కాఠకోపనిషత్ - మన్త్రాః

अ

1. అగ్నిర్యథైకో భువనం ప్రవిష్టో రూపం రూపం ప్రతిరూపో బభూవ । ఎకస్తథా సర్వభూతాన్తరాత్మా రూపం రూపం ప్రతిరూపో బహిశ్చ ॥ ౯ ॥
2. అఙ్గుష్ఠమాత్రః పురుషో జ్యోతిరివాధూమకః । ఈశానో భూతభవ్యస్య స ఎవాద్య స ఉ శ్వః । ఎతద్వై తత్ ॥ ౧౩ ॥
3. అఙ్గుష్ఠమాత్రః పురుషో మధ్య ఆత్మని తిష్ఠతి । ఈశానం భూతభవ్యస్య న తతో విజుగుప్సతే । ఎతద్వై తత్ ॥ ౧౨ ॥
4. అఙ్గుష్ఠమాత్రః పురుషోఽన్తరాత్మా సదా జనానాం హృదయే సంనివిష్టః । తం స్వాచ్ఛరీరాత్ప్రవృహేన్ముఞ్జాదివేషీకాం ధైర్యేణ । తం విద్యాచ్ఛుక్రమమృతం తం విద్యాచ్ఛుక్రమమృతమితి ॥ ౧౭ ॥
5. అజీర్యతామమృతానాముపేత్య జీర్యన్మర్త్యః క్వధఃస్థః ప్రజానన్ । అభిధ్యాయన్వర్ణరతిప్రమోదానతిదీర్ఘే జీవితే కో రమేత ॥ ౨౮ ॥
6. అణోరణీయాన్మహతో మహీయానాత్మాస్య జన్తోర్నిహితో గుహాయామ్ । తమక్రతుః పశ్యతి వీతశోకో ధాతుప్రసాదాన్మహిమానమాత్మనః ॥ ౨౦ ॥
7. అనుపశ్య యథా పూర్వే ప్రతిపశ్య తథా పరే । సస్యమివ మర్త్యః పచ్యతే సస్యమివాజాయతే పునః ॥ ౬ ॥
8. అన్యచ్ఛ్రేయోఽన్యదుతైవ ప్రేయస్తే ఉభే నానార్థే పురుషం సినీతః । తయోః శ్రేయ ఆదదానస్య సాధు భవతి హీయతేఽర్థాద్య ఉ ప్రేయో వృణీతే ॥ ౧ ॥
9. అన్యత్ర ధర్మాదన్యత్రాధర్మాదన్యత్రాస్మాత్కృతాకృతాత్ । అన్యత్ర భూతాచ్చ భవ్యాచ్చ యత్తత్పశ్యసి తద్వద ॥ ౧౪ ॥
10. అరణ్యోర్నిర్హితో జాతవేదా గర్భ ఇవ సుభృతో గర్భిణీభిః । దివే దివ ఈడ్యో జాగృవద్భిర్హవిష్మద్భిర్మనుష్యేభిరగ్నిః । ఎతద్వై తత్ ॥ ౮ ॥
11. అవిద్యాయామన్తరే వర్తమానాః స్వయం ధీరాః పణ్డితంమన్యమానాః । దన్ద్రమ్యమాణాః పరియన్తి మూఢా అన్ధేనైవ నీయమానా యథాన్ధాః ॥ ౫ ॥
12. అవ్యక్తాత్తు పరః పురుషో వ్యాపకోఽలిఙ్గ ఎవ చ । యం జ్ఞాత్వా ముచ్యతే జన్తురమృతత్వం చ గచ్ఛతి ॥ ౮ ॥
13. అశబ్దమస్పర్శమరూపమవ్యయం తథారసం నిత్యమగన్ధవచ్చ యత్ । అనాద్యనన్తం మహతః పరం ధ్రువం నిచాయ్య తం మృత్యుముఖాత్ప్రముచ్యతే ॥ ౧౫ ॥
14. అశరీరం శరీరేషు అనవస్థేష్వవస్థితమ్ । మహాన్తం విభుమాత్మానం మత్వా ధీరో న శోచతి ॥ ౨౨ ॥
