ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಶ್ರೀಭಗವಾನುವಾಚ
ಅಭಯಂ ಸತ್ತ್ವಸಂಶುದ್ಧಿರ್ಜ್ಞಾನಯೋಗವ್ಯವಸ್ಥಿತಿಃ
ದಾನಂ ದಮಶ್ಚ ಯಜ್ಞಶ್ಚ ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯಸ್ತಪ ಆರ್ಜವಮ್ ॥ ೧ ॥
ಅಭಯಮ್ ಅಭೀರುತಾಸತ್ತ್ವಸಂಶುದ್ಧಿಃ ಸತ್ತ್ವಸ್ಯ ಅಂತಃಕರಣಸ್ಯ ಸಂಶುದ್ಧಿಃ ಸಂವ್ಯವಹಾರೇಷು ಪರವಂಚನಾಮಾಯಾನೃತಾದಿಪರಿವರ್ಜನಂ ಶುದ್ಧಸತ್ತ್ವಭಾವೇನ ವ್ಯವಹಾರಃ ಇತ್ಯರ್ಥಃಜ್ಞಾನಯೋಗವ್ಯವಸ್ಥಿತಿಃ ಜ್ಞಾನಂ ಶಾಸ್ತ್ರತಃ ಆಚಾರ್ಯತಶ್ಚ ಆತ್ಮಾದಿಪದಾರ್ಥಾನಾಮ್ ಅವಗಮಃ, ಅವಗತಾನಾಮ್ ಇಂದ್ರಿಯಾದ್ಯುಪಸಂಹಾರೇಣ ಏಕಾಗ್ರತಯಾ ಸ್ವಾತ್ಮಸಂವೇದ್ಯತಾಪಾದನಂ ಯೋಗಃ, ತಯೋಃ ಜ್ಞಾನಯೋಗಯೋಃ ವ್ಯವಸ್ಥಿತಿಃ ವ್ಯವಸ್ಥಾನಂ ತನ್ನಿಷ್ಠತಾಏಷಾ ಪ್ರಧಾನಾ ದೈವೀ ಸಾತ್ತ್ವಿಕೀ ಸಂಪತ್ಯತ್ರ ಯೇಷಾಮ್ ಅಧಿಕೃತಾನಾಂ ಯಾ ಪ್ರಕೃತಿಃ ಸಂಭವತಿ, ಸಾತ್ತ್ವಿಕೀ ಸಾ ಉಚ್ಯತೇದಾನಂ ಯಥಾಶಕ್ತಿ ಸಂವಿಭಾಗಃ ಅನ್ನಾದೀನಾಮ್ದಮಶ್ಚ ಬಾಹ್ಯಕರಣಾನಾಮ್ ಉಪಶಮಃ ; ಅಂತಃಕರಣಸ್ಯ ಉಪಶಮಂ ಶಾಂತಿಂ ವಕ್ಷ್ಯತಿಯಜ್ಞಶ್ಚ ಶ್ರೌತಃ ಅಗ್ನಿಹೋತ್ರಾದಿಃಸ್ಮಾರ್ತಶ್ಚ ದೇವಯಜ್ಞಾದಿಃ, ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯಃ ಋಗ್ವೇದಾದ್ಯಧ್ಯಯನಮ್ ಅದೃಷ್ಟಾರ್ಥಮ್ತಪಃ ವಕ್ಷ್ಯಮಾಣಂ ಶಾರೀರಾದಿಆರ್ಜವಮ್ ಋಜುತ್ವಂ ಸರ್ವದಾ ॥ ೧ ॥
ಶ್ರೀಭಗವಾನುವಾಚ
ಅಭಯಂ ಸತ್ತ್ವಸಂಶುದ್ಧಿರ್ಜ್ಞಾನಯೋಗವ್ಯವಸ್ಥಿತಿಃ
ದಾನಂ ದಮಶ್ಚ ಯಜ್ಞಶ್ಚ ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯಸ್ತಪ ಆರ್ಜವಮ್ ॥ ೧ ॥
ಅಭಯಮ್ ಅಭೀರುತಾಸತ್ತ್ವಸಂಶುದ್ಧಿಃ ಸತ್ತ್ವಸ್ಯ ಅಂತಃಕರಣಸ್ಯ ಸಂಶುದ್ಧಿಃ ಸಂವ್ಯವಹಾರೇಷು ಪರವಂಚನಾಮಾಯಾನೃತಾದಿಪರಿವರ್ಜನಂ ಶುದ್ಧಸತ್ತ್ವಭಾವೇನ ವ್ಯವಹಾರಃ ಇತ್ಯರ್ಥಃಜ್ಞಾನಯೋಗವ್ಯವಸ್ಥಿತಿಃ ಜ್ಞಾನಂ ಶಾಸ್ತ್ರತಃ ಆಚಾರ್ಯತಶ್ಚ ಆತ್ಮಾದಿಪದಾರ್ಥಾನಾಮ್ ಅವಗಮಃ, ಅವಗತಾನಾಮ್ ಇಂದ್ರಿಯಾದ್ಯುಪಸಂಹಾರೇಣ ಏಕಾಗ್ರತಯಾ ಸ್ವಾತ್ಮಸಂವೇದ್ಯತಾಪಾದನಂ ಯೋಗಃ, ತಯೋಃ ಜ್ಞಾನಯೋಗಯೋಃ ವ್ಯವಸ್ಥಿತಿಃ ವ್ಯವಸ್ಥಾನಂ ತನ್ನಿಷ್ಠತಾಏಷಾ ಪ್ರಧಾನಾ ದೈವೀ ಸಾತ್ತ್ವಿಕೀ ಸಂಪತ್ಯತ್ರ ಯೇಷಾಮ್ ಅಧಿಕೃತಾನಾಂ ಯಾ ಪ್ರಕೃತಿಃ ಸಂಭವತಿ, ಸಾತ್ತ್ವಿಕೀ ಸಾ ಉಚ್ಯತೇದಾನಂ ಯಥಾಶಕ್ತಿ ಸಂವಿಭಾಗಃ ಅನ್ನಾದೀನಾಮ್ದಮಶ್ಚ ಬಾಹ್ಯಕರಣಾನಾಮ್ ಉಪಶಮಃ ; ಅಂತಃಕರಣಸ್ಯ ಉಪಶಮಂ ಶಾಂತಿಂ ವಕ್ಷ್ಯತಿಯಜ್ಞಶ್ಚ ಶ್ರೌತಃ ಅಗ್ನಿಹೋತ್ರಾದಿಃಸ್ಮಾರ್ತಶ್ಚ ದೇವಯಜ್ಞಾದಿಃ, ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯಃ ಋಗ್ವೇದಾದ್ಯಧ್ಯಯನಮ್ ಅದೃಷ್ಟಾರ್ಥಮ್ತಪಃ ವಕ್ಷ್ಯಮಾಣಂ ಶಾರೀರಾದಿಆರ್ಜವಮ್ ಋಜುತ್ವಂ ಸರ್ವದಾ ॥ ೧ ॥

