मनोमात्रं द्वैतमित्यत्र प्रमाणमाह –
मनोदृश्यमिति ।
वृत्तमनूद्य श्लोकतात्पर्यमाह –
रज्ज्विति ।
यथा रज्जुः सर्परूपेण विकल्पते तथा मनो द्वैतरूपेण विकल्पनात्मकम्। तच्चाविद्याकल्पितमित्युक्तेऽर्थे प्रमाणगवेषणायां विशिष्टमनुमानमुपन्यस्यतीत्यर्थः।
तदेव प्रश्नपूर्वकं प्रकटयन् प्रथमार्धाक्षराणि व्याचष्टे –
कथमित्यादिना ।
विमतं मनोमात्रं तद्भावनियतभावत्वात्।
यथा मृद्भावनियतभावो मृन्मात्रो घटादिरित्यनुमानमारचयति –
द्वैतमिति ।
उक्तमेव व्यतिरेकं स्फोरयन् द्वितीयार्धं विभजते –
मनसो हीति ।
सामाधिस्वापयोर्द्वैतस्यानुपलम्भेऽपि नासत्त्वमित्याशङ्क्य “मानाधीना मेयसिद्धिः”(चमत्कारचन्द्रिका ५।२९) इत्यभिप्रेत्याऽऽह –
इत्यभावादिति ॥३१॥