प्रकृते ब्रह्मण्यविक्रिये विधिनिषेधाधीनयोर्वैदिकयोर्वा लौकिकयोर्वा हानोपादानयोरनवकाशत्वमित्याह –

ग्रहो नेति ।

मनोविषयत्वाभावाच्च ब्रह्मणि तयोरकाशो नास्तीत्याह –

चिन्तेति ।

यथोक्ते ब्रह्मणि ज्ञाते फलितमाह –

आत्मेति ।

प्रकरणादौ प्रतिज्ञातमुपसंहरति –

अजातीति ।

किमिति लौकिकौ वैदिकौ वा ग्रहोत्सर्गौ ब्रह्मणि न भवतस्तत्राऽऽह –

यस्मादिति ।

उक्तमेवार्थमुपपादयति –

यत्र हीति ।

ब्रह्मणि विक्रियाऽभावे हेतुमाह –

विकारेति ।

तस्य विक्रियाविषयत्वाभावेऽपि हेतुं कथयति –

निरवयवत्वाच्चेति ।

विक्रियायास्तद्विषयत्वस्य चाभावे फलितमाह –

अत इति ।

द्वितीयं पादमवतार्य व्याचष्टे –

चिन्तेत्यादिना ।

तृतीयं पादं विभजते –

यदैवेति ।

चतुर्थपादं व्याकरोति –

अजातीति ।

नन्विदं प्रकरणादावुक्तं किमर्थं पुनरिहोच्यते, तत्राऽह –

यदादाविति ।

ननु ‘ग्रहो न तत्र’ इत्यादौ पूर्वत्र तत्त्वज्ञानमुक्तं न त्वकार्पण्यम्, तत्कथमकार्पण्यं वक्ष्यामीत्युपक्रान्तस्यात्रोपसंहारः सम्भवतीत्याशङ्क्य तत्त्वज्ञानस्यैवाकार्पण्यरूपत्वादुक्तोपसंहारसिद्धिरित्याह –

एतस्मादिति ।

तत्त्वज्ञानातिरिक्तं ज्ञानं कार्पण्यविषयमित्यत्र लिङ्गं दर्शयति –

यो वा इति ।

तत्त्वज्ञानराहित्ये कृपणत्वमुक्त्वा तद्वत्त्वे फलितमाह –

प्राप्येति ॥३८॥