ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
ஷோட³ஶோ(அ)த்⁴யாய:
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
ஶ்ரீப⁴க³வாநுவாச —
அப⁴யம் ஸத்த்வஸம்ஶுத்³தி⁴ர்ஜ்ஞாநயோக³வ்யவஸ்தி²தி: ।
தா³நம் த³மஶ்ச யஜ்ஞஶ்ச ஸ்வாத்⁴யாயஸ்தப ஆர்ஜவம் ॥ 1 ॥
அப⁴யம் அபீ⁴ருதா । ஸத்த்வஸம்ஶுத்³தி⁴: ஸத்த்வஸ்ய அந்த:கரணஸ்ய ஸம்ஶுத்³தி⁴: ஸம்வ்யவஹாரேஷு பரவஞ்சநாமாயாந்ருதாதி³பரிவர்ஜநம் ஶுத்³த⁴ஸத்த்வபா⁴வேந வ்யவஹார: இத்யர்த²: । ஜ்ஞாநயோக³வ்யவஸ்தி²தி: ஜ்ஞாநம் ஶாஸ்த்ரத: ஆசார்யதஶ்ச ஆத்மாதி³பதா³ர்தா²நாம் அவக³ம:, அவக³தாநாம் இந்த்³ரியாத்³யுபஸம்ஹாரேண ஏகாக்³ரதயா ஸ்வாத்மஸம்வேத்³யதாபாத³நம் யோக³:, தயோ: ஜ்ஞாநயோக³யோ: வ்யவஸ்தி²தி: வ்யவஸ்தா²நம் தந்நிஷ்ட²தா । ஏஷா ப்ரதா⁴நா தை³வீ ஸாத்த்விகீ ஸம்பத் । யத்ர யேஷாம் அதி⁴க்ருதாநாம் யா ப்ரக்ருதி: ஸம்ப⁴வதி, ஸாத்த்விகீ ஸா உச்யதே । தா³நம் யதா²ஶக்தி ஸம்விபா⁴க³: அந்நாதீ³நாம் । த³மஶ்ச பா³ஹ்யகரணாநாம் உபஶம: ; அந்த:கரணஸ்ய உபஶமம் ஶாந்திம் வக்ஷ்யதி । யஜ்ஞஶ்ச ஶ்ரௌத: அக்³நிஹோத்ராதி³: । ஸ்மார்தஶ்ச தே³வயஜ்ஞாதி³:, ஸ்வாத்⁴யாய: ருக்³வேதா³த்³யத்⁴யயநம் அத்³ருஷ்டார்த²ம் । தப: வக்ஷ்யமாணம் ஶாரீராதி³ । ஆர்ஜவம் ருஜுத்வம் ஸர்வதா³ ॥ 1 ॥
ஶ்ரீப⁴க³வாநுவாச —
அப⁴யம் ஸத்த்வஸம்ஶுத்³தி⁴ர்ஜ்ஞாநயோக³வ்யவஸ்தி²தி: ।
தா³நம் த³மஶ்ச யஜ்ஞஶ்ச ஸ்வாத்⁴யாயஸ்தப ஆர்ஜவம் ॥ 1 ॥
அப⁴யம் அபீ⁴ருதா । ஸத்த்வஸம்ஶுத்³தி⁴: ஸத்த்வஸ்ய அந்த:கரணஸ்ய ஸம்ஶுத்³தி⁴: ஸம்வ்யவஹாரேஷு பரவஞ்சநாமாயாந்ருதாதி³பரிவர்ஜநம் ஶுத்³த⁴ஸத்த்வபா⁴வேந வ்யவஹார: இத்யர்த²: । ஜ்ஞாநயோக³வ்யவஸ்தி²தி: ஜ்ஞாநம் ஶாஸ்த்ரத: ஆசார்யதஶ்ச ஆத்மாதி³பதா³ர்தா²நாம் அவக³ம:, அவக³தாநாம் இந்த்³ரியாத்³யுபஸம்ஹாரேண ஏகாக்³ரதயா ஸ்வாத்மஸம்வேத்³யதாபாத³நம் யோக³:, தயோ: ஜ்ஞாநயோக³யோ: வ்யவஸ்தி²தி: வ்யவஸ்தா²நம் தந்நிஷ்ட²தா । ஏஷா ப்ரதா⁴நா தை³வீ ஸாத்த்விகீ ஸம்பத் । யத்ர யேஷாம் அதி⁴க்ருதாநாம் யா ப்ரக்ருதி: ஸம்ப⁴வதி, ஸாத்த்விகீ ஸா உச்யதே । தா³நம் யதா²ஶக்தி ஸம்விபா⁴க³: அந்நாதீ³நாம் । த³மஶ்ச பா³ஹ்யகரணாநாம் உபஶம: ; அந்த:கரணஸ்ய உபஶமம் ஶாந்திம் வக்ஷ்யதி । யஜ்ஞஶ்ச ஶ்ரௌத: அக்³நிஹோத்ராதி³: । ஸ்மார்தஶ்ச தே³வயஜ்ஞாதி³:, ஸ்வாத்⁴யாய: ருக்³வேதா³த்³யத்⁴யயநம் அத்³ருஷ்டார்த²ம் । தப: வக்ஷ்யமாணம் ஶாரீராதி³ । ஆர்ஜவம் ருஜுத்வம் ஸர்வதா³ ॥ 1 ॥

