ತಾಂ ಚ ಪೃಷ್ಟ್ವಾ ತಸ್ಯಾ ಏವ ವಚನಾತ್ ವಿದಾಂಚಕಾರ ವಿದಿತವಾನ್ । ಅತ ಇಂದ್ರಸ್ಯ ಬೋಧಹೇತುತ್ವಾದ್ವಿದ್ಯೈವೋಮಾ । ‘ವಿದ್ಯಾಸಹಾಯವಾನೀಶ್ವರಃ’ ಇತಿ ಸ್ಮೃತಿಃ । ಯಸ್ಮಾದಿಂದ್ರವಿಜ್ಞಾನಪೂರ್ವಕಮಗ್ನಿವಾಯ್ವಿಂದ್ರಾಸ್ತೇ ಹಿ ಏನತ್ ನೇದಿಷ್ಠಮ್ ಅತಿಸಮೀಪಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಯಾ ಬ್ರಹ್ಮ ಪ್ರಾಪ್ತಾಃ ಸಂತಃ ಪಸ್ಪರ್ಶುಃ ಸ್ಪೃಷ್ಟವಂತಃ । ತೇ ಹಿ ಏನತ್ ಪ್ರಥಮಃ ಪ್ರಥಮಂ ವಿದಾಂಚಕಾರ ವಿದಾಂಚಕ್ರುರಿತ್ಯೇತತ್ । ತಸ್ಮಾತ್ ಅತಿತರಾಮ್ ಅತೀತ್ಯ ಅತಿಶಯೇನ ದೀಪ್ಯಂತೇಽನ್ಯಾನ್ ದೇವಾನ್ । ತತೋಽಪೀಂದ್ರೋಽತಿತರಾಂ ದೀಪ್ಯತೇ, ಆದೌ ಬ್ರಹ್ಮವಿಜ್ಞಾನಾತ್ । ತಸ್ಯೈಷ ಆದೇಶಃ ತಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಣ ಏಷ ವಕ್ಷ್ಯಮಾಣಃ ಆದೇಶಃ ಉಪಾಸನೋಪದೇಶ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಯಸ್ಮಾದ್ದೇವೇಭ್ಯೋ ವಿದ್ಯುದಿವ ಸಹಸೈವ ಪ್ರಾದುರ್ಭೂತಂ ಬ್ರಹ್ಮ ದ್ಯುತಿಮತ್ , ತಸ್ಮಾದ್ವಿದ್ಯುತೋ ವಿದ್ಯೋತನಂ ಯಥಾ ಯದೇತದ್ಬ್ರಹ್ಮ ವ್ಯದ್ಯುತತ್ ವಿದ್ಯೋತಿತವತ್ । ಆ ಇತ್ಯುಪಮಾರ್ಥ ಆ—ಶಬ್ದಃ । ಯಥಾ ಘನಾಂಧಕಾರಂ ವಿದಾರ್ಯ ವಿದ್ಯುತ್ಸರ್ವತಃ ಪ್ರಕಾಶತೇ, ಏವಂ ತದ್ಬ್ರಹ್ಮ ದೇವಾನಾಂ ಪುರತಃ ಸರ್ವತಃಪ್ರಕಾಶವದ್ವ್ಯಕ್ತೀಭೂತಮ್ । ಅತೋ ವ್ಯದ್ಯುತದಿವೇತ್ಯುಪಾಸ್ಯಮ್ । ‘ಯಥಾ ಸಕೃದ್ವಿದ್ಯುತಮ್’ (ಬೃ. ಉ. ೨ । ೩ । ೬) ಇತಿ ಚ ವಾಜಸನೇಯಕೇ । ಯಸ್ಮಾಚ್ಚೇಂದ್ರೋಪಸರ್ಪಣಕಾಲೇ ನ್ಯಮೀಮಿಷತ್ — ಯಥಾ ಕಶ್ಚಿಚ್ಚಕ್ಷುರ್ನಿಮೇಷಣಂ ಕೃತವಾನಿತಿ । ಇತೀದಿತ್ಯನರ್ಥಕೌ ನಿಪಾತೌ — ನಿಮಿಷಿತವದಿವ ತಿರೋಭೂತಮಿತ್ಯೇವಮಧಿದೈವತಂ ದೇವತಾಯಾ ಅಧಿ ಯದ್ದರ್ಶನಮಧಿದೈವತಂ ತತ್ ॥