ಅತೀತೇ ಚ ಅಧ್ಯಾಯೇ “ಕರ್ಮಾನುಬಂಧೀನಿ ಅಧಶ್ಚ ಮೂಲಾನಿ ಅನುಸಂತತಾನಿ" ಇತ್ಯತ್ರ ಕರ್ಮವ್ಯಂಗ್ಯಾಃ ವಾಸನಾಃ ಸಂಸಾರಸ್ಯ ಅವಾಂತರಮೂಲತ್ವೇನ ಉಕ್ತಾಃ । ತಾಃ ಮನುಷ್ಯದೇಹೇ ಪ್ರಾಗ್ಭವೀಯಕರ್ಮಾನುಸಾರೇಣ ವ್ಯಜ್ಯಮಾನಾಃ ಸಾತ್ತ್ವಿಕಾದಿಭೇದೇನ ದೈವ್ಯಾದಿಪ್ರಕೃತಿತ್ರಯತ್ವೇನ ವಿಭಕ್ತಾಃ ವಿಸ್ತಿತೀರ್ಷುಃ ಭಗವಾನ್ ಉಕ್ತವಾನ್ ಇತ್ಯಾಹ -

ಭಗವಾನಿತಿ ।

ಅಭೀರುತಾ - ಶಾಸ್ತ್ರೋಪದಿಷ್ಟೇ ಅರ್ಥೇ ಸಂದೇಹಂ ಹಿತ್ವಾ ಅನುಷ್ಠಾನನಿಷ್ಠತ್ವಮ್ । ಪರವಂಚನಾ - ಪರಸ್ಯ ವ್ಯಾಜೇನ ವಶೀಕರಣಮ್ । ಮಾಯಾ - ಹೃದಯೇ ಅನ್ಯಥಾ ಕೃತ್ವಾ ಬಹಿಃ ಅನ್ಯಥಾ ವ್ಯವಹರಣಮ್ । ಅನೃತಂ - ಅಯಥಾದೃಷ್ಟಕಥನಮ್ । ಆದಿಪದೇನ ವಿಪ್ರಲಂಭಾದಿಗ್ರಹಃ ಉಕ್ತಂ ಅರ್ಥಂ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ಯ ಆಹ -

ಶುದ್ಧೇತಿ ।

ಏಷಾ ಇತಿ ಅಭಯಾದ್ಯಾ ಜ್ಞಾನಾದಿಸ್ಥಿತ್ಯಂತಾ ತ್ರಿಧಾ ಉಕ್ತಾ ಇತಿ ಯಾವತ್ ।

ತಾಮೇವ ಸಾತ್ತ್ವಿಕೀಂ ಪ್ರಕೃತಿಂ ಪ್ರಕಟಯತಿ -

ಯತ್ರೇತಿ ।

ಜ್ಞಾನೇ ಕರ್ಮಣಿ ವಾ ಅಧಿಕೃತಾನಾಂ ಅಭೀರುತಾದ್ಯಾ ಯಾ ಪ್ರಕೃತಿಃ ಸಾ ತೇಷಾಂ ತತ್ರ ಸಾತ್ತ್ವಿಕೀ ಸಂಪತ್ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಮಹಾಭಾಗ್ಯಾನಾಂ ಅತ್ಯುತ್ತಮಾ ದೈವೀ ಸಂಪತ್ ಉಕ್ತಾ । ಸಂಪ್ರತಿ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಯಥಾಸಂಭವಂ ಸಂಪದಂ ವ್ಯಪದಿಶತಿ -

ದಾನಮಿತಿ ।

ಬಾಹ್ಯಕರಣವಿಶೇಷೇ ಕಾರಣಮ್ ಆಹ -

ಅಂತಃಕರಣಸ್ಯೇತಿ ।

ದೇವಯಜ್ಞಾದಿಃ ಇತಿ ಆದಿಶಬ್ದೇನ ಪಿತೃಯಜ್ಞೋ ಭೂತಯಜ್ಞೋ ಮನುಷ್ಯಯಜ್ಞಶ್ಚ ಇತಿ ತ್ರಯಮ್ ಉಕ್ತಮ್ । ಬಹ್ಮಯಜ್ಞಸ್ಯ ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯೇನ ಪೃಥಕ್ಕರಣಾತ್

॥ ೧ ॥