ஶம் ஸுக²ம் ப்ராணவ்ருத்தேரஹ்நஶ்சாபி⁴மாநீ தே³வதாத்மா மித்ர: ந: அஸ்மாகம் ப⁴வது । ததை²வ அபாநவ்ருத்தே: ராத்ரேஶ்சாபி⁴மாநீ தே³வதாத்மா வருண: ; சக்ஷுஷி ஆதி³த்யே சாபி⁴மாநீ அர்யமா ; ப³லே இந்த்³ர: ; வாசி பு³த்³தௌ⁴ ச ப்³ருஹஸ்பதி: ; விஷ்ணு: உருக்ரம: விஸ்தீர்ணக்ரம: பாத³யோரபி⁴மாநீ ; ஏவமாத்³யா அத்⁴யாத்மதே³வதா: ஶம் ந: ; ப⁴வது இதி ஸர்வத்ராநுஷங்க³: । தாஸு ஹி ஸுக²க்ருத்ஸு வித்³யாஶ்ரவணதா⁴ரணோபயோகா³: அப்ரதிப³ந்தே⁴ந ப⁴விஷ்யந்தீதி தத்ஸுக²க்ருத்த்வம் ப்ரார்த்²யதே - ஶம் நோ ப⁴வது இதி । ப்³ரஹ்மவித்³யாவிவிதி³ஷுணா நமஸ்காரப்³ரஹ்மவத³நக்ரியே வாயுவிஷயே ப்³ரஹ்மவித்³யோபஸர்க³ஶாந்த்யர்தே² க்ரியேதே - ஸர்வத்ர க்ரியாப²லாநாம் தத³தீ⁴நத்வாத் । ப்³ரஹ்ம வாயு:, தஸ்மை ப்³ரஹ்மணே நம: ப்ரஹ்வீபா⁴வம் , கரோமீதி வாக்யஶேஷ: । நம: தே துப்⁴யம் ஹே வாயோ நமஸ்கரோமி இதி பரோக்ஷப்ரத்யக்ஷாப்⁴யாம் வாயுரேவாபி⁴தீ⁴யதே । கிம் ச, த்வமேவ சக்ஷுராத்³யபேக்ஷ்ய பா³ஹ்யம் ஸம்நிக்ருஷ்டமவ்யவஹிதம் ப்ரத்யக்ஷம் ப்³ரஹ்மாஸி யஸ்மாத் , தஸ்மாத் த்வாமேவ ப்ரத்யக்ஷம் ப்³ரஹ்ம வதி³ஷ்யாமி ; ருதம் யதா²ஶாஸ்த்ரம் யதா²கர்தவ்யம் பு³த்³தௌ⁴ ஸுபரிநிஶ்சிதமர்த²ம் த்வத³தீ⁴நத்வாத் த்வாமேவ வதி³ஷ்யாமி ; ஸத்யமிதி ஸ ஏவ வாக்காயாப்⁴யாம் ஸம்பாத்³யமாந:, ஸோ(அ)பி த்வத³தீ⁴ந ஏவ ஸம்பாத்³யத இதி த்வாமேவ ஸத்யம் வதி³ஷ்யமி । தத் ஸர்வாத்மகம் வாய்வாக்²யம் ப்³ரஹ்ம மயைவம் ஸ்துதம் ஸத் வித்³யார்தி²நம் மாம் அவது வித்³யாஸம்யோஜநேந । ததே³வ ப்³ரஹ்ம வக்தாரம் ஆசார்யம் ச வக்த்ருத்வஸாமர்த்²யஸம்யோஜநேந அவது । அவது மாம் அவது வக்தாரம் இதி புநர்வசநமாத³ரார்த²ம் । ஶாந்தி: ஶாந்தி: ஶாந்தி: இதி த்ரிர்வசநம் ஆத்⁴யாத்மிகாதி⁴பௌ⁴திகாதி⁴தை³விகாநாம் வித்³யாப்ராப்த்யுபஸர்கா³ணாம் ப்ரஶமநார்த²ம் ॥

ஶிக்ஷா ஶிக்ஷ்யதே அநயேதி வர்ணாத்³யுச்சாரணலக்ஷணம் , ஶிக்ஷ்யந்தே அஸ்மிந் இதி வா ஶிக்ஷா வர்ணாத³ய: । ஶிக்ஷைவ ஶீக்ஷா । தை³ர்க்⁴யம் சா²ந்த³ஸம் । தாம் ஶீக்ஷாம் வ்யாக்²யாஸ்யாம: விஸ்பஷ்டம் ஆ ஸமந்தாத்ப்ரகத²யிஷ்யாம: । சக்ஷிங: க்²யாஞாதி³ஷ்டஸ்ய வ்யாங்பூர்வஸ்ய வ்யக்தவாக்கர்மண ஏதத்³ரூபம் । தத்ர வர்ண: அகாராதி³: । ஸ்வர உதா³த்தாதி³: । மாத்ரா ஹ்ரஸ்வாத்³யா: । ப³லம் ப்ரயத்நவிஶேஷ: । ஸாம வர்ணாநாம் மத்⁴யமவ்ருத்த்யோச்சாரணம் ஸமதா । ஸந்தாந: ஸந்ததி:, ஸம்ஹிதேத்யர்த²: । ஏவம் ஶிக்ஷிதவ்யோ(அ)ர்த²: ஶிக்ஷா யஸ்மிந்நத்⁴யாயே, ஸோ(அ)யம் ஶீக்ஷாத்⁴யாய: இதி ஏவம் உக்த: உதி³த: । உக்த இத்யுபஸம்ஹாரார்த²: ॥

அது⁴நா ஸம்ஹிதோபநிஷது³ச்யதே । தத்ர ஸம்ஹிதாத்³யுபநிஷத்பரிஜ்ஞாநநிமித்தம் யத் யஶ: ப்ராப்யதே, தத் நௌ ஆவயோ: ஶிஷ்யார்சார்யயோ: ஸஹைவ அஸ்து । தந்நிமித்தம் ச யத் ப்³ரஹ்மவர்சஸம் தேஜ:, தச்ச ஸஹைவாஸ்து இதி ஶிஷ்யவசநமாஶீ: । ஶிஷ்யஸ்ய ஹி அக்ருதார்த²த்வாத்ப்ரார்த²நோபபத்³யதே ; நாசார்யஸ்ய, க்ருதார்த²த்வாத் । க்ருதார்தோ² ஹ்யாசார்யோ நாம ப⁴வதி । அத² அநந்தரம் அத்⁴யயநலக்ஷணவிதா⁴நஸ்ய பூர்வவ்ருத்தஸ்ய, அத: யதோ(அ)த்யர்த²ம் க்³ரந்த²பா⁴விதா பு³த்³தி⁴ர்ந ஶக்யதே ஸஹஸார்த²ஜ்ஞாநவிஷயே(அ)வதாரயிதுமித்யத:, ஸம்ஹிதாயா: உபநிஷத³ம் ஸம்ஹிதாவிஷயம் த³ர்ஶநமித்யேதத் க்³ரந்த²ஸம்நிக்ருஷ்டாமேவ வ்யாக்²யாஸ்யாம:, பஞ்சஸு அதி⁴கரணேஷு ஆஶ்ரயேஷு, ஜ்ஞாநவிஷயேஷ்வித்யர்த²: । காநி தாநீத்யாஹ - - அதி⁴லோகம் லோகேஷ்வதி⁴ யத்³த³ர்ஶநம் , தத³தி⁴லோகம் , ததா² அதி⁴ஜ்யௌதிஷம் அதி⁴வித்³யம் அதி⁴ப்ரஜம் அத்⁴யாத்மமிதி । தா: ஏதா: பஞ்சவிஷயா உபநிஷத³: லோகாதி³மஹாவஸ்துவிஷயத்வாத்ஸம்ஹிதாவிஷயத்வாச்ச மஹத்யஶ்ச தா: ஸம்ஹிதாஶ்ச மஹாஸம்ஹிதா: இதி ஆசக்ஷதே கத²யந்தி வேத³வித³: । அத² தாஸாம் யதோ²பந்யஸ்தாநாம் மத்⁴யே அதி⁴லோகம் த³ர்ஶநமுச்யதே । த³ர்ஶநக்ரமவிவக்ஷார்த²: அத²ஶப்³த³: ஸர்வத்ர । ப்ருதி²வீ பூர்வரூபம் , பூர்வோ வர்ண: பூர்வரூபம் , ஸம்ஹிதாயா: பூர்வே வர்ணே ப்ருதி²வீத்³ருஷ்டி: கர்தவ்யேத்யுக்தம் ப⁴வதி । ததா² த்³யௌ: உத்தரரூபம் । ஆகாஶ: அந்தரிக்ஷலோக: ஸந்தி⁴: மத்⁴யம் பூர்வோத்தரரூபயோ: ஸந்தீ⁴யதே அஸ்மிந்பூர்வோத்தரரூபே இதி ॥

வாயு: ஸந்தா⁴நம் । ஸந்தீ⁴யதே அநேநேதி ஸந்தா⁴நம் । இதி அதி⁴லோகம் த³ர்ஶநமுக்தம் । அதா²தி⁴ஜ்யௌதிஷம் இத்யாதி³ ஸமாநம் । இதீமா இதி உக்தா உபப்ரத³ர்ஶ்யந்தே । ய: கஶ்சித் ஏவம் ஏதா: மஹாஸம்ஹிதா: வ்யாக்²யாதா: வேத³ உபாஸ்தே, வேதே³த்யுபாஸநம் ஸ்யாத் , விஜ்ஞாநாதி⁴காராத் , ‘இதி ப்ராசீநயோக்³யோபாஸ்ஸ்வ’ இதி ச வசநாத் । உபாஸநம் ச யதா²ஶாஸ்த்ரம் துல்யப்ரத்யயஸந்ததிரஸங்கீர்ணா ச அதத்ப்ரத்யயை: ஶாஸ்த்ரோக்தாலம்ப³நவிஷயா ச । ப்ரஸித்³த⁴ஶ்சோபாஸநஶப்³தா³ர்தோ² லோகே - - ‘கு³ருமுபாஸ்தே’ ‘ராஜாநமுபாஸ்தே’ இதி । யோ ஹி கு³ர்வாதீ³ந்ஸந்ததமுபசரதி, ஸ உபாஸ்த இத்யுச்யதே । ஸ ச ப²லமாப்நோத்யுபாஸநஸ்ய । அத: அத்ராபி ய ஏவம் வேத³, ஸந்தீ⁴யதே ப்ரஜாதி³பி⁴: ஸ்வர்கா³ந்தை: । ப்ரஜாதி³ப²லம் ப்ராப்நோதீத்யர்த²: ॥

