శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
అహం వైశ్వానరో భూత్వా ప్రాణినాం దేహమాశ్రితః
ప్రాణాపానసమాయుక్తః పచామ్యన్నం చతుర్విధమ్ ॥ ౧౪ ॥
అహమేవ వైశ్వానరః ఉదరస్థః అగ్నిః భూత్వాఅయమగ్నిర్వైశ్వానరో యోఽయమన్తః పురుషే యేనేదమన్నం పచ్యతే’ (బృ. ఉ. ౫ । ౯ । ౧) ఇత్యాదిశ్రుతేః ; వైశ్వానరః సన్ ప్రాణినాం ప్రాణవతాం దేహమ్ ఆశ్రితః ప్రవిష్టః ప్రాణాపానసమాయుక్తః ప్రాణాపానాభ్యాం సమాయుక్తః సంయుక్తః పచామి పక్తిం కరోమి అన్నమ్ అశనం చతుర్విధం చతుష్ప్రకారం భోజ్యం భక్ష్యం చోష్యం లేహ్యం । ‘భోక్తా వైశ్వానరః అగ్నిః, అగ్నేః భోజ్యమ్ అన్నం సోమః, తదేతత్ ఉభయమ్ అగ్నీషోమౌ సర్వమ్ఇతి పశ్యతః అన్నదోషలేపః భవతి ॥ ౧౪ ॥
అహం వైశ్వానరో భూత్వా ప్రాణినాం దేహమాశ్రితః
ప్రాణాపానసమాయుక్తః పచామ్యన్నం చతుర్విధమ్ ॥ ౧౪ ॥
అహమేవ వైశ్వానరః ఉదరస్థః అగ్నిః భూత్వాఅయమగ్నిర్వైశ్వానరో యోఽయమన్తః పురుషే యేనేదమన్నం పచ్యతే’ (బృ. ఉ. ౫ । ౯ । ౧) ఇత్యాదిశ్రుతేః ; వైశ్వానరః సన్ ప్రాణినాం ప్రాణవతాం దేహమ్ ఆశ్రితః ప్రవిష్టః ప్రాణాపానసమాయుక్తః ప్రాణాపానాభ్యాం సమాయుక్తః సంయుక్తః పచామి పక్తిం కరోమి అన్నమ్ అశనం చతుర్విధం చతుష్ప్రకారం భోజ్యం భక్ష్యం చోష్యం లేహ్యం । ‘భోక్తా వైశ్వానరః అగ్నిః, అగ్నేః భోజ్యమ్ అన్నం సోమః, తదేతత్ ఉభయమ్ అగ్నీషోమౌ సర్వమ్ఇతి పశ్యతః అన్నదోషలేపః భవతి ॥ ౧౪ ॥

పరస్యైవ జాఠరాత్మనా స్థితౌ శ్రుతిం ప్రమాణయతి -

అయమితి ।

బాహ్యం భౌమం అగ్నిం వ్యావర్తయతి -

యోఽయమితి ।

దేహాన్తరారమ్భకం తృతీయం భూతం వ్యవచ్ఛినత్తి -

యేనేతి ।

జాఠరాత్మనా పరః స్థితశ్చేత్ తస్య దేహాశ్రితత్వం సిద్ధమ్ ఇతి న పృథక్ వక్తవ్యమ్ ఇత్యాశఙ్క్య, “పురుషవిధం పురుషేఽన్తః ప్రతిష్ఠితం వేద“ ఇతి శ్రుతిమాశ్రిత్య ఆహ -

ప్రవిష్ట ఇతి ।

పరస్య జాఠరాత్మనః అన్నపాకే సహకారికారణమాహ -

ప్రాణేతి ।

సంయుక్తత్వం - సన్ధుక్షితత్వమ్ । అన్నస్య చాతుర్విధ్యం ప్రకటయతి -

భోజ్యమితి ।

భోక్తరి వైశ్వానరదృష్టిః, భోజ్యే సోమదృష్టిః ఎవం భోక్తృభోజ్యరూపం సర్వం జగత్ అగ్నీషోమాత్మనా భుక్తికాలే ధ్యాయతో భోక్తుః అన్నకృతో దోషో న ఇతి ప్రాసఙ్గికం సఫలం ధ్యానం దర్శయతి -

భోక్తేతి

॥ ౧౪ ॥