15. అస్తీత్యేవోపలబ్ధవ్యస్తత్త్వభావేన చోభయోః । అస్తీత్యేవోపలబ్ధస్య తత్త్వభావః ప్రసీదతి ॥ ౧౩ ॥
16. అస్య విస్రంసమానస్య శరీరస్థస్య దేహినః । దేహాద్విముచ్యమానస్య కిమత్ర పరిశిష్యతే । ఎతద్వై తత్ ॥ ౪ ॥
17. ఆత్మానం రథినం విద్ధి శరీరం రథమేవ తు । బుద్ధిం తు సారథిం విద్ధి మనః ప్రగ్రహమేవ చ ॥ ౩ ॥
18. ఆశాప్రతీక్షే సఙ్గతం సూనృతాం చ ఇష్టాపూర్తే పుత్రపశూంశ్చ సర్వాన్ । ఎతద్వృఙ్క్తే పురుషస్యాల్పమేధసో యస్యానశ్నన్వసతి బ్రాహ్మణో గృహే ॥ ౮ ॥
19. ఆసీనో దూరం వ్రజతి శయానో యాతి సర్వతః । కస్తం మదామదం దేవం మదన్యో జ్ఞాతుమర్హతి ॥ ౨౧ ॥
20. ఇన్ద్రియాణాం పృథగ్భావముదయాస్తమయౌ చ యత్ । పృథగుత్పద్యమానానాం మత్వా ధీరో న శోచతి ॥ ౬ ॥
21. ఇన్ద్రియాణి హయానాహుర్విషయాంస్తేషు గోచరాన్ । ఆత్మేన్ద్రియమనోయుక్తం భోక్తేత్యాహుర్మనీషిణః ॥ ౪ ॥
22. ఇన్ద్రియేభ్యః పరం మనో మనసః సత్త్వముత్తమమ్ । సత్త్వాదధి మహానాత్మా మహతోఽవ్యక్తముత్తమమ్ ॥ ౭ ॥
23. ఇన్ద్రియేభ్యః పరా హ్యర్థా అర్థేభ్యశ్చ పరం మనః । మనసస్తు పరా బుద్ధిర్బుద్ధేరాత్మా మహాన్పరః ॥ ౧౦ ॥
24. ఇహ చేదశకద్బోద్ధుం ప్రాక్శరీరస్య విస్రసః । తతః సర్గేషు లోకేషు శరీరత్వాయ కల్పతే ॥ ౪ ॥
25. ఉత్తిష్ఠత జాగ్రత ప్రాప్య వరాన్నిబోధత । క్షురస్య ధారా నిశితా దురత్యయా దుర్గం పథస్తత్కవయో వదన్తి ॥ ౧౪ ॥
26. ఉశన్హ వై వాజశ్రవసః సర్వవేదసం దదౌ । తస్య హ నచికేతా నామ పుత్ర ఆస ॥ ౧ ॥
27. ఊర్ధ్వం ప్రాణమున్నయతి అపానం ప్రత్యగస్యతి । మధ్యే వామనమాసీనం విశ్వే దేవా ఉపాసతే ॥ ౩ ॥
28. ఊర్ధ్వమూలోఽవాక్శాఖ ఎషోఽశ్వత్థః సనాతనః । తదేవ శుక్రం తద్బ్రహ్మ తదేవామృతముచ్యతే । తస్మింల్లోకాః శ్రితాః సర్వే తదు నాత్యేతి కశ్చన । ఎతద్వై తత్ ॥ ౧ ॥
29. ఋతం పిబన్తౌ సుకృతస్య లోకే గుహాం ప్రవిష్టౌ పరమే పరార్ధే । ఛాయాతపౌ బ్రహ్మవిదో వదన్తి పఞ్చాగ్నయో యే చ త్రిణాచికేతాః ॥ ౧ ॥
30. ఎకో వశీ సర్వభూతాన్తరాత్మా ఎకం రూపం బహుధా యః కరోతి । తమాత్మస్థం యేఽనుపశ్యన్తి ధీరాస్తేషాం సుఖం శాశ్వతం నేతరేషామ్ ॥ ౧౨ ॥
31. ఎతచ్ఛ్రుత్వా సమ్పరిగృహ్య మర్త్యః ప్రవృహ్య ధర్మ్యమణుమేతమాప్య । స మోదతే మోదనీయం హి లబ్ధ్వా వివృతం సద్మ నచికేతసం మన్యే ॥ ౧౩ ॥
