ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಅನಿಷ್ಟಮಿಷ್ಟಂ ಮಿಶ್ರಂ
ತ್ರಿವಿಧಂ ಕರ್ಮಣಃ ಫಲಮ್
ಭವತ್ಯತ್ಯಾಗಿನಾಂ ಪ್ರೇತ್ಯ
ತು ಸಂನ್ಯಾಸಿನಾಂ ಕ್ವಚಿತ್ ॥ ೧೨ ॥
ಅನಿಷ್ಟಂ ನರಕತಿರ್ಯಗಾದಿಲಕ್ಷಣಮ್ , ಇಷ್ಟಂ ದೇವಾದಿಲಕ್ಷಣಮ್ , ಮಿಶ್ರಮ್ ಇಷ್ಟಾನಿಷ್ಟಸಂಯುಕ್ತಂ ಮನುಷ್ಯಲಕ್ಷಣಂ , ತತ್ರ ತ್ರಿವಿಧಂ ತ್ರಿಪ್ರಕಾರಂ ಕರ್ಮಣಃ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಲಕ್ಷಣಸ್ಯ ಫಲಂ ಬಾಹ್ಯಾನೇಕಕಾರಕವ್ಯಾಪಾರನಿಷ್ಪನ್ನಂ ಸತ್ ಅವಿದ್ಯಾಕೃತಮ್ ಇಂದ್ರಜಾಲಮಾಯೋಪಮಂ ಮಹಾಮೋಹಕರಂ ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮೋಪಸರ್ಪಿ ಇವಫಲ್ಗುತಯಾ ಲಯಮ್ ಅದರ್ಶನಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಫಲನಿರ್ವಚನಮ್ತತ್ ಏತತ್ ಏವಂಲಕ್ಷಣಂ ಫಲಂ ಭವತಿ ಅತ್ಯಾಗಿನಾಮ್ ಅಜ್ಞಾನಾಂ ಕರ್ಮಿಣಾಂ ಅಪರಮಾರ್ಥಸಂನ್ಯಾಸಿನಾಂ ಪ್ರೇತ್ಯ ಶರೀರಪಾತಾತ್ ಊರ್ಧ್ವಮ್ ತು ಸಂನ್ಯಾಸಿನಾಂ ಪರಮಾರ್ಥಸಂನ್ಯಾಸಿನಾಂ ಪರಮಹಂಸಪರಿವ್ರಾಜಕಾನಾಂ ಕೇವಲಜ್ಞಾನನಿಷ್ಠಾನಾಂ ಕ್ವಚಿತ್ ಹಿ ಕೇವಲಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನನಿಷ್ಠಾ ಅವಿದ್ಯಾದಿಸಂಸಾರಬೀಜಂ ಉನ್ಮೂಲಯತಿ ಕದಾಚಿತ್ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ॥ ೧೨ ॥
ಅನಿಷ್ಟಮಿಷ್ಟಂ ಮಿಶ್ರಂ
ತ್ರಿವಿಧಂ ಕರ್ಮಣಃ ಫಲಮ್
ಭವತ್ಯತ್ಯಾಗಿನಾಂ ಪ್ರೇತ್ಯ
ತು ಸಂನ್ಯಾಸಿನಾಂ ಕ್ವಚಿತ್ ॥ ೧೨ ॥
ಅನಿಷ್ಟಂ ನರಕತಿರ್ಯಗಾದಿಲಕ್ಷಣಮ್ , ಇಷ್ಟಂ ದೇವಾದಿಲಕ್ಷಣಮ್ , ಮಿಶ್ರಮ್ ಇಷ್ಟಾನಿಷ್ಟಸಂಯುಕ್ತಂ ಮನುಷ್ಯಲಕ್ಷಣಂ , ತತ್ರ ತ್ರಿವಿಧಂ ತ್ರಿಪ್ರಕಾರಂ ಕರ್ಮಣಃ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಲಕ್ಷಣಸ್ಯ ಫಲಂ ಬಾಹ್ಯಾನೇಕಕಾರಕವ್ಯಾಪಾರನಿಷ್ಪನ್ನಂ ಸತ್ ಅವಿದ್ಯಾಕೃತಮ್ ಇಂದ್ರಜಾಲಮಾಯೋಪಮಂ ಮಹಾಮೋಹಕರಂ ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮೋಪಸರ್ಪಿ ಇವಫಲ್ಗುತಯಾ ಲಯಮ್ ಅದರ್ಶನಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಫಲನಿರ್ವಚನಮ್ತತ್ ಏತತ್ ಏವಂಲಕ್ಷಣಂ ಫಲಂ ಭವತಿ ಅತ್ಯಾಗಿನಾಮ್ ಅಜ್ಞಾನಾಂ ಕರ್ಮಿಣಾಂ ಅಪರಮಾರ್ಥಸಂನ್ಯಾಸಿನಾಂ ಪ್ರೇತ್ಯ ಶರೀರಪಾತಾತ್ ಊರ್ಧ್ವಮ್ ತು ಸಂನ್ಯಾಸಿನಾಂ ಪರಮಾರ್ಥಸಂನ್ಯಾಸಿನಾಂ ಪರಮಹಂಸಪರಿವ್ರಾಜಕಾನಾಂ ಕೇವಲಜ್ಞಾನನಿಷ್ಠಾನಾಂ ಕ್ವಚಿತ್ ಹಿ ಕೇವಲಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನನಿಷ್ಠಾ ಅವಿದ್ಯಾದಿಸಂಸಾರಬೀಜಂ ಉನ್ಮೂಲಯತಿ ಕದಾಚಿತ್ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ॥ ೧೨ ॥

ಸರ್ವಕರ್ಮತ್ಯಾಗೋ ನಾಮ ತದನುಷ್ಠಾನೇಽಪಿ ತತ್ಫಲಾಭಿಸಂಧಿತ್ಯಾಗಃ ಸ ಚ ಅಮುಖ್ಯಸಂನ್ಯಾಸಃ । ತಸ್ಯ ಫಲಮ್ ಆಹ -

ಅನಿಷ್ಟಮಿತಿ ।

ಮುಖ್ಯೇ ತು ಸಂನ್ಯಾಸೇ ಸರ್ವಕರ್ಮತ್ಯಾಗೇ ಸಮ್ಯಗ್ಧೀದ್ವಾರಾ ಸರ್ವಸಂಸಾರೋಚ್ಛಿತ್ತಿರೇವ ಫಲಮ್ ಇತ್ಯಾಹ -

ನ ತ್ವಿತಿ ।

ಪಾದತ್ರಯಂ ವ್ಯಾಕರೋತಿ -

ಅನಿಷ್ಟಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ।

ತಿರ್ಯಗಾದೀತ್ಯಾದಿಪದಮ್ ಅವಶಿಷ್ಟನಿಕೃಷ್ಟಯೋನಿಸಂಗ್ರಹಾರ್ಥಂ, ದೇವಾದೀತ್ಯಾದಿಪದಮ್ ಅವಶಿಷ್ಟೋತ್ಕೃಷ್ಟಯೋನಿಗ್ರಹಣಾಯ ಇತಿ ವಿಭಾಗಃ ।

ಫಲಶಬ್ದಂ ವ್ಯುತ್ಪಾದಯತಿ-

ಬಾಹ್ಯೇತಿ ।

ಕರಣದ್ವಾರಕಮ್ ಅನೇಕವಿಧತ್ವಮ್ ಉಕತ್ವಾ ಮಿಥ್ಯಾತ್ವಮ್ ಆಹ -

ಅವಿದ್ಯೇತಿ ।

ತತ್ಕೃತತ್ವೇನ ದೃಷ್ಟಿಮಾತ್ರದೇಹತ್ವೇ ದೃಷ್ಟಾಂತಮಾಹ -

ಇಂದ್ರೇತಿ ।

ಪ್ರತೀತಿತಃ ರಮಣೀಯತ್ವಂ ಸೂಚಯತಿ -

ಮಹಾಮೋಹೇತಿ ।

ಅವಿದ್ಯೋತ್ಥಸ್ಯ ಅವಿದ್ಯಾಶ್ರಿತತ್ವಾತ್ ಆತ್ಮಾಶ್ರಿತತ್ವಂ ವಸ್ತುತಃ ನಾಸ್ತಿ ಇತಿ ಆಹ -

ಪ್ರತ್ಯಗಿತಿ ।

ಉಕ್ತಂ ಫಲಂ ಕರ್ಮಿಣಾಮ್ ಇಷ್ಯತೇ ಚೇತ್ ಅಮುಖ್ಯಸಂನ್ಯಾಸಫಲೋಕ್ತಿಪರತ್ವಂ ಪಾದತ್ರಯಸ್ಯ ಕಥಮ್ ಇಷ್ಟಮ್ ? ಇತಿ ಆಶಂಕ್ಯ ಆಹ -

ಅಪರಮಾರ್ಥೇತಿ ।

ಫಲಾಭಿಸಂಧಿವಿಕಲಾನಾಂ ಕರ್ಮಿಣಾಂ ದೇಹಪಾತಾತ್ ಊರ್ಧ್ವಂ ಕರ್ಮಾನುರೋಧಿಫಲಮ್ ಆವಶ್ಯಕಮ್ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಕರ್ಮಿಣಾಮೇವ ಸತಾಮ್ ಅಫಲಾಭಿಸಂಧೀನಾಮ್ ಅಮುಖ್ಯಸಂನ್ಯಾಸಿತ್ವಾತ್ ತದೀಯಾಮುಖ್ಯಸಂನ್ಯಾಸಸ್ಯ ಫಲಮ್ ಉಕ್ತ್ವಾ ಚತುರ್ಥಪಾದಂ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ-

ನ ತ್ವಿತಿ ।

ಅಮುಖ್ಯಸಂನ್ಯಾಸಮ್ ಅನಂತರಪ್ರಕೃತಂ ವ್ಯವಚ್ಛಿನತ್ತಿ -

ಪರಮಾರ್ಥೇತಿ ।

ತೇಷಾಂ ಪ್ರಧಾನಂ ಧರ್ಮಮ್ ಉಪದಿಶತಿ -

ಕೇವಲೇತಿ ।

ಕ್ವಚಿತ್  ದೇಶೇ ಕಾಲೇ ವಾ ನಾಸ್ತಿ ಯಥೋಕ್ತಂ ಫಲಂ ತೇಷಾಮಿತಿ ಸಂಬಂಧಃ ।

ತರ್ಹಿ ಪರಮಾರ್ಥಸಂನ್ಯಾಸಃ ಅಫಲತ್ವಾತ್ ನ ಅನುಷ್ಠೀಯೇತ ಇತಿ ಆಶಂಕ್ಯ ತಸ್ಯ ಮೋಕ್ಷಾವಸಾಯಿತ್ವಾತ್ ಮೈವಮ್ ಇತ್ಯಾಹ -

ನ ಹೀತಿ

॥ ೧೨ ॥