ப்ரத²மம் ப்³ராஹ்மணம்
ஓம் யோ ஹ வை ஜ்யேஷ்ட²ம் ச ஶ்ரேஷ்ட²ம் ச வேத³ ஜ்யேஷ்ட²ஶ்ச ஶ்ரேஷ்ட²ஶ்ச ஸ்வாநாம் ப⁴வதி ப்ராணோ வை ஜ்யேஷ்ட²ஶ்ச ஶ்ரேஷ்ட²ஶ்ச ஜ்யேஷ்ட²ஶ்ச ஶ்ரேஷ்ட²ஶ்ச ஸ்வாநாம் ப⁴வத்யபி ச யேஷாம் பு³பூ⁴ஷதி ய ஏவம் வேத³ ॥ 1 ॥
ஓம் ப்ராணோ கா³யத்ரீத்யுக்தம் । கஸ்மாத்புந: காரணாத் ப்ராணபா⁴வ: கா³யத்ர்யா:, ந புநர்வாகா³தி³பா⁴வ இதி, யஸ்மாத் ஜ்யேஷ்ட²ஶ்ச ஶ்ரேஷ்ட²ஶ்ச ப்ராண:, ந வாகா³த³யோ ஜ்யைஷ்ட்²யஶ்ரைஷ்ட்²யபா⁴ஜ: ; கத²ம் ஜ்யேஷ்ட²த்வம் ஶ்ரேஷ்ட²த்வம் ச ப்ராணஸ்யேதி தந்நிர்தி³தா⁴ரயிஷயா இத³மாரப்⁴யதே । அத²வா உக்த²யஜு:ஸாமக்ஷத்த்ராதி³பா⁴வை: ப்ராணஸ்யைவ உபாஸநமபி⁴ஹிதம் , ஸத்ஸ்வபி அந்யேஷு சக்ஷுராதி³ஷு ; தத்ர ஹேதுமாத்ரமிஹ ஆநந்தர்யேண ஸம்ப³த்⁴யதே ; ந புந: பூர்வஶேஷதா । விவக்ஷிதம் து கி²லத்வாத³ஸ்ய காண்ட³ஸ்ய பூர்வத்ர யத³நுக்தம் விஶிஷ்டப²லம் ப்ராணவிஷயமுபாஸநம் தத்³வக்தவ்யமிதி । ய: கஶ்சித் , ஹ வை இத்யவதா⁴ரணார்தௌ² ; யோ ஜ்யேஷ்ட²ஶ்ரேஷ்ட²கு³ணம் வக்ஷ்யமாணம் யோ வேத³ அஸௌ ப⁴வத்யேவ ஜ்யேஷ்ட²ஶ்ச ஶ்ரேஷ்ட²ஶ்ச ; ஏவம் ப²லேந ப்ரலோபி⁴த: ஸந் ப்ரஶ்நாய அபி⁴முகீ²பூ⁴த: ; தஸ்மை சாஹ — ப்ராணோ வை ஜ்யேஷ்ட²ஶ்ச ஶ்ரேஷ்ட²ஶ்ச । கத²ம் புநரவக³ம்யதே ப்ராணோ ஜ்யேஷ்ட²ஶ்ச ஶ்ரேஷ்ட²ஶ்சேதி, யஸ்மாத் நிஷேககால ஏவ ஶுக்ரஶோணிதஸம்ப³ந்த⁴: ப்ராணாதி³கலாபஸ்யாவிஶிஷ்ட: ? ததா²பி ந அப்ராணம் ஶுக்ரம் விரோஹதீதி ப்ரத²மோ வ்ருத்திலாப⁴: ப்ராணஸ்ய சக்ஷுராதி³ப்⁴ய: ; அதோ ஜ்யேஷ்டோ² வயஸா ப்ராண: ; நிஷேககாலாதா³ரப்⁴ய க³ர்ப⁴ம் புஷ்யதி ப்ராண: ; ப்ராணே ஹி லப்³த⁴வ்ருத்தௌ பஶ்சாச்சக்ஷுராதீ³நாம் வ்ருத்திலாப⁴: ; அதோ யுக்தம் ப்ராணஸ்ய ஜ்யேஷ்ட²த்வம் சக்ஷுராதி³ஷு ; ப⁴வதி து கஶ்சித்குலே ஜ்யேஷ்ட²:, கு³ணஹீநத்வாத்து ந ஶ்ரேஷ்ட²: ; மத்⁴யம: கநிஷ்டோ² வா கு³ணாட்⁴யத்வாத் ப⁴வேத் ஶ்ரேஷ்ட²:, ந ஜ்யேஷ்ட²: ; ந து ததா² இஹேத்யாஹ — ப்ராண ஏவ து ஜ்யேஷ்ட²ஶ்ச ஶ்ரேஷ்ட²ஶ்ச । கத²ம் புந: ஶ்ரைஷ்ட்²யமவக³ம்யதே ப்ராணஸ்ய ? ததி³ஹ ஸம்வாதே³ந த³ர்ஶயிஷ்யாம: । ஸர்வதா²பி து ப்ராணம் ஜ்யேஷ்ட²ஶ்ரேஷ்ட²கு³ணம் யோ வேத³ உபாஸ்தே, ஸ ஸ்வாநாம் ஜ்ஞாதீநாம் ஜ்யேஷ்ட²ஶ்ச ஶ்ரேஷ்ட²ஶ்ச ப⁴வதி, ஜ்யேஷ்ட²ஶ்ரேஷ்ட²கு³ணோபாஸநஸாமர்த்²யாத் ; ஸ்வவ்யதிரேகேணாபி ச யேஷாம் மத்⁴யே ஜ்யேஷ்ட²ஶ்ச ஶ்ரேஷ்ட²ஶ்ச ப⁴விஷ்யாமீதி பு³பூ⁴ஷதி ப⁴விதுமிச்ச²தி, தேஷாமபி ஜ்யேஷ்ட²ஶ்ரேஷ்ட²ப்ராணத³ர்ஶீ ஜ்யேஷ்ட²ஶ்ச ஶ்ரேஷ்ட²ஶ்ச ப⁴வதி । நநு வயோநிமித்தம் ஜ்யேஷ்ட²த்வம் , தத் இச்சா²த: கத²ம் ப⁴வதீத்யுச்யதே — நைஷ தோ³ஷ:, ப்ராணவத் வ்ருத்திலாப⁴ஸ்யைவ ஜ்யேஷ்ட²த்வஸ்ய விவக்ஷிதத்வாத் ॥
யோ ஹ வை வஸிஷ்டா²ம் வேத³ வஸிஷ்ட²: ஸ்வாநாம் ப⁴வதி வாக்³வை வஸிஷ்டா² வஸிஷ்ட²: ஸ்வாநாம் ப⁴வத்யபி ச யேஷாம் பு³பூ⁴ஷதி ய ஏவம் வேத³ ॥ 2 ॥
யோ ஹ வை வஸிஷ்டா²ம் வேத³ வஸிஷ்ட²: ஸ்வாநாம் ப⁴வதி । தத்³த³ர்ஶநாநுரூப்யேண ப²லம் । யேஷாம் ச ஜ்ஞாதிவ்யதிரேகேண வஸிஷ்டோ² ப⁴விதுமிச்ச²தி, தேஷாம் ச வஸிஷ்டோ² ப⁴வதி । உச்யதாம் தர்ஹி, காஸௌ வஸிஷ்டே²தி ; வாக்³வை வஸிஷ்டா² ; வாஸயத்யதிஶயேந வஸ்தே வேதி வஸிஷ்டா² ; வாக்³க்³மிநோ ஹி த⁴நவந்தோ வஸந்த்யதிஶயேந ; ஆச்சா²த³நார்த²ஸ்ய வா வஸேர்வஸிஷ்டா² ; அபி⁴ப⁴வந்தி ஹி வாசா வாக்³க்³மிந: அந்யாந் । தேந வஸிஷ்ட²கு³ணவத்பரிஜ்ஞாநாத் வஸிஷ்ட²கு³ணோ ப⁴வதீதி த³ர்ஶநாநுரூபம் ப²லம் ॥
யோ ஹ வை ப்ரதிஷ்டா²ம் வேத³ ப்ரதிதிஷ்ட²தி ஸமே ப்ரதிதிஷ்ட²தி து³ர்கே³ சக்ஷுர்வை ப்ரதிஷ்டா² சக்ஷுஷா ஹி ஸமே ச து³ர்கே³ ச ப்ரதிதிஷ்ட²தி ப்ரதிதிஷ்ட²தி ஸமே ப்ரதிதிஷ்ட²தி து³ர்கே³ ய ஏவம் வேத³ ॥ 3 ॥
யோ ஹ வை ப்ரதிஷ்டா²ம் வேத³, ப்ரதிதிஷ்ட²த்யநயேதி ப்ரதிஷ்டா², தாம் ப்ரதிஷ்டா²ம் ப்ரதிஷ்டா²கு³ணவதீம் யோ வேத³, தஸ்ய ஏதத்ப²லம் ; ப்ரதிதிஷ்ட²தி ஸமே தே³ஶே காலே ச ; ததா² து³ர்கே³ விஷமே ச து³ர்க³மநே ச தே³ஶே து³ர்பி⁴க்ஷாதௌ³ வா காலே விஷமே । யத்³யேவமுச்யதாம் , காஸௌ ப்ரதிஷ்டா² ; சக்ஷுர்வை ப்ரதிஷ்டா² ; கத²ம் சக்ஷுஷ: ப்ரதிஷ்டா²த்வமித்யாஹ — சக்ஷுஷா ஹி ஸமே ச து³ர்கே³ ச த்³ருஷ்ட்வா ப்ரதிதிஷ்ட²தி । அதோ(அ)நுரூபம் ப²லம் , ப்ரதிதிஷ்ட²தி ஸமே, ப்ரதிதிஷ்ட²தி து³ர்கே³, ய ஏவம் வேதே³தி ॥
யோ ஹ வை ஸம்பத³ம் வேத³ ஸம் ஹாஸ்மை பத்³யதே யம் காமம் காமயதே ஶ்ரோத்ரம் வை ஸம்பச்ச்²ரோத்ரே ஹீமே ஸர்வே வேதா³ அபி⁴ஸம்பந்நா: ஸம் ஹாஸ்மை பத்³யதே யம் காமம் காமயதே ய ஏவம் வேத³ ॥ 4 ॥
யோ ஹ வை ஸம்பத³ம் வேத³, ஸம்பத்³கு³ணயுக்தம் யோ வேத³, தஸ்ய ஏதத்ப²லம் ; அஸ்மை விது³ஷே ஸம்பத்³யதே ஹ ; கிம் ? யம் காமம் காமயதே, ஸ காம: । கிம் புந: ஸம்பத்³கு³ணகம் ? ஶ்ரோத்ரம் வை ஸம்பத் । கத²ம் புந: ஶ்ரோத்ரஸ்ய ஸம்பத்³கு³ணத்வமித்யுச்யதே — ஶ்ரோத்ரே ஸதி ஹி யஸ்மாத் ஸர்வே வேதா³ அபி⁴ஸம்பந்நா:, ஶ்ரோத்ரேந்த்³ரியவதோ(அ)த்⁴யேயத்வாத் ; வேத³விஹிதகர்மாயத்தாஶ்ச காமா: ; தஸ்மாத் ஶ்ரோத்ரம் ஸம்பத் । அதோ விஜ்ஞாநாநுரூபம் ப²லம் , ஸம் ஹாஸ்மை பத்³யதே, யம் காமம் காமயதே, ய ஏவம் வேத³ ॥
யோ ஹ வா ஆயதநம் வேதா³யதநம் ஸ்வாநாம் ப⁴வத்யாயதநம் ஜநாநாம் மநோ வா ஆயதநமாயதநம் ஸ்வாநாம் ப⁴வத்யாயதநம் ஜநாநாம் ய ஏவம் வேத³ ॥ 5 ॥
யோ ஹ வா ஆயதநம் வேத³ ; ஆயதநம் ஆஶ்ரய:, தத் யோ வேத³, ஆயதநம் ஸ்வாநாம் ப⁴வதி, ஆயதநம் ஜநாநாமந்யேஷாமபி । கிம் புந: தத் ஆயதநமித்யுச்யதே — மநோ வை ஆயதநம் ஆஶ்ரய: இந்த்³ரியாணாம் விஷயாணாம் ச ; மநஆஶ்ரிதா ஹி விஷயா ஆத்மநோ போ⁴க்³யத்வம் ப்ரதிபத்³யந்தே ; மந:ஸங்கல்பவஶாநி ச இந்த்³ரியாணி ப்ரவர்தந்தே நிவர்தந்தே ச ; அதோ மந ஆயதநம் இந்த்³ரியாணாம் । அதோ த³ர்ஶநாநுரூப்யேண ப²லம் , ஆயதநம் ஸ்வாநாம் ப⁴வதி, ஆயதநம் ஜநாநாம் , ய ஏவம் வேத³ ॥
யோ ஹ வை ப்ரஜாதிம் வேத³ ப்ரஜாயதே ஹ ப்ரஜயா பஶுபீ⁴ ரேதோ வை ப்ரஜாதி: ப்ரஜாயதே ஹ ப்ரஜயா பஶுபி⁴ர்ய ஏவம் வேத³ ॥ 6 ॥
யோ ஹ வை ப்ரஜாதிம் வேத³, ப்ரஜாயதே ஹ ப்ரஜயா பஶுபி⁴ஶ்ச ஸம்பந்நோ ப⁴வதி । ரேதோ வை ப்ரஜாதி: ; ரேதஸா ப்ரஜநநேந்த்³ரியமுபலக்ஷ்யதே । தத்³விஜ்ஞாநாநுரூபம் ப²லம் , ப்ரஜாயதே ஹ ப்ரஜயா பஶுபி⁴:, ய ஏவம் வேத³ ॥
தே ஹேமே ப்ராணா அஹம்ஶ்ரேயஸே விவத³மாநா ப்³ரஹ்ம ஜக்³முஸ்தத்³தோ⁴சு: கோ நோ வஸிஷ்ட² இதி தத்³தோ⁴வாச யஸ்மிந்வ உத்க்ராந்த இத³ம் ஶரீரம் பாபீயோ மந்யதே ஸ வோ வஸிஷ்ட² இதி ॥ 7 ॥
தே ஹேமே ப்ராணா வாகா³த³ய:, அஹம்ஶ்ரேயஸே அஹம் ஶ்ரேயாநித்யேதஸ்மை ப்ரயோஜநாய, விவத³மாநா: விருத்³த⁴ம் வத³மாநா:, ப்³ரஹ்ம ஜக்³மு: ப்³ரஹ்ம க³தவந்த:, ப்³ரஹ்மஶப்³த³வாச்யம் ப்ரஜாபதிம் ; க³த்வா ச தத்³ப்³ரஹ்ம ஹ ஊசு: உக்தவந்த: — க: ந: அஸ்மாகம் மத்⁴யே, வஸிஷ்ட²:, கோ(அ)ஸ்மாகம் மத்⁴யே வஸதி ச வாஸயதி ச । தத்³ப்³ரஹ்ம தை: ப்ருஷ்டம் ஸத் ஹ உவாச உக்தவத் — யஸ்மிந் வ: யுஷ்மாகம் மத்⁴யே உத்க்ராந்தே நிர்க³தே ஶரீராத் , இத³ம் ஶரீரம் பூர்வஸ்மாத³திஶயேந பாபீய: பாபதரம் மந்யதே லோக: ; ஶரீரம் ஹி நாம அநேகாஶுசிஸங்கா⁴தத்வாத் ஜீவதோ(அ)பி பாபமேவ, ததோ(அ)பி கஷ்டதரம் யஸ்மிந் உத்க்ராந்தே ப⁴வதி ; வைராக்³யார்த²மித³முச்யதே — பாபீய இதி ; ஸ வ: யுஷ்மாகம் மத்⁴யே வஸிஷ்டோ² ப⁴விஷ்யதி । ஜாநந்நபி வஸிஷ்ட²ம் ப்ரஜாபதி: நோவாச அயம் வஸிஷ்ட² இதி இதரேஷாம் அப்ரியபரிஹாராய ॥
வாக்³கோ⁴ச்சக்ராம ஸா ஸம்வத்ஸரம் ப்ரோஷ்யாக³த்யோவாச கத²மஶகத மத்³ருதே ஜீவிதுமிதி தே ஹோசுர்யதா²கலா அவத³ந்தோ வாசா ப்ராணந்த: ப்ராணேந பஶ்யந்தஶ்சக்ஷுஷா ஶ்ருண்வந்த: ஶ்ரோத்ரேண வித்³வாம்ஸோ மநஸா ப்ரஜாயமாநா ரேதஸைவமஜீவிஷ்மேதி ப்ரவிவேஶ ஹ வாக் ॥ 8 ॥
தே ஏவமுக்தா ப்³ரஹ்மணா ப்ராணா: ஆத்மநோ வீர்யபரீக்ஷணாய க்ரமேண உச்சக்ரமு: । தத்ர வாகே³வ ப்ரத²மம் ஹ அஸ்மாத் ஶரீராத் உச்சக்ராம உத்க்ராந்தவதீ ; ஸா சோத்க்ரம்ய, ஸம்வத்ஸரம் ப்ரோஷ்ய ப்ரோஷிதா பூ⁴த்வா, புநராக³த்யோவாச — கத²ம் அஶகத ஶக்தவந்த: யூயம் , மத்³ருதே மாம் விநா, ஜீவிதுமிதி । தே ஏவமுக்தா: ஊசு: — யதா² லோகே அகலா: மூகா:, அவத³ந்த: வாசா, ப்ராணந்த: ப்ராணநவ்யாபாரம் குர்வந்த: ப்ராணேந, பஶ்யந்த: த³ர்ஶநவ்யாபாரம் சக்ஷுஷா குர்வந்த:, ததா² ஶ்ருண்வந்த: ஶ்ரோத்ரேண, வித்³வாம்ஸ: மநஸா கார்யாகார்யாதி³விஷயம் , ப்ரஜாயமாநா: ரேதஸா புத்ராந் உத்பாத³யந்த:, ஏவமஜீவிஷ்ம வயம் — இத்யேவம் ப்ராணை: த³த்தோத்தரா வாக் ஆத்மந: அஸ்மிந் அவஸிஷ்ட²த்வம் பு³த்³த்⁴வா, ப்ரவிவேஶ ஹ வாக் ॥
சக்ஷுர்ஹோச்சக்ராம தத்ஸம்வத்ஸரம் ப்ரோஷ்யாக³த்யோவாச கத²மஶகத மத்³ருதே ஜீவிதுமிதி தே ஹோசுர்யதா²ந்தா⁴ அபஶ்யந்தஶ்சக்ஷுஷா ப்ராணந்த: ப்ராணேந வத³ந்தோ வாசா ஶ்ருண்வந்த: ஶ்ரோத்ரேண வித்³வாம்ஸோ மநஸா ப்ரஜாயமாநா ரேதஸைவமஜீவிஷ்மேதி ப்ரவிவேஶ ஹ சக்ஷு: ॥ 9 ॥
ஶ்ரோத்ரம் ஹோச்சக்ராம தத்ஸம்வத்ஸரம் ப்ரோஷ்யாக³த்யோவாச கத²மஶகத மத்³ருதே ஜீவிதுமிதி தே ஹோசுர்யதா² ப³தி⁴ரா அஶ்ருண்வந்த: ஶ்ரோத்ரேண ப்ராணாந்த: ப்ராணேந வத³ந்தோ வாசா பஶ்யந்தஶ்சக்ஷுஷா வித்³வாம்ஸோ மநஸா ப்ரஜாயமாநா ரேதஸைவமஜீவிஷ்மேதி ப்ரவிவேஶ ஹ ஶ்ரோத்ரம் ॥ 10 ॥
மநோ ஹோச்சக்ராம தத்ஸம்வத்ஸரம் ப்ரோஷ்யாக³த்யோவாச கத²மஶகத மத்³ருதே ஜீவிதுமிதி தே ஹோசுர்யதா² முக்³தா⁴ அவித்³வாம்ஸோ மநஸா ப்ராணந்த: ப்ராணேந வத³ந்தோ வாசா பஶ்யந்தஶ்சக்ஷுஷா ஶ்ருண்வந்த: ஶ்ரோத்ரேண ப்ரஜாயமாநா ரேதஸைவமஜீவிஷ்மேதி ப்ரவிவேஶ ஹ மந: ॥ 11 ॥
ரேதோ ஹோச்சக்ராம தத்ஸம்வத்ஸரம் ப்ரோஷ்யாக³த்யோவாச கத²மஶகத மத்³ருதே ஜீவிதுமிதி தே ஹோசுர்யதா² க்லீபா³ அப்ரஜாயமாநா ரேதஸா ப்ராணந்த: ப்ராணேந வத³ந்தோ வாசா பஶ்யந்தஶ்சக்ஷுஷா ஶ்ருண்வந்த: ஶ்ரோத்ரேண வித்³வாம்ஸோ மநஸைவமஜீவிஷ்மேதி ப்ரவிவேஶ ஹ ரேத: ॥ 12 ॥
ததா² சக்ஷுர்ஹோச்சக்ராமேத்யாதி³ பூர்வவத் । ஶ்ரோத்ரம் மந: ப்ரஜாதிரிதி ॥
அத² ஹ ப்ராண உத்க்ரமிஷ்யந்யதா² மஹாஸுஹய: ஸைந்த⁴வ: பட்³வீஶஶங்கூந்ஸம்வ்ருஹேதே³வம் ஹைவேமாந்ப்ராணாந்ஸம்வவர்ஹ தே ஹோசுர்மா ப⁴க³வ உத்க்ரமீர்ந வை ஶக்ஷ்யாமஸ்த்வத்³ருதே ஜீவிதுமிதி தஸ்யோ மே ப³லிம் குருதேதி ததே²தி ॥ 13 ॥
அத² ஹ ப்ராண உத்க்ரமிஷ்யந் உத்க்ரமணம் கரிஷ்யந் ; ததா³நீமேவ ஸ்வஸ்தா²நாத்ப்ரசலிதா வாகா³த³ய: । கிமிவேத்யாஹ — யதா² லோகே, மஹாம்ஶ்சாஸௌ ஸுஹயஶ்ச மஹாஸுஹய:, ஶோப⁴நோ ஹய: லக்ஷணோபேத:, மஹாந் பரிமாணத:, ஸிந்து⁴தே³ஶே ப⁴வ: ஸைந்த⁴வ: அபி⁴ஜநத:, பட்³வீஶஶங்கூந் பாத³ப³ந்த⁴நஶங்கூந் , பட்³வீஶாஶ்ச தே ஶங்கவஶ்ச தாந் , ஸம்வ்ருஹேத் உத்³யச்சே²த் யுக³பது³த்க²நேத் அஶ்வாரோஹே ஆரூடே⁴ பரீக்ஷணாய ; ஏவம் ஹ ஏவ இமாந் வாகா³தீ³ந் ப்ராணாந் ஸம்வவர்ஹ உத்³யதவாந் ஸ்வஸ்தா²நாத் ப்⁴ரம்ஶிதவாந் । தே வாகா³த³ய: ஹ ஊசு: — ஹே ப⁴க³வ: ப⁴க³வந் மா உத்க்ரமீ: ; யஸ்மாத் ந வை ஶக்ஷ்யாம: த்வத்³ருதே த்வாம் விநா ஜீவிதுமிதி । யத்³யேவம் மம ஶ்ரேஷ்ட²தா விஜ்ஞாதா ப⁴வத்³பி⁴:, அஹமத்ர ஶ்ரேஷ்ட²:, தஸ்ய உ மே மம ப³லிம் கரம் குருத கரம் ப்ரயச்ச²தேதி । அயம் ச ப்ராணஸம்வாத³: கல்பித: விது³ஷ: ஶ்ரேஷ்ட²பரீக்ஷணப்ரகாரோபதே³ஶ: ; அநேந ஹி ப்ரகாரேண வித்³வாந் கோ நு க²லு அத்ர ஶ்ரேஷ்ட² இதி பரீக்ஷணம் கரோதி ; ஸ ஏஷ பரீக்ஷணப்ரகார: ஸம்வாத³பூ⁴த: கத்²யதே ; ந ஹி அந்யதா² ஸம்ஹத்யகாரிணாம் ஸதாம் ஏஷாம் அஞ்ஜஸைவ ஸம்வத்ஸரமாத்ரமேவ ஏகைகஸ்ய நிர்க³மநாதி³ உபபத்³யதே ; தஸ்மாத் வித்³வாநேவ அநேந ப்ரகாரேண விசாரயதி வாகா³தீ³நாம் ப்ரதா⁴நபு³பு⁴த்ஸு: உபாஸநாய ; ப³லிம் ப்ரார்தி²தா: ஸந்த: ப்ராணா:, ததே²தி ப்ரதிஜ்ஞாதவந்த: ॥