32. ఎతత్తుల్యం యది మన్యసే వరం వృణీష్వ విత్తం చిరజీవికాం చ । మహాభూమౌ నచికేతస్త్వమేధి కామానాం త్వా కామభాజం కరోమి ॥ ౨౪ ॥
33. ఎతదాలమ్బనం శ్రేష్ఠమేతదాలమ్బనం పరమ్ । ఎతదాలమ్బనం జ్ఞాత్వా బ్రహ్మలోకే మహీయతే ॥ ౧౭ ॥
34. ఎతద్ధ్యేవాక్షరం బ్రహ్మ ఎతద్ధ్యేవాక్షరం పరమ్ । ఎతద్ధ్యేవాక్షరం జ్ఞాత్వా యో యదిచ్ఛతి తస్య తత్ ॥ ౧౬ ॥
35. ఎష తేఽగ్నిర్నచికేతః స్వర్గ్యో యమవృణీథా ద్వితీయేన వరేణ । ఎతమగ్నిం తవైవ ప్రవక్ష్యన్తి జనాసస్తృతీయం వరం నచికేతో వృణీష్వ ॥ ౧౯ ॥
36. ఎష సర్వేషు భూతేషు గూఢోఽత్మా న ప్రకాశతే । దృశ్యతే త్వగ్న్యయా బుద్ధ్యా సూక్ష్మయా సూక్ష్మదర్శిభిః ॥ ౧౨ ॥
37. కామస్యాప్తిం జగతః ప్రతిష్ఠాం క్రతోరనన్త్యమభయస్య పారమ్ । స్తోమమహదురుగాయం ప్రతిష్ఠాం దృష్ట్వా ధృత్యా ధీరో నచికేతోఽత్యస్రాక్షీః ॥ ౧౧ ॥
38. జానామ్యహం శేవధిరిత్యనిత్యం న హ్యధ్రువైః ప్రాప్యతే హి ధ్రువం తత్ । తతో మయా నాచికేతశ్చితోఽగ్నిరనిత్యైర్ద్రవ్యైః ప్రాప్తవానస్మి నిత్యమ్ ॥ ౧౦ ॥
39. తం దుర్దర్శం గూఢమనుప్రవిష్టం గుహాహితం గహ్వరేష్ఠం పురాణమ్ । అధ్యాత్మయోగాధిగమేన దేవం మత్వా ధీరో హర్షశోకౌ జహాతి ॥ ౧౨ ॥
40. తదేతదితి మన్యన్తేఽనిర్దేశ్యం పరమం సుఖమ్ । కథం ను తద్విజానీయాం కిము భాతి విభాతి వా ॥ ౧౪ ॥
41. తమబ్రవీత్ప్రీయమాణో మహాత్మా వరం తవేహాద్య దదామి భూయః । తవైవ నామ్నా భవితాయమగ్నిః సృఙ్కాం చేమామనేకరూపాం గృహాణ ॥ ౧౬ ॥
42. తాం యోగమితి మన్యన్తే స్థిరామిన్ద్రియధారణామ్ । అప్రమత్తస్తదా భవతి యోగో హి ప్రభవాప్యయౌ ॥ ౧౧ ॥
43. తిస్రో రాత్రీర్యదవాత్సీర్గృహే మే అనశ్నన్బ్రహ్మన్నతిథిర్నమస్యః । నమస్తేఽస్తు బ్రహ్మన్స్వస్తి మేఽస్తు తస్మాత్ప్రతి త్రీన్వరాన్వృణీష్వ ॥ ౯ ॥
44. త్రిణాచికేతస్త్రయమేతద్విదిత్వా య ఎవం విద్వాంశ్చినుతే నాచికేతమ్ । స మృత్యుపాశాన్పురతః ప్రణోద్య శోకాతిగో మోదతే స్వర్గలోకే ॥ ౧౮ ॥
45. త్రిణాచికేతస్త్రిభిరేత్య సన్ధిం త్రికర్మకృత్తరతి జన్మమృత్యూ । బ్రహ్మజజ్ఞం దేవమీడ్యం విదిత్వా నిచాయ్యేమాం శాన్తిమత్యన్తమేతి ॥ ౧౭ ॥
