आशङ्क्येति ।

विज्ञानवादिमतानुसारेणाशङ्क्येत्यर्थः ।

परिणामित्वेनेति ।

परिणामवादिमतमुसृत्यात्मनः परिणामित्वेन हेयत्वमाशङ्क्य निराचष्ट इत्यर्थः ।

परप्राप्त्यर्थमिति ।

परमुत्कृष्टं ब्रह्म तत्प्राप्त्यर्थं मुमुक्षुणा आत्मा हेयस्त्यक्तुं योग्य इति पूर्वपक्षार्थः ।

ब्रह्मत्वादात्मैव परस्तस्मान्न हेय इति परिहरति –

आहेति ।

विकल्पपञ्चकनिरासे उक्तहेतुचतुष्टयमनूह्योत्तरग्रन्थमवतारयति –

एवमात्मन इति ।

स्फुटम्भानादित्यनेन विकल्पद्वयनिरास इति ज्ञेयम् ।

सूत्रस्येति ।

हिरण्यगर्भस्येत्यर्थः ।

भाष्ये प्राभाकरमतनिरासमुपसंहरति –

अतो भूतवस्त्विति ।

अनुक्रमणमिति ।

वेदार्थसङ्ग्राहकवक्यजातमित्यर्थः ।

व्याख्याने -

पर्वोक्तमिति ।

सिंहावलोकनन्यायेन वृत्तिकारमतोक्तमन्यथा उपपादयितुमनुवदतीत्यर्थः । भाष्यमिति शाबरभाष्यमित्यर्थः । सूत्रकारो भगवान् जैमिनिरित्यर्थः ।

तच्चेति ।

फलवदज्ञातत्वेन वेदार्थत्वमित्यर्थः । ब्रह्मणः फलवत्त्वमविद्यानिवृत्तिरूपफलवत्त्वं तन्निवृत्तिस्वरूपत्वं वेति विज्ञेयम् ।

अनुक्रमणशब्दार्थं ज्ञापयितुं तच्छब्दस्य प्रतीकमादायार्थमाह –

तत्सूत्रभाष्यवाक्यजातमिति ।

यानि सूत्रवाक्यानि भाष्यवाक्यानि च तेषां समूह इत्यर्थः ।

कर्मकाण्डस्य कार्यपरत्वमङ्गीकृत्य न ज्ञानकाण्डस्येत्युक्तं सम्प्रति कर्मकाण्डस्यापि न कार्यपरत्वं किन्तु सिद्धपरत्वनेवेत्याह –

वस्तुतस्त्विति ।

प्रवर्तकज्ञानगोचरत्वेनेति ।

यागो मदिष्टसाधनमिति यत्प्रवृत्तिजनकमिष्टसाधनत्वज्ञानं तद्विषयत्वेनेत्यर्थः । क्लृप्तं सिद्धमित्यर्थः ।

एवकारव्यवच्छेद्यमाह –

न क्रियात इति ।

क्रियारूपयागादतिरिक्तापूर्वात्मककार्यं न लिङर्थ इत्यर्थः ।

तस्येति ।

अपूर्वस्येत्यर्थः । प्रवर्तकज्ञानविषयत्वेन सिद्धस्वरूपेष्टसाधनत्वे लिङर्थस्य शक्तिसम्भवेन प्रत्यक्षादिप्रमाणरहिते कूर्मलोमवदप्रसिद्धे साध्ये अपूर्वे तस्य शक्तिकल्पनाया अन्याय्यत्वादिष्टसाधनत्वमेव लिङर्थः नापूर्वं न प्रवर्तना वेति भावः ।

तस्यापीति ।

कर्मकाण्डस्यापीत्यर्थः ।

पराभिमतेति ।

प्राभाकराद्यभिमतेत्यर्थः ।

सिद्ध इति ।

सिद्धस्वरूपेष्टसाधनत्व इत्यर्थः ।

किमुतेति ।

किमु वक्तव्यमित्यर्थः ।

ज्ञानकाण्डः सिद्धवस्तुपरः वेदत्वात्कर्मकाण्डवदित्यनेनानुमानेन सिद्धं वेदान्तानां सिद्धवस्तुपरत्वं मनसि निधायानुमानान्तरेणापि साधयतीत्यवतारयति –

किञ्चेति ।

फलवदिति ।

फलवद्यद्भूतं सिद्धं वस्तु तत्प्रतिपादको यः शब्दस्तत्त्वादित्यर्थः ।