ஸா ஹ வாகு³வாச யத்³வா அஹம் வஸிஷ்டா²ஸ்மி த்வம் தத்³வஸிஷ்டோ²(அ)ஸீதி யத்³வா அஹம் ப்ரதிஷ்டா²ஸ்மி த்வம் தத்ப்ரதிஷ்டோ²(அ)ஸீதி சக்ஷுர்யத்³வா அஹம் ஸம்பத³ஸ்மி த்வம் தத்ஸம்பத³ஸீதி ஶ்ரோத்ரம் யத்³வா அஹமாயதநமஸ்மி த்வம் ததா³யதநமஸீதி மநோ யத்³வா அஹம் ப்ரஜாதிரஸ்மி த்வம் தத்ப்ரஜாதிரஸீதி ரேதஸ்தஸ்யோ மே கிமந்நம் கிம் வாஸ இதி யதி³த³ம் கிஞ்சாஶ்வப்⁴ய ஆ க்ருமிப்⁴ய ஆ கீடபதங்கே³ப்⁴யஸ்தத்தே(அ)ந்நமாபோ வாஸ இதி ந ஹ வா அஸ்யாநந்நம் ஜக்³த⁴ம் ப⁴வதி நாநந்நம் ப்ரதிக்³ருஹீதம் ய ஏவமேதத³நஸ்யாந்நம் வேத³ தத்³வித்³வாம்ஸ: ஶ்ரோத்ரியா அஶிஷ்யந்த ஆசாமந்த்யஶித்வாசாமந்த்யேதமேவ தத³நமநக்³நம் குர்வந்தோ மந்யந்தே ॥ 14 ॥
ஸா ஹ வாக் ப்ரத²மம் ப³லிதா³நாய ப்ரவ்ருத்தா ஹ கில உவாச உக்தவதீ — யத் வை அஹம் வஸிஷ்டா²ஸ்மி, யத் மம வஸிஷ்ட²த்வம் , தத் தவைவ ; தேந வஸிஷ்ட²கு³ணேந த்வம் தத்³வஸிஷ்டோ²(அ)ஸீதி । யத் வை அஹம் ப்ரதிஷ்டா²ஸ்மி, த்வம் தத்ப்ரதிஷ்டோ²(அ)ஸி, யா மம ப்ரதிஷ்டா² ஸா த்வமஸீதி சக்ஷு: । ஸமாநம் அந்யத் । ஸம்பதா³யதநப்ரஜாதித்வகு³ணாந் க்ரமேண ஸமர்பிதவந்த: । யத்³யேவம் , ஸாது⁴ ப³லிம் த³த்தவந்தோ ப⁴வந்த: ; ப்³ரூத — தஸ்ய உ மே ஏவம்கு³ணவிஶிஷ்டஸ்ய கிமந்நம் , கிம் வாஸ இதி ; ஆஹுரிதரே — யதி³த³ம் லோகே கிஞ்ச கிஞ்சித் அந்நம் நாம ஆ ஶ்வப்⁴ய: ஆ க்ருமிப்⁴ய: ஆ கீடபதங்கே³ப்⁴ய:, யச்ச ஶ்வாந்நம் க்ரும்யந்நம் கீடபதங்கா³ந்நம் ச, தேந ஸஹ ஸர்வமேவ யத்கிஞ்சித் ப்ராணிபி⁴ரத்³யமாநம் அந்நம் , தத்ஸர்வம் தவாந்நம் । ஸர்வம் ப்ராணஸ்யாந்நமிதி த்³ருஷ்டி: அத்ர விதீ⁴யதே ॥
கேசித்து ஸர்வப⁴க்ஷணே தோ³ஷாபா⁴வம் வத³ந்தி ப்ராணாந்நவித³: ; தத் அஸத் , ஶாஸ்த்ராந்தரேண ப்ரதிஷித்³த⁴த்வாத் । தேநாஸ்ய விகல்ப இதி சேத் , ந, அவிதா⁴யகத்வாத் । ந ஹ வா அஸ்யாநந்நம் ஜக்³த⁴ம் ப⁴வதீதி — ஸர்வம் ப்ராணஸ்யாந்நமித்யேதஸ்ய விஜ்ஞாநஸ்ய விஹிதஸ்ய ஸ்துத்யர்த²மேதத் ; தேநைகவாக்யதாபத்தே: ; ந து ஶாஸ்த்ராந்தரவிஹிதஸ்ய பா³த⁴நே ஸாமர்த்²யம் , அந்யபரத்வாத³ஸ்ய । ப்ராணமாத்ரஸ்ய ஸர்வமந்நம் இத்யேதத்³ருர்ஶநம் இஹ விதி⁴த்ஸிதம் , ந து ஸர்வம் ப⁴க்ஷயேதி³தி । யத்து ஸர்வப⁴க்ஷணே தோ³ஷாபா⁴வஜ்ஞாநம் , தத் மித்²யைவ, ப்ரமாணாபா⁴வாத் । விது³ஷ: ப்ராணத்வாத் ஸர்வாந்நோபபத்தே: ஸாமர்த்²யாத் அதோ³ஷ ஏவேதி சேத் , ந, அஶேஷாந்நத்வாநுபபத்தே: ; ஸத்யம் யத்³யபி வித்³வாந் ப்ராண:, யேந கார்யகரணஸங்கா⁴தேந விஶிஷ்டஸ்ய வித்³வத்தா தேந கார்யகரணஸங்கா⁴தேந க்ருமிகீடதே³வாத்³யஶேஷாந்நப⁴க்ஷணம் நோபபத்³யதே ; தேந தத்ர அஶேஷாந்நப⁴க்ஷணே தோ³ஷாபா⁴வஜ்ஞாபநமநர்த²கம் , அப்ராப்தத்வாத³ஶேஷாந்நப⁴க்ஷணதோ³ஷஸ்ய । நநு ப்ராண: ஸந் ப⁴க்ஷயத்யேவ க்ருமிகீடாத்³யந்நமபி ; பா³ட⁴ம் , கிந்து ந தத்³விஷய: ப்ரதிஷேதோ⁴(அ)ஸ்தி ; தஸ்மாத் — தை³வரக்தம் கிம்ஶுகம் — தத்ர தோ³ஷாபா⁴வ: ; அத: தத்³ரூபேண தோ³ஷாபா⁴வஜ்ஞாபநமநர்த²கம் , அப்ராப்தத்வாத் அஶேஷாந்நப⁴க்ஷணதோ³ஷஸ்ய । யேந து கார்யகரணஸங்கா⁴தஸம்ப³ந்தே⁴ந ப்ரதிஷேத⁴: க்ரியதே, தத்ஸம்ப³ந்தே⁴ந து இஹ நைவ ப்ரதிப்ரஸவோ(அ)ஸ்தி । தஸ்மாத் தத்ப்ரதிஷேதா⁴திக்ரமே தோ³ஷ ஏவ ஸ்யாத் , அந்யவிஷயத்வாத் ‘ந ஹ வை’ இத்யாதே³: । ந ச ப்³ராஹ்மணாதி³ஶரீரஸ்ய ஸர்வாந்நத்வத³ர்ஶநமிஹ விதீ⁴யதே, கிந்து ப்ராணமாத்ரஸ்யைவ । யதா² ச ஸாமாந்யேந ஸர்வாந்நஸ்ய ப்ராணஸ்ய கிஞ்சித் அந்நஜாதம் கஸ்யசித் ஜீவநஹேது:, யதா² விஷம் விஷஜஸ்ய க்ரிமே:, ததே³வ அந்யஸ்ய ப்ராணாந்நமபி ஸத் த்³ருஷ்டமேவ தோ³ஷமுத்பாத³யதி மரணாதி³லக்ஷணம் — ததா² ஸர்வாந்நஸ்யாபி ப்ராணஸ்ய ப்ரதிஷித்³தா⁴ந்நப⁴க்ஷணே ப்³ராஹ்மணத்வாதி³தே³ஹஸம்ப³ந்தா⁴த் தோ³ஷ ஏவ ஸ்யாத் । தஸ்மாத் மித்²யாஜ்ஞாநமேவ அப⁴க்ஷ்யப⁴க்ஷணே தோ³ஷாபா⁴வஜ்ஞாநம் ॥
ஆபோ வாஸ இதி ; ஆப: ப⁴க்ஷ்யமாணா: வாஸ:ஸ்தா²நீயாஸ்தவ । அத்ர ச ப்ராணஸ்ய ஆபோ வாஸ இத்யேதத்³த³ர்ஶநம் விதீ⁴யதே ; ந து வாஸ:கார்யே ஆபோ விநியோக்தும் ஶக்யா: ; தஸ்மாத் யதா²ப்ராப்தே அப்³ப⁴க்ஷணே த³ர்ஶநமாத்ரம் கர்தவ்யம் । ந ஹ வை அஸ்ய ஸர்வம் ப்ராணஸ்யாந்நமித்யேவம்வித³: அநந்நம் அநத³நீயம் ஜக்³த⁴ம் பு⁴க்தம் ந ப⁴வதி ஹ ; யத்³யபி அநேந அநத³நீயம் பு⁴க்தம் , அத³நீயமேவ பு⁴க்தம் ஸ்யாத் , ந து தத்க்ருததோ³ஷேண லிப்யதே — இத்யேதத் வித்³யாஸ்துதிரித்யவோசாம । ததா² ந அநந்நம் ப்ரதிக்³ருஹீதம் ; யத்³யபி அப்ரதிக்³ராஹ்யம் ஹஸ்த்யாதி³ ப்ரதிக்³ருஹீதம் ஸ்யாத் தத³பி அந்நமேவ ப்ரதிக்³ராஹ்யம் ப்ரதிக்³ருஹீதம் ஸ்யாத் , தத்ராபி அப்ரதிக்³ராஹ்யப்ரதிக்³ரஹதோ³ஷேண ந லிப்யத இதி ஸ்துத்யர்த²மேவ ; ய ஏவம் ஏதத் அநஸ்ய ப்ராணஸ்ய அந்நம் வேத³ ; ப²லம் து ப்ராணாத்மபா⁴வ ஏவ ; ந த்வேதத் ப²லாபி⁴ப்ராயேண, கிம் தர்ஹி ஸ்துத்யபி⁴ப்ராயேணேதி । நநு ஏததே³வ ப²லம் கஸ்மாந்ந ப⁴வதி ? ந, ப்ராணாத்மத³ர்ஶிந: ப்ராணாத்மபா⁴வ ஏவ ப²லம் ; தத்ர ச ப்ராணாத்மபூ⁴தஸ்ய ஸர்வாத்மந: அநத³நீயமபி ஆத்³யமேவ, ததா² அப்ரதிக்³ராஹ்யமபி ப்ரதிக்³ராஹ்யமேவ — இதி யதா²ப்ராப்தமேவ உபாதா³ய வித்³யா ஸ்தூயதே ; அதோ நைவ ப²லவிதி⁴ஸரூபதா வாக்யஸ்ய । யஸ்மாத் ஆபோ வாஸ: ப்ராணஸ்ய, தஸ்மாத் வித்³வாம்ஸ: ப்³ராஹ்மணா: ஶ்ரோத்ரியா அதீ⁴தவேதா³:, அஶிஷ்யந்த: போ⁴க்ஷ்யமாணா:, ஆசாமந்தி அப: ; அஶித்வா ஆசாமந்தி பு⁴க்த்வா ச உத்தரகாலம் அப: ப⁴க்ஷயந்தி ; தத்ர தேஷாமாசாமதாம் கோ(அ)பி⁴ப்ராய இத்யாஹ — ஏதமேவாநம் ப்ராணம் அநக்³நம் குர்வந்தோ மந்யந்தே ; அஸ்தி சைதத் — யோ யஸ்மை வாஸோ த³தா³தி, ஸ தம் அநக்³நம் கரோமீதி ஹி மந்யதே ; ப்ராணஸ்ய ச ஆபோ வாஸ இதி ஹ்யுக்தம் । யத³ப: பிபா³மி தத்ப்ராணஸ்ய வாஸோ த³தா³மி இதி விஜ்ஞாநம் கர்தவ்யமித்யேவமர்த²மேதத் । நநு போ⁴க்ஷ்யமாண: பு⁴க்தவாம்ஶ்ச ப்ரயதோ ப⁴விஷ்யாமீத்யாசாமதி ; தத்ர ச ப்ராணஸ்யாநக்³நதாகரணார்த²த்வே ச த்³விகார்யதா ஆசமநஸ்ய ஸ்யாத் ; ந ச கார்யத்³வயம் ஆசமநஸ்ய ஏகஸ்ய யுக்தம் ; யதி³ ப்ராயத்யார்த²ம் , ந அநக்³நதார்த²ம் ; அத² அநக்³நதார்த²ம் , ந ப்ராயத்யார்த²ம் ; யஸ்மாதே³வம் , தஸ்மாத் த்³விதீயம் ஆசமநாந்தரம் ப்ராணஸ்யாநக்³நதாகரணாய ப⁴வது — ந, க்ரியாத்³வித்வோபபத்தே: ; த்³வே ஹ்யேதே க்ரியே ; போ⁴க்ஷ்யமாணஸ்ய பு⁴க்தவதஶ்ச யத் ஆசமநம் ஸ்ம்ருதிவிஹிதம் , தத் ப்ராயத்யார்த²ம் ப⁴வதி க்ரியாமாத்ரமேவ ; ந து தத்ர ப்ராயத்யம் த³ர்ஶநாதி³ அபேக்ஷதே ; தத்ர ச ஆசமநாங்க³பூ⁴தாஸ்வப்ஸு வாஸோவிஜ்ஞாநம் ப்ராணஸ்ய இதிகர்தவ்யதயா சோத்³யதே ; ந து தஸ்மிந்க்ரியமாணே ஆசமநஸ்ய ப்ராயத்யார்த²தா பா³த்⁴யதே, க்ரியாந்தரத்வாதா³சமநஸ்ய । தஸ்மாத் போ⁴க்ஷ்யமாணஸ்ய பு⁴க்தவதஶ்ச யத் ஆசமநம் , தத்ர ஆபோ வாஸ: ப்ராணஸ்யேதி த³ர்ஶநமாத்ரம் விதீ⁴யதே, அப்ராப்தத்வாத³ந்யத: ॥
இதி ஷஷ்டா²த்⁴யாயஸ்ய ப்ரத²மம் ப்³ராஹ்மணம் ॥
த்³விதீயம் ப்³ராஹ்மணம்
ஶ்வேதகேதுர்ஹ வா ஆருணேய இத்யஸ்ய ஸம்ப³ந்த⁴: । கி²லாதி⁴காரோ(அ)யம் ; தத்ர யத³நுக்தம் தது³ச்யதே । ஸப்தமாத்⁴யாயாந்தே ஜ்ஞாநகர்மஸமுச்சயகாரிணா அக்³நேர்மார்க³யாசநம் க்ருதம் — அக்³நே நய ஸுபதே²தி । தத்ர அநேகேஷாம் பதா²ம் ஸத்³பா⁴வ: மந்த்ரேண ஸாமர்த்²யாத்ப்ரத³ர்ஶித:, ஸுபதே²தி விஶேஷணாத் । பந்தா²நஶ்ச க்ருதவிபாகப்ரதிபத்திமார்கா³: ; வக்ஷ்யதி ச
‘யத்க்ருத்வா’ (ப்³ரு. உ. 6 । 2 । 2) இத்யாதி³ । தத்ர ச கதி கர்மவிபாகப்ரதிபத்திமார்கா³ இதி ஸர்வஸம்ஸாரக³த்யுபஸம்ஹாரார்தோ²(அ)யமாரம்ப⁴: — ஏதாவதீ ஹி ஸம்ஸாரக³தி:, ஏதாவாந் கர்மணோ விபாக: ஸ்வாபா⁴விகஸ்ய ஶாஸ்த்ரீயஸ்ய ச ஸவிஜ்ஞாநஸ்யேதி । யத்³யபி
‘த்³வயா ஹ ப்ராஜாபத்யா:’ (ப்³ரு. உ. 1 । 3 । 1) இத்யத்ர ஸ்வாபா⁴விக: பாப்மா ஸூசித:, ந ச தஸ்யேத³ம் கார்யமிதி விபாக: ப்ரத³ர்ஶித: ; ஶாஸ்த்ரீயஸ்யைவ து விபாக: ப்ரத³ர்ஶித: த்ர்யந்நாத்மப்ரதிபத்த்யந்தேந, ப்³ரஹ்மவித்³யாரம்பே⁴ தத்³வைராக்³யஸ்ய விவக்ஷிதத்வாத் । தத்ராபி கேவலேந கர்மணா பித்ருலோக:, வித்³யயா வித்³யாஸம்யுக்தேந ச கர்மணா தே³வலோக இத்யுக்தம் । தத்ர கேந மார்கே³ண பித்ருலோகம் ப்ரதிபத்³யதே, கேந வா தே³வலோகமிதி நோக்தம் । தச்ச இஹ கி²லப்ரகரணே அஶேஷதோ வக்தவ்யமித்யத ஆரப்⁴யதே । அந்தே ச ஸர்வோபஸம்ஹார: ஶாஸ்த்ரஸ்யேஷ்ட: । அபி ச ஏதாவத³ம்ருதத்வமித்யுக்தம் , ந கர்மண: அம்ருதத்வாஶா அஸ்தீதி ச ; தத்ர ஹேது: நோக்த: ; தத³ர்த²ஶ்சாயமாரம்ப⁴: । யஸ்மாத் இயம் கர்மணோ க³தி:, ந நித்யே(அ)ம்ருதத்வே வ்யாபாரோ(அ)ஸ்தி, தஸ்மாத் ஏதாவதே³வாம்ருதத்வஸாத⁴நமிதி ஸாமர்த்²யாத் ஹேதுத்வம் ஸம்பத்³யதே । அபி ச உக்தமக்³நிஹோத்ரே — ந த்வேவைதயோஸ்த்வமுத்க்ராந்திம் ந க³திம் ந ப்ரதிஷ்டா²ம் ந த்ருப்திம் ந புநராவ்ருத்திம் ந லோகம் ப்ரத்யுத்தா²யிநம் வேத்தே²தி ; தத்ர ப்ரதிவசநே
‘தே வா ஏதே ஆஹுதீ ஹுதே உத்க்ராமத:’ (ஶத. ப்³ரா. 11 । 6 । 2 । 4) இத்யாதி³நா ஆஹுதே: கார்யமுக்தம் ; தச்சைதத் கர்து: ஆஹுதிலக்ஷணஸ்ய கர்மண: ப²லம் ; ந ஹி கர்தாரமநாஶ்ரித்ய ஆஹுதிலக்ஷணஸ்ய கர்மண: ஸ்வாதந்த்ர்யேண உத்க்ராந்த்யாதி³கார்யாரம்ப⁴ உபபத்³யதே, கர்த்ரர்த²த்வாத்கர்மண: கார்யாரம்ப⁴ஸ்ய, ஸாத⁴நாஶ்ரயத்வாச்ச கர்மண: ; தத்ர அக்³நிஹோத்ரஸ்துத்யர்த²த்வாத் அக்³நிஹோத்ரஸ்யைவ கார்யமித்யுக்தம் ஷட்ப்ரகாரமபி ; இஹ து ததே³வ கர்து: ப²லமித்யுபதி³ஶ்யதே ஷட்ப்ரகாரமபி, கர்மப²லவிஜ்ஞாநஸ்ய விவக்ஷிதத்வாத் । தத்³த்³வாரேண ச பஞ்சாக்³நித³ர்ஶநம் இஹ உத்தரமார்க³ப்ரதிபத்திஸாதா⁴நம் விதி⁴த்ஸிதம் । ஏவம் , அஶேஷஸம்ஸாரக³த்யுபஸம்ஹார:, கர்மகாண்ட³ஸ்ய ஏஷா நிஷ்டா² — இத்யேதத்³த்³வயம் தி³த³ர்ஶயிஷு: ஆக்²யாயிகாம் ப்ரணயதி ॥
ஶ்வேதகேதுர்ஹ வா ஆருணேய: பஞ்சாலாநாம் பரிஷத³மாஜகா³ம ஸ ஆஜகா³ம ஜைவலிம் ப்ரவாஹணம் பரிசாரயமாணம் தமுதீ³க்ஷ்யாப்⁴யுவாத³ குமாரா3 இதி ஸ போ⁴3 இதி ப்ரதிஶுஶ்ராவாநுஶிஷ்டோ(அ)ந்வஸி பித்ரேத்யோமிதி ஹோவாச ॥ 1 ॥
