ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ವಿವಿಕ್ತಸೇವೀ ಲಘ್ವಾಶೀ
ಯತವಾಕ್ಕಾಯಮಾನಸಃ
ಧ್ಯಾನಯೋಗಪರೋ ನಿತ್ಯಂ
ವೈರಾಗ್ಯಂ ಸಮುಪಾಶ್ರಿತಃ ॥ ೫೨ ॥
ವಿವಿಕ್ತಸೇವೀ ಅರಣ್ಯನದೀಪುಲಿನಗಿರಿಗುಹಾದೀನ್ ವಿವಿಕ್ತಾನ್ ದೇಶಾನ್ ಸೇವಿತುಂ ಶೀಲಮ್ ಅಸ್ಯ ಇತಿ ವಿವಿಕ್ತಸೇವೀ, ಲಘ್ವಾಶೀ ಲಘ್ವಶನಶೀಲಃವಿವಿಕ್ತಸೇವಾಲಘ್ವಶನಯೋಃ ನಿದ್ರಾದಿದೋಷನಿವರ್ತಕತ್ವೇನ ಚಿತ್ತಪ್ರಸಾದಹೇತುತ್ವಾತ್ ಗ್ರಹಣಮ್ ; ಯತವಾಕ್ಕಾಯಮಾನಸಃ ವಾಕ್ ಕಾಯಶ್ಚ ಮಾನಸಂ ಯತಾನಿ ಸಂಯತಾನಿ ಯಸ್ಯ ಜ್ಞಾನನಿಷ್ಠಸ್ಯ ಸಃ ಜ್ಞಾನನಿಷ್ಠಃ ಯತಿಃ ಯತವಾಕ್ಕಾಯಮಾನಸಃ ಸ್ಯಾತ್ಏವಮ್ ಉಪರತಸರ್ವಕರಣಃ ಸನ್ ಧ್ಯಾನಯೋಗಪರಃ ಧ್ಯಾನಮ್ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪಚಿಂತನಮ್ , ಯೋಗಃ ಆತ್ಮವಿಷಯೇ ಏಕಾಗ್ರೀಕರಣಮ್ ತೌ ಪರತ್ವೇನ ಕರ್ತವ್ಯೌ ಯಸ್ಯ ಸಃ ಧ್ಯಾನಯೋಗಪರಃ ನಿತ್ಯಂ ನಿತ್ಯಗ್ರಹಣಂ ಮಂತ್ರಜಪಾದ್ಯನ್ಯಕರ್ತವ್ಯಾಭಾವಪ್ರದರ್ಶನಾರ್ಥಮ್ , ವೈರಾಗ್ಯಂ ವಿರಾಗಸ್ಯ ಭಾವಃ ದೃಷ್ಟಾದೃಷ್ಟೇಷು ವಿಷಯೇಷು ವೈತೃಷ್ಣ್ಯಂ ಸಮುಪಾಶ್ರಿತಃ ಸಮ್ಯಕ್ ಉಪಾಶ್ರಿತಃ ನಿತ್ಯಮೇ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ॥ ೫೨ ॥
ವಿವಿಕ್ತಸೇವೀ ಲಘ್ವಾಶೀ
ಯತವಾಕ್ಕಾಯಮಾನಸಃ
ಧ್ಯಾನಯೋಗಪರೋ ನಿತ್ಯಂ
ವೈರಾಗ್ಯಂ ಸಮುಪಾಶ್ರಿತಃ ॥ ೫೨ ॥
ವಿವಿಕ್ತಸೇವೀ ಅರಣ್ಯನದೀಪುಲಿನಗಿರಿಗುಹಾದೀನ್ ವಿವಿಕ್ತಾನ್ ದೇಶಾನ್ ಸೇವಿತುಂ ಶೀಲಮ್ ಅಸ್ಯ ಇತಿ ವಿವಿಕ್ತಸೇವೀ, ಲಘ್ವಾಶೀ ಲಘ್ವಶನಶೀಲಃವಿವಿಕ್ತಸೇವಾಲಘ್ವಶನಯೋಃ ನಿದ್ರಾದಿದೋಷನಿವರ್ತಕತ್ವೇನ ಚಿತ್ತಪ್ರಸಾದಹೇತುತ್ವಾತ್ ಗ್ರಹಣಮ್ ; ಯತವಾಕ್ಕಾಯಮಾನಸಃ ವಾಕ್ ಕಾಯಶ್ಚ ಮಾನಸಂ ಯತಾನಿ ಸಂಯತಾನಿ ಯಸ್ಯ ಜ್ಞಾನನಿಷ್ಠಸ್ಯ ಸಃ ಜ್ಞಾನನಿಷ್ಠಃ ಯತಿಃ ಯತವಾಕ್ಕಾಯಮಾನಸಃ ಸ್ಯಾತ್ಏವಮ್ ಉಪರತಸರ್ವಕರಣಃ ಸನ್ ಧ್ಯಾನಯೋಗಪರಃ ಧ್ಯಾನಮ್ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪಚಿಂತನಮ್ , ಯೋಗಃ ಆತ್ಮವಿಷಯೇ ಏಕಾಗ್ರೀಕರಣಮ್ ತೌ ಪರತ್ವೇನ ಕರ್ತವ್ಯೌ ಯಸ್ಯ ಸಃ ಧ್ಯಾನಯೋಗಪರಃ ನಿತ್ಯಂ ನಿತ್ಯಗ್ರಹಣಂ ಮಂತ್ರಜಪಾದ್ಯನ್ಯಕರ್ತವ್ಯಾಭಾವಪ್ರದರ್ಶನಾರ್ಥಮ್ , ವೈರಾಗ್ಯಂ ವಿರಾಗಸ್ಯ ಭಾವಃ ದೃಷ್ಟಾದೃಷ್ಟೇಷು ವಿಷಯೇಷು ವೈತೃಷ್ಣ್ಯಂ ಸಮುಪಾಶ್ರಿತಃ ಸಮ್ಯಕ್ ಉಪಾಶ್ರಿತಃ ನಿತ್ಯಮೇ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ॥ ೫೨ ॥

