ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
த்³வாவிமௌ புருஷௌ லோகே க்ஷரஶ்சாக்ஷர ஏவ
க்ஷர: ஸர்வாணி பூ⁴தாநி கூடஸ்தோ²(அ)க்ஷர உச்யதே ॥ 16 ॥
த்³வௌ இமௌ ப்ருத²க்³ராஶீக்ருதௌ புருஷௌ இதி உச்யேதே லோகே ஸம்ஸாரேக்ஷரஶ்ச க்ஷரதீதி க்ஷர: விநாஶீ இதி ஏகோ ராஶி: ; அபர: புருஷ: அக்ஷர: தத்³விபரீத:, ப⁴க³வத: மாயாஶக்தி:, க்ஷராக்²யஸ்ய புருஷஸ்ய உத்பத்திபீ³ஜம் அநேகஸம்ஸாரிஜந்துகாமகர்மாதி³ஸம்ஸ்காராஶ்ரய:, அக்ஷர: புருஷ: உச்யதேகௌ தௌ புருஷௌ இதி ஆஹ ஸ்வயமேவ ப⁴க³வாந்க்ஷர: ஸர்வாணி பூ⁴தாநி, ஸமஸ்தம் விகாரஜாதம் இத்யர்த²:கூடஸ்த²: கூட: ராஶீ ராஶிரிவ ஸ்தி²த:அத²வா, கூட: மாயா வஞ்சநா ஜிஹ்மதா குடிலதா இதி பர்யாயா:, அநேகமாயாவஞ்சநாதி³ப்ரகாரேண ஸ்தி²த: கூடஸ்த²:, ஸம்ஸாரபீ³ஜாநந்த்யாத் க்ஷரதி இதி அக்ஷர: உச்யதே ॥ 16 ॥
த்³வாவிமௌ புருஷௌ லோகே க்ஷரஶ்சாக்ஷர ஏவ
க்ஷர: ஸர்வாணி பூ⁴தாநி கூடஸ்தோ²(அ)க்ஷர உச்யதே ॥ 16 ॥
த்³வௌ இமௌ ப்ருத²க்³ராஶீக்ருதௌ புருஷௌ இதி உச்யேதே லோகே ஸம்ஸாரேக்ஷரஶ்ச க்ஷரதீதி க்ஷர: விநாஶீ இதி ஏகோ ராஶி: ; அபர: புருஷ: அக்ஷர: தத்³விபரீத:, ப⁴க³வத: மாயாஶக்தி:, க்ஷராக்²யஸ்ய புருஷஸ்ய உத்பத்திபீ³ஜம் அநேகஸம்ஸாரிஜந்துகாமகர்மாதி³ஸம்ஸ்காராஶ்ரய:, அக்ஷர: புருஷ: உச்யதேகௌ தௌ புருஷௌ இதி ஆஹ ஸ்வயமேவ ப⁴க³வாந்க்ஷர: ஸர்வாணி பூ⁴தாநி, ஸமஸ்தம் விகாரஜாதம் இத்யர்த²:கூடஸ்த²: கூட: ராஶீ ராஶிரிவ ஸ்தி²த:அத²வா, கூட: மாயா வஞ்சநா ஜிஹ்மதா குடிலதா இதி பர்யாயா:, அநேகமாயாவஞ்சநாதி³ப்ரகாரேண ஸ்தி²த: கூடஸ்த²:, ஸம்ஸாரபீ³ஜாநந்த்யாத் க்ஷரதி இதி அக்ஷர: உச்யதே ॥ 16 ॥

க்ஷராக்ஷரோபாதி⁴ப்⁴யாம் பரமாத்மநா சராஶித்ரயம் । உக்தேந ஸர்வாத்மத்வேந அஶுத்³த்⁴யாதி³தோ³ஷப்ரஸக்தௌ உக்தம் -

த்³வாவிமாவிதி ।

புருஷோபாதி⁴த்வாத் புருஷத்வம் ந ஸாக்ஷாத் இதி விவக்ஷிதத்வாத் ஆஹ -

புருஷாவிதி ।

பரம் புருஷம் வ்யாவர்தயதி -

ப⁴க³வத இதி ।

தத்ர கார்யலிங்க³கம் அநுமாநம் ஸூசயதி -

க்ஷராக்²யஸ்யேதி ।

மாயாஶக்திம் விநா போ⁴க்த்ரூணாம் கர்மாதி³ஸம்ஸ்காராதே³வ உக்தகார்யோத்பத்தி: இத்யாஶங்க்ய, தஸ்ய நிமித்தத்வே(அ)பி மாயாஶக்தி: உபாதா³நம் இதி மத்வா ஆஹ -

அநேகேதி ।

காமகர்மாதீ³தி ஆதி³ஶப்³தே³ந ஜ்ஞாநம் க்³ருஹ்யதே ।

ப்ரக்ருதிம் புருஷம் சைவேதி ப்ரக்ருதயோ: இஹ க்³ரஹணம் இதி ஶங்காம் ஆகாங்க்ஷாத்³வாரா வாரயதி -

கௌ தாவிதி ।

கூடஶப்³தா³ர்த²முக்த்வா தேந ஸ்தி²தஸ்ய கூடஸ்த²தேதி ஸம்பிண்டி³தார்த²மாஹ -

அநேகேதி ।

தஸ்ய கத²ம் அக்ஷரத்வம் விநா ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநம் அநாஶாதி³த்யாஹ -

ஸம்ஸாரேதி

॥ 16 ॥