ಅಥ ಅನಂತರಮ್ ಅಧ್ಯಾತ್ಮಮ್ ಆತ್ಮನಃ ಅಧಿ ಆತ್ಮವಿಷಯಮ್ ಅಧ್ಯಾತ್ಮಮ್ ಉಚ್ಯತ ಇತಿ ವಾಕ್ಯಶೇಷಃ । ಯದೇತತ್ ಯಥೋಕ್ತಲಕ್ಷಣಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಗಚ್ಛತೀವ ಪ್ರಾಪ್ನೋತೀವ ವಿಷಯೀಕರೋತೀವೇತ್ಯರ್ಥಃ । ನ ಪುನರ್ವಿಷಯೀಕರೋತಿ ಮನಃ, ಅವಿಷಯತ್ವಾದ್ಬ್ರಹ್ಮಣಃ । ಅತೋ ಮನೋ ನ ಗಚ್ಛತಿ । ‘ಯೇನಾಹುರ್ಮನೋ ಮತಮ್’ (ಕೇ. ಉ. ೧ । ೫) ಇತಿ ಚೋಕ್ತಮ್ । ಗಚ್ಛತೀವೇತಿ ತು ಮನಸೋಽಪಿ ಮನಸ್ತ್ವಾತ್ ಆತ್ಮಭೂತತ್ವಾಚ್ಚ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ತತ್ಸಮೀಪೇ ಮನೋ ವರ್ತತೇ ಇತಿ ಉಪಸ್ಮರತಿ ಅನೇನ ಮನಸೈವ ತದ್ಬ್ರಹ್ಮ ವಿದ್ವಾನ್ಯಸ್ಮಾತ್ , ತಸ್ಮಾದ್ಬ್ರಹ್ಮ ಗಚ್ಛತೀವೇತ್ಯುಚ್ಯತೇ । ಅಭೀಕ್ಷ್ಣಂ ಪುನಃ ಪುನಃ । ಸಂಕಲ್ಪಃ ಬ್ರಹ್ಮಪ್ರೇಷಿತಸ್ಯ ಮನಸಃ । ಅತ ಉಪಸ್ಮರಣಸಂಕಲ್ಪಾದಿಭಿರ್ಲಿಂಗೈರ್ಬ್ರಹ್ಮ ಮನಆದ್ಯಾತ್ಮಭೂತಮಿತ್ಯುಪಾಸ್ಯಮಿತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಃ ॥

ತಸ್ಯ ಚಾಧ್ಯಾತ್ಮಮುಪಾಸನೇ ಗುಣೋ ವಿಧೀಯತೇ — ತದ್ಧ ತದ್ವನಂ ತದೇತದ್ಬ್ರಹ್ಮ ತಚ್ಚ ತದ್ವನಂ ಚ ತತ್ ಪರೋಕ್ಷಂ ವನಂ ಸಂಭಜನೀಯಮ್ । ವನತೇಸ್ತತ್ಕರ್ಮಣಃ । ತಸ್ಮಾತ್ತದ್ವನಂ ನಾಮ । ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ಗೌಣಂ ಹೀದಂ ನಾಮ । ತಸ್ಮಾದನೇನ ಗುಣೇನ ತದ್ವನಮಿತ್ಯುಪಾಸಿತವ್ಯಮ್ । ಸ ಯಃ ಕಶ್ಚಿದೇತದ್ಯಥೋಕ್ತಮೇವಂ ಯಥೋಕ್ತೇನ ಗುಣೇನ ವನಮಿತ್ಯನೇನ ನಾಮ್ನಾಭಿಧೇಯಂ ಬ್ರಹ್ಮ ವೇದ ಉಪಾಸ್ತೇ ತಸ್ಯೈತತ್ಫಲಮುಚ್ಯತೇ — ಸರ್ವಾಣಿ ಭೂತಾನಿ ಏನಮ್ ಉಪಾಸಕಮ್ ಅಭಿಸಂವಾಂಛಂತಿ ಇಹಾಭಿಸಂಭಜಂತೇ ಸೇವಂತೇ ಸ್ಮೇತ್ಯರ್ಥಃ । ಯಥಾಗುಣೋಪಾಸನಂ ಹಿ ಫಲಮ್ ।

