ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಷೋಡಶೋಽಧ್ಯಾಯಃ
ಪೂರ್ವಪೃಷ್ಠಮ್      ಉತ್ತರಪೃಷ್ಠಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ತೇಜಃ ಕ್ಷಮಾ ಧೃತಿಃ ಶೌಚಮದ್ರೋಹೋ ನಾತಿಮಾನಿತಾ ।
ಭವಂತಿ ಸಂಪದಂ ದೈವೀಮಭಿಜಾತಸ್ಯ ಭಾರತ ॥ ೩ ॥
ತೇಜಃ ಪ್ರಾಗಲ್ಭ್ಯಂ ನ ತ್ವಗ್ಗತಾ ದೀಪ್ತಿಃ । ಕ್ಷಮಾ ಆಕ್ರುಷ್ಟಸ್ಯ ತಾಡಿತಸ್ಯ ವಾ ಅಂತರ್ವಿಕ್ರಿಯಾನುತ್ಪತ್ತಿಃ, ಉತ್ಪನ್ನಾಯಾಂ ವಿಕ್ರಿಯಾಯಾಮ್ ಉಪಶಮನಮ್ ಅಕ್ರೋಧಃ ಇತಿ ಅವೋಚಾಮ । ಇತ್ಥಂ ಕ್ಷಮಾಯಾಃ ಅಕ್ರೋಧಸ್ಯ ಚ ವಿಶೇಷಃ । ಧೃತಿಃ ದೇಹೇಂದ್ರಿಯೇಷು ಅವಸಾದಂ ಪ್ರಾಪ್ತೇಷು ತಸ್ಯ ಪ್ರತಿಷೇಧಕಃ ಅಂತಃಕರಣವೃತ್ತಿವಿಶೇಷಃ, ಯೇನ ಉತ್ತಂಭಿತಾನಿ ಕರಣಾನಿ ದೇಹಶ್ಚ ನ ಅವಸೀದಂತಿ । ಶೌಚಂ ದ್ವಿವಿಧಂ ಮೃಜ್ಜಲಕೃತಂ ಬಾಹ್ಯಮ್ ಆಭ್ಯಂತರಂ ಚ ಮನೋಬುದ್ಧ್ಯೋಃ ನೈರ್ಮಲ್ಯಂ ಮಾಯಾರಾಗಾದಿಕಾಲುಷ್ಯಾಭಾವಃ ; ಏವಂ ದ್ವಿವಿಧಂ ಶೌಚಮ್ । ಅದ್ರೋಹಃ ಪರಜಿಘಾಂಸಾಭಾವಃ ಅಹಿಂಸನಮ್ । ನಾತಿಮಾನಿತಾ ಅತ್ಯರ್ಥಂ ಮಾನಃ ಅತಿಮಾನಃ, ಸಃ ಯಸ್ಯ ವಿದ್ಯತೇ ಸಃ ಅತಿಮಾನೀ, ತದ್ಭಾವಃ ಅತಿಮಾನಿತಾ, ತದಭಾವಃ ನಾತಿಮಾನಿತಾ ಆತ್ಮನಃ ಪೂಜ್ಯತಾತಿಶಯಭಾವನಾಭಾವ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಭವಂತಿ ಅಭಯಾದೀನಿ ಏತದಂತಾನಿ ಸಂಪದಂ ಅಭಿಜಾತಸ್ಯ । ಕಿಂವಿಶಿಷ್ಟಾಂ ಸಂಪದಮ್ ? ದೈವೀಂ ದೇವಾನಾಂ ಯಾ ಸಂಪತ್ ತಾಮ್ ಅಭಿಲಕ್ಷ್ಯ ಜಾತಸ್ಯ ದೇವವಿಭೂತ್ಯರ್ಹಸ್ಯ ಭಾವಿಕಲ್ಯಾಣಸ್ಯ ಇತ್ಯರ್ಥಃ, ಹೇ ಭಾರತ ॥ ೩ ॥
ತೇಜಃ ಕ್ಷಮಾ ಧೃತಿಃ ಶೌಚಮದ್ರೋಹೋ ನಾತಿಮಾನಿತಾ ।
ಭವಂತಿ ಸಂಪದಂ ದೈವೀಮಭಿಜಾತಸ್ಯ ಭಾರತ ॥ ೩ ॥
ತೇಜಃ ಪ್ರಾಗಲ್ಭ್ಯಂ ನ ತ್ವಗ್ಗತಾ ದೀಪ್ತಿಃ । ಕ್ಷಮಾ ಆಕ್ರುಷ್ಟಸ್ಯ ತಾಡಿತಸ್ಯ ವಾ ಅಂತರ್ವಿಕ್ರಿಯಾನುತ್ಪತ್ತಿಃ, ಉತ್ಪನ್ನಾಯಾಂ ವಿಕ್ರಿಯಾಯಾಮ್ ಉಪಶಮನಮ್ ಅಕ್ರೋಧಃ ಇತಿ ಅವೋಚಾಮ । ಇತ್ಥಂ ಕ್ಷಮಾಯಾಃ ಅಕ್ರೋಧಸ್ಯ ಚ ವಿಶೇಷಃ । ಧೃತಿಃ ದೇಹೇಂದ್ರಿಯೇಷು ಅವಸಾದಂ ಪ್ರಾಪ್ತೇಷು ತಸ್ಯ ಪ್ರತಿಷೇಧಕಃ ಅಂತಃಕರಣವೃತ್ತಿವಿಶೇಷಃ, ಯೇನ ಉತ್ತಂಭಿತಾನಿ ಕರಣಾನಿ ದೇಹಶ್ಚ ನ ಅವಸೀದಂತಿ । ಶೌಚಂ ದ್ವಿವಿಧಂ ಮೃಜ್ಜಲಕೃತಂ ಬಾಹ್ಯಮ್ ಆಭ್ಯಂತರಂ ಚ ಮನೋಬುದ್ಧ್ಯೋಃ ನೈರ್ಮಲ್ಯಂ ಮಾಯಾರಾಗಾದಿಕಾಲುಷ್ಯಾಭಾವಃ ; ಏವಂ ದ್ವಿವಿಧಂ ಶೌಚಮ್ । ಅದ್ರೋಹಃ ಪರಜಿಘಾಂಸಾಭಾವಃ ಅಹಿಂಸನಮ್ । ನಾತಿಮಾನಿತಾ ಅತ್ಯರ್ಥಂ ಮಾನಃ ಅತಿಮಾನಃ, ಸಃ ಯಸ್ಯ ವಿದ್ಯತೇ ಸಃ ಅತಿಮಾನೀ, ತದ್ಭಾವಃ ಅತಿಮಾನಿತಾ, ತದಭಾವಃ ನಾತಿಮಾನಿತಾ ಆತ್ಮನಃ ಪೂಜ್ಯತಾತಿಶಯಭಾವನಾಭಾವ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಭವಂತಿ ಅಭಯಾದೀನಿ ಏತದಂತಾನಿ ಸಂಪದಂ ಅಭಿಜಾತಸ್ಯ । ಕಿಂವಿಶಿಷ್ಟಾಂ ಸಂಪದಮ್ ? ದೈವೀಂ ದೇವಾನಾಂ ಯಾ ಸಂಪತ್ ತಾಮ್ ಅಭಿಲಕ್ಷ್ಯ ಜಾತಸ್ಯ ದೇವವಿಭೂತ್ಯರ್ಹಸ್ಯ ಭಾವಿಕಲ್ಯಾಣಸ್ಯ ಇತ್ಯರ್ಥಃ, ಹೇ ಭಾರತ ॥ ೩ ॥

