யதி³ மந்யஸே ஸு வேதே³தி ஶிஷ்யபு³த்³தி⁴விசாலநா க்³ருஹீதஸ்தி²ரதாயை । விதி³தாவிதி³தாப்⁴யாம் நிவர்த்ய பு³த்³தி⁴ம் ஶிஷ்யஸ்ய ஸ்வாத்மந்யவஸ்தா²ப்ய ‘ததே³வ ப்³ரஹ்ம த்வம் வித்³தி⁴’ இதி ஸ்வாராஜ்யே(அ)பி⁴ஷிச்ய உபாஸ்யப்ரதிஷேதே⁴நாதா²ஸ்ய பு³த்³தி⁴ம் விசாலயதி — யதி³ மந்யஸே ஸுஷ்டு² வேத³ அஹம் ப்³ரஹ்மதத்த்வமிதி, ததோ(அ)ல்பமேவ ப்³ரஹ்மணோ ரூபம் வேத்த² த்வமிதி நூநம் நிஶ்சிதம் மந்யதே ஆசார்ய: । ஸா புநர்விசாலநா கிமர்தே²தி, உச்யதே — பூர்வக்³ருஹீதே வஸ்துநி பு³த்³தே⁴: ஸ்தி²ரதாயை । தே³வேஷ்வபி ஸு வேதா³ஹமிதி மந்யதே ய: ஸோ(அ)ப்யஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ ரூபம் த³ப்⁴ரமேவ வேத்தி நூநம் । கஸ்மாத் ? அவிஷயத்வாத்கஸ்யசித்³ப்³ரஹ்மண: । அத²வா அல்பமேவாஸ்யாத்⁴யாத்மிகம் மநுஷ்யேஷு தே³வேஷு சாதி⁴தை³விகமஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ யத்³ரூபம் ததி³தி ஸம்ப³ந்த⁴: । அத² நு இதி ஹேதுர்மீமாம்ஸாயா: । யஸ்மாத்³த³ப்⁴ரமேவ ஸுவிதி³தம் ப்³ரஹ்மணோ ரூபம் ‘அந்யதே³வ தத்³விதி³தாத்’ இத்யுக்தத்வாத் , ஸு வேதே³தி ச மந்யஸே ; அத: அல்பமேவ வேத்த² த்வம் ப்³ரஹ்மணோ ரூபம் யஸ்மாத் அத² நு தஸ்மாத் மீமாம்ஸ்யமேவ அத்³யாபி தே தவ ப்³ரஹ்ம விசார்யமேவ யாவத்³விதி³தாவிதி³தப்ரதிஷேதா⁴க³மார்தா²நுப⁴வ இத்யர்த²: । மந்யே விதி³தமிதி ஶிஷ்யஸ்ய மீமாம்ஸாநந்தரோக்தி: ப்ரத்யயத்ரயஸங்க³தே: । ஸம்யக்³வஸ்துநிஶ்சயாய விசாலித: ஶிஷ்ய ஆசார்யேண மீமாம்ஸ்யமேவ தே இதி சோக்த: ஏகாந்தே ஸமாஹிதோ பூ⁴த்வா விசார்ய யதோ²க்தம் ஸுபரிநிஶ்சித: ஸந்நாஹ ஆக³மாசார்யாத்மாநுப⁴வப்ரத்யயத்ரயஸ்யைகவிஷயத்வேந ஸங்க³த்யர்த²ம் । ஏவம் ஹி ‘ஸுபரிநிஷ்டி²தா வித்³யா ஸப²லா ஸ்யாந்நாநிஶ்சிதா’ இதி ந்யாய: ப்ரத³ர்ஶிதோ ப⁴வதி ; மந்யே விதி³தமிதி பரிநிஷ்டி²தநிஶ்சிதவிஜ்ஞாநப்ரதிஜ்ஞாஹேதூக்தே: ॥

