ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
அஷ்டாத³ஶோ(அ)த்⁴யாய:
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
பஞ்சைதாநி மஹாபா³ஹோ
காரணாநி நிபோ³த⁴ மே ।
ஸாங்க்²யே க்ருதாந்தே ப்ரோக்தாநி
ஸித்³த⁴யே ஸர்வகர்மணாம் ॥ 13 ॥
பஞ்ச ஏதாநி வக்ஷ்யமாணாநி ஹே மஹாபா³ஹோ, காரணாநி நிர்வர்தகாநி । நிபோ³த⁴ மே மம இதி உத்தரத்ர சேத:ஸமாதா⁴நார்த²ம் , வஸ்துவைஷம்யப்ரத³ர்ஶநார்த²ம் ச । தாநி ச காரணாநி ஜ்ஞாதவ்யதயா ஸ்தௌதி — ஸாங்க்²யே ஜ்ஞாதவ்யா: பதா³ர்தா²: ஸங்க்²யாயந்தே யஸ்மிந் ஶாஸ்த்ரே தத் ஸாங்க்²யம் வேதா³ந்த: । க்ருதாந்தே இதி தஸ்யைவ விஶேஷணம் । க்ருதம் இதி கர்ம உச்யதே, தஸ்ய அந்த: பரிஸமாப்தி: யத்ர ஸ: க்ருதாந்த:, கர்மாந்த: இத்யேதத் । ‘யாவாநர்த² உத³பாநே’ (ப⁴. கீ³. 2 । 46) ‘ஸர்வம் கர்மாகி²லம் பார்த² ஜ்ஞாநே பரிஸமாப்யதே’ (ப⁴. கீ³. 4 । 33) இதி ஆத்மஜ்ஞாநே ஸஞ்ஜாதே ஸர்வகர்மணாம் நிவ்ருத்திம் த³ர்ஶயதி । அத: தஸ்மிந் ஆத்மஜ்ஞாநார்தே² ஸாங்க்²யே க்ருதாந்தே வேதா³ந்தே ப்ரோக்தாநி கதி²தாநி ஸித்³த⁴யே நிஷ்பத்த்யர்த²ம் ஸர்வகர்மணாம் ॥ 13 ॥
பஞ்சைதாநி மஹாபா³ஹோ
காரணாநி நிபோ³த⁴ மே ।
ஸாங்க்²யே க்ருதாந்தே ப்ரோக்தாநி
ஸித்³த⁴யே ஸர்வகர்மணாம் ॥ 13 ॥
பஞ்ச ஏதாநி வக்ஷ்யமாணாநி ஹே மஹாபா³ஹோ, காரணாநி நிர்வர்தகாநி । நிபோ³த⁴ மே மம இதி உத்தரத்ர சேத:ஸமாதா⁴நார்த²ம் , வஸ்துவைஷம்யப்ரத³ர்ஶநார்த²ம் ச । தாநி ச காரணாநி ஜ்ஞாதவ்யதயா ஸ்தௌதி — ஸாங்க்²யே ஜ்ஞாதவ்யா: பதா³ர்தா²: ஸங்க்²யாயந்தே யஸ்மிந் ஶாஸ்த்ரே தத் ஸாங்க்²யம் வேதா³ந்த: । க்ருதாந்தே இதி தஸ்யைவ விஶேஷணம் । க்ருதம் இதி கர்ம உச்யதே, தஸ்ய அந்த: பரிஸமாப்தி: யத்ர ஸ: க்ருதாந்த:, கர்மாந்த: இத்யேதத் । ‘யாவாநர்த² உத³பாநே’ (ப⁴. கீ³. 2 । 46) ‘ஸர்வம் கர்மாகி²லம் பார்த² ஜ்ஞாநே பரிஸமாப்யதே’ (ப⁴. கீ³. 4 । 33) இதி ஆத்மஜ்ஞாநே ஸஞ்ஜாதே ஸர்வகர்மணாம் நிவ்ருத்திம் த³ர்ஶயதி । அத: தஸ்மிந் ஆத்மஜ்ஞாநார்தே² ஸாங்க்²யே க்ருதாந்தே வேதா³ந்தே ப்ரோக்தாநி கதி²தாநி ஸித்³த⁴யே நிஷ்பத்த்யர்த²ம் ஸர்வகர்மணாம் ॥ 13 ॥

கர்மார்தா²நாம் அதி⁴ஷ்டா²நாதீ³நாம் அப்ராமாணிகத்வாஶங்காம் ஆதௌ³ உத்³த⁴ரதி-

பஞ்சேதி ।

உத்தரத்ர இதி அதி⁴ஷ்டா²நாதி³ஷு வக்ஷ்யமாணேஷு இத்யர்த²: ।

வஸ்தூநாம் தேஷாமேவ வைஷம்யம் தி³த³ர்ஶயிஷிதம் ந ஹி சேதஸ்ஸமாதா⁴நாத் ருதே ஜ்ஞாதும் ஶக்யதே । ஸாங்க்²யஶப்³த³ம் வ்யுத்பாத³யதி -

ஜ்ஞாதவ்யா இதி ।

ஆத்மா த்வம்பதா³ர்த²:, தத்பதா³ர்த²: ப்³ரஹ்ம, தயோ: ஐக்யதீ⁴: தது³பயோகி³நஶ்ச ஶ்ரவணாத³ய: பதா³ர்தா²:, தே ஸங்க்²யாயந்தே - வ்யுத்பாத்³யந்தே ।

க்ருதாந்தஶப்³த³ஸ்ய வேதா³ந்தவிஷயத்வம் விப⁴ஜதே -

க்ருதமித்யாதி³நா ।

வேதா³ந்தஸ்ய தத்த்வதீ⁴த்³வாரா கர்மாவஸாநபூ⁴மித்வே வாக்யோபக்ரமாநுகூல்யம் த³ர்ஶயதி -

யாவாநிதி ।

உத³பாநே - கூபாதௌ³ யாவாந் அர்த²: - ஸ்நாநாதி³:, தாவாந் அர்த²: ஸமுத்³ரே ஸம்பத்³யதே । அத: யதா² குபாதி³க்ருதம் கார்ய ஸர்வம் ஸமுத்³ரே அந்தர்ப⁴வதி ததா² ஸர்வேஷு வேதே³ஷு கர்மார்தே²ஷு யாவத் ப²லம் தாவத் ஜ்ஞாதவத: ப்³ராஹ்மணஸ்ய ஜ்ஞாநே அந்தர்ப⁴வதி । ஜ்ஞாநம் ப்ராப்தஸ்ய கர்தவ்யாநவஶேஷாத் இத்யர்த²: ।

தத்ரைவ வாக்யாந்தரம் அநுக்ராமதி -

ஸர்வமிதி ।

உதா³ஹ்ருதவாக்யயோ: தாத்பர்யம் ஆஹ-

ஆத்மேதி ।

ஆத்மஜ்ஞாநே ஸதி ஸர்வகர்மநிவ்ருத்தாவபி கத²ம் வேதா³ந்தஸ்ய க்ருதாந்தத்வம் இதி ஆஶங்க்ய ஆஹ -

அத இதி ।

தாநி மத்³வசநத: நிபோ³த⁴ இதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴:

॥ 13 ॥