யஶ்ச²ந்த³ஸாமிதி மேதா⁴காமஸ்ய ஶ்ரீகாமஸ்ய ச தத்ப்ராப்திஸாத⁴நம் ஜபஹோமாவுச்யேதே, ‘ஸ மேந்த்³ரோ மேத⁴யா ஸ்ப்ருணோது’ ‘ததோ மே ஶ்ரியமாவஹ’ இதி ச லிங்க³த³ர்ஶநாத் । ய: ச²ந்த³ஸாம் வேதா³நாம் ருஷப⁴ இவ ருஷப⁴:, ப்ராதா⁴ந்யாத் । விஶ்வரூப: ஸர்வரூப:, ஸர்வவாக்³வ்யாப்தே: ‘தத்³யதா² ஶங்குநா ஸர்வாணி பர்ணாநி ஸந்த்ருண்ணாந்யேவமோங்காரேண ஸர்வா வாக்ஸந்த்ருண்ணோங்கார ஏவேத³ம் ஸர்வம்’ (சா². உ. 2 । 23 । 3) இத்யாதி³ஶ்ருத்யந்தராத் । அத ஏவ ருஷப⁴த்வமோங்காரஸ்ய । ஓங்காரோ ஹ்யத்ரோபாஸ்ய இதி ருஷபா⁴தி³ஶப்³தை³: ஸ்துதிர்ந்யாய்யைவ ஓங்காரஸ்ய । ச²ந்தோ³ப்⁴ய: வேதே³ப்⁴ய:, வேதா³ ஹ்யம்ருதம் , தஸ்மாத் அம்ருதாத் அதி⁴ ஸம்ப³பூ⁴வ லோகதே³வவேத³வ்யாஹ்ருதிப்⁴ய: ஸாரிஷ்ட²ம் ஜிக்⁴ருக்ஷோ: ப்ரஜாபதேஸ்தபஸ்யத: ஓங்கார: ஸாரிஷ்ட²த்வேந ப்ரத்யபா⁴தி³த்யர்த²: । ந ஹி நித்யஸ்ய ஓங்காரஸ்ய அஞ்ஜஸைவோத்பத்திரவகல்பதே । ஸ: ஏவம்பூ⁴த ஓங்கார: இந்த்³ர: ஸர்வகாமேஶ: பரமேஶ்வர: மா மாம் மேத⁴யா ப்ரஜ்ஞயா ஸ்ப்ருணோது ப்ரீணயது, ப³லயது வா, ப்ரஜ்ஞாப³லம் ஹி ப்ரார்த்²யதே । அம்ருதஸ்ய அம்ருதத்வஹேதுபூ⁴தஸ்ய ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநஸ்ய, தத³தி⁴காராத் ; ஹே தே³வ தா⁴ரண: தா⁴ரயிதா பூ⁴யாஸம் ப⁴வேயம் । கிம் ச, ஶரீரம் மே மம விசர்ஷணம் விசக்ஷணம் யோக்³யமித்யேதத் , பூ⁴யாதி³தி ப்ரத²மபுருஷவிபரிணாம: । ஜிஹ்வா மே மம மது⁴மத்தமா மது⁴மதீ, அதிஶயேந மது⁴ரபா⁴ஷிணீத்யர்த²: । கர்ணாப்⁴யாம் ஶ்ரோத்ராப்⁴யாம் பூ⁴ரி ப³ஹு விஶ்ருவம் வ்யஶ்ரவம் , ஶ்ரோதா பூ⁴யாஸமித்யர்த²: । ஆத்மஜ்ஞாநயோக்³ய: கார்யகரணஸங்கா⁴தோ(அ)ஸ்த்விதி வாக்யார்த²: । மேதா⁴ ச தத³ர்த²மேவ ஹி ப்ரார்த்²யதே - ப்³ரஹ்மண: பரமாத்மந: கோஶ: அஸி அஸேரிவ ; உபலப்³த்⁴யதி⁴ஷ்டா²நத்வாத் ; த்வம் ஹி ப்³ரஹ்மண: ப்ரதீகம் , த்வயி ப்³ரஹ்மோபலப்⁴யதே । மேத⁴யா லௌகிகப்ரஜ்ஞயா பிஹித: ஆச்சா²தி³த: ஸ த்வம் ஸாமாந்யப்ரஜ்ஞைரவிதி³ததத்த்வ இத்யர்த²: । ஶ்ருதம் ஶ்ரவணபூர்வகமாத்மஜ்ஞாநாதி³கம் விஜ்ஞாநம் மே கோ³பாய ரக்ஷ ; தத்ப்ராப்த்யவிஸ்மரணாதி³கம் குர்வித்யர்த²: । ஜபார்தா² ஏதே மந்த்ரா மேதா⁴காமஸ்ய । ஶ்ரீகாமஸ்ய ஹோமார்தா²ஸ்த்வது⁴நோச்யந்தே மந்த்ரா: - ஆவஹந்தீ ஆநயந்தீ ; விதந்வாநா விஸ்தாரயந்தீ ; தநோதேஸ்தத்கர்மகத்வாத் ; குர்வாணா நிர்வர்தயந்தீ அசீரம் அசிரம் க்ஷிப்ரமேவ ; சா²ந்த³ஸோ தீ³ர்க⁴: ; சிரம் வா ; குர்வாணா, ஆத்மந: மம ; கிமித்யாஹ வாஸாம்ஸி வஸ்த்ராணி, மம, கா³வஶ்ச கா³ஶ்சேதி யாவத் ; அந்நபாநே ச ஸர்வதா³ ; ஏவமாதீ³நி குர்வாணா ஶ்ரீர்யா, தாம் தத: மேதா⁴நிர்வர்தநாத்பரம் ஆவஹ ஆநய ; அமேத⁴ஸோ ஹி ஶ்ரீரநர்தா²யைவேதி । கிம்விஶிஷ்டாம் ? லோமஶாம் அஜாவ்யாதி³யுக்தாம் அந்யைஶ்ச பஶுபி⁴: ஸஹ யுக்தாம் ஆவஹேதி । அதி⁴காராதோ³ங்கார ஏவாபி⁴ஸம்ப³த்⁴யதே । ஸ்வாஹா, ஸ்வாஹாகாரோ ஹோமார்த²மந்த்ராந்தஜ்ஞாபநார்த²: । ஆமாயந்த்விதி । ஆயந்து, மாமிதி வ்யவஹிதேந ஸம்ப³ந்த⁴:, ப்³ரஹ்மசாரிண: । விமாயந்து ப்ரமாயந்து த³மாயந்து ஶமாயந்து இத்யாதி³ । யஶோஜநே யஶஸ்விஜநேஷு அஸாநி ப⁴வாநி । ஶ்ரேயாந் ப்ரஶஸ்யதர:, வஸ்யஸ: வஸீயஸ: வஸுதராத்³வஸுமத்தராத்³வா த⁴நவஜ்ஜாதீயபுருஷாத்³விஶேஷவாநஹமஸாநீத்யர்த²: । கிம் ச, தம் ப்³ரஹ்மண: கோஶபூ⁴தம் த்வா த்வாம் ஹே ப⁴க³ ப⁴க³வந் பூஜார்ஹ, ப்ரவிஶாநி । ப்ரவிஶ்ய சாநந்யஸ்த்வதா³த்மைவ ப⁴வாநீத்யர்த²: । ஸ: த்வமபி மா மாம் ப⁴க³ ப⁴க³வந் , ப்ரவிஶ ; ஆவயோரேகாத்மத்வமேவாஸ்து । தஸ்மிந் த்வயி ஸஹஸ்ரஶாகே² ப³ஹுஶாகா²பே⁴தே³ ஹே ப⁴க³வந் , நிம்ருஜே ஶோத⁴யாமி அஹம் பாபக்ருத்யாம் । யதா² லோகே ஆப: ப்ரவதா ப்ரவணவதா நிம்நவதா தே³ஶேந யந்தி க³ச்ச²ந்தி யதா² ச மாஸா: அஹர்ஜரம் , ஸம்வத்ஸரோ(அ)ஹர்ஜர: அஹோபி⁴: பரிவர்தமாநோ லோகாஞ்ஜரயதீதி ; அஹாநி வா அஸ்மிந் ஜீர்யந்தி அந்தர்ப⁴வந்தீத்யஹர்ஜர: ; தம் ச யதா² மாஸா: யந்தி, ஏவம் மாம் ப்³ரஹ்மசாரிண: ஹே தா⁴த: ஸர்வஸ்ய விதா⁴த:, மாம் ஆயந்து ஆக³ச்ச²ந்து ஸர்வத: ஸர்வதி³க்³ப்⁴ய: । ப்ரதிவேஶ: ஶ்ரமாபநயநஸ்தா²நம் ஆஸந்நம் க்³ருஹமித்யர்த²: । ஏவம் த்வம் ப்ரதிவேஶ இவ ப்ரதிவேஶ: த்வச்சீ²லிநாம் ஸர்வபாபது³:கா²பநயநஸ்தா²நமஸி । அத: மா மாம் ப்ரதி ப்ரபா⁴ஹி ப்ரகாஶயாத்மாநம் , ப்ர மா பத்³யஸ்வ ப்ரபத்³யஸ்வ ச மாம் । ரஸவித்³த⁴மிவ லோஹம் த்வந்மயம் த்வதா³த்மாநம் குர்வித்யர்த²: । ஶ்ரீகாமோ(அ)ஸ்மிந்வித்³யாப்ரகரணே அபி⁴தீ⁴யமாநோ த⁴நார்த²: ; த⁴நம் ச கர்மார்த²ம் ; கர்ம ச உபாத்தது³ரிதக்ஷயார்த²ம் ; தத்க்ஷயே ஹி வித்³யா ப்ரகாஶதே । ததா² ச ஸ்ம்ருதி: - ‘ஜ்ஞாநமுத்பத்³யதே பும்ஸாம் க்ஷயாத்பாபஸ்ய கர்மண: । யதா²த³ர்ஶதலே ப்ரக்²யே பஶ்யத்யாத்மாநமாத்மநி’ (ம. பா⁴. ஶாம். 204 । 8)(க³ருட³. 1 । 237 । 6) இதி ॥