ஶ்வேதகேது: நாமத:, அருணஸ்யாபத்யம் ஆருணி:, தஸ்யாபத்யம் ஆருணேய: ; ஹ - ஶப்³த³: ஐதிஹ்யார்த²: ; வை நிஶ்சயார்த²: ; பித்ரா அநுஶிஷ்ட: ஸந் ஆத்மநோ யஶ:ப்ரத²நாய பஞ்சாலாநாம் பரிஷத³மாஜகா³ம ; பஞ்சாலா: ப்ரஸித்³தா⁴: ; தேஷாம் பரிஷத³மாக³த்ய, ஜித்வா, ராஜ்ஞோ(அ)பி பரிஷத³ம் ஜேஷ்யாமீதி க³ர்வேண ஸ ஆஜகா³ம ; ஜீவலஸ்யாபத்யம் ஜைவலிம் பஞ்சாலராஜம் ப்ரவாஹணநாமாநம் ஸ்வப்⁴ருத்யை: பரிசாரயமாணம் ஆத்மந: பரிசரணம் காரயந்தமித்யேதத் ; ஸ ராஜா பூர்வமேவ தஸ்ய வித்³யாபி⁴மாநக³ர்வம் ஶ்ருத்வா, விநேதவ்யோ(அ)யமிதி மத்வா, தமுதீ³க்ஷ்ய உத்ப்ரேக்ஷ்ய ஆக³தமாத்ரமேவ அப்⁴யுவாத³ அப்⁴யுக்தவாந் , குமாரா3 இதி ஸம்போ³த்⁴ய ; ப⁴ர்த்ஸநார்தா² ப்லுதி: । ஏவமுக்த: ஸ: ப்ரதிஶுஶ்ராவ — போ⁴3 இதி । போ⁴3 இதி அப்ரதிரூபமபி க்ஷத்த்ரியம் ப்ரதி உக்தவாந் க்ருத்³த⁴: ஸந் । அநுஶிஷ்ட: அநுஶாஸிதோ(அ)ஸி ப⁴வஸி கிம் பித்ரா — இத்யுவாச ராஜா । ப்ரத்யாஹ இதர: — ஓமிதி, பா³ட⁴மநுஶிஷ்டோ(அ)ஸ்மி, ப்ருச்ச² யதி³ ஸம்ஶயஸ்தே ॥
வேத்த² யதே²மா: ப்ரஜா: ப்ரயத்யோ விப்ரதிபத்³யந்தா3 இதி நேதி ஹோவாச வேத்தோ² யதே²மம் லோகம் புநராபத்³யந்தா3 இதி நேதி ஹைவோவாச வேத்தோ² யதா²ஸௌ லோக ஏவம் ப³ஹுபி⁴: புந: புந: ப்ரயத்³பி⁴ர்ந ஸம்பூர்யதா3 இதி நேதி ஹைவோவாச வேத்தோ² யதித்²யாமாஹுத்யாம் ஹுதாயாமாப: புருஷவாசோ பூ⁴த்வா ஸமுத்தா²ய வத³ந்தீ3 இதி நேதி ஹைவோவாச வேத்தோ² தே³வயாநஸ்ய வா பத²: ப்ரதிபத³ம் பித்ருயாணஸ்ய வா யத்க்ருத்வா தே³வயாநம் வா பந்தா²நம் ப்ரதிபத்³யந்தே பித்ருயாணம் வாபி ஹி ந ருஷேர்வச: ஶ்ருதம் த்³வே ஸ்ருதீ அஶ்ருணவம் பித்ருணாமஹம் தே³வாநாமுத மர்த்யாநாம் தாப்⁴யாமித³ம் விஶ்வமேஜத்ஸமேதி யத³ந்தரா பிதரம் மாதரம் சேதி நாஹமத ஏகஞ்சந வேதே³தி ஹோவாச ॥ 2 ॥
யத்³யேவம் , வேத்த² விஜாநாஸி கிம் , யதா² யேந ப்ரகாரேண இமா: ப்ரஜா: ப்ரஸித்³தா⁴:, ப்ரயத்ய: ம்ரியமாணா:, விப்ரதிபத்³யந்தா3 இதி விப்ரதிபத்³யந்தே ; விசாரணார்தா² ப்லுதி: ; ஸமாநேந மார்கே³ண க³ச்ச²ந்தீநாம் மார்க³த்³வைவித்⁴யம் யத்ர ப⁴வதி, தத்ர காஶ்சித்ப்ரஜா அந்யேந மார்கே³ண க³ச்ச²ந்தி காஶ்சித³ந்யேநேதி விப்ரதிபத்தி: ; யதா² தா: ப்ரஜா விப்ரதிபத்³யந்தே, தத் கிம் வேத்தே²த்யர்த²: । நேதி ஹோவாச இதர: । தர்ஹி வேத்த² உ யதா² இமம் லோகம் புந: ஆபத்³யந்தா3 இதி, புநராபத்³யந்தே, யதா² புநராக³ச்ச²ந்தி இமம் லோகம் । நேதி ஹைவோவாச ஶ்வேதகேது: । வேத்த² உ யதா² அஸௌ லோக ஏவம் ப்ரஸித்³தே⁴ந ந்யாயேந புந: புநரஸக்ருத் ப்ரயத்³பி⁴: ம்ரியமாணை: யதா² யேந ப்ரகாரேண ந ஸம்பூர்யதா3 இதி, ந ஸம்பூர்யதே(அ)ஸௌ லோக:, தத்கிம் வேத்த² । நேதி ஹைவோவாச । வேத்த² உ யதித்²யாம் யத்ஸங்க்²யாகாயாம் ஆஹுத்யாம் ஆஹுதௌ ஹுதாயம் ஆப: புருஷவாச:, புருஷஸ்ய யா வாக் ஸைவ யாஸாம் வாக் , தா: புருஷவாசோ பூ⁴த்வா புருஷஶப்³த³வாச்யா வா பூ⁴த்வா ; யதா³ புருஷாகாரபரிணதா:, ததா³ புருஷவாசோ ப⁴வந்தி ; ஸமுத்தா²ய ஸம்யகு³த்தா²ய உத்³பூ⁴தா: ஸத்ய: வத³ந்தீ3 இதி । நேதி ஹைவோவாச । யத்³யேவம் வேத்த² உ தே³வயாநஸ்ய பதோ² மார்க³ஸ்ய ப்ரதிபத³ம் , ப்ரதிபத்³யதே யேந ஸா ப்ரதிபத் தாம் ப்ரதிபத³ம் , பித்ருயாணஸ்ய வா ப்ரதிபத³ம் ; ப்ரதிபச்ச²ப்³த³வாச்யமர்த²மாஹ — யத்கர்ம க்ருத்வா யதா²விஶிஷ்டம் கர்ம க்ருத்வேத்யர்த²:, தே³வயாநம் வா பந்தா²நம் மார்க³ம் ப்ரதிபத்³யந்தே, பித்ருயாணம் வா யத்கர்ம க்ருத்வா ப்ரதிபத்³யந்தே, தத்கர்ம ப்ரதிபது³ச்யதே ; தாம் ப்ரதிபத³ம் கிம் வேத்த², தே³வலோகபித்ருலோகப்ரதிபத்திஸாத⁴நம் கிம் வேத்தே²த்யர்த²: । அப்யத்ர அஸ்யார்த²ஸ்ய ப்ரகாஶகம் ருஷே: மந்த்ரஸ்ய வச: வாக்யம் ந: ஶ்ருதமஸ்தி, மந்த்ரோ(அ)பி அஸ்யார்த²ஸ்ய ப்ரகாஶகோ வித்³யத இத்யர்த²: । கோ(அ)ஸௌ மந்த்ர இத்யுச்யதே — த்³வே ஸ்ருதீ த்³வௌ மார்கா³வஶ்ருணவம் ஶ்ருதவாநஸ்மி ; தயோ: ஏகா பித்ருணாம் ப்ராபிகா பித்ருலோகஸம்ப³த்³தா⁴, தயா ஸ்ருத்யா பித்ருலோகம் ப்ராப்நோதீத்யர்த²: ; அஹமஶ்ருணவமிதி வ்யவஹிதேந ஸம்ப³ந்த⁴: ; தே³வாநாம் உத அபி தே³வாநாம் ஸம்ப³ந்தி⁴நீ அந்யா, தே³வாந்ப்ராபயதி ஸா । கே புந: உபா⁴ப்⁴யாம் ஸ்ருதிப்⁴யாம் பித்ரூந் தே³வாம்ஶ்ச க³ச்ச²ந்தீத்யுச்யதே — உத அபி மர்த்யாநாம் மநுஷ்யாணாம் ஸம்ப³ந்தி⁴ந்யௌ ; மநுஷ்யா ஏவ ஹி ஸ்ருதிப்⁴யாம் க³ச்ச²ந்தீத்யர்த²: । தாப்⁴யாம் ஸ்ருதிப்⁴யாம் இத³ம் விஶ்வம் ஸமஸ்தம் ஏஜத் க³ச்ச²த் ஸமேதி ஸங்க³ச்ச²தே । தே ச த்³வே ஸ்ருதீ யத³ந்தரா யயோரந்தரா யத³ந்தரா, பிதரம் மாதரம் ச, மாதாபித்ரோ: அந்தரா மத்⁴யே இத்யர்த²: । கௌ தௌ மாதாபிதரௌ ? த்³யாவாப்ருதி²வ்யௌ அண்ட³கபாலே ; ‘இயம் வை மாதா அஸௌ பிதா’ (ஶத. ப்³ரா. 13 । 3 । 9 । 7) இதி ஹி வ்யாக்²யாதம் ப்³ராஹ்மணேந । அண்ட³கபாலயோர்மத்⁴யே ஸம்ஸாரவிஷயே ஏவ ஏதே ஸ்ருதீ, ந ஆத்யந்திகாம்ருதத்வக³மநாய । இதர ஆஹ — ந அஹம் அத: அஸ்மாத் ப்ரஶ்நஸமுதா³யாத் ஏகஞ்சந ஏகமபி ப்ரஶ்நம் , ந வேத³, நாஹம் வேதே³தி ஹோவாச ஶ்வேதகேது: ॥
அதை²நம் வஸத்யோபமந்த்ரயாஞ்சக்ரே(அ)நாத்³ருத்ய வஸதிம் குமார: ப்ரது³த்³ராவ ஸ ஆஜகா³ம பிதரம் தம் ஹோவாசேதி வாவ கில நோ ப⁴வாந்புராநுஶிஷ்டாநவோச இதி கத²ம் ஸுமேத⁴ இதி பஞ்ச மா ப்ரஶ்நாந்ராஜந்யப³ந்து⁴ரப்ராக்ஷீத்ததோ நைகஞ்சந வேதே³தி கதமே த இதீம இதி ஹ ப்ரதீகாந்யுதா³ஜஹார ॥ 3 ॥
அத² அநந்தரம் அபநீய வித்³யாபி⁴மாநக³ர்வம் ஏநம் ப்ரக்ருதம் ஶ்வேதகேதும் , வஸத்யா வஸதிப்ரயோஜநேந உபமந்த்ரயாஞ்சக்ரே ; இஹ வஸந்து ப⁴வந்த:, பாத்³யமர்க்⁴யம் ச ஆநீயதாம் — இத்யுபமந்த்ரணம் க்ருதவாந்ராஜா । அநாத்³ருத்ய தாம் வஸதிம் குமார: ஶ்வேதகேது: ப்ரது³த்³ராவ ப்ரதிக³தவாந் பிதரம் ப்ரதி । ஸ ச ஆஜகா³ம பிதரம் , ஆக³த்ய ச உவாச தம் , கத²மிதி — வாவ கில ஏவம் கில, ந: அஸ்மாந் ப⁴வாந் புரா ஸமாவர்தநகாலே அநுஶிஷ்டாந் ஸர்வாபி⁴ர்வித்³யாபி⁴: அவோச: அவோசதி³தி । ஸோபாலம்ப⁴ம் புத்ரஸ்ய வச: ஶ்ருத்வா ஆஹ பிதா — கத²ம் கேந ப்ரகாரேண தவ து³:க²முபஜாதம் , ஹே ஸுமேத⁴:, ஶோப⁴நா மேதா⁴ யஸ்யேதி ஸுமேதா⁴: । ஶ்ருணு, மம யதா² வ்ருத்தம் ; பஞ்ச பஞ்சஸங்க்²யாகாந் ப்ரஶ்நாந் மா மாம் ராஜந்யப³ந்து⁴: ராஜந்யா ப³ந்த⁴வோ யஸ்யேதி ; பரிப⁴வவசநமேதத் ராஜந்யப³ந்து⁴ரிதி ; அப்ராக்ஷீத் ப்ருஷ்டவாந் ; தத: தஸ்மாத் ந ஏகஞ்சந ஏகமபி ந வேத³ ந விஜ்ஞாதவாநஸ்மி । கதமே தே ராஜ்ஞா ப்ருஷ்டா: ப்ரஶ்நா இதி பித்ரா உக்த: புத்ர: ‘இமே தே’ இதி ஹ ப்ரதீகாநி முகா²நி ப்ரஶ்நாநாம் உதா³ஜஹார உதா³ஹ்ருதவாந் ॥
ஸ ஹோவாச ததா² நஸ்த்வம் தாத ஜாநீதா² யதா² யத³ஹம் கிஞ்ச வேத³ ஸர்வமஹம் தத்துப்⁴யமவோசம் ப்ரேஹி து தத்ர ப்ரதீத்ய ப்³ரஹ்மசர்யம் வத்ஸ்யாவ இதி ப⁴வாநேவ க³ச்ச²த்விதி ஸ ஆஜகா³ம கௌ³தமோ யத்ர ப்ரவாஹணஸ்ய ஜைவலேராஸ தஸ்மா ஆஸநமாஹ்ருத்யோத³கமாஹாரயாஞ்சகாராத² ஹாஸ்மா அர்க்⁴யம் சகார தம் ஹோவாச வரம் ப⁴க³வதே கௌ³தமாய த³த்³ம இதி ॥ 4 ॥
ஸ ஹோவாச பிதா புத்ரம் க்ருத்³த⁴முபஶமயந் — ததா² தேந ப்ரகாரேண ந: அஸ்மாந் த்வம் , ஹே தாத வத்ஸ, ஜாநீதா² க்³ருஹ்ணீதா²:, யதா² யத³ஹம் கிஞ்ச விஜ்ஞாநஜாதம் வேத³ ஸர்வம் தத் துப்⁴யம் அவோசம் இத்யேவ ஜாநீதா²: ; கோ(அ)ந்யோ மம ப்ரியதரோ(அ)ஸ்தி த்வத்த:, யத³ர்த²ம் ரக்ஷிஷ்யே ; அஹமபி ஏதத் ந ஜாநாமி, யத் ராஜ்ஞா ப்ருஷ்டம் ; தஸ்மாத் ப்ரேஹி ஆக³ச்ச² ; தத்ர ப்ரதீத்ய க³த்வா ராஜ்ஞி ப்³ரஹ்மசர்யம் வத்ஸ்யாவோ வித்³யார்த²மிதி । ஸ ஆஹ — ப⁴வாநேவ க³ச்ச²த்விதி, நாஹம் தஸ்ய முக²ம் நிரீக்ஷிதுமுத்ஸஹே । ஸ ஆஜகா³ம, கௌ³தம: கோ³த்ரதோ கௌ³தம:, ஆருணி:, யத்ர ப்ரவாஹணஸ்ய ஜைவலேராஸ ஆஸநம் ஆஸ்தா²யிகா ; ஷஷ்டீ²த்³வயம் ப்ரத²மாஸ்தா²நே ; தஸ்மை கௌ³தமாய ஆக³தாய ஆஸநம் அநுரூபம் ஆஹ்ருத்ய உத³கம் ப்⁴ருத்யைராஹாரயாஞ்சகார ; அத² ஹ அஸ்மை அர்க்⁴யம் புரோத⁴ஸா க்ருதவாந் மந்த்ரவத் , மது⁴பர்கம் ச । க்ருத்வா சைவம் பூஜாம் தம் ஹோவாச — வரம் ப⁴க³வதே கௌ³தமாய துப்⁴யம் த³த்³ம இதி கோ³ஶ்வாதி³லக்ஷணம் ॥
ஸ ஹோவாச ப்ரதிஜ்ஞாதோ ம ஏஷ வரோ யாம் து குமாரஸ்யாந்தே வாசமபா⁴ஷதா²ஸ்தாம் மே ப்³ரூஹீதி ॥ 5 ॥
ஸ ஹோவாச கௌ³தம: — ப்ரதிஜ்ஞாத: மே மம ஏஷ வர: த்வயா ; அஸ்யாம் ப்ரதிஜ்ஞாயாம் த்³ருடீ⁴குரு ஆத்மாநம் ; யாம் து வாசம் குமாரஸ்ய மம புத்ரஸ்ய அந்தே ஸமீபே வாசமபா⁴ஷதா²: ப்ரஶ்நரூபாம் , தாமேவ மே ப்³ரூஹி ; ஸ ஏவ நோ வர இதி ॥
ஸ ஹோவாச தை³வேஷு வை கௌ³தம தத்³வரேஷு மாநுஷாணாம் ப்³ரூஹீதி ॥ 6 ॥
ஸ ஹோவாச ராஜா — தை³வேஷு வரேஷு தத்³வை கௌ³தம, யத் த்வம் ப்ரார்த²யஸே ; மாநுஷாணாமந்யதமம் ப்ரார்த²ய வரம் ॥
ஸ ஹோவாச விஜ்ஞாயதே ஹாஸ்தி ஹிரண்யஸ்யாபாத்தம் கோ³அஶ்வாநாம் தா³ஸீநாம் ப்ரவாராணாம் பரிதா³நஸ்ய மா நோ ப⁴வாந்ப³ஹோரநந்தஸ்யாபர்யந்தஸ்யாப்⁴யவதா³ந்யோ பூ⁴தி³தி ஸ வை கௌ³தம தீர்தே²நேச்சா²ஸா இத்யுபைம்யஹம் ப⁴வந்தமிதி வாசா ஹ ஸ்மைவ பூர்வ உபயந்தி ஸ ஹோபாயநகீர்த்யோவாஸ ॥ 7 ॥
ஸ ஹோவாச கௌ³தம: — ப⁴வதாபி விஜ்ஞாயதே ஹ மமாஸ்தி ஸ: ; ந தேந ப்ரார்தி²தேந க்ருத்யம் மம, யம் த்வம் தி³த்ஸஸி மாநுஷம் வரம் ; யஸ்மாத் மமாப்யஸ்தி ஹிரண்யஸ்ய ப்ரபூ⁴தஸ்ய அபாத்தம் ப்ராப்தம் ; கோ³அஶ்வாநாம் அபாத்தமஸ்தீதி ஸர்வத்ராநுஷங்க³: ; தா³ஸீநாம் , ப்ரவாராணாம் பரிவாராணாம் , பரிதா⁴நஸ்ய ச ; ந ச யத் மம வித்³யமாநம் , தத் த்வத்த: ப்ரார்த²நீயம் , த்வயா வா தே³யம் ; ப்ரதிஜ்ஞாதஶ்ச வர: த்வயா ; த்வமேவ ஜாநீஷே, யத³த்ர யுக்தம் , ப்ரதிஜ்ஞா ரக்ஷணீயா தவேதி ; மம புந: அயமபி⁴ப்ராய: — மா பூ⁴த் ந: அஸ்மாந் அபி⁴, அஸ்மாநேவ கேவலாந்ப்ரதி, ப⁴வாந் ஸர்வத்ர வதா³ந்யோ பூ⁴த்வா, அவதா³ந்யோ மா பூ⁴த் கத³ர்யோ மா பூ⁴தி³த்யர்த²: ; ப³ஹோ: ப்ரபூ⁴தஸ்ய, அநந்தஸ்ய அநந்தப²லஸ்யேத்யேதத் , அபர்யந்தஸ்ய அபரிஸமாப்திகஸ்ய புத்ரபௌத்ராதி³கா³மிகஸ்யேத்யேதத் , ஈத்³ருஶஸ்ய வித்தஸ்ய, மாம் ப்ரத்யேவ கேவலம் அதா³தா மா பூ⁴த்³ப⁴வாந் ; ந ச அந்யத்ர அதே³யமஸ்தி ப⁴வத: । ஏவமுக்த ஆஹ — ஸ த்வம் வை ஹே கௌ³தம தீர்தே²ந ந்யாயேந ஶாஸ்த்ரவிஹிதேந வித்³யாம் மத்த: இச்சா²ஸை இச்ச² அந்வாப்தும் ; இத்யுக்தோ கௌ³தம ஆஹ — உபைமி உபக³ச்சா²மி ஶிஷ்யத்வேந அஹம் ப⁴வந்தமிதி । வாசா ஹ ஸ்மைவ கில பூர்வே ப்³ராஹ்மணா: க்ஷத்த்ரியாந் வித்³யார்தி²ந: ஸந்த: வைஶ்யாந்வா, க்ஷத்த்ரியா வா வைஶ்யாந் ஆபதி³ உபயந்தி ஶிஷ்யவ்ருத்த்யா ஹி உபக³ச்ச²ந்தி, ந உபாயநஶுஶ்ரூஷாதி³பி⁴: ; அத: ஸ கௌ³தம: ஹ உபாயநகீர்த்யா உபக³மநகீர்தநமாத்ரேணைவ உவாஸ உஷிதவாந் , ந உபாயநம் சகார ॥
ஸ ஹோவாச ததா² நஸ்த்வம் கௌ³தம மாபராதா⁴ஸ்தவ ச பிதாமஹா யதே²யம் வித்³யேத: பூர்வம் ந கஸ்மிம்ஶ்சந ப்³ராஹ்மண உவாஸ தாம் த்வஹம் துப்⁴யம் வக்ஷ்யாமி கோ ஹி த்வைவம் ப்³ருவந்தமர்ஹதி ப்ரத்யாக்²யாதுமிதி ॥ 8 ॥
