శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
బ్రహ్మభూతః ప్రసన్నాత్మా
శోచతి కాఙ్క్షతి
సమః సర్వేషు భూతేషు
మద్భక్తిం లభతే పరామ్ ॥ ౫౪ ॥
బ్రహ్మభూతః బ్రహ్మప్రాప్తః ప్రసన్నాత్మా లబ్ధాధ్యాత్మప్రసాదస్వభావః శోచతి, కిఞ్చిత్ అర్థవైకల్యమ్ ఆత్మనః వైగుణ్యం వా ఉద్దిశ్య శోచతి సన్తప్యతే ; కాఙ్క్షతి, హి అప్రాప్తవిషయాకాఙ్క్షా బ్రహ్మవిదః ఉపపద్యతే ; అతః బ్రహ్మభూతస్య అయం స్వభావః అనూద్యతే శోచతి కాఙ్క్షతి ఇతి । ‘ హృష్యతిఇతి వా పాఠాన్తరమ్సమః సర్వేషు భూతేషు, ఆత్మౌపమ్యేన సర్వభూతేషు సుఖం దుఃఖం వా సమమేవ పశ్యతి ఇత్యర్థః ఆత్మసమదర్శనమ్ ఇహ, తస్య వక్ష్యమాణత్వాత్ భక్త్యా మామభిజానాతి’ (భ. గీ. ౧౮ । ౫౫) ఇతిఎవంభూతః జ్ఞాననిష్ఠః, మద్భక్తిం మయి పరమేశ్వరే భక్తిం భజనం పరామ్ ఉత్తమాం జ్ఞానలక్షణాం చతుర్థీం లభతే, చతుర్విధా భజన్తే మామ్’ (భ. గీ. ౭ । ౧౬) ఇతి హి ఉక్తమ్ ॥ ౫౪ ॥
బ్రహ్మభూతః ప్రసన్నాత్మా
శోచతి కాఙ్క్షతి
సమః సర్వేషు భూతేషు
మద్భక్తిం లభతే పరామ్ ॥ ౫౪ ॥
బ్రహ్మభూతః బ్రహ్మప్రాప్తః ప్రసన్నాత్మా లబ్ధాధ్యాత్మప్రసాదస్వభావః శోచతి, కిఞ్చిత్ అర్థవైకల్యమ్ ఆత్మనః వైగుణ్యం వా ఉద్దిశ్య శోచతి సన్తప్యతే ; కాఙ్క్షతి, హి అప్రాప్తవిషయాకాఙ్క్షా బ్రహ్మవిదః ఉపపద్యతే ; అతః బ్రహ్మభూతస్య అయం స్వభావః అనూద్యతే శోచతి కాఙ్క్షతి ఇతి । ‘ హృష్యతిఇతి వా పాఠాన్తరమ్సమః సర్వేషు భూతేషు, ఆత్మౌపమ్యేన సర్వభూతేషు సుఖం దుఃఖం వా సమమేవ పశ్యతి ఇత్యర్థః ఆత్మసమదర్శనమ్ ఇహ, తస్య వక్ష్యమాణత్వాత్ భక్త్యా మామభిజానాతి’ (భ. గీ. ౧౮ । ౫౫) ఇతిఎవంభూతః జ్ఞాననిష్ఠః, మద్భక్తిం మయి పరమేశ్వరే భక్తిం భజనం పరామ్ ఉత్తమాం జ్ఞానలక్షణాం చతుర్థీం లభతే, చతుర్విధా భజన్తే మామ్’ (భ. గీ. ౭ । ౧౬) ఇతి హి ఉక్తమ్ ॥ ౫౪ ॥

న శోచతీత్యాదౌ తాత్పర్యమ్ ఆహ -

బ్రహ్మభూతస్యేతి ।

ప్రాప్తవ్యపరిహార్యాభావనిశ్చయాత్ ఇత్యర్థః ।

స్వభావానువాదమ్ ఉపపాదయతి -

న హీతి ।

తస్య అప్రాప్తవిషయాభావాత్ నాపి పరిహార్యాపరిహారప్రయుక్తః శోకః, పరిహార్యస్యైవ అభావాత్ ఇత్యర్థః । పాఠాన్తరే తు, రమణీయం ప్రాప్య న ప్రమోదతే తదభావాత్ ఇత్యర్థః ।

వివక్షితం సమదర్శనం విశదయతి -

ఆత్మేతి ।

నను సర్వేషు భూతేషు ఆత్మనః సమస్య నిర్విశేషస్య దర్శనమ్ అత్ర అభిప్రైతం కిం న ఇష్యతే ? తత్ర ఆహ-

నాత్మేతి ।

ఉక్తవిశేషణవతః జీవన్ముక్తస్య జ్ఞాననిష్ఠా ప్రాగుక్తక్రమేణ ప్రాప్తా సుప్రతిష్ఠితా భవతి ఇత్యాహ -

ఎవంభూతః ఇతి ।

శ్రవణమననిదిధ్యాసనవతః శమాదియుక్తస్య అభ్యస్తైః శ్రవణాదిభిః బ్రహ్మాత్మని అపరోక్షం మోక్షఫలం జ్ఞానం సిద్ధ్యతి ఇత్యర్థః । ఆర్తాదిభక్తత్రయాపేక్షయా జ్ఞానలక్షణా భక్తిః చతుర్థీ ఇత్యుక్తా ।

తత్ర సప్తమస్థవాక్యమ్ అనుకూలయతి -

చతుర్విధా ఇతి

॥ ౫౪ ॥