ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
அஷ்டாத³ஶோ(அ)த்⁴யாய:
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
ப்³ரஹ்மபூ⁴த: ப்ரஸந்நாத்மா
ந ஶோசதி ந காங்க்ஷதி ।
ஸம: ஸர்வேஷு பூ⁴தேஷு
மத்³ப⁴க்திம் லப⁴தே பராம் ॥ 54 ॥
ப்³ரஹ்மபூ⁴த: ப்³ரஹ்மப்ராப்த: ப்ரஸந்நாத்மா லப்³தா⁴த்⁴யாத்மப்ரஸாத³ஸ்வபா⁴வ: ந ஶோசதி, கிஞ்சித் அர்த²வைகல்யம் ஆத்மந: வைகு³ண்யம் வா உத்³தி³ஶ்ய ந ஶோசதி ந ஸந்தப்யதே ; ந காங்க்ஷதி, ந ஹி அப்ராப்தவிஷயாகாங்க்ஷா ப்³ரஹ்மவித³: உபபத்³யதே ; அத: ப்³ரஹ்மபூ⁴தஸ்ய அயம் ஸ்வபா⁴வ: அநூத்³யதே — ந ஶோசதி ந காங்க்ஷதி இதி । ‘ந ஹ்ருஷ்யதி’ இதி வா பாடா²ந்தரம் । ஸம: ஸர்வேஷு பூ⁴தேஷு, ஆத்மௌபம்யேந ஸர்வபூ⁴தேஷு ஸுக²ம் து³:க²ம் வா ஸமமேவ பஶ்யதி இத்யர்த²: । ந ஆத்மஸமத³ர்ஶநம் இஹ, தஸ்ய வக்ஷ்யமாணத்வாத் ‘ப⁴க்த்யா மாமபி⁴ஜாநாதி’ (ப⁴. கீ³. 18 । 55) இதி । ஏவம்பூ⁴த: ஜ்ஞாநநிஷ்ட²:, மத்³ப⁴க்திம் மயி பரமேஶ்வரே ப⁴க்திம் ப⁴ஜநம் பராம் உத்தமாம் ஜ்ஞாநலக்ஷணாம் சதுர்தீ²ம் லப⁴தே, ‘சதுர்விதா⁴ ப⁴ஜந்தே மாம்’ (ப⁴. கீ³. 7 । 16) இதி ஹி உக்தம் ॥ 54 ॥
ப்³ரஹ்மபூ⁴த: ப்ரஸந்நாத்மா
ந ஶோசதி ந காங்க்ஷதி ।
ஸம: ஸர்வேஷு பூ⁴தேஷு
மத்³ப⁴க்திம் லப⁴தே பராம் ॥ 54 ॥
ப்³ரஹ்மபூ⁴த: ப்³ரஹ்மப்ராப்த: ப்ரஸந்நாத்மா லப்³தா⁴த்⁴யாத்மப்ரஸாத³ஸ்வபா⁴வ: ந ஶோசதி, கிஞ்சித் அர்த²வைகல்யம் ஆத்மந: வைகு³ண்யம் வா உத்³தி³ஶ்ய ந ஶோசதி ந ஸந்தப்யதே ; ந காங்க்ஷதி, ந ஹி அப்ராப்தவிஷயாகாங்க்ஷா ப்³ரஹ்மவித³: உபபத்³யதே ; அத: ப்³ரஹ்மபூ⁴தஸ்ய அயம் ஸ்வபா⁴வ: அநூத்³யதே — ந ஶோசதி ந காங்க்ஷதி இதி । ‘ந ஹ்ருஷ்யதி’ இதி வா பாடா²ந்தரம் । ஸம: ஸர்வேஷு பூ⁴தேஷு, ஆத்மௌபம்யேந ஸர்வபூ⁴தேஷு ஸுக²ம் து³:க²ம் வா ஸமமேவ பஶ்யதி இத்யர்த²: । ந ஆத்மஸமத³ர்ஶநம் இஹ, தஸ்ய வக்ஷ்யமாணத்வாத் ‘ப⁴க்த்யா மாமபி⁴ஜாநாதி’ (ப⁴. கீ³. 18 । 55) இதி । ஏவம்பூ⁴த: ஜ்ஞாநநிஷ்ட²:, மத்³ப⁴க்திம் மயி பரமேஶ்வரே ப⁴க்திம் ப⁴ஜநம் பராம் உத்தமாம் ஜ்ஞாநலக்ஷணாம் சதுர்தீ²ம் லப⁴தே, ‘சதுர்விதா⁴ ப⁴ஜந்தே மாம்’ (ப⁴. கீ³. 7 । 16) இதி ஹி உக்தம் ॥ 54 ॥

ந ஶோசதீத்யாதௌ³ தாத்பர்யம் ஆஹ -

ப்³ரஹ்மபூ⁴தஸ்யேதி ।

ப்ராப்தவ்யபரிஹார்யாபா⁴வநிஶ்சயாத் இத்யர்த²: ।

ஸ்வபா⁴வாநுவாத³ம் உபபாத³யதி -

ந ஹீதி ।

தஸ்ய அப்ராப்தவிஷயாபா⁴வாத் நாபி பரிஹார்யாபரிஹாரப்ரயுக்த: ஶோக:, பரிஹார்யஸ்யைவ அபா⁴வாத் இத்யர்த²: । பாடா²ந்தரே து, ரமணீயம் ப்ராப்ய ந ப்ரமோத³தே தத³பா⁴வாத் இத்யர்த²: ।

விவக்ஷிதம் ஸமத³ர்ஶநம் விஶத³யதி -

ஆத்மேதி ।

நநு ஸர்வேஷு பூ⁴தேஷு ஆத்மந: ஸமஸ்ய நிர்விஶேஷஸ்ய த³ர்ஶநம் அத்ர அபி⁴ப்ரைதம் கிம் ந இஷ்யதே ? தத்ர ஆஹ-

நாத்மேதி ।

உக்தவிஶேஷணவத: ஜீவந்முக்தஸ்ய ஜ்ஞாநநிஷ்டா² ப்ராகு³க்தக்ரமேண ப்ராப்தா ஸுப்ரதிஷ்டி²தா ப⁴வதி இத்யாஹ -

ஏவம்பூ⁴த: இதி ।

ஶ்ரவணமநநிதி³த்⁴யாஸநவத: ஶமாதி³யுக்தஸ்ய அப்⁴யஸ்தை: ஶ்ரவணாதி³பி⁴: ப்³ரஹ்மாத்மநி அபரோக்ஷம் மோக்ஷப²லம் ஜ்ஞாநம் ஸித்³த்⁴யதி இத்யர்த²: । ஆர்தாதி³ப⁴க்தத்ரயாபேக்ஷயா ஜ்ஞாநலக்ஷணா ப⁴க்தி: சதுர்தீ² இத்யுக்தா ।

தத்ர ஸப்தமஸ்த²வாக்யம் அநுகூலயதி -

சதுர்விதா⁴ இதி

॥ 54 ॥