ஏவம் கௌ³தமேந ஆபத³ந்தரே உக்தே, ஸ ஹோவாச ராஜா பீடி³த மத்வா க்ஷாமயந் — ததா² ந: அஸ்மாந் ப்ரதி, மா அபராதா⁴: அபராத⁴ம் மா கார்ஷீ:, அஸ்மதீ³யோ(அ)பராத⁴: ந க்³ரஹீதவ்ய இத்யர்த²: ; தவ ச பிதாமஹா: அஸ்மாத்பிதாமஹேஷு யதா² அபராத⁴ம் ந ஜக்³ருஹு:, ததா² பிதாமஹாநாம் வ்ருத்தம் அஸ்மாஸ்வபி ப⁴வதா ரக்ஷணீயமித்யர்த²: । யதா² இயம் வித்³யா த்வயா ப்ரார்தி²தா இத: த்வத்ஸம்ப்ரதா³நாத்பூர்வம் ப்ராக் ந கஸ்மிந்நபி ப்³ராஹ்மணே உவாஸ உஷிதவதீ, ததா² த்வமபி ஜாநீஷே ; ஸர்வதா³ க்ஷத்த்ரியபரம்பரயா இயம் வித்³யா ஆக³தா ; ஸா ஸ்தி²தி: மயாபி ரக்ஷணீயா, யதி³ ஶக்யதே இதி — உக்தம் ‘தை³வேஷு கௌ³தம தத்³வரேஷு மாநுஷாணாம் ப்³ரூஹி’ இதி ; ந புந: தவ அதே³யோ வர இதி ; இத: பரம் ந ஶக்யதே ரக்ஷிதும் ; தாமபி வித்³யாம் அஹம் துப்⁴யம் வக்ஷ்யாமி । கோ ஹி அந்யோ(அ)பி ஹி யஸ்மாத் ஏவம் ப்³ரூவந்தம் த்வாம் அர்ஹதி ப்ரத்யாக்²யாதும் — ந வக்ஷ்யாமீதி ; அஹம் புந: கத²ம் ந வக்ஷ்யே துப்⁴யமிதி ॥
அஸௌ வை லோகோ(அ)க்³நிர்கௌ³தம தஸ்யாதி³த்ய ஏவ ஸமித்³ரஶ்மயோ தூ⁴மோ(அ)ஹரர்சிர்தி³ஶோ(அ)ங்கா³ரா அவாந்தரதி³ஶோ விஸ்பு²லிங்கா³ஸ்தஸ்மிந்நேதஸ்மிந்நக்³நௌ தே³வா: ஶ்ரத்³தா⁴ம் ஜுஹ்வதி தஸ்யா ஆஹுத்யை ஸோமோ ராஜா ஸம்ப⁴வதி ॥ 9 ॥
அஸௌ வை லோகோ(அ)க்³நிர்கௌ³தமேத்யாதி³ — சதுர்த²: ப்ரஶ்ந: ப்ராத²ம்யேந நிர்ணீயதே ; க்ரமப⁴ங்க³ஸ்து ஏதந்நிர்ணயாயத்தத்வாதி³தரப்ரஶ்நநிர்ணயஸ்ய । அஸௌ த்³யௌர்லோக: அக்³நி: ஹே, கௌ³தம ; த்³யுலோகே அக்³நித்³ருஷ்டி: அநக்³நௌ விதீ⁴யதே, யதா² யோஷித்புருஷயோ: ; தஸ்ய த்³யுலோகாக்³நே: ஆதி³த்ய ஏவ ஸமித் , ஸமிந்த⁴நாத் ; ஆதி³த்யேந ஹி ஸமித்⁴யதே அஸௌ லோக: ; ரஶ்மயோ தூ⁴ம:, ஸமித⁴ உத்தா²நஸாமாந்யாத் ; ஆதி³த்யாத்³தி⁴ ரஶ்மயோ நிர்க³தா:, ஸமித⁴ஶ்ச தூ⁴மோ லோகே உத்திஷ்ட²தி ; அஹ: அர்சி:, ப்ரகாஶஸாமாந்யாத் ; தி³ஶ: அங்கா³ரா:, உபஶமஸாமாந்யாத் ; அவாந்தரதி³ஶோ விஸ்பு²லிங்கா³:, விஸ்பு²லிங்க³வத்³விக்ஷேபாத் ; தஸ்மிந் ஏதஸ்மிந் ஏவம்கு³ணவிஶிஷ்டே த்³யுலோகாக்³நௌ, தே³வா: இந்த்³ராத³ய:, ஶ்ரத்³தா⁴ம் ஜுஹ்வதி ஆஹுதித்³ரவ்யஸ்தா²நீயாம் ப்ரக்ஷிபந்தி ; தஸ்யா ஆஹுத்யா: ஆஹுதே: ஸோமோ ராஜா பித்ருணாம் ப்³ராஹ்மணாநாம் ச ஸம்ப⁴வதி । தத்ர கே தே³வா: கத²ம் ஜுஹ்வதி கிம் வா ஶ்ரத்³தா⁴க்²யம் ஹவிரித்யத: உக்தமஸ்மாபி⁴: ஸம்ப³ந்தே⁴ ;
‘நத்வேவைநயோஸ்த்வமுத்க்ராந்திம்’ (ஶத. ப்³ரா. 11 । 6 । 2 । 4) இத்யாதி³பதா³ர்த²ஷட்கநிர்ணயார்த²ம் அக்³நிஹோத்ரே உக்தம் ;
‘தே வா ஏதே அக்³நிஹோத்ராஹுதீ ஹுதே ஸத்யாவுத்க்ராமத:’ (ஶத. ப்³ரா. 11 । 6 । 2 । 6, 7),
‘தே அந்தரிக்ஷமாவிஶத:’ (ஶத. ப்³ரா. 11 । 6 । 2 । 6), ‘தே அந்தரிக்ஷமாஹவநீயம் குர்வாதே வாயும் ஸமித⁴ம் மரீசீரேவ ஶுக்ராமாஹுதிம்’,
‘தே அந்தரிக்ஷம் தர்பயத:’ (ஶத. ப்³ரா. 11 । 6 । 2 । 6),
‘தே தத உத்க்ராமத:’ (ஶத. ப்³ரா. 11 । 6 । 2 । 6),
‘தே தி³வமாவிஶத:’ (ஶத. ப்³ரா. 11 । 6 । 2 । 7),
‘தே தி³வமாஹவநீயம் குர்வாதே ஆதி³த்யம் ஸமித⁴ம்’ (ஶத. ப்³ரா. 11 । 6 । 2 । 7) இத்யேவமாதி³ உக்தம் । தத்ர அக்³நிஹோத்ராஹுதீ ஸஸாத⁴நே ஏவ உத்க்ராமத: । யதா² இஹ யை: ஸாத⁴நைர்விஶிஷ்டே யே ஜ்ஞாயேதே ஆஹவநீயாக்³நிஸமித்³தூ⁴மாங்கா³ரவிஸ்பு²லிங்கா³ஹுதித்³ரவ்யை:, தே ததை²வ உத்க்ராமத: அஸ்மால்லோகாத் அமும் லோகம் । தத்ர அக்³நி: அக்³நித்வேந, ஸமித் ஸமித்த்வேந, தூ⁴மோ தூ⁴மத்வேந, அங்கா³ரா: அங்கா³ரத்வேந, விஸ்பு²லிங்கா³ விஸ்பு²லிங்க³த்வேந, ஆஹுதித்³ரவ்யமபி பயஆத்³யாஹுதித்³ரவ்யத்வேநைவ ஸர்கா³தௌ³ அவ்யாக்ருதாவஸ்தா²யாமபி பரேண ஸூக்ஷ்மேண ஆத்மநா வ்யவதிஷ்ட²தே । தத் வித்³யமாநமேவ ஸஸாத⁴நம் அக்³நிஹோத்ரலக்ஷணம் கர்ம அபூர்வேணாத்மநா வ்யவஸ்தி²தம் ஸத் , தத்புந: வ்யாகரணகாலே ததை²வ அந்தரிக்ஷாதீ³நாம் ஆஹவநீயாத்³யக்³ந்யாதி³பா⁴வம் குர்வத் விபரிணமதே । ததை²வ இதா³நீமபி அக்³நிஹோத்ராக்²யம் கர்ம । ஏவம் அக்³நிஹோத்ராஹுத்யபூர்வபரிணாமாத்மகம் ஜக³த் ஸர்வமிதி ஆஹுத்யோரேவ ஸ்துத்யர்த²த்வேந உத்க்ராந்த்யாத்³யா: லோகம் ப்ரத்யுத்தா²யிதாந்தா: ஷட் பதா³ர்தா²: கர்மப்ரகரணே அத⁴ஸ்தாந்நிர்ணீதா: । இஹ து கர்து: கர்மவிபாகவிவக்ஷாயாம் த்³யுலோகாக்³ந்யாத்³யாரப்⁴ய பஞ்சாக்³நித³ர்ஶநம் உத்தரமார்க³ப்ரதிபத்திஸாத⁴நம் விஶிஷ்டகர்மப²லோபபோ⁴கா³ய விதி⁴த்ஸிதமிதி த்³யுலோகாக்³ந்யாதி³த³ர்ஶநம் ப்ரஸ்தூயதே । தத்ர யே ஆத்⁴யாத்மிகா: ப்ராணா: இஹ அக்³நிஹோத்ரஸ்ய ஹோதார:, தே ஏவ ஆதி⁴தை³விகத்வேந பரிணதா: ஸந்த: இந்த்³ராத³யோ ப⁴வந்தி ; த ஏவ தத்ர ஹோதாரோ த்³யுலோகாக்³நௌ ; தே ச இஹ அக்³நிஹோத்ரஸ்ய ப²லபோ⁴கா³ய அக்³நிஹோத்ரம் ஹுதவந்த: ; தே ஏவ ப²லபரிணாமகாலே(அ)பி தத்ப²லபோ⁴க்த்ருத்வாத் தத்ர தத்ர ஹோத்ருத்வம் ப்ரதிபத்³யந்தே, ததா² ததா² விபரிணமமாநா தே³வஶப்³த³வாச்யா: ஸந்த: । அத்ர ச யத் பயோத்³ரவ்யம் அக்³நிஹோத்ரகர்மாஶ்ரயபூ⁴தம் இஹ ஆஹவநீயே ப்ரக்ஷிப்தம் அக்³நிநா ப⁴க்ஷிதம் அத்³ருஷ்டேந ஸூக்ஷ்மேண ரூபேண விபரிணதம் ஸஹ கர்த்ரா யஜமாநேந அமும் லோகம் தூ⁴மாதி³க்ரமேண அந்தரிக்ஷம் அந்தரிக்ஷாத் த்³யுலோகம் ஆவிஶதி ; தா: ஸூக்ஷ்மா ஆப: ஆஹுதிகார்யபூ⁴தா அக்³நிஹோத்ரஸமவாயிந்ய: கர்த்ருஸஹிதா: ஶ்ரத்³தா⁴ஶப்³த³வாச்யா: ஸோமலோகே கர்து: ஶரீராந்தராரம்பா⁴ய த்³யுலோகம் ப்ரவிஶந்த்ய: ஹூயந்த இத்யுச்யந்தே ; தா: தத்ர த்³யுலோகம் ப்ரவிஶ்ய ஸோமமண்ட³லே கர்து: ஶரீரமாரப⁴ந்தே । ததே³தது³ச்யதே — ‘தே³வா: ஶ்ரத்³தா⁴ம் ஜுஹ்வதி, தஸ்யா ஆஹுத்யை ஸோமோ ராஜா ஸம்ப⁴வதி’ இதி,
‘ஶ்ரத்³தா⁴ வா ஆப:’ (தை. ஸம். 1 । 6 । 8) இதி ஶ்ருதே: ।
‘வேத்த² யதித்²யாமாஹுத்யாம் ஹுதாயாமாப: புருஷவாசோ பூ⁴த்வா ஸமுத்தா²ய வத³ந்தி’ (ப்³ரு. உ. 6 । 2 । 2) இதி ப்ரஶ்ந: ; தஸ்ய ச நிர்ணயவிஷயே ‘அஸௌ வை லோகோ(அ)க்³நி:’ இதி ப்ரஸ்துதம் ; தஸ்மாத் ஆப: கர்மஸமவாயிந்ய: கர்து: ஶரீராரம்பி⁴கா: ஶ்ரத்³தா⁴ஶப்³த³வாச்யா இதி நிஶ்சீயதே । பூ⁴யஸ்த்வாத் ‘ஆப: புருஷவாச:’ இதி வ்யபதே³ஶ:, ந து இதராணி பூ⁴தாநி ந ஸந்தீதி ; கர்மப்ரயுக்தஶ்ச ஶரீராரம்ப⁴: ; கர்ம ச அப்ஸமவாயி ; ததஶ்ச அபாம் ப்ராதா⁴ந்யம் ஶரீரகர்த்ருத்வே ; தேந ச ‘ஆப: புருஷவாச:’ இதி வ்யபதே³ஶ: ; கர்மக்ருதோ ஹி ஜந்மாரம்ப⁴: ஸர்வத்ர । தத்ர யத்³யபி அக்³நிஹோத்ராஹுதிஸ்துதித்³வாரேண உத்க்ராந்த்யாத³ய: ப்ரஸ்துதா: ஷட்பதா³ர்தா² அக்³நிஹோத்ரே, ததா²பி வைதி³காநி ஸர்வாண்யேவ கர்மாணி அக்³நிஹோத்ரப்ரப்⁴ருதீநி லக்ஷ்யந்தே ; தா³ராக்³நிஸம்ப³த்³த⁴ம் ஹி பாங்க்தம் கர்ம ப்ரஸ்துத்யோக்தம் —
‘கர்மணா பித்ருலோக:’ (ப்³ரு. உ. 1 । 5 । 16) இதி ; வக்ஷ்யதி ச —
‘அத² யே யஜ்ஞேந தா³நேந தபஸா லோகாஞ்ஜயந்தி’ (ப்³ரு. உ. 6 । 2 । 15) இதி ॥
பர்ஜந்யோ வா அக்³நிர்கௌ³தம தஸ்ய ஸம்வத்ஸர ஏவ ஸமித³ப்⁴ராணி தூ⁴மோ வித்³யுத³ர்சிரஶநிரங்கா³ரா ஹ்ராது³நயோ விஸ்பு²லிங்கா³ஸ்தஸ்மிந்நேதஸ்மிந்நக்³நௌ தே³வா: ஸோமம் ராஜாநம் ஜுஹ்வதி தஸ்யா ஆஹுத்யை வ்ருஷ்டி: ஸம்ப⁴வதி ॥ 10 ॥
பர்ஜந்யோ வா அக்³நிர்கௌ³தம, த்³விதீய ஆஹுத்யாதா⁴ர: ஆஹுத்யோராவ்ருத்திக்ரமேண । பர்ஜந்யோ நாம வ்ருஷ்ட்யுபகரணாபி⁴மாநீ தே³வதாத்மா । தஸ்ய ஸம்வத்ஸர ஏவ ஸமித் ; ஸம்வத்ஸரேண ஹி ஶரதா³தி³பி⁴ர்க்³ரீஷ்மாந்தை: ஸ்வாவயவைர்விபரிவர்தமாநேந பர்ஜந்யோ(அ)க்³நிர்தீ³ப்யதே । அப்⁴ராணி தூ⁴ம:, தூ⁴மப்ரப⁴வத்வாத் தூ⁴மவது³பலக்ஷ்யத்வாத்³வா । வித்³யுத் அர்சி:, ப்ரகாஶஸாமாந்யாத் । அஶநி: அங்கா³ரா:, உபஶாந்தகாடி²ந்யஸாமாந்யாப்⁴யாம் । ஹ்ராது³நய: ஹ்லாது³நய: ஸ்தநயித்நுஶப்³தா³: விஸ்பு²லிங்கா³:, விக்ஷேபாநேகத்வஸாமாந்யாத் । தஸ்மிந்நேதஸ்மிந்நிதி ஆஹுத்யதி⁴கரணநிர்தே³ஶ: । தே³வா இதி, தே ஏவ ஹோதார: ஸோமம் ராஜாநம் ஜுஹ்வதி ; யோ(அ)ஸௌ த்³யுலோகாக்³நௌ ஶ்ரத்³தா⁴யாம் ஹுதாயாமபி⁴நிர்வ்ருத்த: ஸோம:, ஸ த்³விதீயே பர்ஜந்யாக்³நௌ ஹூயதே ; தஸ்யாஶ்ச ஸோமாஹுதேர்வ்ருஷ்டி: ஸம்ப⁴வதி ॥
அயம் வை லோகோ(அ)க்³நிர்கௌ³தம தஸ்ய ப்ருதி²வ்யேவ ஸமித³க்³நிர்தூ⁴மோ ராத்ரிரர்சிஶ்சந்த்³ரமா அங்கா³ரா நக்ஷத்ராணி விஸ்பு²லிங்கா³ஸ்தஸ்மிந்நேதஸ்மிந்நக்³நௌ தே³வா வ்ருஷ்டிம் ஜுஹ்வதி தஸ்யா ஆஹுத்யா அந்நம் ஸம்ப⁴வதி ॥ 11 ॥
அயம் வை லோகோ(அ)க்³நிர்கௌ³தம । அயம் லோக இதி ப்ராணிஜந்மோபபோ⁴கா³ஶ்ரய: க்ரியாகாரகப²லவிஶிஷ்ட:, ஸ த்ருதீயோ(அ)க்³நி: । தஸ்யாக்³நே: ப்ருதி²வ்யேவ ஸமித் ; ப்ருதி²வ்யா ஹி அயம் லோக: அநேகப்ராண்யுபபோ⁴க³ஸம்பந்நயா ஸமித்⁴யதே । அக்³நி: தூ⁴ம:, ப்ருதி²வ்யாஶ்ரயோத்தா²நஸாமாந்யாத் ; பார்தி²வம் ஹி இந்த⁴நத்³ரவ்யம் ஆஶ்ரித்ய அக்³நி: உத்திஷ்ட²தி, யதா² ஸமிதா³ஶ்ரயேண தூ⁴ம: । ராத்ரி: அர்சி:, ஸமித்ஸம்ப³ந்த⁴ப்ரப⁴வஸாமாந்யாத் ; அக்³நே: ஸமித்ஸம்ப³ந்தே⁴ந ஹி அர்சி: ஸம்ப⁴வதி, ததா² ப்ருதி²வீஸமித்ஸம்ப³ந்தே⁴ந ஶர்வரீ ; ப்ருதி²வீசா²யாம் ஹி ஶார்வரம் தம ஆசக்ஷதே । சந்த்³ரமா அங்கா³ரா:, தத்ப்ரப⁴வத்வஸாமாந்யாத் ; அர்சிஷோ ஹி அங்கா³ரா: ப்ரப⁴வந்தி, ததா² ராத்ரௌ சந்த்³ரமா: ; உபஶாந்தத்வஸாமாந்யாத்³வா । நக்ஷத்ராணி விஸ்பு²லிங்கா³:, விஸ்பு²லிங்க³வத்³விக்ஷேபஸாமாந்யாத் । தஸ்மிந்நேதஸ்மிந்நித்யாதி³ பூர்வவத் । வ்ருஷ்டிம் ஜுஹ்வதி, தஸ்யா ஆஹுதே: அந்நம் ஸம்ப⁴வதி, வ்ருஷ்டிப்ரப⁴வத்வஸ்ய ப்ரஸித்³த⁴த்வாத் வ்ரீஹியவாதே³ரந்நஸ்ய ॥
புருஷோ வா அக்³நிர்கௌ³தம தஸ்ய வ்யாத்தமேவ ஸமித்ப்ராணோ தூ⁴மோ வாக³ர்சிஶ்சக்ஷுரங்கா³ரா: ஶ்ரோத்ரம் விஸ்பு²லிங்கா³ஸ்தஸ்மிந்நேதஸ்மிந்நக்³நௌ தே³வா அந்நம் ஜுஹ்வதி தஸ்யா ஆஹுத்யை ரேத: ஸம்ப⁴வதி ॥ 12 ॥
புருஷோ வா அக்³நிர்கௌ³தம ; ப்ரஸித்³த⁴: ஶிர:பாண்யாதி³மாந் புருஷ: சதுர்தோ²(அ)க்³நி: தஸ்ய வ்யாத்தம் விவ்ருதம் முக²ம் ஸமித் ; விவ்ருதேந ஹி முகே²ந தீ³ப்யதே புருஷ: வசநஸ்வாத்⁴யாயாதௌ³, யதா² ஸமிதா⁴ அக்³நி: । ப்ராணோ தூ⁴ம: தது³த்தா²நஸாமாந்யாத் ; முகா²த்³தி⁴ ப்ராண உத்திஷ்ட²தி । வாக் ஶப்³த³: அர்சி: வ்யஞ்ஜகத்வஸாமாந்யாத் ; அர்சிஶ்ச வ்யஞ்ஜகம் , ததா² வாக் ஶப்³த³: அபி⁴தே⁴யவ்யஞ்ஜக: । சக்ஷு: அங்கா³ரா:, உபஶமஸாமாந்யாத் ப்ரகாஶாஶ்ரயத்வாத்³வா । ஶ்ரோத்ரம் விஸ்பு²லிங்கா³:, விக்ஷேபஸாமாந்யாத் । தஸ்மிந் அந்நம் ஜுஹ்வதி । நநு நைவ தே³வா அந்நமிஹ ஜுஹ்வதோ த்³ருஶ்யந்தே — நைஷ தோ³ஷ:, ப்ராணாநாம் தே³வத்வோபபத்தே: ; அதி⁴தை³வம் இந்த்³ராத³யோ தே³வா: ; தே ஏவ அத்⁴யாத்மம் ப்ராணா: ; தே ச அந்நஸ்ய புருஷே ப்ரக்ஷேப்தார: ; தஸ்யா ஆஹுதே: ரேத: ஸம்ப⁴வதி ; அந்நபரிணாமோ ஹி ரேத: ॥
யோஷா வா அக்³நிர்கௌ³தம தஸ்யா உபஸ்த² ஏவ ஸமில்லோமாநி தூ⁴மோ யோநிரர்சிர்யத³ந்த: கரோதி தே(அ)ங்கா³ரா அபி⁴நந்தா³ விஸ்பு²லிங்கா³ஸ்தஸ்மிந்நேதஸ்மிந்நக்³நௌ தே³வா ரேதோ ஜுஹ்வதி தஸ்யா ஆஹுத்யை புருஷ: ஸம்ப⁴வதி ஸ ஜீவதி யாவஜ்ஜீவத்யத² யதா³ ம்ரியதே ॥ 13 ॥
யோஷா வா அக்³நிர்கௌ³தம । யோஷேதி ஸ்த்ரீ பஞ்சமோ ஹோமாதி⁴கரணம் அக்³நி: தஸ்யா: உபஸ்த² ஏவ ஸமித் ; தேந ஹி ஸா ஸமித்⁴யதே । லோமாநி தூ⁴ம:, தது³த்தா²நஸாமாந்யாத் । யோநி: அர்சி:, வர்ணஸாமாந்யாத் । யத³ந்த: கரோதி, தே(அ)ங்கா³ரா: ; அந்த:கரணம் மைது²நவ்யாபார:, தே(அ)ங்கா³ரா:, வீர்யோபஶமஹேதுத்வஸாமாந்யாத் ; வீர்யாத்³யுபஶமகாரணம் மைது²நம் , ததா² அங்கா³ரபா⁴வ: அக்³நேருபஶமகாரணம் । அபி⁴நந்தா³: ஸுக²லவா: க்ஷுத்³ரத்வஸாமாந்யாத் விஸ்பு²லிங்கா³: । தஸ்மிந் ரேதோ ஜுஹ்வதி । தஸ்யா ஆஹுதே: புருஷ: ஸம்ப⁴வதி । ஏவம் த்³யுபர்ஜந்யாயம்லோகபுருஷயோஷாக்³நிஷு க்ரமேண ஹூயமாநா: ஶ்ரத்³தா⁴ஸோமவ்ருஷ்ட்யந்நரேதோபா⁴வேந ஸ்தூ²லதாரதம்யக்ரமமாபத்³யமாநா: ஶ்ரத்³தா⁴ஶப்³த³வாச்யா ஆப: புருஷஶப்³த³மாரப⁴ந்தே । ய: ப்ரஶ்ந: சதுர்த²:
‘வேத்த² யதித்²யாமாஹுத்யாம் ஹுதாயாமாப: புருஷவாசோ பூ⁴த்வா ஸமுத்தா²ய வத³ந்தீ3’ (ப்³ரு. உ. 6 । 2 । 2) இதி, ஸ ஏஷ நிர்ணீத: — பஞ்சம்யாமாஹுதௌ யோஷாக்³நௌ ஹுதாயாம் ரேதோபூ⁴தா ஆப: புருஷவாசோ ப⁴வந்தீதி । ஸ புருஷ: ஏவம் க்ரமேண ஜாதோ ஜீவதி ; கியந்தம் காலமித்யுச்யதே — யாவஜ்ஜீவதி யாவத³ஸ்மிந் ஶரீரே ஸ்தி²திநிமித்தம் கர்ம வித்³யதே, தாவதி³த்யர்த²: । அத² தத்க்ஷயே யதா³ யஸ்மிந்காலே ம்ரியதே ॥
அதை²நமக்³நயே ஹரந்தி தஸ்யாக்³நிரேவாக்³நிர்ப⁴வதி ஸமித்ஸமித்³தூ⁴மோ தூ⁴மோ(அ)ர்சிரர்சிரங்கா³ரா விஸ்பு²லிங்கா³ விஸ்பு²லிங்கா³ஸ்தஸ்மிந்நேதஸ்மிந்நக்³நௌ தே³வா: புருஷம் ஜுஹ்வதி தஸ்யா ஆஹுத்யை புருஷோ பா⁴ஸ்வரவர்ண: ஸம்ப⁴வதி ॥ 14 ॥
அத² ததா³ ஏநம் ம்ருதம் அக்³நயே அக்³ந்யர்த²மேவ அந்த்யாஹுத்யை ஹரந்தி ருத்விஜ: ; தஸ்ய ஆஹுதிபூ⁴தஸ்ய ப்ரஸித்³த⁴: அக்³நிரேவ ஹோமாதி⁴கரணம் , ந பரிகல்ப்யோ(அ)க்³நி: ; ப்ரஸித்³தை⁴வ ஸமித் ஸமித் ; தூ⁴மோ தூ⁴ம: ; அர்சி: அர்சி: ; அங்கா³ரா அங்கா³ரா: ; விஸ்பு²லிங்கா³ விஸ்பு²லிங்கா³: ; யதா²ப்ரஸித்³த⁴மேவ ஸர்வமித்யர்த²: । தஸ்மிந் புருஷம் அந்த்யாஹுதிம் ஜுஹ்வதி ; தஸ்யை ஆஹுத்யை ஆஹுதே:, புருஷ: பா⁴ஸ்வரவர்ண: அதிஶயதீ³ப்திமாந் , நிஷேகாதி³பி⁴ரந்த்யாஹுத்யந்தை: கர்மபி⁴: ஸம்ஸ்க்ருதத்வாத் , ஸம்ப⁴வதி நிஷ்பத்³யதே ॥
தே ய ஏவமேதத்³விது³ர்யே சாமீ அரண்யே ஶ்ரத்³தா⁴ம் ஸத்யமுபாஸதே தே(அ)ர்சிரபி⁴ஸம்ப⁴வந்த்யர்சிஷோ(அ)ஹரஹ்ந ஆபூர்யமாணபக்ஷமாபூர்யமாணபக்ஷாத்³யாந்ஷண்மாஸாநுத³ங்ஙாதி³த்ய ஏதி மாஸேப்⁴யோ தே³வலோகம் தே³வலோகாதா³தி³த்யமாதி³த்யாத்³வைத்³யுதம் தாந்வைத்³யுதாந்புருஷோ மாநஸ ஏத்ய ப்³ரஹ்மலோகாந்க³மயதி தே தேஷு ப்³ரஹ்மலோகேஷு பரா: பராவதோ வஸந்தி தேஷாம் ந புநராவ்ருத்தி: ॥ 15 ॥
இதா³நீம் ப்ரத²மப்ரஶ்நநிராகரணார்த²மாஹ — தே ; கே ? யே ஏவம் யதோ²க்தம் பஞ்சாக்³நித³ர்ஶநமேதத் விது³: ; ஏவம்ஶப்³தா³த் அக்³நிஸமித்³தூ⁴மார்சிரங்கா³ரவிஸ்பு²லிங்க³ஶ்ரத்³தா⁴தி³விஶிஷ்டா: பஞ்சாக்³நயோ நிர்தி³ஷ்டா: ; தாந் ஏவம் ஏதாந் பஞ்சாக்³நீந் விது³ரித்யர்த²: ॥
நநு அக்³நிஹோத்ராஹுதித³ர்ஶநவிஷயமேவ ஏதத்³த³ர்ஶநம் ; தத்ர ஹி உக்தம் உத்க்ராந்த்யாதி³பதா³ர்த²ஷட்கநிர்ணயே
‘தி³வமேவாஹவநீயம் குர்வாதே’ (ஶத. ப்³ரா. 11 । 6 । 2 । 7) இத்யாதி³ ; இஹாபி அமுஷ்ய லோகஸ்யாக்³நித்வம் , ஆதி³த்யஸ்ய ச ஸமித்த்வமித்யாதி³ ப³ஹு ஸாம்யம் ; தஸ்மாத் தச்சே²ஷமேவ ஏதத்³த³ர்ஶநமிதி — ந, யதித்²யாமிதி ப்ரஶ்நப்ரதிவசநபரிக்³ரஹாத் ; யதித்²யாமித்யஸ்ய ப்ரஶ்நஸ்ய ப்ரதிவசநஸ்ய யாவதே³வ பரிக்³ரஹ:, தாவதே³வ ஏவம்ஶப்³தே³ந பராம்ரஷ்டும் யுக்தம் , அந்யதா² ப்ரஶ்நாநர்த²க்யாத் ; நிர்ஜ்ஞாதத்வாச்ச ஸங்க்²யாயா: அக்³நய ஏவ வக்தவ்யா: ; அத² நிர்ஜ்ஞாதமப்யநூத்³யதே, யதா²ப்ராப்தஸ்யைவ அநுவத³நம் யுக்தம் , ந து ‘அஸௌ லோகோ(அ)க்³நி:’ இதி ; அத² உபலக்ஷணார்த²:, ததா²பி ஆத்³யேந அந்த்யேந ச உபலக்ஷணம் யுக்தம் । ஶ்ருத்யந்தராச்ச ; ஸமாநே ஹி ப்ரகரணே சா²ந்தோ³க்³யஶ்ருதௌ
‘பஞ்சாக்³நீந்வேத³’ (சா². உ. 5 । 10 । 10) இதி பஞ்சஸங்க்²யாயா ஏவோபாதா³நாத் அநக்³நிஹோத்ரஶேஷம் ஏதத் பஞ்சாக்³நித³ர்ஶநம் । யத்து அக்³நிஸமிதா³தி³ஸாமாந்யம் , தத் அக்³நிஹோத்ரஸ்துத்யர்த²மித்யவோசாம ; தஸ்மாத் ந உத்க்ராந்த்யாதி³பதா³ர்த²ஷட்கபரிஜ்ஞாநாத் அர்சிராதி³ப்ரதிபத்தி:, ஏவமிதி ப்ரக்ருதோபாதா³நேந அர்சிராதி³ப்ரதிபத்திவிதா⁴நாத் ॥
கே புநஸ்தே, யே ஏவம் விது³: ? க்³ருஹஸ்தா² ஏவ । நநு தேஷாம் யஜ்ஞாதி³ஸாத⁴நேந தூ⁴மாதி³ப்ரதிபத்தி: விதி⁴த்ஸிதா — ந, அநேவம்விதா³மபி க்³ருஹஸ்தா²நாம் யஜ்ஞாதி³ஸாத⁴நோபபத்தே:, பி⁴க்ஷுவாநப்ரஸ்த²யோஶ்ச அரண்யஸம்ப³ந்தே⁴ந க்³ரஹணாத் , க்³ருஹஸ்த²கர்மஸம்ப³த்³த⁴த்வாச்ச பஞ்சாக்³நித³ர்ஶநஸ்ய । அத: நாபி ப்³ரஹ்மசாரிண: ‘ஏவம் விது³:’ இதி க்³ருஹ்யந்தே ; தேஷாம் து உத்தரே பதி² ப்ரவேஶ: ஸ்ம்ருதிப்ராமாண்யாத் —
‘அஷ்டாஶீதிஸஹஸ்ராணாம்ருஷீணாமூர்த்⁴வரேதஸாம் । உத்தரேணார்யம்ண: பந்தா²ஸ்தே(அ)ம்ருதத்வம் ஹி பே⁴ஜிரே’ ( ? )இதி । தஸ்மாத் யே க்³ருஹஸ்தா²: ஏவம் — அக்³நிஜோ(அ)ஹம் , அக்³ந்யபத்யம் — இதி, ஏவம் க்ரமேண அக்³நிப்⁴யோ ஜாத: அக்³நிரூப: இத்யேவம் , யே விது³:, தே ச, யே ச அமீ அரண்யே வாநப்ரஸ்தா²: பரிவ்ராஜகாஶ்சாரண்யநித்யா:, ஶ்ரத்³தா⁴ம் ஶ்ரத்³தா⁴யுக்தா: ஸந்த:, ஸத்யம் ப்³ரஹ்ம ஹிரண்யக³ர்பா⁴த்மாநமுபாஸதே, ந புந: ஶ்ரத்³தா⁴ம் ச உபாஸதே, தே ஸர்வே(அ)ர்சிரபி⁴ஸம்ப⁴வந்தி । யாவத் க்³ருஹஸ்தா²: பஞ்சாக்³நிவித்³யாம் ஸத்யம் வா ப்³ரஹ்ம ந விது³:, தாவத் ஶ்ரத்³தா⁴த்³யாஹுதிக்ரமேண பஞ்சம்யாமாஹுதௌ ஹுதாயாம் ததோ யோஷாக்³நேர்ஜாதா:, புநர்லோகம் ப்ரத்யுத்தா²யிந: அக்³நிஹோத்ராதி³கர்மாநுஷ்டா²தாரோ ப⁴வந்தி ; தேந கர்மணா தூ⁴மாதி³க்ரமேண புந: பித்ருலோகம் , புந: பர்ஜந்யாதி³க்ரமேண இமம் ஆவர்தந்தே । தத: புநர்யோஷாக்³நேர்ஜாதா: புந: கர்ம க்ருத்வா — இத்யேவமேவ க⁴டீயந்த்ரவத் க³த்யாக³திப்⁴யாம் புந: புந: ஆவர்தந்தே । யதா³ து ஏவம் விது³:, ததோ க⁴டீயந்த்ரப்⁴ரமணாத்³விநிர்முக்தா: ஸந்த: அர்சிரபி⁴ஸம்ப⁴வந்தி ; அர்சிரிதி ந அக்³நிஜ்வாலாமாத்ரம் , கிம் தர்ஹி அர்சிரபி⁴மாநிநீ அர்சி:ஶப்³த³வாச்யா தே³வதா உத்தரமார்க³லக்ஷணா வ்யவஸ்தி²தைவ ; தாமபி⁴ஸம்ப⁴வந்தி ; ந ஹி பரிவ்ராஜகாநாம் அக்³ந்யர்சிஷைவ ஸாக்ஷாத்ஸம்ப³ந்தோ⁴(அ)ஸ்தி ; தேந தே³வதைவ பரிக்³ருஹ்யதே அர்சி:ஶப்³த³வாச்யா । அத: அஹர்தே³வதாம் ; மரணகாலநியமாநுபபத்தே: அஹ:ஶப்³தோ³(அ)பி தே³வதைவ ; ஆயுஷ: க்ஷயே ஹி மரணம் ; ந ஹி ஏவம்விதா³ அஹந்யேவ மர்தவ்யமிதி அஹ: மரணகாலோ நியந்தும் ஶக்யதே ; ந ச ராத்ரௌ ப்ரேதா: ஸந்த: அஹ: ப்ரதீக்ஷந்தே,
‘ஸ யாவத்க்ஷிப்யேத்மநஸ்தாவதா³தி³த்யம் க³ச்ச²தி’ (சா². உ. 8 । 6 । 5) இதி ஶ்ருத்யந்தராத் । அஹ்ந ஆபூர்யமாணபக்ஷம் , அஹர்தே³வதயா அதிவாஹிதா ஆபூர்யமாணபக்ஷதே³வதாம் ப்ரதிபத்³யந்தே, ஶுக்லபக்ஷதே³வதாமித்யேதத் । ஆபூர்யமாணபக்ஷாத் யாந் ஷண்மாஸாந் உத³ங் உத்தராம் தி³ஶம் ஆதி³த்ய: ஸவிதா ஏதி, தாந்மாஸாந்ப்ரதிபத்³யந்தே ஶுக்லபக்ஷதே³வதயா அதிவாஹிதா: ஸந்த: ; மாஸாநிதி ப³ஹுவசநாத் ஸங்க⁴சாரிண்ய: ஷட் உத்தராயணதே³வதா: ; தேப்⁴யோ மாஸேப்⁴ய: ஷண்மாஸதே³வதாபி⁴ரதிவாஹிதா: தே³வலோகாபி⁴மாநிநீம் தே³வதாம் ப்ரதிபத்³யந்தே । தே³வலோகாத் ஆதி³த்யம் ; ஆதி³த்யாத் வைத்³யுதம் வித்³யுத³பி⁴மாநிநீம் தே³வதாம் ப்ரதிபத்³யந்தே । வித்³யுத்³தே³வதாம் ப்ராப்தாந் ப்³ரஹ்மலோகவாஸீ புருஷ: ப்³ரஹ்மணா மநஸா ஸ்ருஷ்டோ மாநஸ: கஶ்சித் ஏத்ய ஆக³த்ய ப்³ரஹ்மலோகாந்க³மயதி ; ப்³ரஹ்மலோகாநிதி அத⁴ரோத்தரபூ⁴மிபே⁴தே³ந பி⁴ந்நா இதி க³ம்யந்தே, ப³ஹுவசநப்ரயோகா³த் , உபாஸநதாரதம்யோபபத்தேஶ்ச । தே தேந புருஷேண க³மிதா: ஸந்த:, தேஷு ப்³ரஹ்மலோகேஷு பரா: ப்ரக்ருஷ்டா: ஸந்த:, ஸ்வயம் பராவத: ப்ரக்ருஷ்டா: ஸமா: ஸம்வத்ஸராநநேகாந் வஸந்தி, ப்³ரஹ்மணோ(அ)நேகாந்கல்பாந்வஸந்தீத்யர்த²: । தேஷாம் ப்³ரஹ்மலோகம் க³தாநாம் நாஸ்தி புநராவ்ருத்தி: அஸ்மிந்ஸம்ஸாரே ந புநராக³மநம் , ‘இஹ’ இதி ஶாகா²ந்தரபாடா²த் ; இஹேதி ஆக்ருதிமாத்ரக்³ரஹணமிதி சேத் ,
‘ஶ்வோபூ⁴தே பௌர்ணமாஸீம்’ ( ? ) இதி யத்³வத் — ந, இஹேதிவிஶேஷணாநர்த²க்யாத் , யதி³ ஹி நாவர்தந்த ஏவ இஹக்³ரஹணமநர்த²கமேவ ஸ்யாத் ;
‘ஶ்வோபூ⁴தே பௌர்ணமாஸீம்’ ( ? ) இத்யத்ர பௌர்ணமாஸ்யா: ஶ்வோபூ⁴தத்வமநுக்தம் ந ஜ்ஞாயத இதி யுக்தம் விஶேஷயிதும் ; ந ஹி தத்ர ஶ்வஆக்ருதி: ஶப்³தா³ர்தோ² வித்³யத இதி ஶ்வ:ஶப்³தோ³ நிரர்த²க ஏவ ப்ரயுஜ்யதே ; யத்ர து விஶேஷணஶப்³தே³ ப்ரயுக்தே அந்விஷ்யமாணே விஶேஷணப²லம் சேந்ந க³ம்யதே, தத்ர யுக்தோ நிரர்த²கத்வேந உத்ஸ்ரஷ்டும் விஶேஷணஶப்³த³: ; ந து ஸத்யாம் விஶேஷணப²லாக³தௌ । தஸ்மாத் அஸ்மாத்கல்பாதூ³ர்த்⁴வம் ஆவ்ருத்திர்க³ம்யதே ॥
அத² யே யஜ்ஞேந தா³நேந தபஸா லோகாஞ்ஜயந்தி தே தூ⁴மமபி⁴ஸம்ப⁴வந்தி தூ⁴மாத்³ராத்ரிம் ராத்ரேரபக்ஷீயமாணபக்ஷமபக்ஷீயமாணபக்ஷாத்³யாந்ஷண்மாஸாந்த³க்ஷிணாதி³த்ய ஏதி மாஸேப்⁴ய: பித்ருலோகம் பித்ருலோகாச்சந்த்³ரம் தே சந்த்³ரம் ப்ராப்யாந்நம் ப⁴வந்தி தாம்ஸ்தத்ர தே³வா யதா² ஸோமம் ராஜாநமாப்யாயஸ்வாபக்ஷீயஸ்வேத்யேவமேநாம்ஸ்தத்ர ப⁴க்ஷயந்தி தேஷாம் யதா³ தத்பர்யவைத்யதே²மமேவாகாஶமபி⁴நிஷ்பத்³யந்த ஆகாஶாத்³வாயும் வாயோர்வ்ருஷ்டிம் வ்ருஷ்டே: ப்ருதி²வீம் தே ப்ருதி²வீம் ப்ராப்யாந்நம் ப⁴வந்தி தே புந: புருஷாக்³நௌ ஹூயந்தே ததோ யோஷாக்³நௌ ஜாயந்தே லோகாந்ப்ரத்யுத்தா²யிநஸ்ய ஏவமேவாநுபரிவர்தந்தே(அ)த² ய ஏதௌ பந்தா²நௌ ந விது³ஸ்தே கீடா: பதங்கா³ யதி³த³ம் த³ந்த³ஶூகம் ॥ 16 ॥
அத² புந: யே நைவம் விது³:, உத்க்ராந்த்யாத்³யக்³நிஹோத்ரஸம்ப³த்³த⁴பதா³ர்த²ஷட்கஸ்யைவ வேதி³தார: கேவலகர்மிண:, யஜ்ஞேநாக்³நிஹோத்ராதி³நா, தா³நேந ப³ஹிர்வேதி³ பி⁴க்ஷமாணேஷு த்³ரவ்யஸம்விபா⁴க³லக்ஷணேந, தபஸா ப³ஹிர்வேத்³யேவ தீ³க்ஷாதி³வ்யதிரிக்தேந க்ருச்ச்²ரசாந்த்³ராயணாதி³நா, லோகாந் ஜயந்தி ; லோகாநிதி ப³ஹுவசநாத் தத்ராபி ப²லதாரதம்யமபி⁴ப்ரேதம் । தே தூ⁴மமபி⁴ஸம்ப⁴வந்தி ; உத்தரமார்க³ இவ இஹாபி தே³வதா ஏவ தூ⁴மாதி³ஶப்³த³வாச்யா:, தூ⁴மதே³வதாம் ப்ரதிபத்³யந்த இத்யர்த²: ; ஆதிவாஹிகத்வம் ச தே³வதாநாம் தத்³வதே³வ । தூ⁴மாத் ராத்ரிம் ராத்ரிதே³வதாம் , தத: அபக்ஷீயமாணபக்ஷம் அபக்ஷீயமாணபக்ஷதே³வதாம் , ததோ யாந்ஷண்மாஸாந் த³க்ஷிணாம் தி³ஶமாதி³த்ய ஏதி தாந் மாஸதே³வதாவிஶேஷாந் ப்ரதிபத்³யந்தே । மாஸேப்⁴ய: பித்ருலோகம் , பித்ருலோகாச்சந்த்³ரம் । தே சந்த்³ரம் ப்ராப்ய அந்நம் ப⁴வந்தி ; தாந் தத்ராந்நபூ⁴தாந் , யதா² ஸோமம் ராஜாநமிஹ யஜ்ஞே ருத்விஜ: ஆப்யாயஸ்வ அபக்ஷீயஸ்வேதி ப⁴க்ஷயந்தி, ஏவம் ஏநாந் சந்த்³ரம் ப்ராப்தாந் கர்மிண: ப்⁴ருத்யாநிவ ஸ்வாமிந: ப⁴க்ஷயந்தி உபபு⁴ஞ்ஜதே தே³வா: ; ‘ஆப்யாயஸ்வாபக்ஷீயஸ்வ’ இதி ந மந்த்ர: ; கிம் தர்ஹி ஆப்யாய்ய ஆப்யாய்ய சமஸஸ்த²ம் , ப⁴க்ஷணேந அபக்ஷயம் ச க்ருத்வா, புந: புநர்ப⁴க்ஷயந்தீத்யர்த²: ; ஏவம் தே³வா அபி ஸோமலோகே லப்³த⁴ஶரீராந் கர்மிண: உபகரணபூ⁴தாந் புந: புந: விஶ்ராமயந்த: கர்மாநுரூபம் ப²லம் ப்ரயச்ச²ந்த: — தத்³தி⁴ தேஷாமாப்யாயநம் ஸோமஸ்ய ஆப்யாயநமிவ உபபு⁴ஞ்ஜதே உபகரணபூ⁴தாந் தே³வா: । தேஷாம் கர்மிணாம் யதா³ யஸ்மிந்காலே, தத் யஜ்ஞதா³நாதி³லக்ஷணம் ஸோமலோகப்ராபகம் கர்ம, பர்யவைதி பரிக³ச்ச²தி பரிக்ஷீயத இத்யர்த²:, அத² ததா³ இமமேவ ப்ரஸித்³த⁴மாகாஶமபி⁴நிஷ்பத்³யந்தே ; யாஸ்தா: ஶ்ரத்³தா⁴ஶப்³த³வாச்யா த்³யுலோகாக்³நௌ ஹுதா ஆப: ஸோமாகாரபரிணதா:, யாபி⁴: ஸோமலோகே கர்மிணாமுபபோ⁴கா³ய ஶரீரமாரப்³த⁴ம் அம்மயம் , தா: கர்மக்ஷயாத் ஹிமபிண்ட³ இவாதபஸம்பர்காத் ப்ரவிலீயந்தே ; ப்ரவிலீநா: ஸூக்ஷ்மா ஆகாஶபூ⁴தா இவ ப⁴வந்தி ; ததி³த³முச்யதே — ‘இமமேவாகாஶமபி⁴நிஷ்பத்³யந்தே’ இதி । தே புநரபி கர்மிண: தச்ச²ரீரா: ஸந்த: புரோவாதாதி³நா இதஶ்ச அமுதஶ்ச நீயந்தே அந்தரிக்ஷகா³: ; ததா³ஹ — ஆகாஶாத்³வாயுமிதி । வாயோர்வ்ருஷ்டிம் ப்ரதிபத்³யந்தே ; தது³க்தம் — பர்ஜந்யாக்³நௌ ஸோமம் ராஜாநம் ஜுஹ்வதீதி । ததோ வ்ருஷ்டிபூ⁴தா இமாம் ப்ருதி²வீம் பதந்தி । தே ப்ருதி²வீம் ப்ராப்ய வ்ரீஹியவாதி³ அந்நம் ப⁴வந்தி ; தது³க்தம் — அஸ்மிம்ல்லோகே(அ)க்³நௌ வ்ருஷ்டிம் ஜுஹ்வதி தஸ்யா ஆஹுத்யா அந்நம் ஸம்ப⁴வதீதி । தே புந: புருஷாக்³நௌ ஹூயந்தே அந்நபூ⁴தா ரேத:ஸிசி ; ததோ ரேதோபூ⁴தா யோஷாக்³நௌ ஹூயந்தே ; ததோ ஜாயந்தே ; லோகம் ப்ரத்யுத்தா²யிந: தே லோகம் ப்ரத்யுத்திஷ்ட²ந்த: அக்³நிஹோத்ராதி³கர்ம அநுதிஷ்ட²ந்தி । ததோ தூ⁴மாதி³நா புந: புந: ஸோமலோகம் , புநரிமம் லோகமிதி — தே ஏவம் கர்மிண: அநுபரிவர்தந்தே க⁴டீயந்த்ரவத் சக்ரீபூ⁴தா ப³ம்ப்⁴ரமதீத்யர்த²:, உத்தரமார்கா³ய ஸத்³யோமுக்தயே வா யாவத்³ப்³ரஹ்ம ந விது³: ;