பூ⁴ர்பு⁴வ: ஸுவரிதி । இதீத்யுக்தோபப்ரத³ர்ஶநார்த²: । ஏதாஸ்திஸ்ர இதி ச ப்ரத³ர்ஶிதாநாம் பராமர்ஶார்த²: பராம்ருஷ்டா: ஸ்மர்யந்தே வை இத்யநேந । திஸ்ர ஏதா: ப்ரஸித்³தா⁴ வ்யாஹ்ருதய: ஸ்மர்யந்த இதி யாவத் । தாஸாம் இயம் சதுர்தீ² வ்யாஹ்ருதிர்மஹ இதி ; தாமேதாம் சதுர்தீ²ம் மஹாசமஸஸ்யாபத்யம் மாஹாசமஸ்ய: ப்ரவேத³யதே, உ ஹ ஸ்ம இத்யேதேஷாம் வ்ருத்தாநுகத²நார்த²த்வாத் விதி³தவாந் த³த³ர்ஶேத்யர்த²: । மாஹாசமஸ்யக்³ரஹணமார்ஷாநுஸ்மரணார்த²ம் । ருஷ்யநுஸ்மரணமப்யுபாஸநாங்க³மிதி க³ம்யதே, இஹோபதே³ஶாத் । யேயம் மாஹாசமஸ்யேந த்³ருஷ்டா வ்யாஹ்ருதி: மஹ இதி, தத் ப்³ரஹ்ம । மஹத்³தி⁴ ப்³ரஹ்ம ; மஹஶ்ச வ்யாஹ்ருதி: । கிம் புநஸ்தத் ? ஸ ஆத்மா, ஆப்நோதேர்வ்யாப்திகர்மண: ஆத்மா ; இதராஶ்ச வ்யாஹ்ருதயோ லோகா தே³வா வேதா³: ப்ராணாஶ்ச மஹ இத்யநேந வ்யாஹ்ருத்யாத்மநா ஆதி³த்யசந்த்³ரப்³ரஹ்மாந்நபூ⁴தேந வ்யாப்யந்தே யத:, அத அங்கா³நி அவயவா: அந்யா: தே³வதா: । தே³வதாக்³ரஹணமுபலக்ஷணார்த²ம் லோகாதீ³நாம் । மஹ இத்யஸ்ய வ்யாஹ்ருத்யாத்மநோ தே³வா லோகாத³யஶ்ச ஸர்வே அவயவபூ⁴தா யத:, அத ஆஹ - ஆதி³த்யாதி³பி⁴ர்லோகாத³யோ மஹீயந்த இதி । ஆத்மநா ஹ்யங்கா³நி மஹீயந்தே மஹநம் வ்ருத்³தி⁴: உபசய: । மஹீயந்தே வர்த⁴ந்த இத்யர்த²: । அயம் லோக: அக்³நி: ருக்³வேத³: ப்ராண இதி ப்ரத²மா வ்யாஹ்ருதி: பூ⁴:, அந்தரிக்ஷம் வாயு: ஸாமாநி அபாந: இதி த்³விதீயா வ்யாஹ்ருதி: பு⁴வ: ; அஸௌ லோக: ஆதி³த்ய: யஜூம்ஷி வ்யாந: இதி த்ருதீயா வ்யாஹ்ருதி: ஸுவ: ; ஆதி³த்ய: சந்த்³ரமா: ப்³ரஹ்ம அந்நம் இதி சதுர்தீ² வ்யாஹ்ருதி: மஹ: இத்யேவம் ஏகைகாஶ்சதுர்தா⁴ ப⁴வந்தி । மஹ இதி ப்³ரஹ்ம ப்³ரஹ்மேத்யோங்கார:, ஶப்³தா³தி⁴காரே அந்யஸ்யாஸம்ப⁴வாத் । உக்தார்த²மந்யத் । தா வா ஏதாஶ்சதஸ்ரஶ்சதுர்தே⁴தி । தா வை ஏதா: பூ⁴ர்பு⁴வ:ஸுவர்மஹ இதி சதஸ்ர: ஏகைகஶ: சதுர்தா⁴ சது:ப்ரகாரா: । தா⁴ - ஶப்³த³: ப்ரகாரவசந: । சதஸ்ரஶ்சதஸ்ர: ஸத்ய: சதுர்தா⁴ ப⁴வந்தீத்யர்த²: । தாஸாம் யதா²க்ல்ருப்தாநாம் புநருபதே³ஶஸ்ததை²வோபாஸநநியமார்த²: । தா: யதோ²க்தா வ்யாஹ்ருதீ: ய: வேத³, ஸ வேத³ விஜாநாதி । கிம் தத் ? ப்³ரஹ்ம । நநு, ‘தத்³ப்³ரஹ்ம ஸ ஆத்மா’ இதி ஜ்ஞாதே ப்³ரஹ்மணி, ந வக்தவ்யமவிஜ்ஞாதவத் ‘ஸ வேத³ ப்³ரஹ்ம’ இதி ; ந ; தத்³விஶேஷவிவக்ஷுத்வாத³தோ³ஷ: । ஸத்யம் விஜ்ஞாதம் சதுர்த²வ்யாஹ்ருத்யா ஆத்மா ப்³ரஹ்மேதி ; ந து தத்³விஶேஷ: - ஹ்ருத³யாந்தருபலப்⁴யத்வம் மநோமயத்வாதி³ஶ்ச । ‘ஶாந்திஸம்ருத்³த⁴ம்’ இத்யேவமந்தோ விஶேஷணவிஶேஷரூபோ த⁴ர்மபூகோ³ ந விஜ்ஞாயத இதி ; தத்³விவக்ஷு ஹி ஶாஸ்த்ரமவிஜ்ஞாதமிவ ப்³ரஹ்ம மத்வா ‘ஸ வேத³ ப்³ரஹ்ம’ இத்யாஹ । அதோ ந தோ³ஷ: । யோ வா வக்ஷ்யமாணேந த⁴ர்மபூகே³ண விஶிஷ்டம் ப்³ரஹ்ம வேத³, ஸ வேத³ ப்³ரஹ்ம இத்யபி⁴ப்ராய: । அதோ வக்ஷ்யமாணாநுவாகேநைகவாக்யதா அஸ்ய, உப⁴யோர்ஹ்யநுவாகயோரேகமுபாஸநம் । லிங்கா³ச்ச । ‘பூ⁴ரித்யக்³நௌ ப்ரதிதிஷ்ட²தி’ இத்யாதி³கம் லிங்க³முபாஸநைகத்வே । விதா⁴யகாபா⁴வாச்ச । ந ஹி வேத³ உபாஸீத வேதி விதா⁴யக: கஶ்சிச்ச²ப்³தோ³(அ)ஸ்தி । வ்யாஹ்ருத்யநுவாகே ‘தா யோ வேத³’ இதி து வக்ஷ்யமாணார்த²த்வாந்நோபாஸநாபே⁴த³க: । வக்ஷ்யமாணார்த²த்வம் ச தத்³விஶேஷவிவக்ஷுத்வாதி³த்யாதி³நோக்தம் । ஸர்வே தே³வா: அஸ்மை ஏவம்விது³ஷே அங்க³பூ⁴தா: ஆவஹந்தி ஆநயந்தி ப³லிம் , ஸ்வாராஜ்யப்ராப்தௌ ஸத்யாமித்யர்த²: ॥

