ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಅಹಂ ವೈಶ್ವಾನರೋ ಭೂತ್ವಾ ಪ್ರಾಣಿನಾಂ ದೇಹಮಾಶ್ರಿತಃ
ಪ್ರಾಣಾಪಾನಸಮಾಯುಕ್ತಃ ಪಚಾಮ್ಯನ್ನಂ ಚತುರ್ವಿಧಮ್ ॥ ೧೪ ॥
ಅಹಮೇವ ವೈಶ್ವಾನರಃ ಉದರಸ್ಥಃ ಅಗ್ನಿಃ ಭೂತ್ವಾಅಯಮಗ್ನಿರ್ವೈಶ್ವಾನರೋ ಯೋಽಯಮಂತಃ ಪುರುಷೇ ಯೇನೇದಮನ್ನಂ ಪಚ್ಯತೇ’ (ಬೃ. ಉ. ೫ । ೯ । ೧) ಇತ್ಯಾದಿಶ್ರುತೇಃ ; ವೈಶ್ವಾನರಃ ಸನ್ ಪ್ರಾಣಿನಾಂ ಪ್ರಾಣವತಾಂ ದೇಹಮ್ ಆಶ್ರಿತಃ ಪ್ರವಿಷ್ಟಃ ಪ್ರಾಣಾಪಾನಸಮಾಯುಕ್ತಃ ಪ್ರಾಣಾಪಾನಾಭ್ಯಾಂ ಸಮಾಯುಕ್ತಃ ಸಂಯುಕ್ತಃ ಪಚಾಮಿ ಪಕ್ತಿಂ ಕರೋಮಿ ಅನ್ನಮ್ ಅಶನಂ ಚತುರ್ವಿಧಂ ಚತುಷ್ಪ್ರಕಾರಂ ಭೋಜ್ಯಂ ಭಕ್ಷ್ಯಂ ಚೋಷ್ಯಂ ಲೇಹ್ಯಂ । ‘ಭೋಕ್ತಾ ವೈಶ್ವಾನರಃ ಅಗ್ನಿಃ, ಅಗ್ನೇಃ ಭೋಜ್ಯಮ್ ಅನ್ನಂ ಸೋಮಃ, ತದೇತತ್ ಉಭಯಮ್ ಅಗ್ನೀಷೋಮೌ ಸರ್ವಮ್ಇತಿ ಪಶ್ಯತಃ ಅನ್ನದೋಷಲೇಪಃ ಭವತಿ ॥ ೧೪ ॥
ಅಹಂ ವೈಶ್ವಾನರೋ ಭೂತ್ವಾ ಪ್ರಾಣಿನಾಂ ದೇಹಮಾಶ್ರಿತಃ
ಪ್ರಾಣಾಪಾನಸಮಾಯುಕ್ತಃ ಪಚಾಮ್ಯನ್ನಂ ಚತುರ್ವಿಧಮ್ ॥ ೧೪ ॥
ಅಹಮೇವ ವೈಶ್ವಾನರಃ ಉದರಸ್ಥಃ ಅಗ್ನಿಃ ಭೂತ್ವಾಅಯಮಗ್ನಿರ್ವೈಶ್ವಾನರೋ ಯೋಽಯಮಂತಃ ಪುರುಷೇ ಯೇನೇದಮನ್ನಂ ಪಚ್ಯತೇ’ (ಬೃ. ಉ. ೫ । ೯ । ೧) ಇತ್ಯಾದಿಶ್ರುತೇಃ ; ವೈಶ್ವಾನರಃ ಸನ್ ಪ್ರಾಣಿನಾಂ ಪ್ರಾಣವತಾಂ ದೇಹಮ್ ಆಶ್ರಿತಃ ಪ್ರವಿಷ್ಟಃ ಪ್ರಾಣಾಪಾನಸಮಾಯುಕ್ತಃ ಪ್ರಾಣಾಪಾನಾಭ್ಯಾಂ ಸಮಾಯುಕ್ತಃ ಸಂಯುಕ್ತಃ ಪಚಾಮಿ ಪಕ್ತಿಂ ಕರೋಮಿ ಅನ್ನಮ್ ಅಶನಂ ಚತುರ್ವಿಧಂ ಚತುಷ್ಪ್ರಕಾರಂ ಭೋಜ್ಯಂ ಭಕ್ಷ್ಯಂ ಚೋಷ್ಯಂ ಲೇಹ್ಯಂ । ‘ಭೋಕ್ತಾ ವೈಶ್ವಾನರಃ ಅಗ್ನಿಃ, ಅಗ್ನೇಃ ಭೋಜ್ಯಮ್ ಅನ್ನಂ ಸೋಮಃ, ತದೇತತ್ ಉಭಯಮ್ ಅಗ್ನೀಷೋಮೌ ಸರ್ವಮ್ಇತಿ ಪಶ್ಯತಃ ಅನ್ನದೋಷಲೇಪಃ ಭವತಿ ॥ ೧೪ ॥