பரிநிஷ்டி²தம் ஸப²லம் விஜ்ஞாநம் ப்ரதிஜாநீதே ஆசார்யாத்மநிஶ்சயயோஸ்துல்யதாயை யஸ்மாத்³தே⁴துமாஹ — நாஹ மந்யே ஸு வேதே³தி । அஹேத்யவதா⁴ரணார்தோ² நிபாத: । நைவ மந்யே இத்யேதத் । யாவத³பரிநிஷ்டி²தம் விஜ்ஞாநம் தாவத் ஸு வேத³ ஸுஷ்டு² வேத³ அஹம் ப்³ரஹ்மேதி விபரீதோ மம நிஶ்சய ஆஸீத் । ஸோ(அ)பஜகா³ம ப⁴வத்³பி⁴ர்விசாலிதஸ்ய யதோ²க்தார்த²மீமாம்ஸாப²லபூ⁴தாத்ஸ்வாத்மப்³ரஹ்மத்வநிஶ்சயரூபாத்ஸம்யக்ப்ரத்யயாத் । விருத்³த⁴த்வாத³தோ நாஹ மந்யே ஸு வேதே³தி । யஸ்மாச்சைதத் நைவ ந வேத³ நோ ந வேதே³தி ; மந்யே இத்யநுவர்ததே, அவிதி³தப்³ரஹ்மப்ரதிஷேதா⁴த் । கத²ம் தர்ஹி மந்யஸே இத்யுக்த ஆஹ — வேத³ ச । ச—ஶப்³தா³த்³வேத³ ச ந வேத³ ச இத்யபி⁴ப்ராய:, விதி³தாவிதி³தாப்⁴யாமந்யத்வாத்³ப்³ரஹ்மண: । தஸ்மாந்மயா விதி³தம் ப்³ரஹ்மேதி மந்யே இதி வாக்யார்த²: । அத²வா வேத³ சேதி நித்யவிஜ்ஞாநப்³ரஹ்மஸ்வரூபதயா நோ ந வேத³ வேதை³வ சாஹம் ஸ்வரூபவிக்ரியாபா⁴வாத் । விஶேஷவிஜ்ஞாநம் ச பராத்⁴யஸ்தம் ந ஸ்வத இதி பரமார்த²தோ ந ச வேதே³தி । யோ நஸ்தத்³வேத³ தத்³வேதே³தி பக்ஷாந்தரநிராஸார்த²மாம்நாய உக்தார்தா²நுவாதா³த் । ய: ந: அஸ்மாகம் மத்⁴யே தத்³வேத³ ஸ ஏவ தத்³ப்³ரஹ்ம வேத³ நாந்ய:, உபாஸ்யப்³ரஹ்மவித்த்வாத் । அதோ(அ)ந்யஸ்ய யதா²ஹம் வேதே³தி பக்ஷாந்தரே ப்³ரஹ்மவித்த்வம் நிரஸ்யதே । குதோ(அ)யமர்தோ²(அ)வஸீயத இதி, உச்யதே — உக்தாநுவாதா³த் । உக்தம் ஹ்யநுவத³தி நோ ந வேதே³தி வேத³ சேதி ॥

யஸ்யாமதமிதி ஶ்ரௌதமாக்²யாயிகார்தோ²பஸம்ஹாரார்த²ம் । ஶிஷ்யாசார்யோக்திப்ரத்யுக்திலக்ஷணயா அநுப⁴வயுக்திப்ரதா⁴நயா ஆக்²யாயிகயா யோ(அ)ர்த²: ஸித்³த⁴: ஸ ஶ்ரௌதேந வசநேநாக³மப்ரதா⁴நேந நிக³மநஸ்தா²நீயேந ஸங்க்ஷேபத உச்யதே । யது³க்தம் விதி³தாவிதி³தாப்⁴யாமந்யத்³வாகா³தீ³நாமகோ³சரத்வாத் மீமாம்ஸிதம் சாநுப⁴வோபபத்திப்⁴யாம் ப்³ரஹ்ம, தத்ததை²வ ஜ்ஞாதவ்யம் । கஸ்மாத் ? யஸ்யாமதம் யஸ்ய விவிதி³ஷாப்ரயுக்தப்ரவ்ருத்தஸ்ய ஸாத⁴கஸ்ய அமதம் அவிஜ்ஞாதம் அவிதி³தம் ப்³ரஹ்ம இத்யாத்மதத்த்வநிஶ்சயப²லாவஸாநாவபோ³த⁴தயா விவிதி³ஷா நிவ்ருத்தேத்யபி⁴ப்ராய:, தஸ்ய மதம் ஜ்ஞாதம் ; தேந விதி³தம் ப்³ரஹ்ம யேநாவிஷயத்வேந ஆத்மத்வேந ப்ரதிபு³த்³த⁴மித்யர்த²: । ஸ ஸம்யக்³த³ர்ஶீ யஸ்ய விஜ்ஞாநாநந்தரமேவ ப்³ரஹ்மாத்மபா⁴வஸ்யாவஸிதத்வாத் ஸர்வத: கார்யபா⁴வோ விபர்யயேண மித்²யாஜ்ஞாநோ ப⁴வதி । கத²ம் ? மதம் விதி³தம் ஜ்ஞாதம் மயா ப்³ரஹ்ம இதி யஸ்ய விஜ்ஞாநம் , ஸ மித்²யாத³ர்ஶீ விபரீதவிஜ்ஞாநோ விதி³தாத³ந்யத்வாத்³ப்³ரஹ்மணோ ந வேத³ ஸ: ந விஜாநாதி । ததஶ்ச ஸித்³த⁴மவைதி³கஸ்ய விஜ்ஞாநஸ்ய மித்²யாத்வம் , அப்³ரஹ்மவிஷயதயா நிந்தி³தத்வாத் । ததா² கபிலகணபு⁴கா³தி³ஸமயஸ்யாபி விதி³தப்³ரஹ்மவிஷயத்வாத் அநவஸ்தி²ததர்கஜந்யத்வாவிதி³தவிஷயதயா விவிதி³ஷாநிவ்ருத்தேஶ்ச மித்²யாத்வமிதி । ஸ்ம்ருதேஶ்ச — ‘யா வேத³பா³ஹ்யா: ஸ்ம்ருதயோ யாஶ்ச காஶ்ச குத்³ருஷ்டய: । ஸர்வாஸ்தா நிஷ்ப²லா: ப்ரோக்தாஸ்தமோநிஷ்டா² ஹி தா: ஸ்ம்ருதா:’ (மநு. 12 । 95) இதி । ‘அவிஜ்ஞாதம் விஜாநதாம் விஜ்ஞாதமவிஜாநதாம்’ இதி பூர்வஹேதூக்தி: அநுவாத³ஸ்யாநர்த²க்யாத் — அநுவாத³மாத்ரே(அ)நர்த²கம் வசநமிதி விபர்யயமித்²யாஜ்ஞாநயோர்நஷ்டத்வாத் பூர்வோக்தயோ: யஸ்யாமதமித்யாதி³ஜ்ஞாநாஜ்ஞாநயோர்ஹேத்வர்த²த்வேநேத³முச்யதே — அவிஜ்ஞாதம் அவிதி³தமாத்மத்வேநாவிஷயதயா ப்³ரஹ்ம விஜாநதாம் யஸ்மாத் , தஸ்மாத்ததே³வ ஜ்ஞாநம் யத்தேஷாம் விஜ்ஞாதம் விதி³தம் வ்யக்தமேவ பு³த்³த்⁴யாதி³விஷயம் ப்³ரஹ்ம அவிஜாநதாம் விதி³தாவிதி³தவ்யாவ்ருத்தமாத்மபூ⁴தம் நித்யவிஜ்ஞாநஸ்வரூபமாத்மஸ்த²மவிக்ரியமம்ருதமஜரமப⁴யமநந்யத்வாத³விஷயமித்யேவமவிஜாநதாம் பு³த்³த்⁴யாதி³விஷயாத்மதயைவ நித்யம் விஜ்ஞாதம் ப்³ரஹ்ம । தஸ்மாத்³விதி³தாவிதி³தவ்யக்தாவ்யக்தத⁴ர்மாத்⁴யாரோபேண கார்யகாரணபா⁴வேந ஸவிகல்பமயதா²ர்த²விஷயத்வாத் । ஶுக்திகாதௌ³ ரஜதாத்³யத்⁴யாரோபணஜ்ஞாநவந்மித்²யாஜ்ஞாநம் தேஷாம் ॥