ஸ இதி வ்யுத்க்ரம்ய அயம் புருஷ இத்யநேந ஸம்ப³ந்த்⁴யதே । ய ஏஷ அந்தர்ஹ்ருத³யே ஹ்ருத³யஸ்யாந்த: । ஹ்ருத³யமிதி புண்ட³ரீகாகாரோ மாம்ஸபிண்ட³: ப்ராணாயதநோ(அ)நேகநாடீ³ஸுஷிர ஊர்த்⁴வநாலோ(அ)தோ⁴முகோ² விஶஸ்யமாநே பஶௌ ப்ரஸித்³த⁴ உபலப்⁴யதே । தஸ்யாந்த: ய ஏஷ ஆகாஶ: ப்ரஸித்³த⁴ ஏவ கரகாகாஶவத் , தஸ்மிந் ஸோ(அ)யம் புருஷ:, புரி ஶயநாத் , பூர்ணா வா பூ⁴ராத³யோ லோகா யேநேதி புருஷ: மநோமய:, மந: விஜ்ஞாநம் மநுதேர்ஜ்ஞாநகர்மண:, தந்மய: தத்ப்ராய:, தது³பலப்⁴யத்வாத் । மநுதே அநேநேதி வா மந: அந்த:கரணம் ; தத³பி⁴மாநீ தந்மய:, தல்லிங்கோ³ வா । அம்ருத: அமரணத⁴ர்மா । ஹிரண்மய: ஜ்யோதிர்மய: । தஸ்யைவம்லக்ஷணஸ்ய ஹ்ருத³யாகாஶே ஸாக்ஷாத்க்ருதஸ்ய விது³ஷ ஆத்மபூ⁴தஸ்ய ஈஶ்வரரூபஸ்ய ப்ரதிபத்தயே மார்கோ³(அ)பி⁴தீ⁴யதே - ஹ்ருத³யாதூ³ர்த்⁴வம் ப்ரவ்ருத்தா ஸுஷும்நா நாம நாடீ³ யோக³ஶாஸ்த்ரேஷு ப்ரஸித்³தா⁴ । ஸா ச அந்தரேண தாலுகே மத்⁴யே தாலுகயோர்க³தா । யஶ்ச ஏஷ தாலுகயோர்மத்⁴யே ஸ்தந இவ அவலம்ப³தே மாம்ஸக²ண்ட³:, தஸ்ய ச அந்தரேண இத்யேதத் । யத்ர ச அஸௌ கேஶாந்த: கேஶாநாமந்தோ மூலம் கேஶாந்த: விவர்ததே விபா⁴கே³ந வர்ததே, மூர்த⁴ப்ரதே³ஶ இத்யர்த²: ; தம் தே³ஶம் ப்ராப்ய தேநாந்தரேண வ்யபோஹ்ய விப⁴ஜ்ய விதா³ர்ய ஶீர்ஷகபாலே ஶிர:கபாலே, விநிர்க³தா யா, ஸா இந்த்³ரயோநி: இந்த்³ரஸ்ய ப்³ரஹ்மண: யோநி: மார்க³:, ஸ்வரூபப்ரதிபத்தித்³வாரமித்யர்த²: । ததா² ஏவம் வித்³வாந்மநோமயாத்மத³ர்ஶீ மூர்த்⁴நோ விநிஷ்க்ரம்ய அஸ்ய லோகஸ்யாதி⁴ஷ்டா²தா பூ⁴ரிதி வ்யாஹ்ருதிரூபோ யோ(அ)க்³நி: மஹதோ ப்³ரஹ்மணோ(அ)ங்க³பூ⁴த:, தஸ்மிந் அக்³நௌ ப்ரதிதிஷ்ட²தி, அக்³ந்யாத்மநா இமம் லோகம் வ்யாப்நோதீத்யர்த²: । ததா² பு⁴வ இதி த்³விதீயவ்யாஹ்ருத்யாத்மநி வாயௌ, ப்ரதிதிஷ்ட²தீத்யநுவர்ததே । ஸுவரிதி த்ருதீயவ்யாஹ்ருத்யாத்மநி ஆதி³த்யே । மஹ இத்யங்கி³நி சதுர்த²வ்யாஹ்ருத்யாத்மநி ப்³ரஹ்மணி ப்ரதிதிஷ்ட²தீதி । தேஷ்வாத்மபா⁴வேந ஸ்தி²த்வா ஆப்நோதி ப்³ரஹ்மபூ⁴தம் ஸ்வாராஜ்யம் ஸ்வராட்³பா⁴வம் ஸ்வயமேவ ராஜா அதி⁴பதிர்ப⁴வதி அங்க³பூ⁴தாநாம் தே³வதாநாம் யதா² ப்³ரஹ்ம ; தே³வாஶ்ச ஸர்வே அஸ்மை அங்கி³நே ப³லிமாவஹந்தி அங்க³பூ⁴தா: யதா² ப்³ரஹ்மணே । ஆப்நோதி மநஸஸ்பதிம் , ஸர்வேஷாம் ஹி மநஸாம் பதி:, ஸர்வாத்மகத்வாத்³ப்³ரஹ்மண: ஸர்வைர்ஹி மநோபி⁴ஸ்தந்மநுதே । ததா³ப்நோத்யேவம் வித்³வாந் । கிம் ச, வாக்பதி: ஸர்வாஸாம் வாசாம் பதிர்ப⁴வதி । ததை²வ சக்ஷுஷ்பதி: சக்ஷுஷாம் பதி: । ஶ்ரோத்ரபதி: ஶ்ரோத்ராணாம் ச பதி: । விஜ்ஞாநபதி: விஜ்ஞாநாநாம் ச பதி: । ஸர்வாத்மகத்வாத்ஸர்வப்ராணிநாம் கரணைஸ்தத்³வாந்ப⁴வதீத்யர்த²: । கிம் ச, ததோ(அ)பி அதி⁴கதரம் ஏதத் ப⁴வதி । கிம் தத் ? உச்யதே - ஆகாஶஶரீரம் ஆகாஶ: ஶரீரமஸ்ய, ஆகாஶவத்³வா ஸூக்ஷ்மம் ஶரீரமஸ்யேத்யாகாஶஶரீரம் । கிம் தத் ? ப்ரக்ருதம் ப்³ரஹ்ம । ஸத்யாத்ம, ஸத்யம் மூர்தாமூர்தம் அவிதத²ம் ஸ்வரூபம் வா ஆத்மா ஸ்வபா⁴வோ(அ)ஸ்ய, ததி³த³ம் ஸத்யாத்ம । ப்ராணாராமம் , ப்ராணேஷ்வாரமணமாக்ரீடா³ யஸ்ய தத்ப்ராணாராமம் ; ப்ராணாநாம் வா ஆராமோ யஸ்மிந் , தத்ப்ராணாராமம் । மந ஆநந்த³ம் , ஆநந்த³பூ⁴தம் ஸுக²க்ருதே³வ யஸ்ய மந:, தந்மந ஆநந்த³ம் । ஶாந்திஸம்ருத்³த⁴ம் , ஶாந்திருபஶம:, ஶாந்திஶ்ச தத்ஸம்ருத்³த⁴ம் ச ஶாந்திஸம்ருத்³த⁴ம் ; ஶாந்த்யா வா ஸம்ருத்³த⁴வத்தது³பலப்⁴யத இதி ஶாந்திஸம்ருத்³த⁴ம் । அம்ருதம் அமரணத⁴ர்மி, ஏதச்சாதி⁴கரணவிஶேஷணம் தத்ரைவ மநோமய இத்யாதௌ³ த்³ரஷ்டவ்யமிதி । ஏவம் மநோமயத்வாதி³த⁴ர்மைர்விஶிஷ்டம் யதோ²க்தம் ப்³ரஹ்ம ஹே ப்ராசீநயோக்³ய, உபாஸ்ஸ்வ இத்யாசார்யவசநோக்திராத³ரார்தா² । உக்தஸ்தூபாஸநாஶப்³தா³ர்த²: ॥

பஞ்சஸங்க்²யாயோகா³த்பங்க்திச்ச²ந்த³: ஸம்பக்தி: ; தத: பாங்க்தத்வம் ஸர்வஸ்ய । பாங்க்தஶ்ச யஜ்ஞ:, ‘பஞ்சபதா³ பங்க்தி: பாங்க்தோ யஜ்ஞ:’ இதி ஶ்ருதே: । தேந யத்ஸர்வம் லோகாத்³யாத்மாந்தம் ச பாங்க்தம் பரிகல்பயதி, யஜ்ஞமேவ தத்பரிகல்பயதி । தேந யஜ்ஞேந பரிகல்பிதேந பாங்க்தாத்மகம் ப்ரஜாபதிமபி⁴ஸம்பத்³யதே । தத்கத²ம் பாங்க்தம் வா இத³ம் ஸர்வமித்யத ஆஹ - ப்ருதி²வீ அந்தரிக்ஷம் த்³யௌ: தி³ஶ: அவாந்தரதி³ஶ: இதி லோகபாங்க்தம் । அக்³நி: வாயு: ஆதி³த்ய: சந்த்³ரமா: நக்ஷத்ராணி இதி தே³வதாபாங்க்தம் । ஆப: ஓஷத⁴ய: வநஸ்பதய: ஆகாஶ: ஆத்மா இதி பூ⁴தபாங்க்தம் । ஆத்மேதி விராட் , பூ⁴தாதி⁴காராத் । இத்யதி⁴பூ⁴தமிதி அதி⁴லோகாதி⁴தை³வதபாங்க்தத்³வயோபலக்ஷணார்த²ம் , லோகதே³வதாபாங்க்தயோர்த்³வயோஶ்சாபி⁴ஹிதத்வாத் । அத² அநந்தரம் அத்⁴யாத்மம் பாங்க்தத்ரயமுச்யதே - ப்ராணாதி³ வாயுபாங்க்தம் । சக்ஷுராதி³ இந்த்³ரியபாங்க்தம் । சர்மாதி³ தா⁴துபாங்க்தம் । ஏதாவத்³தீ⁴த³ம் ஸர்வமத்⁴யாத்மம் பா³ஹ்யம் ச பாங்க்தமேவ இதி ஏதத் ஏவம் அதி⁴விதா⁴ய பரிகல்ப்ய ருஷி: வேத³: ஏதத்³த³ர்ஶநஸம்பந்நோ வா கஶ்சித்³ருஷி:, அவோசத் உக்தவாந் । கிமித்யாஹ - பாங்க்தம் வா இத³ம் ஸர்வம் பாங்க்தேநைவ ஆத்⁴யாத்மிகேந, ஸங்க்²யாஸாமாந்யாத் , பாங்க்தம் பா³ஹ்யம் ஸ்ப்ருணோதி ப³லயதி பூரயதி ஏகாத்மதயோபலப்⁴யத இத்யேதத் । ஏவம் பாங்க்தமித³ம் ஸர்வமிதி யோ வேத³, ஸ ப்ரஜாபத்யாத்மைவ ப⁴வதீத்யர்த²: ॥