ವ್ಯಾವರ್ತ್ಯಂ ಕೀರ್ತಯತಿ -

ನೇತಿ ।

ಅಧ್ಯಾತ್ಮಾಧಿಕಾರಾತ್ ಇತಿ ಶೇಷಃ ।

ಕ್ಷಮಾಽಕ್ರೋಧಯೋಃ ಏಕಾರ್ಥತ್ವೇನ ಪೌನರುಕ್ತ್ಯಂ ಆಶಂಕ್ಯ ಪರಿಹರತಿ -

ಉತ್ಪನ್ನಾಯಾಮ್ ಇತಿ ।

ತಯೋಃ ಏವಂ ವಿಶೇಷಾತ್ ಅಪೌನರುಕ್ತ್ಯಂ ಫಲತಿ ಇತಿ ಆಹ -

ಇತ್ಥಮ್ ಇತಿ ।

ವೃತ್ತಿವಿಶೇಷಮೇವ ವಿಶದಯತಿ -

ಯೇನೇತಿ ।

ಶೌಚಸ್ಯ ದ್ವೈವಿಧ್ಯಮೇವ ಪ್ರಕಟಯತಿ -

ಮೃಜ್ಜಲೇತ್ಯಾದಿನಾ ।

ನೈರ್ಮಲ್ಯಮೇವ ಸ್ಫೋರಯತಿ -

ಮಾಯೇತಿ ।

ಉಕ್ತಮ್ ಉಪಸಂಹರತಿ -

ಏವಮಿತಿ ।

ಅತಿಮಾನಿತ್ವಾಭಾವಮೇವ ವ್ಯನಕ್ತಿ -

ಆತ್ಮನಃ ಇತಿ ।

ಕಸ್ಯ ಏತಾನಿ ವಿಶೇಷಣಾನಿ ಇತಿ ಅಪೇಕ್ಷಾಯಾಂ ಆಹ -

ಭವಂತೀತಿ ।

ಸಾಧಕಸ್ಯ ಮನುಷ್ಯದೇಹಸ್ಥಸ್ಯೈವ ಕಥಂ ದೈವೀಂ ಸಂಪದಂ ಅಭಿಲಕ್ಷ್ಯ ಜಾತತ್ವಮ್ ? ಇತಿ ಆಶಂಕ್ಯ ಆಹ -

ದೈವೀತಿ

॥ ೩ ॥