ப்ரதிபோ³த⁴விதி³தமிதி வீப்ஸாப்ரத்யயாநாமாத்மாவபோ³த⁴த்³வாரத்வாத் போ³த⁴ம் ப்ரதி போ³த⁴ம் ப்ரதீதி வீப்ஸா ஸர்வப்ரத்யயவ்யாப்த்யர்தா² । பௌ³த்³தா⁴ ஹி ஸர்வே ப்ரத்யயாஸ்தப்தலோஹவந்நித்யவிஜ்ஞாநஸ்வரூபாத்மவ்யாப்தத்வாத்³விஜ்ஞாநஸ்வரூபாவபா⁴ஸா: தத³ந்யாவபா⁴ஸஶ்சாத்மா தத்³விலக்ஷணோ(அ)க்³நிவது³பலப்⁴யத இதி தே த்³வாரீப⁴வந்த்யாத்மோபலப்³தௌ⁴ । தஸ்மாத்ப்ரதிபோ³தா⁴வபா⁴ஸப்ரத்யகா³த்மதயா யத்³விதி³தம் தத்³ப்³ரஹ்ம, ததே³வ மதம் ததே³வ ஸம்யக்³ஜ்ஞாநம் யத்ப்ரத்யகா³த்மவிஜ்ஞாநம் , ந விஷயவிஜ்ஞாநம் । ஆத்மத்வேந ‘ப்ரத்யகா³த்மாநமைக்ஷத்’ (க. உ. 2 । 1 । 1) இதி ச காட²கே । அம்ருதத்வம் ஹி விந்த³தே இதி ஹேதுவசநம் விபர்யயே ம்ருத்யுப்ராப்தே: । விஷயாத்மவிஜ்ஞாநே ஹி ம்ருத்யு: ப்ராரப⁴தே இத்யாத்மவிஜ்ஞாநமம்ருதத்வநிமித்தமிதி யுக்தம் ஹேதுவசநமம்ருதத்வம் ஹி விந்த³தே இதி । ஆத்மஜ்ஞாநேந கிமம்ருதத்வமுத்பாத்³யதே । ந । கத²ம் தர்ஹி ? ஆத்மநா விந்த³தே ஸ்வேநைவ நித்யாத்மஸ்வபா⁴வேநாம்ருதத்வம் விந்த³தே, நாலம்ப³நபூர்வகம் விந்த³த இதி ஆத்மஜ்ஞாநாபேக்ஷம் । யதி³ ஹி வித்³யோத்பாத்³யமம்ருதத்வம் ஸ்யாத் , அநித்யம் ப⁴வேத்கர்மகார்யவத் । அதோ ந வித்³யோத்பாத்³யம் ।

யதி³ சாத்மநைவாம்ருதத்வம் விந்த³தே, கிம் புநர்வித்³யயா க்ரியத இத்யுச்யதே । அநாத்மவிஜ்ஞாநம் நிவர்தயந்தீ ஸா தந்நிவ்ருத்த்யா ஸ்வாபா⁴விகஸ்யாம்ருதத்வஸ்ய நிமித்தமிதி கல்ப்யதே ; யத ஆஹ — வீர்யம் வித்³யயா விந்த³தே । வீர்யம் ஸாமர்த்²யம் அநாத்மாத்⁴யாரோபமாயாஸ்வாந்தத்⁴வாந்தாநபி⁴பா⁴வ்யலக்ஷணம் ப³லம் வித்³யயா விந்த³தே । தச்ச கிம்விஶிஷ்டம் ? அம்ருதம் அவிநாஶி । அவித்³யாஜம் ஹி வீர்யம் விநாஶி, வித்³யயாவித்³யாயா பா³த்⁴யத்வாத் । ந து வித்³யாயா பா³த⁴கோ(அ)ஸ்தீதி வித்³யாஜமம்ருதம் வீர்யம் । அதோ வித்³யா அம்ருதத்வே நிமித்தமாத்ரம் ப⁴வதி । ‘நாயமாத்மா ப³லஹீநேந லப்⁴ய:’ (மு. உ. 3 । 