‘இதி நு காமயமாந: ஸம்ஸரதி’ (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 6) இத்யுக்தம் । அத² புந: யே உத்தரம் த³க்ஷிணம் ச ஏதௌ பந்தா²நௌ ந விது³:, உத்தரஸ்ய த³க்ஷிணஸ்ய வா பத²: ப்ரதிபத்தயே ஜ்ஞாநம் கர்ம வா நாநுதிஷ்ட²ந்தீத்யர்த²: ; தே கிம் ப⁴வந்தீத்யுச்யதே — தே கீடா: பதங்கா³:, யதி³த³ம் யச்சேத³ம் த³ந்த³ஶூகம் த³ம்ஶமஶகமித்யேதத் , ப⁴வந்தி । ஏவம் ஹி இயம் ஸம்ஸாரக³தி: கஷ்டா, அஸ்யாம் நிமக்³நஸ்ய புநருத்³தா⁴ர ஏவ து³ர்லப⁴: । ததா² ச ஶ்ருத்யந்தரம் —
‘தாநீமாநி க்ஷுத்³ராண்யஸக்ருதா³வர்தீநி பூ⁴தாநி ப⁴வந்தி ஜாயஸ்வ ம்ரியஸ்வ’ (சா². உ. 5 । 1 । 8) இதி । தஸ்மாத்ஸர்வோத்ஸாஹேந யதா²ஶக்தி ஸ்வாபா⁴விககர்மஜ்ஞாநஹாநேந த³க்ஷிணோத்தரமார்க³ப்ரதிபத்திஸாத⁴நம் ஶாஸ்த்ரீயம் கர்ம ஜ்ஞாநம் வா அநுதிஷ்டே²தி³தி வாக்யார்த²: ; ததா² சோக்தம் —
‘அதோ வை க²லு து³ர்நிஷ்ப்ரபதரம் தஸ்மாஜ்ஜுகு³ப்ஸேத’ (சா². உ. 5 । 10 । 6) இதி ஶ்ருத்யந்தராத் மோக்ஷாய ப்ரயதேதேத்யர்த²: । அத்ராபி உத்தரமார்க³ப்ரதிபத்திஸாத⁴ந ஏவ மஹாந் யத்ந: கர்தவ்ய இதி க³ம்யதே, ‘ஏவமேவாநுபரிவர்தந்தே’ இத்யுக்தத்வாத் । ஏவம் ப்ரஶ்நா: ஸர்வே நிர்ணீதா: ;
‘அஸௌ வை லோக:’ (ப்³ரு. உ. 6 । 2 । 9) இத்யாரப்⁴ய
‘புருஷ: ஸம்ப⁴வதி’ (ப்³ரு. உ. 6 । 2 । 13) இதி சதுர்த²: ப்ரஶ்ந:
‘யதித்²யாமாஹுத்யாம்’ (ப்³ரு. உ. 6 । 2 । 2) இத்யாதி³: ப்ராத²ம்யேந ; பஞ்சமஸ்து த்³விதீயத்வேந தே³வயாநஸ்ய வா பத²: ப்ரதிபத³ம் பித்ருயாணஸ்ய வேதி த³க்ஷிணோத்தரமார்க³ப்ரதிபத்திஸாத⁴நகத²நேந ; தேநைவ ச ப்ரத²மோ(அ)பி — அக்³நேராரப்⁴ய கேசித³ர்சி: ப்ரதிபத்³யந்தே கேசித்³தூ⁴மமிதி விப்ரதிபத்தி: ; புநராவ்ருத்திஶ்ச த்³விதீய: ப்ரஶ்ந: — ஆகாஶாதி³க்ரமேணேமம் லோகமாக³ச்ச²ந்தீதி ; தேநைவ — அஸௌ லோகோ ந ஸம்பூர்யதே கீடபதங்கா³தி³ப்ரதிபத்தேஶ்ச கேஷாஞ்சிதி³தி, த்ருதீயோ(அ)பி ப்ரஶ்நோ நிர்ணீத: ॥
இதி ஷஷ்டா²த்⁴யாயஸ்ய த்³விதீயம் ப்³ராஹ்மணம் ॥
த்ருதீயம் ப்³ராஹ்மணம்
ஸ ய: காமயேத மஹத்ப்ராப்நுயாமித்யுத³க³யந ஆபூர்யமாணபக்ஷஸ்ய புண்யாஹே த்³வாத³ஶாஹமுபஸத்³வ்ரதீ பூ⁴த்வௌது³ம்ப³ரே கம்ஸே சமஸே வா ஸர்வௌஷத⁴ம் ப²லாநீதி ஸம்ப்⁴ருத்ய பரிஸமுஹ்ய பரிலிப்யாக்³நிமுபஸமாதா⁴ய பரிஸ்தீர்யாவ்ருதாஜ்யம் ஸம்ஸ்க்ருத்ய பும்ஸா நக்ஷத்ரேண மந்த²ம் ஸந்நீய ஜுஹோதி । யாவந்தோ தே³வாஸ்த்வயி ஜாதவேத³ஸ்திர்யஞ்சோ க்⁴நந்தி புருஷஸ்ய காமாந் । தேப்⁴யோ(அ)ஹம் பா⁴க³தே⁴யம் ஜுஹோமி தே மா த்ருப்தா: ஸர்வை: காமைஸ்தர்பயந்து ஸ்வாஹா । யா திரஶ்சீ நிபத்³யதே(அ)ஹம் வித⁴ரணீ இதி தாம் த்வா க்⁴ருதஸ்ய தா⁴ரயா யஜே ஸம்ராத⁴நீமஹம் ஸ்வாஹா ॥ 1 ॥
ஸ ய: காமயேத । ஜ்ஞாநகர்மணோர்க³திருக்தா ; தத்ர ஜ்ஞாநம் ஸ்வதந்த்ரம் ; கர்ம து தை³வமாநுஷவித்தத்³வயாயத்தம் ; தேந கர்மார்த²ம் வித்தமுபார்ஜநீயம் ; தச் ச அப்ரத்யவாயகாரிணோபாயேநேதி தத³ர்த²ம் மந்தா²க்²யம் கர்ம ஆரப்⁴யதே மஹத்த்வப்ராப்தயே ; மஹத்த்வே ச ஸதி அர்த²ஸித்³த⁴ம் ஹி வித்தம் । தது³ச்யதே — ஸ ய: காமயேத, ஸ யோ வித்தார்தீ² கர்மண்யதி⁴க்ருத: ய: காமயேத ; கிம் ? மஹத் மஹத்த்வம் ப்ராப்நுயாம் , மஹாந்ஸ்யாமிதீத்யர்த²: । தத்ர மந்த²கர்மணோ விதி⁴த்ஸிதஸ்ய காலோ(அ)பி⁴தீ⁴யதே — உத³க³யநே ஆதி³த்யஸ்ய ; தத்ர ஸர்வத்ர ப்ராப்தௌ ஆபூர்யமாணபக்ஷஸ்ய ஶுக்லபக்ஷஸ்ய ; தத்ராபி ஸர்வத்ர ப்ராப்தௌ, புண்யாஹே அநுகூலே ஆத்மந: கர்மஸித்³தி⁴கர இத்யர்த²: ; த்³வாத³ஶாஹம் , யஸ்மிந்புண்யே(அ)நுகூலே கர்ம சிகீர்ஷதி தத: ப்ராக் புண்யாஹமேவாரப்⁴ய த்³வாத³ஶாஹம் , உபஸத்³வ்ரதீ, உபஸத்ஸு வ்ரதம் , உபஸத³: ப்ரஸித்³தா⁴ ஜ்யோதிஷ்டோமே, தத்ர ச ஸ்தநோபசயாபசயத்³வாரேண பயோப⁴க்ஷணம் தத்³வ்ரதம் ; அத்ர ச தத்கர்மாநுபஸம்ஹாராத் கேவலமிதிகர்தவ்யதாஶூந்யம் பயோப⁴க்ஷணமாத்ரமுபாதீ³யதே ; நநு உபஸதோ³ வ்ரதமிதி யதா³ விக்³ரஹ:, ததா³ ஸர்வமிதிகர்தவ்யதாரூபம் க்³ராஹ்யம் ப⁴வதி, தத் கஸ்மாத் ந பரிக்³ருஹ்யத இத்யுச்யதே — ஸ்மார்தத்வாத்கர்மண: ; ஸ்மார்தம் ஹீத³ம் மந்த²கர்ம । நநு ஶ்ருதிவிஹிதம் ஸத் கத²ம் ஸ்மார்தம் ப⁴விதுமர்ஹதி — ஸ்ம்ருத்யநுவாதி³நீ ஹி ஶ்ருதிரியம் ; ஶ்ரௌதத்வே ஹி ப்ரக்ருதிவிகாரபா⁴வ: ; ததஶ்ச ப்ராக்ருதத⁴ர்மக்³ராஹித்வம் விகாரகர்மண: ; ந து இஹ ஶ்ரௌதத்வம் ; அத ஏவ ச ஆவஸத்²யாக்³நௌ ஏதத்கர்ம விதீ⁴யதே, ஸர்வா ச ஆவ்ருத் ஸ்மார்தைவேதி । உபஸத்³வ்ரதீ பூ⁴த்வா பயோவ்ரதீ ஸந்நித்யர்த²: ஔது³ம்ப³ரே உது³ம்ப³ரவ்ருக்ஷமயே, கம்ஸே சமஸே வா, தஸ்யைவ விஶேஷணம் — கம்ஸாகாரே சமஸாகரே வா ஔது³ம்ப³ர ஏவ ; ஆகாரே து விகல்ப:, ந ஔது³ம்ப³ரத்வே । அத்ர ஸர்வௌஷத⁴ம் ஸர்வாஸாமோஷதீ⁴நாம் ஸமூஹம் யதா²ஸம்ப⁴வம் யதா²ஶக்தி ச ஸர்வா ஓஷதீ⁴: ஸமாஹ்ருத்ய ; தத்ர க்³ராம்யாணாம் து த³ஶ நியமேந க்³ராஹ்யா வ்ரீஹியவாத்³யா வக்ஷ்யமாணா: ; அதி⁴கக்³ரஹணே து ந தோ³ஷ: ; க்³ராம்யாணாம் ப²லாநி ச யதா²ஸம்ப⁴வம் யதா²ஶக்தி ச ; இதிஶப்³த³: ஸமஸ்தஸம்பா⁴ரோபசயப்ரத³ர்ஶநார்த²: ; அந்யத³பி யத்ஸம்ப⁴ரணீயம் தத்ஸர்வம் ஸம்ப்⁴ருத்யேத்யர்த²: ; க்ரமஸ்தத்ர க்³ருஹ்யோக்தோ த்³ரஷ்டவ்ய: । பரிஸமூஹநபரிலேபநே பூ⁴மிஸம்ஸ்கார: । அக்³நிமுபஸமாதா⁴யேதி வசநாத் ஆவஸத்²யே(அ)க்³நாவிதி க³ம்யதே, ஏகவசநாத் உபஸமாதா⁴நஶ்ரவணாச்ச ; வித்³யமாநஸ்யைவ உபஸமாதா⁴நம் ; பரிஸ்தீர்ய த³ர்பா⁴ந் ; ஆவ்ருதா — ஸ்மார்தத்வாத்கர்மண: ஸ்தா²லீபாகாவ்ருத் பரிக்³ருஹ்யதே — தயா ஆஜ்யம் ஸம்ஸ்க்ருத்ய ; பும்ஸா நக்ஷத்ரேண புந்நாம்நா நக்ஷத்ரேண புண்யாஹஸம்யுக்தேந, மந்த²ம் ஸர்வௌஷத⁴ப²லபிஷ்டம் தத்ரௌது³ம்ப³ரே சமஸே த³த⁴நி மது⁴நி க்⁴ருதே ச உபஸிச்ய ஏகயா உபமந்த²ந்யா உபஸம்மத்²ய, ஸந்நீய மத்⁴யே ஸம்ஸ்தா²ப்ய, ஔது³ம்ப³ரேண ஸ்ருவேண ஆவாபஸ்தா²நே ஆஜ்யஸ்ய ஜுஹோதி ஏதைர்மந்த்ரை: ‘யாவந்தோ தே³வா:’ இத்யாத்³யை: ॥
ஜ்யேஷ்டா²ய ஸ்வாஹா ஶ்ரேஷ்டா²ய ஸ்வாஹேத்யக்³நௌ ஹுத்வா மந்தே² ஸம்ஸ்ரவமவநயதி ப்ராணாய ஸ்வாஹா வஸிஷ்டா²யை ஸ்வாஹேத்யக்³நௌ ஹுத்வா மந்தே² ஸம்ஸ்ரவமவநயதி வாசே ஸ்வாஹா ப்ரதிஷ்டா²யை ஸ்வாஹேத்யக்³நௌ ஹுத்வா மந்தே² ஸம்ஸ்ரவமவநயதி சக்ஷுஷே ஸ்வாஹா ஸம்பதே³ ஸ்வாஹேத்யக்³நௌ ஹுத்வா மந்தே² ஸம்ஸ்ரவமவநயதி ஶ்ரோத்ராய ஸ்வாஹாயதநாய ஸ்வாஹேத்யக்³நௌ ஹுத்வா மந்தே² ஸம்ஸ்ரவமவநயதி மநஸே ஸ்வாஹா ப்ரஜாத்யை ஸ்வாஹேத்யக்³நௌ ஹுத்வா மந்தே² ஸம்ஸ்ரவமவநயதி ரேதஸே ஸ்வாஹேத்யக்³நௌ ஹுத்வா ஸம்ஸ்ரவமவநயதி ॥ 2 ॥
அக்³நயே ஸ்வாஹேத்யக்³நௌ ஹுத்வா மந்தே² ஸம்ஸ்ரவமவநயதி ஸோமாய ஸ்வாஹேத்யக்³நௌ ஹுத்வா மந்தே² ஸம்ஸ்ரவமவநயதி பூ⁴: ஸ்வாஹேத்யக்³நௌ ஹுத்வா மந்தே² ஸம்ஸ்ரவமவநயதி பு⁴வ: ஸ்வாஹேத்யக்³நௌ ஹுத்வா மந்தே² ஸம்ஸ்ரவமவநயதி ஸ்வ: ஸ்வாஹேத்யக்³நௌ ஹுத்வா மந்தே² ஸம்ஸ்ரவமவநயதி பூ⁴ர்பு⁴வ:ஸ்வ: ஸ்வாஹேத்யக்³நௌ ஹுத்வா மந்தே² ஸம்ஸ்ரவமவநயதி ப்³ரஹ்மணே ஸ்வாஹேத்யக்³நௌ ஹுத்வா மந்தே² ஸம்ஸ்ரவமவநயதி க்ஷத்த்ராய ஸ்வாஹேத்யக்³நௌ ஹுத்வா மந்தே² ஸம்ஸ்ரவமவநயதி பூ⁴தாய ஸ்வாஹேத்யக்³நௌ ஹுத்வா மந்தே² ஸம்ஸ்ரவமவநயதி ப⁴விஷ்யதே ஸ்வாஹேத்யக்³நௌ ஹுத்வா மந்தே² ஸம்ஸ்ரவமவநயதி விஶ்வாய ஸ்வாஹேத்யக்³நௌ ஹுத்வா மந்தே² ஸம்ஸ்ரவமவநயதி ஸர்வாய ஸ்வாஹேத்யக்³நௌ ஹுத்வா மந்தே² ஸம்ஸ்ரவமவநயதி ப்ரஜாபதயே ஸ்வாஹேத்யக்³நௌ ஹுத்வா மந்தே² ஸம்ஸ்ரவமவநயதி ॥ 3 ॥
ஜ்யேஷ்டா²ய ஸ்வாஹா ஶ்ரேஷ்டா²ய ஸ்வாஹேத்யாரப்⁴ய த்³வே த்³வே ஆஹுதீ ஹுத்வா மந்தே² ஸம்ஸ்ரவமவநயதி, ஸ்ருவாவலேபநமாஜ்யம் மந்தே² ஸம்ஸ்ராவயதி । ஏதஸ்மாதே³வ ஜ்யேஷ்டா²ய ஶ்ரேஷ்டா²யேத்யாதி³ப்ராணலிங்கா³த் ஜ்யேஷ்ட²ஶ்ரேஷ்டா²தி³ப்ராணவித³ ஏவ அஸ்மிந் கர்மண்யதி⁴கார: । ‘ரேதஸே’ இத்யாரப்⁴ய ஏகைகாமாஹுதிம் ஹுத்வா மந்தே² ஸம்ஸ்ரவமவநயதி, அபரயா உபமந்த²ந்யா புநர்மத்²நாதி ॥
அதை²நமபி⁴ம்ருஶதி ப்⁴ரமத³ஸி ஜ்வலத³ஸி பூர்ணமஸி ப்ரஸ்தப்³த⁴மஸ்யேகஸப⁴மஸி ஹிங்க்ருதமஸி ஹிங்க்ரியமாணமஸ்யுத்³கீ³த²மஸ்யுத்³கீ³யமாநமஸி ஶ்ராவிதமஸி ப்ரத்யாஶ்ராவிதமஸ்யார்த்³ரே ஸந்தீ³ப்தமஸி விபூ⁴ரஸி ப்ரபூ⁴ரஸ்யந்நமஸி ஜ்யோதிரஸி நித⁴நமஸி ஸம்வர்கோ³(அ)ஸீதி ॥ 4 ॥
அதை²நமபி⁴ம்ருஶதி ‘ப்⁴ரமத³ஸி’ இத்யநேந மந்த்ரேண ॥
அதை²நமுத்³யச்ச²த்யாமம் ஸ்யாமம் ஹி தே மஹி ஸ ஹி ராஜேஶாநோ(அ)தி⁴பதி: ஸ மாம் ராஜேஶாநோ(அ)தி⁴பதிம் கரோத்விதி ॥ 5 ॥
அதை²நமுத்³யச்ச²தி ஸஹ பாத்ரேண ஹஸ்தே க்³ருஹ்ணாதி ‘ஆமம்ஸ்யாமம்ஹி தே மஹி’ இத்யநேந ॥
அதை²நமாசாமதி தத்ஸவிதுர்வரேண்யம் । மது⁴ வாதா ருதாயதே மது⁴ க்ஷரந்தி ஸிந்த⁴வ: । மாத்⁴வீர்ந: ஸந்த்வோஷதீ⁴: । பூ⁴: ஸ்வாஹா । ப⁴ர்கோ³ தே³வஸ்ய தீ⁴மஹி । மது⁴ நக்தமுதோஷஸோ மது⁴மத்பார்தி²வம் ரஜ: । மது⁴ த்³யௌரஸ்து ந: பிதா । பு⁴வ: ஸ்வாஹா । தி⁴யோ யோ ந: ப்ரசோத³யாத் । மது⁴மாந்நோ வநஸ்பதிர்மது⁴மாம் அஸ்து ஸூர்ய: । மாத்⁴வீர்கா³வோ ப⁴வந்து ந: । ஸ்வ: ஸ்வாஹேதி । ஸர்வாம் ச ஸாவித்ரீமந்வாஹ ஸர்வாஶ்ச மது⁴மதீரஹமேவேத³ம் ஸர்வம் பூ⁴யாஸம் பூ⁴ர்பு⁴வ: ஸ்வ: ஸ்வாஹேத்யந்தத ஆசம்ய பாணீ ப்ரக்ஷால்ய ஜக⁴நேநாக்³நிம் ப்ராக்ஶிரா: ஸம்விஶதி ப்ராதராதி³த்யமுபதிஷ்ட²தே தி³ஶாமேகபுண்ட³ரீகமஸ்யஹம் மநுஷ்யாணாமேகபுண்ட³ரீகம் பூ⁴யாஸமிதி யதே²தமேத்ய ஜக⁴நேநாக்³நிமாஸீநோ வம்ஶம் ஜபதி ॥ 6 ॥
