శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
అసక్తబుద్ధిః సర్వత్ర
జితాత్మా విగతస్పృహః
నైష్కర్మ్యసిద్ధిం పరమాం
సంన్యాసేనాధిగచ్ఛతి ॥ ౪౯ ॥
అసక్తబుద్ధిః అసక్తా సఙ్గరహితా బుద్ధిః అన్తఃకరణం యస్య సః అసక్తబుద్ధిః సర్వత్ర పుత్రదారాదిషు ఆసక్తినిమిత్తేషు, జితాత్మా జితః వశీకృతః ఆత్మా అన్తఃకరణం యస్య సః జితాత్మా, విగతస్పృహః విగతా స్పృహా తృష్ణా దేహజీవితభోగేషు యస్మాత్ సః విగతస్పృహః, యః ఎవంభూతః ఆత్మజ్ఞః సః నైష్కర్మ్యసిద్ధిం నిర్గతాని కర్మాణి యస్మాత్ నిష్క్రియబ్రహ్మాత్మసమ్బోధాత్ సః నిష్కర్మా తస్య భావః నైష్కర్మ్యమ్ , నైష్కర్మ్యం తత్ సిద్ధిశ్చ సా నైష్కర్మ్యసిద్ధిః, నిష్కర్మత్వస్య వా నిష్క్రియాత్మరూపావస్థానలక్షణస్య సిద్ధిః నిష్పత్తిః, తాం నైష్కర్మ్యసిద్ధిం పరమాం ప్రకృష్టాం కర్మజసిద్ధివిలక్షణాం సద్యోముక్త్యవస్థానరూపాం సంన్యాసేన సమ్యగ్దర్శనేన తత్పూర్వకేణ వా సర్వకర్మసంన్యాసేన, అధిగచ్ఛతి ప్రాప్నోతితథా ఉక్తమ్సర్వకర్మాణి మనసా సంన్యస్య నైవ కుర్వన్న కారయన్నాస్తే’ (భ. గీ. ౫ । ౧౩) ఇతి ॥ ౪౯ ॥
అసక్తబుద్ధిః సర్వత్ర
జితాత్మా విగతస్పృహః
నైష్కర్మ్యసిద్ధిం పరమాం
సంన్యాసేనాధిగచ్ఛతి ॥ ౪౯ ॥
అసక్తబుద్ధిః అసక్తా సఙ్గరహితా బుద్ధిః అన్తఃకరణం యస్య సః అసక్తబుద్ధిః సర్వత్ర పుత్రదారాదిషు ఆసక్తినిమిత్తేషు, జితాత్మా జితః వశీకృతః ఆత్మా అన్తఃకరణం యస్య సః జితాత్మా, విగతస్పృహః విగతా స్పృహా తృష్ణా దేహజీవితభోగేషు యస్మాత్ సః విగతస్పృహః, యః ఎవంభూతః ఆత్మజ్ఞః సః నైష్కర్మ్యసిద్ధిం నిర్గతాని కర్మాణి యస్మాత్ నిష్క్రియబ్రహ్మాత్మసమ్బోధాత్ సః నిష్కర్మా తస్య భావః నైష్కర్మ్యమ్ , నైష్కర్మ్యం తత్ సిద్ధిశ్చ సా నైష్కర్మ్యసిద్ధిః, నిష్కర్మత్వస్య వా నిష్క్రియాత్మరూపావస్థానలక్షణస్య సిద్ధిః నిష్పత్తిః, తాం నైష్కర్మ్యసిద్ధిం పరమాం ప్రకృష్టాం కర్మజసిద్ధివిలక్షణాం సద్యోముక్త్యవస్థానరూపాం సంన్యాసేన సమ్యగ్దర్శనేన తత్పూర్వకేణ వా సర్వకర్మసంన్యాసేన, అధిగచ్ఛతి ప్రాప్నోతితథా ఉక్తమ్సర్వకర్మాణి మనసా సంన్యస్య నైవ కుర్వన్న కారయన్నాస్తే’ (భ. గీ. ౫ । ౧౩) ఇతి ॥ ౪౯ ॥

సాధనాని ఉపదిశన్ నైష్కర్మ్యసిద్ధిం వ్యపదిశతి -

అసక్తేతి ।

పుత్రాదివిషయే చేతసః సఙ్గాభావేఽపి తస్య అస్వాధీనత్వమ్ ఆశఙ్క్య, ఆహ-

జితాత్మేతి ।

అసక్తిమ్ ఉక్త్వా స్పృహాభావం వదతా పునరుక్తిః ఇష్టా ఇతి ఆశఙ్క్య, ఆహ-

దేహేతి ।

ఉక్తమ్ అనూద్యతత్ఫలం లమ్భయతి -

య ఎవమితి ।

కర్మణాం నిర్గతౌ హేతుమ్ ఆహ - నిష్క్రియేతి ।

సమ్యగ్జ్ఞానార్థత్వేన నైష్కర్మ్యసిద్ధిశబ్దం వ్యాఖ్యాయ అర్థాన్తరమ్ ఆహ -

నైష్కర్మ్యస్యేతి ।

ప్రకర్షమేవ ప్రకటయతి -

కర్మజేతి ।

సంన్యాసస్య శ్రుతిస్మృత్యోః సమ్యగ్దర్శనత్వాప్రసిద్ధేః అయుక్తం తాదాత్మ్యమ్ ఇతి ఆశఙ్క్య, పక్షాన్తరమ్ ఆహ -

తత్పూర్వకేణేతి ।

సంన్యాసాత్ నైష్కర్మ్యప్రాప్తిః ఇత్యత్ర వాక్యోపక్రమానుకూల్యమ్ ఆహ -

తథా చేతి

॥ ౪౯ ॥