46. తꣳ హ కుమారꣳ సన్తం దక్షిణాసు నీయమానాసు శ్రద్ధావివేశ సోఽమన్యత ॥ ౨ ॥
47. దూరమేతే విపరీతే విషూచీ అవిద్యా యా చ విద్యేతి జ్ఞాతా । విద్యాభీప్సినం నచికేతసం మన్యే న త్వా కామా బహవోఽలోలుపన్త ॥ ౪ ॥
48. దేవైరత్రాపి విచికిత్సితం కిల త్వం చ మృత్యో యన్న సుజ్ఞేయమాత్థ । వక్తా చాస్య త్వాదృగన్యో న లభ్యో నాన్యో వరస్తుల్య ఎతస్య కశ్చిత్ ॥ ౨౨ ॥
49. దేవైరత్రాపి విచికిత్సితం పురా న హి సువిజ్ఞేయమణురేష ధర్మః । అన్యం వరం నచికేతో వృణీష్వ మా మోపరోత్సీరతి మా సృజైనమ్ ॥ ౨౧ ॥
50. న జాయతే మ్రియతే వా విపశ్చిన్నాయం కుతశ్చిన్న బభూవ కశ్చిత్ । అజో నిత్యః శాశ్వతోఽయం పురాణో న హన్యతే హన్యమానే శరీరే ॥ ౧౮ ॥
51. న తత్ర సూర్యో భాతి న చన్ద్రతారకం నేమా విద్యుతో భాన్తి కుతోఽయమగ్నిః । తమేవ భాన్తమనుభాతి సర్వం తస్య భాసా సర్వమిదం విభాతి ॥ ౧౫ ॥
52. న నరేణావరేణ ప్రోక్త ఎష సువిజ్ఞేయో బహుధా చిన్త్యమానః । అనన్యప్రోక్తే గతిరత్ర నాస్తి అణీయాన్హ్యతర్క్యమణుప్రమాణాత్ ॥ ౮ ॥
53. న ప్రాణేన నాపానేన మర్త్యో జీవతి కశ్చన । ఇతరేణ తు జీవన్తి యస్మిన్నేతావుపాశ్రితౌ ॥ ౫ ॥
54. న విత్తేన తర్పణీయో మనుష్యో లప్స్యామహే విత్తమద్రాక్ష్మ చేత్త్వా । జీవిష్యామో యావదీశిష్యసి త్వం వరస్తు మే వరణీయః స ఎవ ॥ ౨౭ ॥
55. న సన్దృశే తిష్ఠతి రూపమస్య న చక్షుషా పశ్యతి కశ్చనైనమ్ । హృదా మనీషా మనసాభిక్లృప్తో య ఎతద్విదురమృతాస్తే భవన్తి ॥ ౯ ॥
56. న సామ్పరాయః ప్రతిభాతి బాలం ప్రమాద్యన్తం విత్తమోహేన మూఢమ్ । అయం లోకో నాస్తి పర ఇతి మానీ పునః పునర్వశమాపద్యతే మే ॥ ౬ ॥
57. నాచికేతముపాఖ్యానం మృత్యుప్రోక్తం సనాతనమ్ । ఉక్త్వా శ్రుత్వా చ మేధావీ బ్రహ్మలోకే మహీయతే ॥ ౧౬ ॥
58. నాయమాత్మా ప్రవచనేన లభ్యో న మేధయా న బహునా శ్రుతేన । యమేవైష వృణుతే తేన లభ్యస్తస్యైష ఆత్మా వివృణుతే తనూంస్వామ్ ॥ ౨౩ ॥
59. నావిరతో దుశ్చరితాన్నాశాన్తో నాసమాహితః । నాశాన్తమానసో వాపి ప్రజ్ఞానేనైనమాప్నుయాత్ ॥ ౨౪ ॥