அதை²நம் ஆசாமதி ப⁴க்ஷயதி, கா³யத்ர்யா: ப்ரத²மபாதே³ந மது⁴மத்யா ஏகயா வ்யாஹ்ருத்யா ச ப்ரத²மயா ப்ரத²மக்³ராஸமாசாமதி ; ததா² கா³யத்ரீத்³விதீயபாதே³ந மது⁴மத்யா த்³விதீயயா த்³விதீயயா ச வ்யாஹ்ருத்யா த்³விதீயம் க்³ராஸம் ; ததா² த்ருதீயேந கா³யத்ரீபாதே³ந த்ருதீயயா மது⁴மத்யா த்ருதீயயா ச வ்யாஹ்ருத்யா த்ருதீயம் க்³ராஸம் । ஸர்வாம் ஸாவித்ரீம் ஸர்வாஶ்ச மது⁴மதீருக்த்வா ‘அஹமேவேத³ம் ஸர்வம் பூ⁴யாஸம்’ இதி ச அந்தே ‘பூ⁴ர்பு⁴வ:ஸ்வ: ஸ்வாஹா’ இதி ஸமஸ்தம் ப⁴க்ஷயதி । யதா² சதுர்பி⁴ர்க்³ராஸை: தத்³த்³ரவ்யம் ஸர்வம் பரிஸமாப்யதே, ததா² பூர்வமேவ நிரூபயேத் । யத் பாத்ராவலிப்தம் , தத் பாத்ரம் ஸர்வம் நிர்ணிஜ்ய தூஷ்ணீம் பிபே³த் । பாணீ ப்ரக்ஷால்ய ஆப ஆசம்ய ஜக⁴நேநாக்³நிம் பஶ்சாத³க்³நே: ப்ராக்ஶிரா: ஸம்விஶதி । ப்ராத:ஸந்த்⁴யாமுபாஸ்ய ஆதி³த்யமுபதிஷ்ட²தே ‘தி³ஶாமேகபுண்ட³ரீகம்’ இத்யநேந மந்த்ரேண । யதே²தம் யதா²க³தம் , ஏத்ய ஆக³த்ய ஜக⁴நேநாக்³நிம் ஆஸீநோ வம்ஶம் ஜபதி ॥
தம் ஹைதமுத்³தா³லக ஆருணிர்வாஜஸநேயாய யாஜ்ஞவல்க்யாயாந்தேவாஸிந உக்த்வோவாசாபி ய ஏநம் ஶுஷ்கே ஸ்தா²ணௌ நிஷிஞ்சேஜ்ஜாயேரஞ்சா²கா²: ப்ரரோஹேயு: பலாஶாநீதி ॥ 7 ॥
ஏதமு ஹைவ வாஜஸநேயோ யாஜ்ஞவல்க்யோ மது⁴காய பைங்க்³யாயாந்தேவாஸிந உக்த்வோவாசாபி ய ஏநம் ஶுஷ்கே ஸ்தா²ணௌ நிஷிஞ்சேஜ்ஜாயேரஞ்சா²கா²: ப்ரரோஹேயு: பலாஶாநீதி ॥ 8 ॥
ஏதமு ஹைவ மது⁴க: பைங்க்³யஶ்சூலாய பா⁴க³வித்தயே(அ)ந்தேவாஸிந உக்த்வோவாசாபி ய ஏநம் ஶுஷ்கே ஸ்தா²ணௌ நிஷிஞ்சேஜ்ஜாயேரஞ்சா²கா²: ப்ரரோஹேயு: பலாஶாநீதி ॥ 9 ॥
ஏதமு ஹைவ சூலோ பா⁴க³வித்திர்ஜாநகாய ஆயஸ்தூ²ணாயாந்தேவாஸிந உக்த்வோவாசாபி ய ஏநம் ஶுஷ்கே ஸ்தா²ணௌ நிஷிஞ்சேஜ்ஜாயேரஞ்சா²கா²: ப்ரரோஹேயு: பலாஶாநீதி ॥ 10 ॥
ஏதமு ஹைவ ஜாநகிராயஸ்தூ²ண: ஸத்யகாமாய ஜாபா³லாயாந்தேவாஸிந உக்த்வோவாசாபி ய ஏநம் ஶுஷ்கே ஸ்தா²ணௌ நிஷிஞ்சேஜ்ஜாயேரஞ்சா²கா²: ப்ரரோஹேயு: பலாஶாநீதி ॥ 11 ॥
ஏதமு ஹைவ ஸத்யகாமோ ஜாபா³லோ(அ)ந்தேவாஸிப்⁴ய உக்த்வோவாசாபி ய ஏநம் ஶுஷ்கே ஸ்தா²ணௌ நிஷிஞ்சேஜ்ஜாயேரஞ்சா²கா²: ப்ரரோஹேயு: பலாஶாநீதி தமேதம் நாபுத்ராய வாந்தேவாஸிநே வா ப்³ரூயாத் ॥ 12 ॥
‘தம் ஹைதமுத்³தா³லக:’ இத்யாதி³ ஸத்யகாமோ ஜாபா³லோந்தேவாஸிப்⁴ய உக்த்வா உவாச — அபி ய: ஏநம் ஶுஷ்கே ஸ்தா²ணௌ நிஷிஞ்சேத் , ஜாயேரந்நேவ அஸ்மிந் ஶாகா²: ப்ரரோஹேயு: பலாஶாநி — இத்யேவமந்தம் ஏநம் மந்த²ம் உத்³தா³லகாத்ப்ரப்⁴ருதி ஏகைகாசார்யக்ரமாக³தம் ஸத்யகாம ஆசார்யோ ப³ஹுப்⁴யோ(அ)ந்தேவாஸிப்⁴ய உக்த்வோவாச । கிமந்யது³வாசேத்யுச்யதே — அபி ய: ஏநம் ஶஷ்கே ஸ்தா²ணௌ க³தப்ராணே(அ)பி ஏநம் மந்த²ம் ப⁴க்ஷணாய ஸம்ஸ்க்ருதம் நிஷிஞ்சேத் ப்ரக்ஷிபேத் , ஜாயேரந் உத்பத்³யேரந்நேவ அஸ்மிந் ஸ்தா²ணௌ ஶாகா² அவயவா வ்ருக்ஷஸ்ய, ப்ரரோஹேயுஶ்ச பலாஶாநி பர்ணாநி, யதா² ஜீவத: ஸ்தா²ணோ: ; கிமுத அநேந கர்மணா காம: ஸித்⁴யேதி³தி ; த்⁴ருவப²லமித³ம் கர்மேதி கர்மஸ்துத்யர்த²மேதத் । வித்³யாதி⁴க³மே ஷட் தீர்தா²நி ; தேஷாமிஹ ஸப்ராணத³ர்ஶநஸ்ய மந்த²விஜ்ஞாநஸ்யாதி⁴க³மே த்³வே ஏவ தீர்தே² அநுஜ்ஞாயேதே, புத்ரஶ்சாந்தேவாஸீ ச ॥
சதுரௌது³ம்ப³ரோ ப⁴வத்யௌது³ம்ப³ர: ஸ்ருவ ஔது³ம்ப³ரஶ்சமஸ ஔது³ம்ப³ர இத்⁴ம ஔது³ம்ப³ர்யா உபமந்த²ந்யௌ த³ஶ க்³ராம்யாணி தா⁴ந்யாநி ப⁴வந்தி வ்ரீஹியவாஸ்திலமாஷா அணுப்ரியங்க³வோ கோ³தூ⁴மாஶ்ச மஸூராஶ்ச க²ல்வாஶ்ச க²லகுலாஶ்ச தாந்பிஷ்டாந்த³த⁴நி மது⁴நி க்⁴ருத உபஸிஞ்சத்யாஜ்யஸ்ய ஜுஹோதி ॥ 13 ॥
சதுரௌது³ம்ப³ரோ ப⁴வதீதி வ்யாக்²யாதம் । த³ஶ க்³ராம்யாணி தா⁴ந்யாநி ப⁴வந்தி, க்³ராம்யாணாம் து தா⁴ந்யாநாம் த³ஶ நியமேந க்³ராஹ்யா இத்யவோசாம । கே த இதி நிர்தி³ஶ்யந்தே — வ்ரீஹியவா:, திலமாஷா:, அணுப்ரியங்க³வ: அணவஶ்ச அணுஶப்³த³வாச்யா:, க்வசித்³தே³ஶே ப்ரியங்க³வ: ப்ரஸித்³தா⁴: கங்கு³ஶப்³தே³ந, க²ல்வா நிஷ்பாவா: வல்லஶப்³த³வாச்யா லோகே, க²லகுலா: குலத்தா²: । ஏதத்³வ்யதிரேகேண யதா²ஶக்தி ஸர்வௌஷத⁴யோ.. க்³ராஹ்யா: ப²லாநி ச — இத்யவோசாம, அயாஜ்ஞிகாநி வர்ஜயித்வா ॥
இதி ஷஷ்டா²த்⁴யாயஸ்ய த்ருதீயம் ப்³ராஹ்மணம் ॥
சதுர்த²ம் ப்³ராஹ்மணம்
ஏஷாம் வை பூ⁴தாநாம் ப்ருதி²வீ ரஸ: ப்ருதி²வ்யா ஆபோ(அ)பாமோஷத⁴ய ஓஷதீ⁴நாம் புஷ்பாணி புஷ்பாணாம் ப²லாநி ப²லாநாம் புருஷ: புருஷஸ்ய ரேத: ॥ 1 ॥
யாத்³ருக்³ஜந்மா யதோ²த்பாதி³த: யைர்வா கு³ணைர்விஶிஷ்ட: புத்ர ஆத்மந: பிதுஶ்ச லோக்யோ ப⁴வதீதி, தத்ஸம்பாத³நாய ப்³ராஹ்மணமாரப்⁴யதே । ப்ராணத³ர்ஶிந: ஶ்ரீமந்த²ம் கர்ம க்ருதவத: புத்ரமந்தே²(அ)தி⁴கார: । யதா³ புத்ரமந்த²ம் சிகீர்ஷதி ததா³ ஶ்ரீமந்த²ம் க்ருத்வா ருதுகாலம் பத்ந்யா: ப்ரதீக்ஷத இத்யேதத் ரேதஸ ஓஷத்⁴யாதி³ரஸதமத்வஸ்துத்யா அவக³ம்யதே । ஏஷாம் வை சராசராணாம் பூ⁴தாநாம் ப்ருதி²வீ ரஸ: ஸாரபூ⁴த:, ஸர்வபூ⁴தாநாம் மத்⁴விதி ஹ்யுக்தம் । ப்ருதி²வ்யா ஆபோ ரஸ:, அப்ஸு ஹி ப்ருதி²வ்யோதா ச ப்ரோதா ச அபாமோஷத⁴யோ ரஸ:, கார்யத்வாத் ரஸத்வமோஷத்⁴யாதீ³நாம் । ஓஷதீ⁴நாம் புஷ்பாணி । புஷ்பாணாம் ப²லாநி । ப²லாநாம் புருஷ: । புருஷஸ்ய ரேத:,
‘ஸர்வேப்⁴யோ(அ)ங்கே³ப்⁴யஸ்தேஜ: ஸம்பூ⁴தம்’ (ஐ. உ. 2 । 1 । 1) இதி ஶ்ருத்யந்தராத் ॥
ஸ ஹ ப்ரஜாபதிரீக்ஷாஞ்சக்ரே ஹந்தாஸ்மை ப்ரதிஷ்டா²ம் கல்பயாநீதி ஸ ஸ்த்ரியம் ஸஸ்ருஜே தாம் ஸ்ருஷ்ட்வாத⁴ உபாஸ்த தஸ்மாத்ஸ்த்ரியமத⁴ உபாஸீத ஸ ஏதம் ப்ராஞ்சம் க்³ராவாணமாத்மந ஏவ ஸமுத³பாரயத்தேநைநாமப்⁴யஸ்ருஜத் ॥ 2 ॥
யத ஏவம் ஸர்வபூ⁴தாநாம் ஸாரதமம் ஏதத் ரேத:, அத: காநு க²ல்வஸ்ய யோக்³யா ப்ரதிஷ்டேதி ஸ ஹ ஸ்ரஷ்டா ப்ரஜாபதிரீக்ஷாஞ்சக்ரே । ஈக்ஷாம் க்ருத்வா ஸ ஸ்த்ரியம் ஸஸ்ருஜே । தாம் ச ஸ்ருஷ்ட்வா அத⁴ உபாஸ்த மைது²நாக்²யம் கர்ம அத⁴உபாஸநம் நாம க்ருதவாந் । தஸ்மாத்ஸ்த்ரியமத⁴ உபாஸீத ; ஶ்ரேஷ்டா²நுஶ்ரயணா ஹி ப்ரஜா: । அத்ர வாஜபேயஸாமாந்யக்ல்ருப்திமாஹ — ஸ ஏநம் ப்ராஞ்சம் ப்ரக்ருஷ்டக³தியுக்தம் ஆத்மநோ க்³ராவாணம் ஸோமாபி⁴ஷவோபலஸ்தா²நீயம் காடி²ந்யஸாமாந்யாத் ப்ரஜநநேந்த்³ரியம் , உத³பாரயத் உத்பூரிதவாந் ஸ்த்ரீவ்யஞ்ஜநம் ப்ரதி ; தேந ஏநாம் ஸ்த்ரியம் அப்⁴யஸ்ருஜத் அபி⁴ஸம்ஸர்க³ம் க்ருதவாந் ॥
தஸ்யா வேதி³ருபஸ்தோ² லோமாநி ப³ர்ஹிஶ்சர்மாதி⁴ஷவணே ஸமித்³தோ⁴ மத்⁴யதஸ்தௌ முஷ்கௌ ஸ யாவாந்ஹ வை வாஜபேயேந யஜமாநஸ்ய லோகோ ப⁴வதி தாவாநஸ்ய லோகோ ப⁴வதி ய ஏவம் வித்³வாநதோ⁴பஹாஸம் சரத்யாஸாம் ஸ்த்ரீணாம் ஸுக்ருதம் வ்ருங்க்தே(அ)த² ய இத³மவித்³வாநதோ⁴பஹாஸம் சரத்யாஸ்ய ஸ்த்ரிய: ஸுக்ருதம் வ்ருஞ்ஜதே ॥ 3 ॥
தஸ்யா வேதி³ரித்யாதி³ ஸர்வம் ஸாமாந்யம் ப்ரஸித்³த⁴ம் । ஸமித்³தோ⁴(அ)க்³நி: மத்⁴யத: ஸ்த்ரீவ்யஞ்ஜநஸ்ய ; தௌ முஷ்கௌ அதி⁴ஷவணப²லகே இதி வ்யவஹிதேந ஸம்ப³த்⁴யதே । வாஜபேயயாஜிநோ யாவாந் லோக: ப்ரஸித்³த⁴:, தாவாந் விது³ஷ: மைது²நகர்மணோ லோக: ப²லமிதி ஸ்தூயதே । தஸ்மாத் பீ³ப⁴த்ஸா நோ கார்யேதி । ய ஏவம் வித்³வாநதோ⁴பஹாஸம் சரதி ஆஸாம் ஸ்த்ரீணாம் ஸுக்ருதம் வ்ருங்க்தே ஆவர்ஜயதி । அத² புந: ய: வாஜபேயஸம்பத்திம் ந ஜாநாதி அவித்³வாந் ரேதஸோ ரஸதமத்வம் ச அதோ⁴பஹாஸம் சரதி, ஆ அஸ்ய ஸ்த்ரிய: ஸுக்ருதம் ஆவ்ருஞ்ஜதே அவிது³ஷ: ॥
ஏதத³த்³த⁴ ஸ்ம வை தத்³வித்³வாநுத்³தா³லக ஆருணிராஹைதத்³த⁴ ஸ்ம வை தத்³வித்³வாந்நாகோ மௌத்³க³ல்ய ஆஹைதத்³த⁴ ஸ்ம வை தத்³வித்³வாந்குமாரஹாரித ஆஹ ப³ஹவோ மர்யா ப்³ராஹ்மணாயநா நிரிந்த்³ரியா விஸுக்ருதோ(அ)ஸ்மால்லோகாத்ப்ரயந்தி ய இத³மவித்³வாம்ஸோ(அ)தோ⁴பஹாஸம் சரந்தீதி ப³ஹு வா இத³ம் ஸுப்தஸ்ய வா ஜாக்³ரதோ வா ரேத: ஸ்கந்த³தி ॥ 4 ॥
ஏதத்³த⁴ ஸ்ம வை தத் வித்³வாந் உத்³தா³லக ஆருணி: ஆஹ அதோ⁴பஹாஸாக்²யம் மைது²நகர்ம வாஜபேயஸம்பந்நம் வித்³வாநித்யர்த²: । ததா² நாகோ மௌத்³க³ல்ய: குமாரஹாரிதஶ்ச । கிம் த ஆஹுரித்யுச்யதே — ப³ஹவோ மர்யா மரணத⁴ர்மிணோ மநுஷ்யா:, ப்³ராஹ்மணா அயநம் யேஷாம் தே ப்³ராஹ்மணாயநா: ப்³ரஹ்மப³ந்த⁴வ: ஜாதிமாத்ரோபஜீவிந இத்யேதத் , நிரிந்த்³ரியா: விஶ்லிஷ்டேந்த்³ரியா:, விஸுக்ருத: விக³தஸுக்ருதகர்மாண:, அவித்³வாம்ஸ: மைது²நகர்மாஸக்தா இத்யர்த²: ; தே கிம் ? அஸ்மாத் லோகாத் ப்ரயந்தி பரலோகாத் பரிப்⁴ரஷ்டா இதி । மைது²நகர்மணோ(அ)த்யந்தபாபஹேதுத்வம் த³ர்ஶயதி — ய இத³மவித்³வாம்ஸோ(அ)தோ⁴பஹாஸம் சரந்தீதி । ஶ்ரீமந்த²ம் க்ருத்வா பத்ந்யா ருதுகாலம் ப்³ரஹ்மசர்யேண ப்ரதீக்ஷதே ; யதி³ இத³ம் ரேத: ஸ்கந்த³தி, ப³ஹு வா அல்பம் வா, ஸுப்தஸ்ய வா ஜாக்³ரதோ வா, ராக³ப்ராப³ல்யாத் ॥4॥
தத³பி⁴ம்ருஶேத³நு வா மந்த்ரயேத யந்மே(அ)த்³ய ரேத: ப்ருதி²வீமஸ்காந்த்ஸீத்³யதோ³ஷதீ⁴ரப்யஸரத்³யத³ப: । இத³மஹம் தத்³ரேத ஆத³தே³ புநர்மாமைத்விந்த்³ரியம் புநஸ்தேஜ: புநர்ப⁴க³: । புநரக்³நிர்தி⁴ஷ்ண்யா யதா²ஸ்தா²நம் கல்பந்தாமித்யநாமிகாங்கு³ஷ்டா²ப்⁴யாமாதா³யாந்தரேண ஸ்தநௌ வா ப்⁴ருவௌ வா நிம்ருஜ்யாத் ॥ 5 ॥
தத³பி⁴ம்ருஶேத் , அநுமந்த்ரயேத வா அநுஜபேதி³த்யர்த²: । யதா³ அபி⁴ம்ருஶதி, ததா³ அநாமிகாங்கு³ஷ்டா²ப்⁴யாம் தத்³ரேத ஆத³த்தே ‘ஆத³தே³’ இத்யேவமந்தேந மந்த்ரேண ; ‘புநர்மாம்’ இத்யேதேந நிம்ருஜ்யாத் அந்தரேண மத்⁴யே ப்⁴ருவௌ ப்⁴ருவோர்வா, ஸ்தநௌ ஸ்தநயோர்வா ॥
அத² யத்³யுத³க ஆத்மாநம் பஶ்யேத்தத³பி⁴மந்த்ரயேத மயி தேஜ இந்த்³ரியம் யஶோ த்³ரவிணம் ஸுக்ருதமிதி ஶ்ரீர்ஹ வா ஏஷா ஸ்த்ரீணாம் யந்மலோத்³வாஸாஸ்தஸ்மாந்மலோத்³வாஸஸம் யஶஸ்விநீமபி⁴க்ரம்யோபமந்த்ரயேத ॥ 6 ॥
அத² யதி³ கதா³சித் உத³கே ஆத்மாநம் ஆத்மச்சா²யாம் பஶ்யேத் , தத்ராபி அபி⁴மந்த்ரயேத அநேந மந்த்ரேண ‘மயி தேஜ:’ இதி । ஶ்ரீர்ஹ வா ஏஷா பத்நீ ஸ்த்ரீணாம் மத்⁴யே யத் யஸ்மாத் மலோத்³வாஸா: உத்³க³தமலவத்³வாஸா:, தஸ்மாத் தாம் மலோத்³வாஸஸம் யஶஸ்விநீம் ஶ்ரீமதீமபி⁴க்ரம்ய அபி⁴க³த்ய உபமந்த்ரயேத இத³ம் — அத்³ய ஆவாப்⁴யாம் கார்யம் யத்புத்ரோத்பாத³நமிதி, த்ரிராத்ராந்தே ஆப்லுதாம் ॥
ஸா சேத³ஸ்மை ந த³த்³யாத்காமமேநாமவக்ரீணீயாத்ஸா சேத³ஸ்மை நைவ த³த்³யாத்காமமேநாம் யஷ்ட்யா வா பாணிநா வோபஹத்யாதிக்ராமேதி³ந்த்³ரியேண தே யஶஸா யஶ ஆத³த³ இத்யயஶா ஏவ ப⁴வதி ॥ 7 ॥
ஸா சேத³ஸ்மை ந த³த்³யாத் மைது²நம் கர்தும் , காமம் ஏநாம் அவக்ரீணீயாத் ஆப⁴ரணாதி³நா ஜ்ஞாபயேத் । ததா²பி ஸா நைவ த³த்³யாத் , காமமேநாம் யஷ்ட்யா வா பாணிநா வா உபஹத்ய அதிக்ராமேத் மைது²நாய । ஶப்ஸ்யாமி த்வாம் து³ர்ப⁴கா³ம் கரிஷ்யாமீதி ப்ரக்²யாப்ய, தாமநேந மந்த்ரேணோபக³ச்சே²த் — ‘இந்த்³ரியேண தே யஶஸா யஶ ஆத³தே³’ இதி । ஸா தஸ்மாத் தத³பி⁴ஶாபாத் வந்த்⁴யா து³ர்ப⁴கே³தி க்²யாதா அயஶா ஏவ ப⁴வதி ॥
ஸா சேத³ஸ்மை த³த்³யாதி³ந்த்³ரியேண தே யஶஸா யஶ ஆத³தா⁴மீதி யஶஸ்விநாவேவ ப⁴வத: ॥ 8 ॥
ஸா சேத³ஸ்மை த³த்³யாத் , அநுகு³ணைவ ஸ்யாத்³ப⁴ர்து:, ததா³ அநேந மந்த்ரேண உபக³ச்சே²த் ‘இந்த்³ரியேண தே யஶஸா யஶ ஆத³தா⁴மி’ இதி ; ததா³ யஶஸ்விநாவேவ உபா⁴வபி ப⁴வத: ॥
ஸ யாமிச்சே²த்காமயேத மேதி தஸ்யாமர்த²ம் நிஷ்டா²ய முகே²ந முக²ம் ஸந்தா⁴யோபஸ்த²மஸ்யா அபி⁴ம்ருஶ்ய ஜபேத³ங்கா³த³ங்கா³த்ஸம்ப⁴வஸி ஹ்ருத³யாத³தி⁴ஜாயஸே । ஸ த்வமங்க³கஷாயோ(அ)ஸி தி³க்³த⁴வித்³த⁴மிவ மாத³யேமாமமூம் மயீதி ॥ 9 ॥
