ್ಣಾಮಿ ಪುಷ್ಟಿಮತೀಃ ರಸಸ್ವಾದುಮತೀಶ್ಚ ಕರೋಮಿ ಸೋಮೋ ಭೂತ್ವಾ ರಸಾತ್ಮಕಃ ಸೋಮಃ ಸನ್ ರಸಾತ್ಮಕಃ ರಸಸ್ವಭಾವಃ । ಸರ್ವರಸಾನಾಮ್ ಆಕರಃ ಸೋಮಃ । ಸ ಹಿ ಸರ್ವರಸಾತ್ಮಕಃ ಸರ್ವಾಃ ಓಷಧೀಃ ಸ್ವಾತ್ಮರಸಾನ್ ಅನುಪ್ರವೇಶಯನ್ ಪುಷ್ಣಾತಿ ॥ ೧೩ ॥
ಗಾಮಾವಿಶ್ಯ ಚ ಭೂತಾನಿ
ಧಾರಯಾಮ್ಯಹಮೋಜಸಾ ।
ಪುಷ್ಣಾಮಿ ಚೌಷಧೀಃ ಸರ್ವಾಃ
ಸೋಮೋ ಭೂತ್ವಾ ರಸಾತ್ಮಕಃ ॥ ೧೩ ॥
ಗಾಂ ಪೃಥಿವೀಮ್ ಆವಿಶ್ಯ ಪ್ರವಿಶ್ಯ ಧಾರಯಾಮಿ ಭೂತಾನಿ ಜಗತ್ ಅಹಮ್ ಓಜಸಾ ಬಲೇನ ; ಯತ್ ಬಲಂ ಕಾಮರಾಗವಿವರ್ಜಿತಮ್ ಐಶ್ವರಂ ರೂಪಂ ಜಗದ್ವಿಧಾರಣಾಯ ಪೃಥಿವ್ಯಾಮ್ ಆವಿಷ್ಟಂ ಯೇನ ಪೃಥಿವೀ ಗುರ್ವೀ ನ ಅಧಃ ಪತತಿ ನ ವಿದೀರ್ಯತೇ ಚ । ತಥಾ ಚ ಮಂತ್ರವರ್ಣಃ — ‘ಯೇನ ದ್ಯೌರುಗ್ರಾ ಪೃಥಿವೀ ಚ ದೃಢಾ’ (ತೈ. ಸಂ. ೪ । ೧ । ೮) ಇತಿ, ‘ಸ ದಾಧಾರ ಪೃಥಿವೀಮ್’ (ತೈ. ಸಂ. ೪ । ೧ । ೮) ಇತ್ಯಾದಿಶ್ಚ । ಅತಃ ಗಾಮಾವಿಶ್ಯ ಚ ಭೂತಾನಿ ಚರಾಚರಾಣಿ ಧಾರಯಾಮಿ ಇತಿ ಯುಕ್ತಮುಕ್ತಮ್ । ಕಿಂಚ, ಪೃಥಿವ್ಯಾಂ ಜಾತಾಃ ಓಷಧೀಃ ಸರ್ವಾಃ ವ್ರೀಹಿಯವಾದ್ಯಾಃ ಪುಷ್ಣಾಮಿ ಪುಷ್ಟಿಮತೀಃ ರಸಸ್ವಾದುಮತೀಶ್ಚ ಕರೋಮಿ ಸೋಮೋ ಭೂತ್ವಾ ರಸಾತ್ಮಕಃ ಸೋಮಃ ಸನ್ ರಸಾತ್ಮಕಃ ರಸಸ್ವಭಾವಃ । ಸರ್ವರಸಾನಾಮ್ ಆಕರಃ ಸೋಮಃ । ಸ ಹಿ ಸರ್ವರಸಾತ್ಮಕಃ ಸರ್ವಾಃ ಓಷಧೀಃ ಸ್ವಾತ್ಮರಸಾನ್ ಅನುಪ್ರವೇಶಯನ್ ಪುಷ್ಣಾತಿ ॥ ೧೩ ॥

ಈಶ್ವರೋ ಹಿ ಪೃಥಿವೀದೇವತಾರೂಪೇಣ ಪೃಥಿವೀಂ ಪ್ರವಿಶ್ಯ ಭೂತಶಬ್ದಿತಂ ಜಗತ್ ಐಶ್ವರೇಣೈವ ಬಲೇನ ಬಿಭರ್ತಿ । ತತೋ ಗುರ್ವೀ ಅಪಿ ಪೃಥಿವೀ ವಿದೀರ್ಯ ನ ಅಧೋ ನಿಪತತಿ ಇತ್ಯತ್ರ ಪ್ರಮಾಣಮಾಹ -

ತಥಾ ಚೇತಿ ।

ಪರಸ್ಯೈವ ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭಾತ್ಮನಾ ಅವಸ್ಥಾನಾತ್ ನ ಮಂತ್ರಯೋಃ ಅನ್ಯಪರತಾ ಇತಿ ಭಾವಃ । ದೇವತಾತ್ಮನಾ ದ್ಯಾವಾಪೃಥಿವ್ಯೋಃ ಉಗ್ರತ್ವಮ್ ಉದ್ಧರಣಸಾಮರ್ಥ್ಯಮ್ , ತಥಾಪಿ ಈಶ್ವರಾಯತ್ತಮೇವ ಸ್ವರೂಪಧಾರಣಂ, ತದಪೇಕ್ಷಯಾ ದುರ್ಬಲತ್ವಾತ್ ಇತಿ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಮ್ ।

ಈಶ್ವರಸ್ಯ ಸರ್ವಾತ್ಮತ್ವೇ ಹೇತ್ವಂತರಮಾಹ -

ಕಿಂಚೇತಿ ।

ರಸಾತ್ಮಕಸೋಮರೂಪತಾಪತ್ತಾವಪಿ, ಕಥಂ ಓಷಧೀಃ ಈಶ್ವರಃ ಸರ್ವಾಃ ಪುಷ್ಣಾತಿ? ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಆಹ -

ಸರ್ವೇತಿ

॥ ೧೩ ॥