ಚಿತ್ತೈಕಾಗ್ರ್ಯಪ್ರಸಾದಾರ್ಥಂ ವಿವಿಕ್ತಸೇವಿತ್ವಂ ವ್ಯಾಕರೋತಿ -

ಅರಣ್ಯೇತಿ ।

ನಿದ್ರಾದಿದೋಷನಿವೃತ್ತ್ಯರ್ಥಂ ಲಘ್ವಾಶಿತ್ವಂ ವಿಶದಯತಿ -

ಲಘ್ವಿತಿ ।

ಲಘು - ಪರಿಮಿತಂ ಹಿತಂ ಮೇಧ್ಯಂ ಚ ಅಶಿತುಂ ಶೀಲಮ್ ಅಸ್ಯ ಇತಿ ತಥಾ ಉಚ್ಯತೇ ।

ವಿಶೇಷಣಯೋಃ ತಾತ್ಪರ್ಯಂ ವಿವೃಣೋತಿ -

ವಿವಿಕ್ತೇತಿ ।

ನಿದ್ರಾದೀತಿ ಆದಿಶಬ್ದಾತ್ ಆಲಸ್ಯಪ್ರಮಾದಾದಯಃ ಬುದ್ಧಿವಿಕ್ಷೇಪಕಾಃ ವಿವಕ್ಷಿತಾಃ ।

ವಕ್ಷ್ಯಮಾಣಧ್ಯಾನಯೋಗಯೋಃ ಉಪಾಯತ್ವೇನ ವಿಶೇಷಣಾಂತರಂ ವಿಭಜತೇ -

ವಾಕ್ ಚೇತಿ ।

ವಾಗಾದಿಸಂಯಮಸ್ಯ ಆವಶ್ಯಕತ್ವದ್ಯೋತನಾರ್ಥಂ ಸ್ಯಾತ್ ಇತ್ಯುಕ್ತಮ್ ।

ಸಂಯತವಾಗಾದಿಕರಣಗ್ರಾಮಸ್ಯ ಅನಾಯಾಸೇನ ಕರ್ತವ್ಯಮ್ ಉಪದಿಶತಿ -

ಏವಮಿತಿ ।

ಮಂತ್ರಜಪಾದಿ ಇತಿ ಆದಿಪದೇನ ಪ್ರದಕ್ಷಿಣಪ್ರಣಾಮಾದಯಃ ಧ್ಯಾನಯೋಗಪ್ರತಿಬಂಧಕಾಃ ಗೃಹೀತಾಃ ।

ಉಕ್ತಯೋರೇವ ಧ್ಯಾನಯೋಗಯೋಃ ಉಪಾಯತ್ವೇನ ಉಕ್ತಂ ವಿರಾಗಭಾವಂ ವಿಭಜತೇ -

ದೃಷ್ಟೇತಿ ।

ಸಮ್ಯಕ್ತ್ವಮೇವ ವ್ಯನಕ್ತಿ -

ನಿತ್ಯಮಿತಿ

॥ ೫೨ ॥