60. నిత్యో నిత్యానాం చేతనశ్చేతనానామేకో బహూనాం యో విదధాతి కామాన్ । తమాత్మస్థం యేఽనుపశ్యన్తి ధీరాస్తేషాం శాన్తిః శాశ్వతీ నేతరేషామ్ ॥ ౧౩ ॥
61. నైవ వాచా న మనసా ప్రాప్తుం శక్యో న చక్షుషా । అస్తీతి బ్రువతోఽన్యత్ర కథం తదుపలభ్యతే ॥ ౧౨ ॥
62. నైషా తర్కేణ మతిరాపనేయా ప్రోక్తాన్యేనైవ సుజ్ఞానాయ ప్రేష్ఠ । యాం త్వమాపః సత్యధృతిర్బతాసి త్వాదృఙ్ నో భూయాన్నచికేతః ప్రష్టా ॥ ౯ ॥
63. పరాచః కామాననుయన్తి బాలాస్తే మృత్యోర్యన్తి వితతస్య పాశమ్ । అథ ధీరా అమృతత్వం విదిత్వా ధ్రువమధ్రువేష్విహ న ప్రార్థయన్తే ॥ ౨ ॥
64. పరాఞ్చి ఖాని వ్యతృణత్స్వయమ్భూస్తస్మాత్పరాఙ్ పశ్యతి నాన్తరాత్మన్ । కశ్చిద్ధీరః ప్రత్యగాత్మానమైక్షదావృత్తచక్షురమృతత్వమిచ్ఛన్ ॥ ౧ ॥
65. పీతోదకా జగ్ధతృణాదుగ్ధదోహా నిరిన్ద్రియాః । అనన్దా నామ తే లోకాస్తాన్స గచ్ఛతి తా దదత్ ॥ ౩ ॥
66. పురమేకాదశద్వారమజస్యావక్రచేతసః । అనుష్ఠాయ న శోచతి విముక్తశ్చ విముచ్యతే । ఎతద్వై తత్ ॥ ౧ ॥
67. ప్ర తే బ్రవీమి తదు మే నిబోధ స్వర్గ్యమగ్నిం నచికేతః ప్రజానన్ । అనన్తలోకాప్తిమథో ప్రతిష్ఠాం విద్ధి త్వమేతం నిహితం గుహాయామ్ ॥ ౧౪ ॥
68. బహూనామేమి ప్రథమో బహూనామేమి మధ్యమః । కిం స్విద్యమస్య కర్తవ్యం యన్మయాద్య కరిష్యతి ॥ ౫ ॥
69. భయాదస్యాగ్నిస్తపతి భయాత్తపతి సూర్యః । భయాదిన్ద్రశ్చ వాయుశ్చ మృత్యుర్ధావతి పఞ్చమః ॥ ౩ ॥
70. మనసైవేదమాప్తవ్యం నేహ నానాస్తి కిఞ్చన । మృత్యోః స మృత్యుం గచ్ఛతి య ఇహ నానేవ పశ్యతి ॥ ౧౧ ॥
71. మహతః పరమవ్యక్తమవ్యక్తాత్పురుషః పరః । పురుషాన్న పరం కిఞ్చిత్సా కాష్ఠా సా పరా గతిః ॥ ౧౧ ॥
72. మృత్యుప్రోక్తాం నచికేతోఽథ లబ్ధ్వా విద్యామేతాం యోగవిధిం చ కృత్స్నమ్ । బ్రహ్మ ప్రాప్తో విరజోఽభూద్విమృత్యురన్యోఽప్యేవం యో విదధ్యాత్మమేవ ॥ ౧౮ ॥
73. య ఇమం పరమం గుహ్యం శ్రావయేద్బ్రహ్మసంసది । ప్రయతః శ్రాద్ధకాలే వా తదానన్త్యాయ కల్పతే ॥ తదానన్త్యాయ కల్పత ఇతి ॥ ౧౭ ॥
74. య ఇమం మధ్వదం వేద ఆత్మానం జీవమన్తికాత్ । ఈశానం భూతభవ్యస్య న తతో విజుగుప్సతే । ఎతద్వై తత్ ॥ ౫ ॥
75. య ఎష సుప్తేషు జాగర్తి కామం కామం పురుషో నిర్మిమాణః । తదేవ శుక్రం తద్బ్రహ్మ తదేవామృతముచ్యతే । తస్మింల్లోకాః శ్రితాః సర్వే తదు నాత్యేతి కశ్చన । ఎతద్వై తత్ ॥ ౮ ॥