பராபரப்³ரஹ்மத்³ருஷ்ட்யா ஹி உபாஸ்யமாந ஓங்கார: ஶப்³த³மாத்ரோ(அ)பி பராபரப்³ரஹ்மப்ராப்திஸாத⁴நம் ப⁴வதி ; ஸ ஹ்யாலம்ப³நம் ப்³ரஹ்மண: பரஸ்யாபரஸ்ய ச, ப்ரதிமேவ விஷ்ணோ:, ‘ஏதேநைவாயதநேநைகதரமந்வேதி’ (ப்ர. உ. 5 । 2) இதி ஶ்ருதே: । ஓமிதி, இதிஶப்³த³: ஸ்வரூபபரிச்சே²தா³ர்த²: ; ௐ இத்யேதச்ச²ப்³த³ரூபம் ப்³ரஹ்ம இதி மநஸா தா⁴ரயேத் உபாஸீத ; யத: ௐ இதி இத³ம் ஸர்வம் ஹி ஶப்³த³ஸ்வரூபமோங்காரேண வ்யாப்தம் , ‘தத்³யதா² ஶங்குநா’ (சா². உ. 2 । 23 । 3) இதி ஶ்ருத்யந்தராத் । ‘அபி⁴தா⁴நதந்த்ரம் ஹ்யபி⁴தே⁴யம்’ இத்யத: இத³ம் ஸர்வமோங்கார இத்யுச்யதே । ஓங்காரஸ்துத்யர்த² உத்தரோ க்³ரந்த²:, உபாஸ்யத்வாத்தஸ்ய । ௐ இத்யேதத் அநுக்ருதி: அநுகரணம் । கரோமி யாஸ்யாமி சேதி க்ருதமுக்த ஓமித்யநுகரோத்யந்ய:, அத: ஓங்காரோ(அ)நுக்ருதி: । ஹ ஸ்ம வை இதி ப்ரஸித்³தா⁴ர்த²த்³யோதகா: । ப்ரஸித்³த⁴ம் ஹ்யோங்காரஸ்யாநுக்ருதித்வம் । அபி ச ஓஶ்ராவய இதி ப்ரைஷபூர்வமாஶ்ராவயந்தி ப்ரதிஶ்ராவயந்தி । ததா² ௐ இதி ஸாமாநி கா³யந்தி ஸாமகா³: । ௐ ஶோமிதி ஶஸ்த்ராணி ஶம்ஸந்தி ஶஸ்த்ரஶம்ஸிதாரோ(அ)பி । ததா² ௐ இதி அத்⁴வர்யு: ப்ரதிக³ரம் ப்ரதிக்³ருணாதி । ௐ இதி ப்³ரஹ்மா ப்ரஸௌதி அநுஜாநாதி । ௐ இதி அக்³நிஹோத்ரம் அநுஜாநாதி ஜுஹோமீத்யுக்தே ௐ இத்யேவ அநுஜ்ஞாம் ப்ரயச்ச²தி । ௐ இத்யேவ ப்³ராஹ்மண: ப்ரவக்ஷ்யந் ப்ரவசநம் கரிஷ்யந் அத்⁴யேஷ்யமாண: ஓமித்யாஹ ஓமித்யேவ ப்ரதிபத்³யதே அத்⁴யேதுமித்யர்த²: ; ப்³ரஹ்ம வேத³ம் உபாப்நவாநி இதி ப்ராப்நுயாம் க்³ரஹீஷ்யாமீதி உபாப்நோத்யேவ ப்³ரஹ்ம । அத²வா, ப்³ரஹ்ம பரமாத்மாநம் உபாப்நவாநீத்யாத்மாநம் ப்ரவக்ஷ்யந் ப்ராபயிஷ்யந் ஓமித்யேவாஹ । ஸ ச தேநோங்காரேண ப்³ரஹ்ம ப்ராப்நோத்யேவ । ஓங்காரபூர்வம் ப்ரவ்ருத்தாநாம் க்ரியாணாம் ப²லவத்த்வம் யஸ்மாத் , தஸ்மாதோ³ங்காரம் ப்³ரஹ்மேத்யுபாஸீதேதி வாக்யார்த²: ॥

ருதமிதி வ்யாக்²யாதம் । ஸ்வாத்⁴யாய: அத்⁴யயநம் । ப்ரவசநமத்⁴யாபநம் ப்³ரஹ்மயஜ்ஞோ வா । ஏதாநி ருதாதீ³நி, அநுஷ்டே²யாநி இதி வாக்யஶேஷ: । ஸத்யம் ஸத்யவசநம் யதா²வ்யாக்²யாதார்த²ம் வா । தப: க்ருச்ச்²ராதி³ । த³ம: பா³ஹ்யகரணோபஶம: । ஶம: அந்த:கரணோபஶம: । அக்³நயஶ்ச ஆதா⁴தவ்யா: । அக்³நிஹோத்ரம் ச ஹோதவ்யம் । அதித²யஶ்ச பூஜ்யா: । மாநுஷமிதி லௌகிக: ஸம்வ்யவஹார: । தச்ச யதா²ப்ராப்தமநுஷ்டே²யம் । ப்ரஜா ச உத்பாத்³யா । ப்ரஜநஶ்ச ப்ரஜநநம் ; ருதௌ பா⁴ர்யாக³மநமித்யர்த²: । ப்ரஜாதி: பௌத்ரோத்பத்தி: ; புத்ரோ நிவேஶயிதவ்ய இத்யேதத் । ஸர்வைரேதை: கர்மபி⁴ர்யுக்தஸ்யாபி ஸ்வாத்⁴யாயப்ரவசநே யத்நதோ(அ)நுஷ்டே²யே இத்யேவமர்த²ம் ஸர்வேண ஸஹ ஸ்வாத்⁴யாயப்ரவசநக்³ரஹணம் । ஸ்வாத்⁴யாயாதீ⁴நம் ஹ்யர்த²ஜ்ஞாநம் । அர்த²ஜ்ஞாநாதீ⁴நம் ச பரம் ஶ்ரேய: । ப்ரவசநம் ச தத³விஸ்மரணார்த²ம் த⁴ர்மவ்ருத்³த்⁴யர்த²ம் ச । தத: ஸ்வாத்⁴யாயப்ரவசநயோராத³ர: கார்ய: । ஸத்யமிதி ஸத்யமேவாநுஷ்டே²யமிதி ஸத்யவசா: ஸத்யமேவ வசோ யஸ்ய ஸோ(அ)யம் ஸத்யவசா:, நாம வா தஸ்ய ; ராதீ²தர: ரதீ²தரஸகோ³த்ர: ராதீ²தர ஆசார்யோ மந்யதே । தப இதி தப ஏவ கர்தவ்யமிதி தபோநித்ய: தபஸி நித்ய: தப:பர:, தபோநித்ய இதி வா நாம ; பௌருஶிஷ்டி: புருஶிஷ்டஸ்யாபத்யம் பௌருஶிஷ்டிராசார்யோ மந்யதே । ஸ்வாத்⁴யாயப்ரவசநே ஏவ அநுஷ்டே²யே இதி நாகோ நாமத: முத்³க³லஸ்யாபத்யம் மௌத்³க³ல்ய ஆசார்யோ மந்யதே । தத்³தி⁴ தபஸ்தத்³தி⁴ தப: । யஸ்மாத்ஸ்வாத்⁴யாயப்ரவசநே ஏவ தப:, தஸ்மாத்தே ஏவாநுஷ்டே²யே இதி । உக்தாநாமபி ஸத்யதப:ஸ்வாத்⁴யாயப்ரவசநாநாம் புநர்க்³ரஹணமாத³ரார்த²ம் ॥

அஹம் வ்ருக்ஷஸ்ய ரேரிவேதி ஸ்வாத்⁴யாயார்தோ² மந்த்ராம்நாய: । ஸ்வாத்⁴யாயஶ்ச வித்³யோத்பத்தயே, ப்ரகரணாத் । வித்³யார்த²ம் ஹீத³ம் ப்ரகரணம் , ந ச அந்யார்த²த்வமவக³ம்யதே । ஸ்வாத்⁴யாயேந ச விஶுத்³த⁴ஸத்த்வஸ்ய வித்³யோத்பத்திரவகல்பதே । அஹம் வ்ருக்ஷஸ்ய உச்சே²த்³யாத்மகஸ்ய ஸம்ஸாரவ்ருக்ஷஸ்ய ரேரிவா ப்ரேரயிதா அந்தர்யாம்யாத்மநா । கீர்தி: க்²யாதி: கி³ரே: ப்ருஷ்ட²மிவ உச்ச்²ரிதா மம । ஊர்த்⁴வபவித்ர: ஊர்த்⁴வம் காரணம் பவித்ரம் பாவநம் ஜ்ஞாநப்ரகாஶ்யம் பரம் ப்³ரஹ்ம யஸ்ய ஸர்வாத்மநோ மம, ஸோ(அ)ஹமூர்த்⁴வபவித்ர: ; வாஜிநி இவ வாஜவதீவ, வாஜமந்நம் , தத்³வதி ஸவிதரீவேத்யர்த²: ; யதா² ஸவிதரி அம்ருதமாத்மதத்த்வம் விஶுத்³த⁴ம் ப்ரஸித்³த⁴ம் ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிஶதேப்⁴ய:, ஏவம் ஸு அம்ருதம் ஶோப⁴நம் விஶுத்³த⁴மாத்மதத்த்வம் அஸ்மி ப⁴வாமி । த்³ரவிணம் த⁴நம் ஸவர்சஸம் தீ³ப்திமத் ததே³வ ஆத்மதத்த்வம் , அஸ்மீத்யநுவர்ததே । ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநம் வா ஆத்மதத்த்வப்ரகாஶகத்வாத்ஸவர்சஸம் , த்³ரவிணமிவ த்³ரவிணம் , மோக்ஷஸுக²ஹேதுத்வாத் । அஸ்மிந்பக்ஷே ப்ராப்தம் மயேத்யத்⁴யாஹார: கர்தவ்ய: । ஸுமேதா⁴: ஶோப⁴நா மேதா⁴ ஸர்வஜ்ஞத்வலக்ஷணா யஸ்ய மம, ஸோ(அ)ஹம் ஸுமேதா⁴:, ஸம்ஸாரஸ்தி²த்யுத்பத்திஸம்ஹாரகௌஶலயோகா³த்ஸுமேத⁴ஸ்த்வம் ; அத ஏவ அம்ருத: அமரணத⁴ர்மா, அக்ஷித: அக்ஷீண: அவ்யய: அக்ஷதோ வா, அம்ருதேந வா உக்ஷித: ஸிக்த: ‘அம்ருதோக்ஷிதோ(அ)ஹம்’ இத்யாதி³ ப்³ராஹ்மணம் । இதி ஏவம் த்ரிஶங்கோ: ருஷே: ப்³ரஹ்மபூ⁴தஸ்ய ப்³ரஹ்மவித³: வேதா³நுவசநம் , வேத³: வேத³நம் ஆத்மைகத்வவிஜ்ஞாநம் , தஸ்ய ப்ராப்திமநு வசநம் வேதா³நுவசநம் ; ஆத்மந: க்ருதக்ருத்யதாப்ரக்²யாபநார்த²ம் வாமதே³வவத்த்ரிஶங்குநா ஆர்ஷேண த³ர்ஶநேந த்³ருஷ்டோ மந்த்ராம்நாய ஆத்மவித்³யாப்ரகாஶக இத்யர்த²: । அஸ்ய ச ஜபோ வித்³யோத்பத்த்யர்தோ²(அ)தி⁴க³ம்யதே । ‘ருதம் ச’ இதி த⁴ர்மோபந்யாஸாத³நந்தரம் ச வேதா³நுவசநபாடா²தே³தத³வக³ம்யதே । ஏவம் ஶ்ரௌதஸ்மார்தேஷு நித்யேஷு கர்மஸு யுக்தஸ்ய நிஷ்காமஸ்ய பரம் ப்³ரஹ்ம விவிதி³ஷோரார்ஷாணி த³ர்ஶநாநி ப்ராது³ர்ப⁴வந்த்யாத்மாதி³விஷயாணீதி ॥