அதீதே ச அத்⁴யாயே “கர்மாநுப³ந்தீ⁴நி அத⁴ஶ்ச மூலாநி அநுஸந்ததாநி" இத்யத்ர கர்மவ்யங்க்³யா: வாஸநா: ஸம்ஸாரஸ்ய அவாந்தரமூலத்வேந உக்தா: । தா: மநுஷ்யதே³ஹே ப்ராக்³ப⁴வீயகர்மாநுஸாரேண வ்யஜ்யமாநா: ஸாத்த்விகாதி³பே⁴தே³ந தை³வ்யாதி³ப்ரக்ருதித்ரயத்வேந விப⁴க்தா: விஸ்திதீர்ஷு: ப⁴க³வாந் உக்தவாந் இத்யாஹ -

ப⁴க³வாநிதி ।

அபீ⁴ருதா - ஶாஸ்த்ரோபதி³ஷ்டே அர்தே² ஸந்தே³ஹம் ஹித்வா அநுஷ்டா²நநிஷ்ட²த்வம் । பரவஞ்சநா - பரஸ்ய வ்யாஜேந வஶீகரணம் । மாயா - ஹ்ருத³யே அந்யதா² க்ருத்வா ப³ஹி: அந்யதா² வ்யவஹரணம் । அந்ருதம் - அயதா²த்³ருஷ்டகத²நம் । ஆதி³பதே³ந விப்ரலம்பா⁴தி³க்³ரஹ: உக்தம் அர்த²ம் ஸங்க்ஷிப்ய ஆஹ -

ஶுத்³தே⁴தி ।

ஏஷா இதி அப⁴யாத்³யா ஜ்ஞாநாதி³ஸ்தி²த்யந்தா த்ரிதா⁴ உக்தா இதி யாவத் ।

தாமேவ ஸாத்த்விகீம் ப்ரக்ருதிம் ப்ரகடயதி -

யத்ரேதி ।

ஜ்ஞாநே கர்மணி வா அதி⁴க்ருதாநாம் அபீ⁴ருதாத்³யா யா ப்ரக்ருதி: ஸா தேஷாம் தத்ர ஸாத்த்விகீ ஸம்பத் இத்யர்த²: ।

மஹாபா⁴க்³யாநாம் அத்யுத்தமா தை³வீ ஸம்பத் உக்தா । ஸம்ப்ரதி ஸர்வேஷாம் யதா²ஸம்ப⁴வம் ஸம்பத³ம் வ்யபதி³ஶதி -

தா³நமிதி ।

பா³ஹ்யகரணவிஶேஷே காரணம் ஆஹ -

அந்த:கரணஸ்யேதி ।

தே³வயஜ்ஞாதி³: இதி ஆதி³ஶப்³தே³ந பித்ருயஜ்ஞோ பூ⁴தயஜ்ஞோ மநுஷ்யயஜ்ஞஶ்ச இதி த்ரயம் உக்தம் । ப³ஹ்மயஜ்ஞஸ்ய ஸ்வாத்⁴யாயேந ப்ருத²க்கரணாத்

॥ 1 ॥