76. యః పూర్వం తపసో జాతమద్భ్యః పూర్వమజాయత । గుహాం ప్రవిశ్య తిష్ఠన్తం యో భూతేభిర్వ్యపశ్యత । ఎతద్వై తత్ ॥ ౬ ॥
77. యః సేతురీజానానామక్షరం బ్రహ్మ యత్పరమ్ । అభయం తితీర్షతాం పారం నాచికేతం శకేమహి ॥ ౨ ॥
78. యచ్ఛేద్వాఙ్మనసీ ప్రాజ్ఞస్తద్యచ్ఛేజ్జ్ఞాన ఆత్మని । జ్ఞానమాత్మని మహతి నియచ్ఛేత్తద్యచ్ఛేచ్ఛాన్త ఆత్మని ॥ ౧౩ ॥
79. యతశ్చోదేతి సూర్యః అస్తం యత్ర చ గచ్ఛతి । తం దేవాః సర్వే అర్పితాస్తదు నాత్యేతి కశ్చన । ఎతద్వై తత్ ॥ ౯ ॥
80. యథా పురస్తాద్భవితా ప్రతీత ఔద్దాలకిరారుణిర్మత్ప్రసృష్టః । సుఖం రాత్రీః శయితా వీతమన్యుస్త్వాం దదృశివాన్మృత్యుముఖాత్ప్రముక్తమ్ ॥ ౧౧ ॥
81. యథాదర్శే తథాత్మని యథా స్వప్నే తథా పితృలోకే । యథాప్సు పరీవ దదృశే తథా గన్ధర్వలోకే చ్ఛాయాతపయోరివ బ్రహ్మలోకే ॥ ౫ ॥
82. యథోదకం దుర్గే వృష్టం పర్వతేషు విధావతి । ఎవం ధర్మాన్పృథక్పశ్యంస్తానేవానువిధావతి ॥ ౧౪ ॥
83. యథోదకం శుద్ధే శుద్ధమాసిక్తం తాదృగేవ భవతి । ఎవం మునేర్విజానత ఆత్మా భవతి గౌతమ ॥ ౧౫ ॥
84. యదా పఞ్చావతిష్ఠన్తే జ్ఞానాని మనసా సహ । బుద్ధిశ్చ న విచేష్టతి తామాహుః పరమాం గతిమ్ ॥ ౧౦ ॥
85. యదా సర్వే ప్రభిద్యన్తే హృదయస్యేహ గ్రన్థయః । అథ మర్త్యోఽమృతో భవత్యేతావద్ధ్యనుశాసనమ్ ॥ ౧౫ ॥
86. యదా సర్వే ప్రముచ్యన్తే కామా యేఽస్య హృది శ్రితాః । అథ మర్త్యోఽమృతో భవత్యత్ర బ్రహ్మ సమశ్నుతే ॥ ౧౪ ॥
87. యదిదం కిఞ్చ జగత్సర్వం ప్రాణ ఎజతి నిఃసృతమ్ । మహద్భయం వజ్రముద్యతం య ఎతద్విదురమృతాస్తే భవన్తి ॥ ౨ ॥
88. యదేవేహ తదముత్ర యదముత్ర తదన్విహ । మృత్యోః స మృత్యుమాప్నోతి య ఇహ నానేవ పశ్యతి ॥ ౧౦ ॥
89. యస్తు విజ్ఞానవాన్భవతి యుక్తేన మనసా సదా । తస్యేన్ద్రియాణి వశ్యాని సదశ్వా ఇవ సారథేః ॥ ౬ ॥
90. యస్తు విజ్ఞానవాన్భవతి సమనస్కః సదా శుచిః । స తు తత్పదమాప్నోతి యస్మాద్భూయో న జాయతే ॥ ౮ ॥
91. యస్త్వవిజ్ఞానవాన్భవత్యమనస్కః సదాశుచిః । న స తత్పదమాప్నోతి సంసారం చాధిగచ్ఛతి ॥ ౭ ॥