ಉಪನಿಷದಂ ಭೋ ಬ್ರೂಹೀತ್ಯುಕ್ತಾಯಾಮುಪನಿಷದಿ ಶಿಷ್ಯೇಣೋಕ್ತ ಆಚಾರ್ಯ ಆಹ — ಉಕ್ತಾ ಕಥಿತಾ ತೇ ತುಭ್ಯಮ್ ಉಪನಿಷದಾತ್ಮೋಪಾಸನಮ್ । ಅಧುನಾ ಬ್ರಾಹ್ಮೀಂ ವಾವ ತೇ ತುಭ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಜಾತೇಃ ಉಪನಿಷದಮ್ ಅಬ್ರೂಮ ವಕ್ಷ್ಯಾಮ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ವಕ್ಷ್ಯತಿ ಹಿ । ಬ್ರಾಹ್ಮೀ ನೋಕ್ತಾ । ಉಕ್ತಾ ತ್ವಾತ್ಮೋಪನಿಷತ್ । ತಸ್ಮಾನ್ನ ಭೂತಾಭಿಪ್ರಾಯೋಽಬ್ರೂಮೇತ್ಯಯಂ ಶಬ್ದಃ ॥

ತಸ್ಯೈ ತಸ್ಯಾ ವಕ್ಷ್ಯಮಾಣಾಯಾ ಉಪನಿಷದಃ ತಪಃ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಾದಿ ದಮಃ ಉಪಶಮಃ ಕರ್ಮ ಅಗ್ನಿಹೋತ್ರಾದಿ ಇತ್ಯೇತಾನಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾ ಆಶ್ರಯಃ । ಏತೇಷು ಹಿ ಸತ್ಸು ಬ್ರಾಹ್ಮ್ಯುಪನಿಷತ್ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತಾ ಭವತಿ । ವೇದಾಃ ಚತ್ವಾರಃ ಅಂಗಾನಿ ಚ ಸರ್ವಾಣಿ । ಪ್ರತಿಷ್ಠೇತ್ಯನುವರ್ತತೇ । ಬ್ರಹ್ಮಾಶ್ರಯಾ ಹಿ ವಿದ್ಯಾ । ಸತ್ಯಂ ಯಥಾಭೂತವಚನಮಪೀಡಾಕರಮ್ ಆಯತನಂ ನಿವಾಸಃ । ಸತ್ಯವತ್ಸು ಹಿ ಸರ್ವಂ ಯಥೋಕ್ತಮಾಯತನ ಇವಾವಸ್ಥಿತಮ್ ॥

ತಾಮೇತಾಂ ತಪಆದ್ಯಂಗಾಂ ತತ್ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಂ ಬ್ರಾಹ್ಮೀಮುಪನಿಷದಂ ಸಾಯತನಾಮಾತ್ಮಜ್ಞಾನಹೇತುಭೂತಾಮ್ ಏವಂ ಯಥಾವತ್ ಯೋ ವೇದ ಅನುವರ್ತತೇ ಅನುತಿಷ್ಠತಿ, ತಸ್ಯೈತತ್ಫಲಮಾಹ — ಅಪಹತ್ಯ ಪಾಪ್ಮಾನಮ್ ಅಪಕ್ಷಯ್ಯ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾವಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಅನಂತೇ ಅಪಾರೇ ಅವಿದ್ಯಮಾನಾಂತೇ ಸ್ವರ್ಗೇ ಲೋಕೇ ಸುಖಪ್ರಾಯೇ ನಿರ್ದುಃಖಾತ್ಮನಿ ಪರೇ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಜ್ಯೇಯೇ ಮಹತಿ ಸರ್ವಮಹತ್ತರೇ ಪ್ರತಿತಿಷ್ಠತಿ ಸರ್ವವೇದಾಂತವೇದ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಆತ್ಮತ್ವೇನಾವಗಮ್ಯ ತದೇವ ಬ್ರಹ್ಮ ಪ್ರತಿಪದ್ಯತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ॥