வேத³மநூச்யேத்யேவமாதி³கர்தவ்யதோபதே³ஶாரம்ப⁴: ப்ராக்³ப்³ரஹ்மாத்மவிஜ்ஞாநாந்நியமேந கர்தவ்யாநி ஶ்ரௌதஸ்மார்தாநி கர்மாணீத்யேவமர்த²:, அநுஶாஸநஶ்ருதே: புருஷஸம்ஸ்காரார்த²த்வாத் । ஸம்ஸ்க்ருதஸ்ய ஹி விஶுத்³த⁴ஸத்த்வஸ்ய ஆத்மஜ்ஞாநமஞ்ஜஸைவோபஜாயதே । ‘தபஸா கல்மஷம் ஹந்தி வித்³யயாம்ருதமஶ்நுதே’ (மநு. 12 । 104) இதி ஹி ஸ்ம்ருதி: । வக்ஷ்யதி ச - ‘தபஸா ப்³ரஹ்ம விஜிஜ்ஞாஸஸ்வ’ (தை. உ. 3 । 2 । 1) இதி । அதோ வித்³யோத்பத்த்யர்த²மநுஷ்டே²யாநி கர்மாணி । அநுஶாஸ்தீத்யநுஶாஸநஶப்³தா³த³நுஶாஸநாதிக்ரமே ஹி தோ³ஷோத்பத்தி: । ப்ராகு³பந்யாஸாச்ச கர்மணாம் , கேவலப்³ரஹ்மவித்³யாரம்பா⁴ச்ச பூர்வம் கர்மாண்யுபந்யஸ்தாநி । உதி³தாயாம் ச ப்³ரஹ்மவித்³யாயாம் ‘அப⁴யம் ப்ரதிஷ்டா²ம் விந்த³தே’ (தை. உ. 2 । 7 । 1) ‘ந பி³பே⁴தி குதஶ்சந’ (தை. உ. 2 । 9 । 1) ‘கிமஹம் ஸாது⁴ நாகரவம்’ (தை. உ. 2 । 9 । 1) இத்யாதி³நா கர்மநைஷ்கிஞ்சந்யம் த³ர்ஶயிஷ்யதி । அத: அவக³ம்யதே - பூர்வோபசிதது³ரிதக்ஷயத்³வாரேண வித்³யோத்பத்த்யர்தா²நி கர்மாணீதி । மந்த்ரவர்ணாச்ச - ‘அவித்³யயா ம்ருத்யும் தீர்த்வா வித்³யயாம்ருதமஶ்நுதே’ (ஈ. உ. 11) இதி ருதாதீ³நாம் பூர்வத்ரோபதே³ஶ: ஆநர்த²க்யபரிஹாரார்த²: ; இஹ து ஜ்ஞாநோத்பத்த்யர்த²த்வாத்கர்தவ்யதாநியமார்த²: । வேத³ம் அநூச்ய அத்⁴யாப்ய ஆசார்ய: அந்தேவாஸிநம் ஶிஷ்யம் அநுஶாஸ்தி க்³ரந்த²க்³ரஹணாத் அநு பஶ்சாத் ஶாஸ்தி தத³ர்த²ம் க்³ராஹயதீத்யர்த²: । அதோ(அ)வக³ம்யதே அதீ⁴தவேத³ஸ்ய த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸாமக்ருத்வா கு³ருகுலாந்ந ஸமாவர்திதவ்யமிதி । ‘பு³த்³த்⁴வா கர்மாணி குர்வீத’ இதி ஸ்ம்ருதேஶ்ச । கத²மநுஶாஸ்தீத்யத ஆஹ - ஸத்யம் வத³ யதா²ப்ரமாணாவக³தம் வக்தவ்யம் ச வத³ । தத்³வத் த⁴ர்மம் சர ; த⁴ர்ம இத்யநுஷ்டே²யாநாம் ஸாமாந்யவசநம் , ஸத்யாதி³விஶேஷநிர்தே³ஶாத் । ஸ்வாத்⁴யாயாத் அத்⁴யயநாத் மா ப்ரமத³: ப்ரமாத³ம் மா கார்ஷீ: । ஆசார்யாய ஆசார்யார்த²ம் ப்ரியம் இஷ்டம் த⁴நம் ஆஹ்ருத்ய ஆநீய த³த்த்வா வித்³யாநிஷ்க்ரயார்த²ம் ஆசார்யேண ச அநுஜ்ஞாத: அநுரூபாந்தா³ராநாஹ்ருத்ய ப்ரஜாதந்தும் ப்ரஜாஸந்தாநம் மா வ்யவச்சே²த்ஸீ: ; ப்ரஜாஸந்ததேர்விச்சி²த்திர்ந கர்தவ்யா ; அநுத்பத்³யமாநே(அ)பி புத்ரே புத்ரகாம்யாதி³கர்மணா தது³த்பத்தௌ யத்ந: கர்தவ்ய இத்யபி⁴ப்ராய:, ப்ரஜாப்ரஜநப்ரஜாதித்ரயநிர்தே³ஶஸாமர்த்²யாத் ; அந்யதா² ப்ரஜநஶ்சேத்யேததே³கமேவாவக்ஷ்யத் । ஸத்யாத் ந ப்ரமதி³தவ்யம் ப்ரமாதோ³ ந கர்தவ்ய: ; ஸத்யாச்ச ப்ரமத³நமந்ருதப்ரஸங்க³: ; ப்ரமாத³ஶப்³த³ஸாமர்த்²யாத்³விஸ்ம்ருத்யாப்யந்ருதம் ந வக்தவ்யமித்யர்த²: ; அந்யதா² அஸத்யவத³நப்ரதிஷேத⁴ ஏவ ஸ்யாத் । த⁴ர்மாத் ந ப்ரமதி³தவ்யம் , த⁴ர்மஶப்³த³ஸ்யாநுஷ்டே²யவிஶேஷவிஷயத்வாத³நநுஷ்டா²நம் ப்ரமாத³:, ஸ ந கர்தவ்ய:, அநுஷ்டா²தவ்ய ஏவ த⁴ர்ம இதி யாவத் । ஏவம் குஶலாத் ஆத்மரக்ஷார்தா²த்கர்மண: ந ப்ரமதி³தவ்யம் । பூ⁴தி: விபூ⁴தி:, தஸ்யை பூ⁴த்யை பூ⁴த்யர்தா²ந்மங்க³லயுக்தாத்கர்மண: ந ப்ரமதி³தவ்யம் । ஸ்வாத்⁴யாயப்ரவசநாப்⁴யாம் ந ப்ரமதி³தவ்யம் , தே ஹி நியமேந கர்தவ்யே இத்யர்த²: । ததா² தே³வபித்ருகார்யாப்⁴யாம் ந ப்ரமதி³தவ்யம் , தை³வபித்ர்யே கர்மணீ கர்தவ்யே । மாத்ருதே³வ: மாதா தே³வோ யஸ்ய ஸ:, த்வம் மாத்ருதே³வ: ப⁴வ ஸ்யா: । ஏவம் பித்ருதே³வோ ப⁴வ ; ஆசார்யதே³வோ ப⁴வ ; அதிதி²தே³வோ ப⁴வ ; தே³வதாவது³பாஸ்யா ஏதே இத்யர்த²: । யாந்யபி ச அந்யாநி அநவத்³யாநி அநிந்தி³தாநி ஶிஷ்டாசாரலக்ஷணாநி கர்மாணி, தாநி ஸேவிதவ்யாநி கர்தவ்யாநி த்வயா । நோ ந கர்தவ்யாநி இதராணி ஸாவத்³யாநி ஶிஷ்டக்ருதாந்யபி । யாநி அஸ்மாகம் ஆசார்யாணாம் ஸுசரிதாநி ஶோப⁴நசரிதாநி ஆம்நாயாத்³யவிருத்³தா⁴நி, தாந்யேவ த்வயா உபாஸ்யாநி அத்³ருஷ்டார்தா²ந்யநுஷ்டே²யாநி ; நியமேந கர்தவ்யாநீத்யேதத் । நோ இதராணி விபரீதாந்யாசார்யக்ருதாந்யபி । யே கே ச விஶேஷிதா ஆசார்யத்வாதி³த⁴ர்மை: அஸ்மத் அஸ்மத்த: ஶ்ரேயாம்ஸ: ப்ரஶஸ்ததரா:, தே ச ப்³ராஹ்மணா:, ந க்ஷத்ரியாத³ய:, தேஷாம் ஆஸநேந ஆஸநதா³நாதி³நா த்வயா ப்ரஶ்வஸிதவ்யம் , ப்ரஶ்வஸநம் ப்ரஶ்வாஸ: ஶ்ரமாபநய: ; தேஷாம் ஶ்ரமஸ்த்வயா அபநேதவ்ய இத்யர்த²: । தேஷாம் வா ஆஸநே கோ³ஷ்டீ²நிமித்தே ஸமுதி³தே, தேஷு ந ப்ரஶ்வஸிதவ்யம் ப்ரஶ்வாஸோ(அ)பி ந கர்தவ்ய: ; கேவலம் தது³க்தஸாரக்³ராஹிணா ப⁴விதவ்யம் । கிம் ச, யத்கிஞ்சித்³தே³யம் , தத் ஶ்ரத்³த⁴யைவ தா³தவ்யம் । அஶ்ரத்³த⁴யா அதே³யம் ந தா³தவ்யம் । ஶ்ரியா விபூ⁴த்யா தே³யம் தா³தவ்யம் । ஹ்ரியா லஜ்ஜயா ச தே³யம் । பி⁴யா பீ⁴த்யா ச தே³யம் । ஸம்விதா³ ச மைத்ர்ய்யாதி³கார்யேண தே³யம் । அத² ஏவம் வர்தமாநஸ்ய யதி³ கதா³சித் தே தவ ஶ்ரௌதே ஸ்மார்தே வா கர்மணி வ்ருத்தே வா ஆசாரலக்ஷணே விசிகித்ஸா ஸம்ஶய: ஸ்யாத் ப⁴வேத் , யே தத்ர தஸ்மிந்தே³ஶே காலே வா ப்³ராஹ்மணா: தத்ர கர்மாதௌ³ யுக்தா இதி வ்யவஹிதேந ஸம்ப³ந்த⁴: கர்தவ்ய: ; ஸம்மர்ஶிந: விசாரக்ஷமா:, யுக்தா: அபி⁴யுக்தா:, கர்மணி வ்ருத்தே வா ஆயுக்தா: அபரப்ரயுக்தா:, அலூக்ஷா: அரூக்ஷா: அக்ரூரமதய:, த⁴ர்மகாமா: அத்³ருஷ்டார்தி²ந: அகாமஹதா இத்யேதத் ; ஸ்யு: ப⁴வேயு:, தே ப்³ராஹ்மணா: யதா² யேந ப்ரகாரேண தத்ர தஸ்மிந்கர்மணி வ்ருத்தே வா வர்தேரந் , ததா² த்வமபி வர்தேதா²: । அத² அப்⁴யாக்²யாதேஷு, அப்⁴யாக்²யாதா அப்⁴யுக்தா: தோ³ஷேண ஸந்தி³ஹ்யமாநேந ஸம்யோஜிதா: கேநசித் , தேஷு ச ; யதோ²க்தம் ஸர்வமுபநயேத் - யே தத்ரேத்யாதி³ । ஏஷ: ஆதே³ஶ: விதி⁴: । ஏஷ: உபதே³ஶ: புத்ராதி³ப்⁴ய: பித்ராதீ³நாமபி । ஏஷா வேதோ³பநிஷத் வேத³ரஹஸ்யம் , வேதா³ர்த² இத்யேதத் । ஏததே³வ அநுஶாஸநம் ஈஶ்வரவசநம் , ஆதே³ஶவாச்யஸ்ய விதே⁴ருக்தத்வாத் । ஸர்வேஷாம் வா ப்ரமாணபூ⁴தாநாமநுஶாஸநமேதத் । யஸ்மாதே³வம் , தஸ்மாத் ஏவம் யதோ²க்தம் ஸர்வம் உபாஸிதவ்யம் கர்தவ்யம் । ஏவமு ச ஏதத் உபாஸ்யம் உபாஸ்யமேவ சைதத் நாநுபாஸ்யம் இத்யாத³ரார்த²ம் புநர்வசநம் ॥