92. యస్త్వవిజ్ఞానవాన్భవత్యయుక్తేన మనసా సదా । తస్యేన్ద్రియాణ్యవశ్యాని దుష్టాశ్వా ఇవ సారథేః ॥ ౫ ॥
93. యస్మిన్నిదం విచికిత్సన్తి మృత్యో యత్సామ్పరాయే మహతి బ్రూహి నస్తత్ । యోఽయం వరో గూఢమనుప్రవిష్టో నాన్యం తస్మాన్నచికేతా వృణీతే ॥ ౨౯ ॥
94. యస్య బ్రహ్మ చ క్షత్రం చ ఉభే భవత ఓదనః । మృత్యుర్యస్యోపసేచనం క ఇత్థా వేద యత్ర సః ॥ ౨౫ ॥
95. యా ప్రాణేన సమ్భవతి అదితిర్దేవతామయీ । గుహాం ప్రవిశ్య తిష్ఠన్తీం యా భూతేభిర్వ్యజాయత । ఎతద్వై తత్ ॥ ౭ ॥
96. యే యే కామా దుర్లభా మర్త్యలోకే సర్వాన్కామాంశ్ఛన్దతః ప్రార్థయస్వ । ఇమా రామాః సరథాః సతూర్యా న హీదృశా లమ్భనీయా మనుష్యైః । ఆభిర్మత్ప్రత్తాభిః పరిచారయస్వ నచికేతో మరణం మానుప్రాక్షీః ॥ ౨౫ ॥
97. యేన రూపం రసం గన్ధం శబ్దాన్స్పర్శాంశ్చ మైథునాన్ । ఎతేనైవ విజానాతి కిమత్ర పరిశిష్యతే । ఎతద్వై తత్ ॥ ౩ ॥
98. యేయం ప్రేతే విచికిత్సా మనుష్యే అస్తీత్యేకే నాయమస్తీతి చైకే । ఎతద్విద్యామనుశిష్టస్త్వయాహం వరాణామేష వరస్తృతీయః ॥ ౨౦ ॥
99. యోనిమన్యే ప్రపద్యన్తే శరీరత్వాయ దేహినః । స్థాణుమన్యేఽనుసంయన్తి యథాకర్మ యథాశ్రుతమ్ ॥ ౭ ॥
100. లోకాదిమగ్నిం తమువాచ తస్మై యా ఇష్టకా యావతీర్వా యథా వా । స చాపి తత్ప్రత్యవదద్యథోక్తమథాస్య మృత్యుః పునరేవాహ తుష్టః ॥ ౧౫ ॥
101. వాయుర్యథైకో భువనం ప్రవిష్టో రూపం రూపం ప్రతిరూపో బభూవ । ఎకస్తథా సర్వభూతాన్తరాత్మా రూపం రూపం ప్రతిరూపో బహిశ్చ ॥ ౧౦ ॥
102. విజ్ఞానసారథిర్యస్తు మనఃప్రగ్రహవాన్నరః । సోఽధ్వనః పారమాప్నోతి తద్విష్ణోః పరమం పదమ్ ॥ ౯ ॥
103. వైశ్వానరః ప్రవిశతి అతిథిర్బ్రాహ్మణో గృహాన్ । తస్యైతాం శాన్తిం కుర్వన్తి హర వైవస్వతోదకమ్ ॥ ౭ ॥
104. శతం చైకా చ హృదయస్య నాడ్యస్తాసాం మూర్ధానమభినిఃసృతైకా । తయోర్ధ్వమాయన్నమృతత్వమేతి విష్వఙ్ఙన్యా ఉత్క్రమణే భవన్తి ॥ ౧౬ ॥
105. శతాయుషః పుత్రపౌత్రాన్వృణీష్వ బహూన్పశూన్హస్తిహిరణ్యమశ్వాన్ । భూమేర్మహదాయతనం వృణీష్వ స్వయం చ జీవ శరదో యావదిచ్ఛసి ॥ ౨౩ ॥
106. శాన్తసఙ్కల్పః సుమనా యథా స్యాద్వీతమన్యుర్గౌతమో మాభిమృత్యో । త్వత్ప్రసృష్టం మాభివదేత్ప్రతీత ఎతత్త్రయాణాం ప్రథమం వరం వృణే ॥ ౧౦ ॥
