सम्प्रति वर्णचतुष्टयस्य अनुष्ठेयं धर्मजातम् असङ्कीर्णम् इति सूत्रम् उपन्यस्यति-

ब्राह्मणेति ।

उपनयनसंस्कारवत्त्वे सति वेदाधिकारित्वं समानम् इति त्रयाणां समासकरणम् ।

इतरेषाम् असमासे हेतुम् आह -

शूद्राणाम् इति ।

एकजातित्वम् उपनयनवर्जितत्वम् ।

कर्मणाम् असङ्कीर्णत्वेन व्यवस्थापकं प्रश्नपूर्वकं प्रकटयति -

केन इत्यादिना ।

स्वभावप्रभवैः गुणैः इत्यस्य अर्थान्तरम् आह -

अथवेति ।

उक्तव्यवस्थायां कार्यदर्शनं प्रमाणयति -

प्रशान्तीति ।

स्वभावशब्दस्य अर्थान्तरम् आह -

अथवेति ।

किमिति गुणाभिव्यक्तेः उक्तवासनाधीनत्वम् ? तत्र आह -

गुणेति ।

ननु ऩास्ति गुणप्रादुर्भावस्य निष्कारणत्वं, प्रकृतिजैः गुणैः इति प्रकृतेः गुणकारणत्वाभिधानात् , अतः आह -

स्वभाव इति ।

वासना कारणम् इति गुणव्यक्तेः निमित्तकारणत्वं विवक्षितम् । प्रकृतिस्तु उपादान इति भावः ।

उक्तम् उपसंहरति -

एवमिति ।