அத்ரைதச்சிந்த்யதே வித்³யாகர்மணோர்விவேகார்த²ம் - கிம் கர்மப்⁴ய ஏவ கேவலேப்⁴ய: பரம் ஶ்ரேய:, உத வித்³யாஸம்வ்யபேக்ஷேப்⁴ய:, ஆஹோஸ்வித்³வித்³யாகர்மப்⁴யாம் ஸம்ஹதாப்⁴யாம் , வித்³யாயா வா கர்மாபேக்ஷாயா:, உத கேவலாயா ஏவ வித்³யாயா இதி । தத்ர கேவலேப்⁴ய ஏவ கர்மப்⁴ய: ஸ்யாத் , ஸமஸ்தவேதா³ர்த²ஜ்ஞாநவத: கர்மாதி⁴காராத் ‘வேத³: க்ருத்ஸ்நோ(அ)தி⁴க³ந்தவ்ய: ஸரஹஸ்யோ த்³விஜந்மநா’ இதி ஸ்மரணாத் । அதி⁴க³மஶ்ச ஸஹோபநிஷத³ர்தே²நாத்மஜ்ஞாநாதி³நா । ‘வித்³வாந்யஜதே’ ‘வித்³வாந்யாஜயதி’ இதி ச விது³ஷ ஏவ கர்மண்யதி⁴கார: ப்ரத³ர்ஶ்யதே ஸர்வத்ர ஜ்ஞாத்வாநுஷ்டா²நமிதி ச । க்ருத்ஸ்நஶ்ச வேத³: கர்மார்த² இதி ஹி மந்யந்தே கேசித் । கர்மப்⁴யஶ்சேத்பரம் ஶ்ரேயோ நாவாப்யதே, வேதோ³(அ)நர்த²க: ஸ்யாத் । ந ; நித்யத்வாந்மோக்ஷஸ்ய । நித்யோ ஹி மோக்ஷ இஷ்யதே । கர்மகார்யஸ்ய சாநித்யத்வம் ப்ரஸித்³த⁴ம் லோகே । கர்மப்⁴யஶ்சேச்ச்²ரேய:, அநித்யம் ஸ்யாத் ; தச்சாநிஷ்டம் । நநு காம்யப்ரதிஷித்³த⁴யோரநாரம்பா⁴த் ஆரப்³த⁴ஸ்ய ச கர்மண உபபோ⁴கே³நைவ க்ஷயாத் நித்யாநுஷ்டா²நாச்ச ப்ரத்யவாயாநுபபத்தே: ஜ்ஞாநநிரபேக்ஷ ஏவ மோக்ஷ இதி சேத் , தச்ச ந, கர்மஶேஷஸம்ப⁴வாத்தந்நிமித்தா ஶரீராந்தரோத்பத்தி: ப்ராப்நோதீதி ப்ரத்யுக்தம் ; கர்மஶேஷஸ்ய ச நித்யாநுஷ்டா²நேநாவிரோதா⁴த்க்ஷயாநுபபத்திரிதி ச । யது³க்தம் ஸமஸ்தவேதா³ர்த²ஜ்ஞாநவத: கர்மாதி⁴காராதி³த்யாதி³, தச்ச ந ; ஶ்ருதஜ்ஞாநவ்யதிரேகாது³பாஸநஸ்ய । ஶ்ருதஜ்ஞாநமாத்ரேண ஹி கர்மண்யதி⁴க்ரியதே, நோபாஸநஜ்ஞாநமபேக்ஷதே । உபாஸநம் ச ஶ்ருதஜ்ஞாநாத³ர்தா²ந்தரம் விதீ⁴யதே மோக்ஷப²லம் ; அர்தா²ந்தரப்ரஸித்³தே⁴ஶ்ச ஸ்யாத் ; ‘ஶ்ரோதவ்ய:’ இத்யுக்த்வா தத்³வ்யதிரேகேண ‘மந்தவ்யோ நிதி³த்⁴யாஸிதவ்ய:’ இதி யத்நாந்தரவிதா⁴நாத் மநநநிதி³த்⁴யாஸநயோஶ்ச ப்ரஸித்³த⁴ம் ஶ்ரவணஜ்ஞாநாத³ர்தா²ந்தரத்வம் । ஏவம் தர்ஹி வித்³யாஸம்வ்யபேக்ஷேப்⁴ய: கர்மப்⁴ய: ஸ்யாந்மோக்ஷ: ; வித்³யாஸஹிதாநாம் ச கர்மணாம் ப⁴வேத்கார்யாந்தராரம்ப⁴ஸாமர்த்²யம் ; யதா² ஸ்வதோ மரணஜ்வராதி³கார்யாரம்ப⁴ஸமர்தா²நாமபி விஷத³த்⁴யாதீ³நாம் மந்த்ரஸஶர்கராதி³ஸம்யுக்தாநாம் கார்யாந்தராரம்ப⁴ஸாமர்த்²யம் , ஏவம் வித்³யாஹிதை: கர்மபி⁴: மோக்ஷ ஆரப்⁴யத இதி சேத் , ந ; ஆரப்⁴யஸ்யாநித்யத்வாதி³த்யுக்தோ தோ³ஷ: । வசநாதா³ரப்⁴யோ(அ)பி நித்ய ஏவேதி சேத் , ந ; ஜ்ஞாபகத்வாத்³வசநஸ்ய । வசநம் நாம யதா²பூ⁴தஸ்யார்த²ஸ்ய ஜ்ஞாபகம் , நாவித்³யமாநஸ்ய கர்த்ரு । ந ஹி வசநஶதேநாபி நித்யமாரப்⁴யதே, ஆரப்³த⁴ம் வா அவிநாஶி ப⁴வேத் । ஏதேந வித்³யாகர்மணோ: ஸம்ஹதயோர்மோக்ஷாரம்ப⁴கத்வம் ப்ரத்யுக்தம் ॥