107. శ్రవణాయాపి బహుభిర్యో న లభ్యః శృణ్వన్తోఽపి బహవో యం న విద్యుః । ఆశ్చర్యో వక్తా కుశలోఽస్య లబ్ధా ఆశ్చర్యో జ్ఞాతా కుశలానుశిష్టః ॥ ౭ ॥
108. శ్రేయశ్చ ప్రేయశ్చ మనుష్యమేతస్తౌ సమ్పరీత్య వివినక్తి ధీరః । శ్రేయో హి ధీరోఽభి ప్రేయసో వృణీతే ప్రేయో మన్దో యోగక్షేమాద్వృణీతే ॥ ౨ ॥
109. శ్వోభావా మర్త్యస్య యదన్తకైతత్సర్వేన్ద్రియాణాం జరయన్తి తేజః । అపి సర్వం జీవితమల్పమేవ తవైవ వాహాస్తవ నృత్యగీతే ॥ ౨౬ ॥
110. స త్వం ప్రియాన్ప్రియరూపాంశ్చ కామానభిధ్యాయన్నచికేతోఽత్యస్రాక్షీః । నైతాం సృఙ్కాం విత్తమయీమవాప్తో యస్యాం మజ్జన్తి బహవో మనుష్యాః ॥ ౩ ॥
111. స త్వమగ్నిం స్వర్గ్యమధ్యేషి మృత్యో ప్రబ్రూహి తం శ్రద్దధానాయ మహ్యమ్ । స్వర్గలోకా అమృతత్వం భజన్త ఎతద్ద్వితీయేన వృణే వరేణ ॥ ౧౩ ॥
112. స హోవాచ పితరం తత కస్మై మాం దాస్యసీతి ద్వితీయం తృతీయం తం హోవాచ మృత్యవే త్వా దదామీతి ॥ ౪ ॥
113. సర్వే వేదా యత్పదమామనన్తి తపాంసి సర్వాణి చ యద్వదన్తి । యదిచ్ఛన్తో బ్రహ్మచర్యం చరన్తి తత్తే పదం సఙ్గ్రహేణ బ్రవీమ్యోమిత్యేతత్ ॥ ౧౫ ॥
114. సహ నావవతు । సహ నౌ భునక్తు । సహ వీర్యం కరవావహై । తేజస్వి నావధీతమస్తు మా విద్విషావహై ॥ ౧౯ ॥
115. సూర్యో యథా సర్వలోకస్య చక్షుర్న లిప్యతే చాక్షుషైర్బాహ్యదోషైః । ఎకస్తథా సర్వభూతాన్తరాత్మా న లిప్యతే లోకదుఃఖేన బాహ్యః ॥ ౧౧ ॥
116. స్వప్నాన్తం జాగరితాన్తం చోభౌ యేనానుపశ్యతి । మహాన్తం విభుమాత్మానం మత్వా ధీరో న శోచతి ॥ ౪ ॥
117. స్వర్గే లోకే న భయం కిఞ్చనాస్తి న తత్ర త్వం న జరయా బిభేతి । ఉభే తీర్త్వా అశనాయాపిపాసే శోకాతిగో మోదతే స్వర్గలోకే ॥ ౧౨ ॥
118. హంసః శుచిషద్వసురన్తరిక్షసద్ధోతా వేదిషదతిథిర్దురోణసత్ । నృషద్వరసదృతసద్వ్యోమసదబ్జా గోజా ఋతజా అద్రిజా ఋతం బృహత్ ॥ ౨ ॥
119. హన్త త ఇదం ప్రవక్ష్యామి గుహ్యం బ్రహ్మ సనాతనమ్ । యథా చ మరణం ప్రాప్య ఆత్మా భవతి గౌతమ ॥ ౬ ॥
120. హన్తా చేన్మన్యతే హన్తుం హతశ్చేన్మన్యతే హతమ్ । ఉభౌ తౌ న విజానీతో నాయం హన్తి న హన్యతే ॥ ౧౯ ॥