ಪರಸ್ಯೈವ ಜಾಠರಾತ್ಮನಾ ಸ್ಥಿತೌ ಶ್ರುತಿಂ ಪ್ರಮಾಣಯತಿ -

ಅಯಮಿತಿ ।

ಬಾಹ್ಯಂ ಭೌಮಂ ಅಗ್ನಿಂ ವ್ಯಾವರ್ತಯತಿ -

ಯೋಽಯಮಿತಿ ।

ದೇಹಾಂತರಾರಂಭಕಂ ತೃತೀಯಂ ಭೂತಂ ವ್ಯವಚ್ಛಿನತ್ತಿ -

ಯೇನೇತಿ ।

ಜಾಠರಾತ್ಮನಾ ಪರಃ ಸ್ಥಿತಶ್ಚೇತ್ ತಸ್ಯ ದೇಹಾಶ್ರಿತತ್ವಂ ಸಿದ್ಧಮ್ ಇತಿ ನ ಪೃಥಕ್ ವಕ್ತವ್ಯಮ್ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, “ಪುರುಷವಿಧಂ ಪುರುಷೇಽಂತಃ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಂ ವೇದ“ ಇತಿ ಶ್ರುತಿಮಾಶ್ರಿತ್ಯ ಆಹ -

ಪ್ರವಿಷ್ಟ ಇತಿ ।

ಪರಸ್ಯ ಜಾಠರಾತ್ಮನಃ ಅನ್ನಪಾಕೇ ಸಹಕಾರಿಕಾರಣಮಾಹ -

ಪ್ರಾಣೇತಿ ।

ಸಂಯುಕ್ತತ್ವಂ - ಸಂಧುಕ್ಷಿತತ್ವಮ್ । ಅನ್ನಸ್ಯ ಚಾತುರ್ವಿಧ್ಯಂ ಪ್ರಕಟಯತಿ -

ಭೋಜ್ಯಮಿತಿ ।

ಭೋಕ್ತರಿ ವೈಶ್ವಾನರದೃಷ್ಟಿಃ, ಭೋಜ್ಯೇ ಸೋಮದೃಷ್ಟಿಃ ಏವಂ ಭೋಕ್ತೃಭೋಜ್ಯರೂಪಂ ಸರ್ವಂ ಜಗತ್ ಅಗ್ನೀಷೋಮಾತ್ಮನಾ ಭುಕ್ತಿಕಾಲೇ ಧ್ಯಾಯತೋ ಭೋಕ್ತುಃ ಅನ್ನಕೃತೋ ದೋಷೋ ನ ಇತಿ ಪ್ರಾಸಂಗಿಕಂ ಸಫಲಂ ಧ್ಯಾನಂ ದರ್ಶಯತಿ -

ಭೋಕ್ತೇತಿ

॥ ೧೪ ॥