2 । 4) இதி சாத²ர்வணே । லோகே(அ)பி வித்³யாஜமேவ ப³லமபி⁴ப⁴வதி ந ஶரீராதி³ஸாமர்த்²யம் , யதா² ஹஸ்த்யாதே³: । அத²வா ப்ரதிபோ³த⁴விதி³தம் மதமிதி ஸக்ருதே³வாஶேஷவிபரீதநிரஸ்தஸம்ஸ்காரேண ஸ்வப்நப்ரதிபோ³த⁴வத்³யத்³விதி³தம் ததே³வ மதம் ஜ்ஞாதம் ப⁴வதீதி । அத²வா கு³ரூபதே³ஶ: ப்ரதிபோ³த⁴: । தேந வா விதி³தம் மதமிதி । உப⁴யத்ர ப்ரதிபோ³த⁴ஶப்³த³ப்ரயோகோ³(அ)ஸ்தி — ‘ஸுப்தப்ரதிபு³த்³த⁴:’ ‘கு³ருணா ப்ரதிபோ³தி⁴த:’ இதி । பூர்வம் து யதா²ர்த²ம் ॥

இஹ சேத³வேதீ³தி³தி அவஶ்யகர்தவ்யதோக்தி: விபர்யயே விநாஶஶ்ருதே: । இஹ மநுஷ்யஜந்மநி ஸதி அவஶ்யமாத்மா வேதி³தவ்ய இத்யேதத்³விதீ⁴யதே । கத²ம் ? இஹ சேத் அவேதீ³த் விதி³தவாந் , அத² ஸத்யம் பரமார்த²தத்த்வம் அஸ்தி அவாப்தம் ; தஸ்ய ஜந்ம ஸப²லமித்யபி⁴ப்ராய: । ந சேதி³ஹாவேதீ³த் ந விதி³தவாந் , வ்ருதை²வ ஜந்ம । அபி ச மஹதீ விநஷ்டி: மஹாந்விநாஶோ ஜந்மமரணப்ரப³ந்தா⁴விச்சே²த³ப்ராப்திலக்ஷண: ஸ்யாத்³யத:, தஸ்மாத³வஶ்யம் தத்³விச்சே²தா³ய ஜ்ஞேய ஆத்மா । ஜ்ஞாநேந து கிம் ஸ்யாதி³தி, உச்யதே — பூ⁴தேஷு பூ⁴தேஷு சராசரேஷு ஸர்வேஷ்வித்யர்த²: । விசித்ய விசார்ய ப்ருத²ங்நிஷ்க்ருஷ்யைகமாத்மதத்த்வம் ஸம்ஸாரத⁴ர்மைரஸ்ப்ருஷ்டமாத்மபா⁴வேநோபலப்⁴யேத்யர்த²:, அநேகார்த²த்வாத்³தா⁴தூநாம் । ந புநஶ்சித்வேதி ஸம்ப⁴வதி, விரோதா⁴த் । தீ⁴ரா: தீ⁴மந்த: விவேகிந: விநிவ்ருத்தபா³ஹ்யவிஷயாபி⁴லாஷா:, ப்ரேத்ய ம்ருத்வா அஸ்மாத் லோகாத் ஶரீராத்³யநாத்மலக்ஷணாத் வ்யாவ்ருத்தமமத்வாஹங்காரா: ஸந்த இத்யர்த²:, அம்ருதா: அமரணத⁴ர்மாணோ நித்யவிஜ்ஞாநாம்ருதத்வஸ்வபா⁴வா ஏவ ப⁴வந்தி ॥