ஸ யாம் ஸ்வபா⁴ர்யாமிச்சே²த் — இயம் மாம் காமயேதேதி, தஸ்யாம் அர்த²ம் ப்ரஜநநேந்த்³ரியம் நிஷ்டா²ய நிக்ஷிப்ய, முகே²ந முக²ம் ஸந்தா⁴ய, உபஸ்த²மஸ்யா அபி⁴ம்ருஶ்ய, ஜபேதி³மம் மந்த்ரம் — ‘அங்கா³த³ங்கா³த்’ இதி ॥
அத² யாமிச்சே²ந்ந க³ர்ப⁴ம் த³தீ⁴தேதி தஸ்யாமர்த²ம் நிஷ்டா²ய முகே²ந முக²ம் ஸந்தா⁴யாபி⁴ப்ராண்யாபாந்யாதி³ந்த்³ரியேண தே ரேதஸா ரேத ஆத³த³ இத்யரேதா ஏவ ப⁴வதி ॥ 10 ॥
அத² யாமிச்சே²த் — ந க³ர்ப⁴ம் த³தீ⁴த ந தா⁴ரயேத் க³ர்பி⁴ணீ மா பூ⁴தி³தி, தஸ்யாம் அர்த²மிதி பூர்வவத் । அபி⁴ப்ராண்ய அபி⁴ப்ராணநம் ப்ரத²மம் க்ருத்வா, பஶ்சாத் அபாந்யாத் — ‘இந்த்³ரியேண தே ரேதஸா ரேத ஆத³தே³’ இத்யநேந மந்த்ரேண ; அரேதா ஏவ ப⁴வதி, ந க³ர்பி⁴ணீ ப⁴வதீத்யர்த²: ॥
அத² யாமிச்சே²த்³த³தீ⁴தேதி தஸ்யாமர்த²ம் நிஷ்டா²ய முகே²ந முக²ம் ஸந்தா⁴யாபாந்யாபி⁴ப்ராண்யாதி³ந்த்³ரியேண தே ரேதஸா ரேத ஆத³தா⁴மீதி க³ர்பி⁴ண்யேவ ப⁴வதி ॥ 11 ॥
அத² யாமிச்சே²த் — த³தீ⁴த க³ர்ப⁴மிதி, தஸ்யாமர்த²மித்யாதி³ பூர்வவத் । பூர்வவிபர்யயேண அபாந்ய அபி⁴ப்ராண்யாத் ‘இந்த்³ரியேண தே ரேதஸா ரேத ஆத³தா⁴மி’ இதி ; க³ர்பி⁴ண்யேவ ப⁴வதி ॥
அத² யஸ்ய ஜாயாயை ஜார: ஸ்யாத்தம் சேத்³த்³விஷ்யாதா³மபாத்ரே(அ)க்³நிமுபஸமாதா⁴ய ப்ரதிலோமம் ஶரப³ர்ஹிஸ்தீர்த்வா தஸ்மிந்நேதா: ஶரப்⁴ருஷ்டீ: ப்ரதிலோமா: ஸர்பிஷாக்தா ஜுஹுயாந்மம ஸமித்³தே⁴(அ)ஹௌஷீ: ப்ராணாபாநௌ த ஆத³தே³(அ)ஸாவிதி மம ஸமித்³தே⁴(அ)ஹௌஷீ: புத்ரபஶூம்ஸ்த ஆத³தே³(அ)ஸாவிதி மம ஸமித்³தே⁴(அ)ஹௌஷீரிஷ்டாஸுக்ருதே த ஆத³தே³(அ)ஸாவிதி மம ஸமித்³தே⁴(அ)ஹௌஷீராஶாபராகாஶௌ த ஆத³தே³(அ)ஸாவிதி ஸ வா ஏஷ நிரிந்த்³ரியோ விஸுக்ருதோ(அ)ஸ்மால்லோகாத்ப்ரைதி யமேவம்வித்³ப்³ராஹ்மண: ஶபதி தஸ்மாதே³வம்விச்ச்²ரோத்ரியஸ்ய தா³ரேண நோபஹாஸமிச்சே²து³த ஹ்யேவம்வித்பரோ ப⁴வதி ॥ 12 ॥
அத² புநர்யஸ்ய ஜாயாயை ஜார: உபபதி: ஸ்யாத் , தம் சேத் த்³விஷ்யாத் , அபி⁴சரிஷ்யாம்யேநமிதி மந்யேத, தஸ்யேத³ம் கர்ம । ஆமபாத்ரே அக்³நிமுபஸமாதா⁴ய ஸர்வம் ப்ரதிலோமம் குர்யாத் ; தஸ்மிந் அக்³நௌ ஏதா: ஶரப்⁴ருஷ்டீ: ஶரேஷீகா: ப்ரதிலோமா: ஸர்பிஷா அக்தா: க்⁴ருதாப்⁴யக்தா: ஜுஹுயாத் ‘மம ஸமித்³தே⁴(அ)ஹௌஷீ:’ இத்யாத்³யா ஆஹுதீ: ; அந்தே ஸர்வாஸாம் அஸாவிதி நாமக்³ரஹணம் ப்ரத்யேகம் ; ஸ ஏஷ: ஏவம்வித் , யம் ப்³ராஹ்மண: ஶபதி, ஸ: விஸுக்ருத: விக³தபுண்யகர்மா ப்ரைதி । தஸ்மாத் ஏவம்வித் ஶ்ரோத்ரியஸ்ய தா³ரேண நோபஹாஸமிச்சே²த் நர்மாபி ந குர்யாத் , கிமுத அதோ⁴பஹாஸம் ; ஹி யஸ்மாத் ஏவம்வித³பி தாவத் பரோ ப⁴வதி ஶத்ருர்ப⁴வதீத்யர்த²: ॥
அத² யஸ்ய ஜாயாமார்தவம் விந்தே³த்த்ர்யஹம் கம்ஸேந பிபே³த³ஹதவாஸா நைநாம் வ்ருஷலோ ந வ்ருஷல்யுபஹந்யாத்த்ரிராத்ராந்த ஆப்லுத்ய வ்ரீஹீநவகா⁴தயேத் ॥ 13 ॥
அத² யஸ்ய ஜாயாம் ஆர்தவம் விந்தே³த் ருதுபா⁴வம் ப்ராப்நுயாத் — இத்யேவமாதி³க்³ரந்த²: ‘ஶ்ரீர்ஹ வா ஏஷா ஸ்த்ரீணாம்’ இத்யத: பூர்வம் த்³ரஷ்டவ்ய:, ஸாமர்த்²யாத் । த்ர்யஹம் கம்ஸேந பிபே³த் , அஹதவாஸாஶ்ச ஸ்யாத் ; நைநாம் ஸ்நாதாம் அஸ்நாதாம் ச வ்ருஷலோ வ்ருஷலீ வா நோபஹந்யாத் நோபஸ்ப்ருஶேத் । த்ரிராத்ராந்தே த்ரிராத்ரவ்ரதஸமாப்தௌ ஆப்லுத்ய ஸ்நாத்வா அஹதவாஸா: ஸ்யாதி³தி வ்யவஹிதேந ஸம்ப³ந்த⁴: ; தாம் ஆப்லுதாம் வ்ரீஹந் அவகா⁴தயேத் வ்ரீஹ்யவகா⁴தாய தாமேவ விநியுஞ்ஜ்யாத் ॥
ஸ ய இச்சே²த்புத்ரோ மே ஶுக்லோ ஜாயேத வேத³மநுப்³ருவீத ஸர்வமாயுரியாதி³தி க்ஷீரௌத³நம் பாசயித்வா ஸர்பிஷ்மந்தமஶ்நீயாதாமீஶ்வரௌ ஜநயிதவை ॥ 14 ॥
ஸ ய இச்சே²த் — புத்ரோ மே ஶுக்லோ வர்ணதோ ஜாயேத, வேத³மேகமநுப்³ருவீத, ஸர்வமாயுரியாத் — வர்ஷஶதம் க்ஷீரௌத³நம் பாசயித்வா ஸர்பிஷ்மந்தமஶ்நீயாதாம் ஈஶ்வரௌ ஸமர்தௌ² ஜநயிதவை ஜநயிதும் ॥
அத² ய இச்சே²த்புத்ரோ மே கபில: பிங்க³லோ ஜாயதே த்³வௌ வேதா³வநுப்³ருவீத் ஸர்வமாயுரியாதி³தி த³த்⁴யோத³நம் பாசயித்வா ஸர்பிஷ்மந்தமஶ்நீயாதாமீஶ்வரௌ ஜநயிதவை ॥ 15 ॥
த³த்⁴யோத³நம் த³த்⁴நா சரும் பாசயித்வா ; த்³விவேத³ம் சேதி³ச்ச²தி புத்ரம் , ததா³ ஏவமஶநநியம: ॥
அத² ய இச்சே²த்புத்ரோ மே ஶ்யாமோ லோஹிதாக்ஷோ ஜாயேத த்ரீந்வேதா³நநுப்³ருவீத ஸர்வமாயுரியாதி³த்யுதௌ³த³நம் பாசயித்வா ஸர்பிஷ்மந்தமஶ்நீயாதாமீஶ்வரௌ ஜநயிதவை ॥ 16 ॥
கேவலமேவ ஸ்வாபா⁴விகமோத³நம் । உத³க்³ரஹணம் அந்யப்ரஸங்க³நிவ்ருத்த்யர்த²ம் ॥
அத² ய இச்சே²த்³து³ஹிதா மே பண்டி³தா ஜாயேத ஸர்வமாயுரியாதி³தி திலௌத³நம் பாசயித்வா ஸர்பிஷ்மந்தமஶ்நீயாதாமீஶ்வரௌ ஜநயிதவை ॥ 17 ॥
து³ஹிது: பாண்டி³த்யம் க்³ருஹதந்த்ரவிஷயமேவ, வேதே³(அ)நதி⁴காராத் । திலௌத³நம் க்ருஶரம் ॥
அத² ய இச்சே²த்புத்ரோ மே பண்டி³தோ விகீ³த: ஸமிதிங்க³ம: ஶுஶ்ரூஷிதாம் வாசம் பா⁴ஷிதா ஜாயேத ஸர்வாந்வேதா³நநுப்³ருவீத ஸர்வமாயுரியாதி³தி மாம்ஸௌத³நம் பாசயித்வா ஸர்பிஷ்மந்தமஶ்நீயாதாமீஶ்வரௌ ஜநயிதவா ஔக்ஷேண வார்ஷபே⁴ண வா ॥ 18 ॥
விவித⁴ம் கீ³தோ விகீ³த: ப்ரக்²யாத இத்யர்த²: ; ஸமிதிங்க³ம: ஸபா⁴ம் க³ச்ச²தீதி ப்ரக³ல்ப⁴ இத்யர்த²:, பாண்டி³த்யஸ்ய ப்ருத²க்³க்³ரஹணாத் ; ஶுஶ்ரூஷிதாம் ஶ்ரோதுமிஷ்டாம் ரமணீயாம் வாசம் பா⁴ஷிதா ஸம்ஸ்க்ருதாயா அர்த²வத்யா வாசோ பா⁴ஷிதேத்யர்த²: । மாம்ஸமிஶ்ரமோத³நம் மாம்ஸௌத³நம் । தந்மாம்ஸநியமார்த²மாஹ — ஔக்ஷேண வா மாம்ஸேந ; உக்ஷா ஸேசநஸமர்த²: புங்க³வ:, ததீ³யம் மாம்ஸம் ; ருஷப⁴: ததோ(அ)ப்யதி⁴கவயா:, ததீ³யம் ஆர்ஷப⁴ம் மாம்ஸம் ॥
அதா²பி⁴ப்ராதரேவ ஸ்தா²லீபாகாவ்ருதாஜ்யம் சேஷ்டித்வா ஸ்தா²லீபாகஸ்யோபகா⁴தம் ஜுஹோத்யக்³நயே ஸ்வாஹாநுமதயே ஸ்வாஹா தே³வாய ஸவித்ரே ஸத்யப்ரஸவாய ஸ்வாஹேதி ஹுத்வோத்³த்⁴ருத்ய ப்ராஶ்நாதி ப்ராஶ்யேதரஸ்யா: ப்ரயச்ச²தி ப்ரக்ஷால்ய பாணீ உத³பாத்ரம் பூரயித்வா தேநைநாம் த்ரிரப்⁴யுக்ஷத்யுத்திஷ்டா²தோ விஶ்வாவஸோ(அ)ந்யாமிச்ச² ப்ரபூர்வ்யாம் ஸம் ஜாயாம் பத்யா ஸஹேதி ॥ 19 ॥
அதா²பி⁴ப்ராதரேவ காலே அவகா⁴தநிர்வ்ருத்தாந் தண்டு³லாநாதா³ய ஸ்தா²லீபாகாவ்ருதா ஸ்தா²லீபாகவிதி⁴நா, ஆஜ்யம் சேஷ்டித்வா, ஆஜ்யஸம்ஸ்காரம் க்ருத்வா, சரும் ஶ்ரபயித்வா, ஸ்தா²லீபாகஸ்ய ஆஹுதீ: ஜுஹோதி, உபகா⁴தம் உபஹத்யோபஹத்ய ‘அக்³நயே ஸ்வாஹா’ இத்யாத்³யா: । கா³ர்ஹ்ய: ஸர்வோ விதி⁴: த்³ரஷ்டவ்ய: அத்ர ; ஹுத்வா உத்³த்⁴ருத்ய சருஶேஷம் ப்ராஶ்நாதி ; ஸ்வயம் ப்ராஶ்ய இதரஸ்யா: பத்ந்யை ப்ரயச்ச²தி உச்சி²ஷ்டம் । ப்ரக்ஷால்ய பாணீ ஆசம்ய உத³பாத்ரம் பூரயித்வா தேநோத³கேந ஏநாம் த்ரிரப்⁴யுக்ஷதி அநேந மந்த்ரேண ‘உத்திஷ்டா²த:’ இதி, ஸக்ருந்மந்த்ரோச்சாரணம் ॥
அதை²நாமபி⁴பத்³யதே(அ)மோ(அ)ஹமஸ்மி ஸா த்வம் ஸா த்வமஸ்யமோ(அ)ஹம் ஸாமாஹமஸ்மி ருக்த்வம் த்³யௌரஹம் ப்ருதி²வீ த்வம் தாவேஹி ஸம்ரபா⁴வஹை ஸஹ ரேதோ த³தா⁴வஹை பும்ஸே புத்ராய வித்தய இதி ॥ 20 ॥
அதை²நாமபி⁴மந்த்ர்ய க்ஷீரௌத³நாதி³ யதா²பத்யகாமம் பு⁴க்த்வேதி க்ரமோ த்³ரஷ்டவ்ய: । ஸம்வேஶநகாலே — ‘அமோ(அ)ஹமஸ்மி’ இத்யாதி³மந்த்ரேணாபி⁴பத்³யதே ॥
அதா²ஸ்யா ஊரூ விஹாபயதி விஜிஹீதா²ம் த்³யாவாப்ருதி²வீ இதி தஸ்யாமர்த²ம் நிஷ்டா²ய முகே²ந முக²ம் ஸந்தா⁴ய த்ரிரேநாமநுலோமாமநுமார்ஷ்டி விஷ்ணுர்யோநிம் கல்பயது த்வஷ்டா ரூபாணி பிம்ஶது । ஆஸிஞ்சது ப்ரஜாபதிர்தா⁴தா க³ர்ப⁴ம் த³தா⁴து தே । க³ர்ப⁴ம் தே⁴ஹி ஸிநீவாலி க³ர்ப⁴ம் தே⁴ஹி ப்ருது²ஷ்டுகே । க³ர்ப⁴ம் தே அஶ்விநௌ தே³வாவாத⁴த்தாம் புஷ்கரஸ்ரஜௌ ॥ 21 ॥
அதா²ஸ்யா ஊரூ விஹாபயதி ‘விஜிஹீதா²ம் த்³யாவாப்ருதி²வீ’ இத்யநேந । தஸ்யாமர்த²மித்யாதி³ பூர்வவத் । த்ரி: ஏநாம் ஶிர:ப்ரப்⁴ருதி அநுலோமாமநுமார்ஷ்டி ‘விஷ்ணுர்யோநிம்’ இத்யாதி³ ப்ரதிமந்த்ரம் ॥
ஹிரண்மயீ அரணீ யாப்⁴யாம் நிர்மந்த²தாமஶ்விநௌ । தம் தே க³ர்ப⁴ம் ஹவாமஹே த³ஶமே மாஸி ஸூதயே । யதா²க்³நிக³ர்பா⁴ ப்ருதி²வீ யதா² த்³யௌரிந்த்³ரேண க³ர்பி⁴ணீ । வாயுர்தி³ஶாம் யதா² க³ர்ப⁴ ஏவம் க³ர்ப⁴ம் த³தா⁴மி தே(அ)ஸாவிதி ॥ 22 ॥
அந்தே நாம க்³ருஹ்ணாதி — அஸாவிதி தஸ்யா: ॥
ஸோஷ்யந்தீமத்³பி⁴ரப்⁴யுக்ஷதி । யதா² வாயு: புஷ்கரிணீம் ஸமிங்க³யதி ஸர்வத: । ஏவா தே க³ர்ப⁴ ஏஜது ஸஹாவைது ஜராயுணா । இந்த்³ரஸ்யாயம் வ்ரஜ: க்ருத: ஸார்க³ல: ஸபரிஶ்ரய: । தமிந்த்³ர நிர்ஜஹி க³ர்பே⁴ண ஸாவராம் ஸஹேதி ॥ 23 ॥
ஸோஷ்யந்தீம் அத்³பி⁴ரப்⁴யுக்ஷதி ப்ரஸவகாலே ஸுக²ப்ரஸவநார்த²ம் அநேந மந்த்ரேண — ‘யதா² வாயு: புஷ்கரிணீம் ஸமிங்க³யதி ஸர்வத: । ஏவா தே க³ர்ப⁴ ஏஜது’ இதி ॥
ஜாதே(அ)க்³நிமுபஸமாதா⁴யாங்க ஆதா⁴ய கம்ஸே ப்ருஷதா³ஜ்யம் ஸந்நீய ப்ருஷதா³ஜ்யஸ்யோபகா⁴தம் ஜுஹோத்யஸ்மிந்ஸஹஸ்ரம் புஷ்யாஸமேத⁴மாந: ஸ்வே க்³ருஹே । அஸ்யோபஸந்த்³யாம் மா ச்சை²த்ஸீத்ப்ரஜயா ச பஶுபி⁴ஶ்ச ஸ்வாஹா । மயி ப்ராணாம்ஸ்த்வயி மநஸா ஜுஹோமி ஸ்வாஹா । யத்கர்மணாத்யரீரிசம் யத்³வா ந்யூநமிஹாகரம் । அக்³நிஷ்டத்ஸ்விஷ்டக்ருத்³வித்³வாந்ஸ்விஷ்டம் ஸுஹுதம் கரோது ந: ஸ்வாஹேதி ॥ 24 ॥
அத² ஜாதகர்ம । ஜாதே(அ)க்³நிமுபஸமாதா⁴ய அங்கே ஆதா⁴ய புத்ரம் , கம்ஸே ப்ருஷதா³ஜ்யம் ஸந்நீய ஸம்யோஜ்ய த³தி⁴க்⁴ருதே, ப்ருஷதா³ஜ்யஸ்ய உபகா⁴தம் ஜுஹோதி ‘அஸ்மிந்ஸஹஸ்ரம்’ இத்யாத்³யாவாபஸ்தா²நே ॥
அதா²ஸ்ய த³க்ஷிணம் கர்ணமபி⁴நிதா⁴ய வாக்³வாகி³தி த்ரிரத² த³தி⁴ மது⁴ க்⁴ருதம் ஸந்நீயாநந்தர்ஹிதேந ஜாதரூபேண ப்ராஶயதி । பூ⁴ஸ்தே த³தா⁴மி பு⁴வஸ்தே த³தா⁴மி ஸ்வஸ்தே த³தா⁴மி பூ⁴ர்பு⁴வ:ஸ்வ: ஸர்வம் த்வயி த³தா⁴மீதி ॥ 25 ॥
அதா²ஸ்ய த³க்ஷிணம் கர்ணமபி⁴நிதா⁴ய ஸ்வம் முக²ம் ‘வாக்³வாக்’ இதி த்ரிர்ஜபேத் । அத² த³தி⁴ மது⁴ க்⁴ருதம் ஸந்நீய அநந்தர்ஹிதேந அவ்யவஹிதேந ஜாதரூபேண ஹிரண்யேந ப்ராஶயதி ஏதைர்மந்த்ரை: ப்ரத்யேகம் ॥
அதா²ஸ்ய நாம கரோதி வேதோ³(அ)ஸீதி தத³ஸ்ய தத்³கு³ஹ்யமேவ நாம ப⁴வதி ॥ 26 ॥
அதா²ஸ்ய நாமதே⁴யம் கரோதி ‘வேதோ³(அ)ஸி’ இதி । தத³ஸ்ய தத்³கு³ஹ்யம் நாம ப⁴வதி — வேத³ இதி ॥
அதை²நம் மாத்ரே ப்ரதா³ய ஸ்தநம் ப்ரயச்ச²தி யஸ்தே ஸ்தந: ஶஶயோ யோ மயோபூ⁴ர்யோ ரத்நதா⁴ வஸுவித்³ய: ஸுத³த்ர: । யேந விஶ்வா புஷ்யஸி வார்யாணி ஸரஸ்வதி தமிஹ தா⁴தவே கரிதி ॥ 27 ॥
அதை²நம் மாத்ரே ப்ரதா³ய ஸ்வாங்கஸ்த²ம் , ஸ்தநம் ப்ரயச்ச²தி ‘யஸ்தே ஸ்தந:’ இத்யாதி³மந்த்ரேண ॥
அதா²ஸ்ய மாதரமபி⁴மந்த்ரயதே । இலாஸி மைத்ராவருணீ வீரே வீரமஜீஜநத் । ஸா த்வம் வீரவதீ ப⁴வ யாஸ்மாந்வீரவதோ(அ)கரதி³தி । தம் வா ஏதமாஹுரதிபிதா ப³தாபூ⁴ரதிபிதாமஹோ ப³தாபூ⁴: பரமாம் ப³த காஷ்டா²ம் ப்ராபச்ச்²ரியா யஶஸா ப்³ரஹ்மவர்சஸேந ய ஏவம்விதோ³ ப்³ராஹ்மணஸ்ய புத்ரோ ஜாயத இதி ॥ 28 ॥
அதா²ஸ்ய மாதரமபி⁴மந்த்ரயதே ‘இலாஸி’ இத்யநேந । தம் வா ஏதமாஹுரிதி — அநேந விதி⁴நா ஜாத: புத்ர: பிதரம் பிதாமஹம் ச அதிஶேதே இதி ஶ்ரியா யஶஸா ப்³ரஹ்மவர்சஸேந பரமாம் நிஷ்டா²ம் ப்ராபத் — இத்யேவம் ஸ்துத்யோ ப⁴வதீத்யர்த²: । யஸ்ய ச ஏவம்விதோ³ ப்³ராஹ்மணஸ்ய புத்ரோ ஜாயதே, ஸ ச ஏவம் ஸ்துத்யோ ப⁴வதீத்யத்⁴யாஹார்யம் ॥
இதி ஷஷ்டா²த்⁴யாயஸ்ய சதுர்த²ம் ப்³ராஹ்மணம் ॥