வித்³யாகர்மணீ மோக்ஷப்ரதிப³ந்த⁴ஹேதுநிவர்தகே இதி சேத் , ந ; கர்மண: ப²லாந்தரத³ர்ஶநாத் । உத்பத்திவிகாரஸம்ஸ்காராப்தயோ ஹி ப²லம் கர்மணோ த்³ருஶ்யந்தே । உத்பத்த்யாதி³ப²லவிபரீதஶ்ச மோக்ஷ: । க³திஶ்ருதேராப்ய இதி சேத் - ‘ஸூர்யத்³வாரேண’ ‘தயோர்த்⁴வமாயந்’ (க. உ. 2 । 3 । 16) இத்யேவமாதி³க³திஶ்ருதிப்⁴ய: ப்ராப்யோ மோக்ஷ இதி சேத் , ந ; ஸர்வக³தத்வாத் க³ந்த்ருப்⁴யஶ்சாநந்யத்வாத் । ஆகாஶாதி³காரணத்வாத்ஸர்வக³தம் ப்³ரஹ்ம, ப்³ரஹ்மாவ்யதிரிக்தாஶ்ச ஸர்வே விஜ்ஞாநாத்மாந: ; அதோ நாப்யோ மோக்ஷ: । க³ந்துரந்யத்³விபி⁴ந்நதே³ஶம் ச ப⁴வதி க³ந்தவ்யம் । ந ஹி, யேநைவாவ்யதிரிக்தம் யத் , தத்தேநைவ க³ம்யதே । தத³நந்யத்வஸித்³தி⁴ஶ்ச ‘தத்ஸ்ருஷ்ட்வா ததே³வாநுப்ராவிஶத்’ (தை. உ. 2 । 6 । 1) ‘க்ஷேத்ரஜ்ஞம் சாபி மாம் வித்³தி⁴ ஸர்வக்ஷேத்ரேஷு’ (ப⁴. கீ³. 13 । 2) இத்யேவமாதி³ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிஶதேப்⁴ய: । க³த்யைஶ்வர்யாதி³ஶ்ருதிவிரோத⁴ இதி சேத் - அதா²பி ஸ்யாத் யத்³யப்ராப்யோ மோக்ஷ:, ததா³ க³திஶ்ருதீநாம் ‘ஸ ஏகதா⁴’ (சா². உ. 7 । 26 । 2) ‘ஸ யதி³ பித்ருலோககாம: ப⁴வதி’ (சா². உ. 8 । 2 । 1) ‘ஸ்த்ரீபி⁴ர்வா யாநைர்வா’ (சா². உ. 8 । 12 । 3) இத்யாதி³ஶ்ருதீநாம் ச கோப: ஸ்யாத் இதி சேத் , ந ; கார்யப்³ரஹ்மவிஷயத்வாத்தாஸாம் । கார்யே ஹி ப்³ரஹ்மணி ஸ்த்ர்யாத³ய: ஸ்யு:, ந காரணே ; ‘ஏகமேவாத்³விதீயம்’ (சா². உ. 6 । 2 । 1) ‘யத்ர நாந்யத்பஶ்யதி’ (சா². உ. 7 । 24 । 1) ‘தத்கேந கம் பஶ்யேத்’ (ப்³ரு. உ. 2 । 4 । 14)(ப்³ரு. உ. 4 । 5 । 15) இத்யாதி³ஶ்ருதிப்⁴ய: । விரோதா⁴ச்ச வித்³யாகர்மணோ: ஸமுச்சயாநுபபத்தி: । ப்ரலீநகர்த்ராதி³காரகவிஶேஷதத்த்வவிஷயா ஹி வித்³யா தத்³விபரீதகாரகஸாத்⁴யேந கர்மணா விருத்⁴யதே । ந ஹ்யேகம் வஸ்து பரமார்த²த: கர்த்ராதி³விஶேஷவத் தச்சூ²ந்யம் சேதி உப⁴யதா² த்³ரஷ்டும் ஶக்யதே । அவஶ்யம் ஹ்யந்தரந்மித்²யா ஸ்யாத் । அந்யதரஸ்ய ச மித்²யாத்வப்ரஸங்கே³ யுக்தம் யத்ஸ்வாபா⁴விகாஜ்ஞாநவிஷயஸ்ய த்³வைதஸ்ய மித்²யாத்வம் ; ‘யத்ர ஹி த்³வைதமிவ ப⁴வதி’ (ப்³ரு. உ. 2 । 4 । 14) ‘ம்ருத்யோ: ஸ ம்ருத்யுமாப்நோதி’ (க. உ. 2 । 1 । 10)(ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 19) ‘அத² யத்ராந்யத்பஶ்யதி தத³ல்பம்’ (சா². உ. 7 । 24 । 1) ‘அந்யோ(அ)ஸாவந்யோ(அ)ஹமஸ்மி’ (ப்³ரு. உ. 1 । 4 । 10) ‘உத³ரமந்தரம் குருதே’ ‘அத² தஸ்ய ப⁴யம் ப⁴வதி’ (தை. உ. 2 । 7 । 1) இத்யாதி³ஶ்ருதிஶதேப்⁴ய: । ஸத்யத்வம் ச ஏகத்வஸ்ய ‘ஏகதை⁴வாநுத்³ரஷ்டவ்யம்’ (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 20) ‘ஏகமேவாத்³விதீயம்’ (சா². உ. 6 । 2 । 1) ‘ப்³ரஹ்மைவேத³ம் ஸர்வம்’ ‘ஆத்மைவேத³ம் ஸர்வம்’ (சா². உ. 7 । 25 । 2) இத்யாதி³ஶ்ருதிப்⁴ய: । ந ச ஸம்ப்ரதா³நாதி³காரகபே⁴தா³த³ர்ஶநே கர்மோபபத்³யதே । அந்யத்வத³ர்ஶநாபவாதா³ஶ்ச வித்³யாவிஷயே ஸஹஸ்ரஶ: ஶ்ரூயந்தே । அதோ விரோதோ⁴ வித்³யாகர்மணோ: । அதஶ்ச ஸமுச்சயாநுபபத்தி: ॥

தத்ர யது³க்தம் ஸம்ஹதாப்⁴யாம் வித்³யாகர்மப்⁴யாம் மோக்ஷ இத்யேதத³நுபபந்நமிதி, தத³யுக்தம் , தத்³விஹிதத்வாத்கர்மணாம் ஶ்ருதிவிரோத⁴ இதி சேத் - யத்³யுபம்ருத்³ய கர்த்ராதி³காரகவிஶேஷமாத்மைகத்வவிஜ்ஞாநம் விதீ⁴யதே ஸர்பாதி³ப்⁴ராந்திஜ்ஞாநோபமர்த³கரஜ்ஜ்வாதி³விஷயவிஜ்ஞாநவத் , ப்ராப்த: கர்மவிதி⁴ஶ்ருதீநாம் நிர்விஷயத்வாத்³விரோத⁴: । விஹிதாநி ச கர்மாணி । ஸ ச விரோதோ⁴ ந யுக்த:, ப்ரமாணத்வாச்ச்²ருதீநாமிதி சேத் , ந ; புருஷார்தோ²பதே³ஶபரத்வாச்ச்²ருதீநாம் । வித்³யோபதே³ஶபரா தாவச்ச்²ருதி: ஸம்ஸாராத்புருஷோ மோக்ஷயிதவ்ய இதி ஸம்ஸாரஹேதோரவித்³யாயா: வித்³யயா நிவ்ருத்தி: கர்தவ்யேதி வித்³யாப்ரகாஶகத்வேந ப்ரவ்ருத்தேதி ந விரோத⁴: । ஏவமபி கர்த்ராதி³காரகஸத்³பா⁴வப்ரதிபாத³நபரம் ஶாஸ்த்ரம் விருத்⁴யத ஏவேதி சேத் , ந ; யதா²ப்ராப்தமேவ காரகாஸ்தித்வமுபாதா³ய உபாத்தது³ரிதக்ஷயார்த²ம் கர்மாணி வித³த⁴ச்சா²ஸ்த்ரம் முமுக்ஷூணாம் ப²லார்தி²நாம் ச ப²லஸாத⁴நம் ந காரகாஸ்தித்வே வ்யாப்ரியதே । உபசிதது³ரிதப்ரதிப³ந்த⁴ஸ்ய ஹி வித்³யோத்பத்திர்நாவகல்பதே । தத்க்ஷயே ச வித்³யோத்பத்தி: ஸ்யாத் , ததஶ்சாவித்³யாநிவ்ருத்தி:, தத ஆத்யந்திக: ஸம்ஸாரோபரம: । அபி ச, அநாத்மத³ர்ஶிநோ ஹ்யநாத்மவிஷய: காம: ; காமயமாநஶ்ச கரோதி கர்மாணி ; ததஸ்தத்ப²லோபபோ⁴கா³ய ஶரீராத்³யுபாதா³நலக்ஷண: ஸம்ஸார: । தத்³வ்யதிரேகேணாத்மைகத்வத³ர்ஶிநோ விஷயாபா⁴வாத்காமாநுபபத்தி:, ஆத்மநி சாநந்யத்வாத்காமாநுபபத்தௌ ஸ்வாத்மந்யவஸ்தா²நம் மோக்ஷ இத்யதோ(அ)பி வித்³யாகர்மணோர்விரோத⁴: । விரோதா⁴தே³வ ச வித்³யா மோக்ஷம் ப்ரதி ந கர்மாண்யபேக்ஷதே । ஸ்வாத்மலாபே⁴ து பூர்வோபசிதது³ரிதப்ரதிப³ந்தா⁴பநயநத்³வாரேண வித்³யாஹேதுத்வம் ப்ரதிபத்³யந்தே கர்மாணி நித்யாநீதி । அத ஏவாஸ்மிந்ப்ரகரணே உபந்யஸ்தாநி கர்மாணீத்யவோசாம । ஏவம் ச அவிரோத⁴: கர்மவிதி⁴ஶ்ருதீநாம் । அத: கேவலாயா ஏவ வித்³யாயா: பரம் ஶ்ரேய இதி ஸித்³த⁴ம் ॥

ஏவம் தர்ஹி ஆஶ்ரமாந்தராநுபபத்தி:, கர்மநிமித்தத்வாத்³வித்³யோத்பத்தே: । க்³ருஹஸ்த²ஸ்யைவ விஹிதாநி கர்மாணீத்யைகாஶ்ரம்யமேவ । அதஶ்ச யாவஜ்ஜீவாதி³ஶ்ருதய: அநுகூலதரா: ஸ்யு: । ந ; கர்மாநேகத்வாத் । ந ஹ்யக்³நிஹோத்ராதீ³ந்யேவ கர்மாணி, ப்³ரஹ்மசர்யம் தப: ஸத்யவசநம் ஶம: த³ம: அஹிம்ஸா இத்யேவமாதீ³ந்யபி கர்மாணி இதராஶ்ரமப்ரஸித்³தா⁴நி வித்³யோத்பத்தௌ ஸாத⁴கதமாந்யஸங்கீர்ணா வித்³யந்தே த்⁴யாநதா⁴ரணாதி³லக்ஷணாநி ச । வக்ஷ்யதி ச - ‘தபஸா ப்³ரஹ்ம விஜிஜ்ஞாஸஸ்வ’ (தை. உ. 3 । 2 । 1) இதி । ஜந்மாந்தரக்ருதகர்மப்⁴யஶ்ச ப்ராக³பி கா³ர்ஹஸ்த்²யாத்³வித்³யோத்பத்திஸம்ப⁴வாத் , கர்மார்த²த்வாச்ச கா³ர்ஹஸ்த்²யப்ரதிபத்தே:, கர்மஸாத்⁴யாயாம் ச வித்³யாயாம் ஸத்யாம் கா³ர்ஹஸ்த்²யப்ரதிபத்திரநர்தி²கைவ । லோகார்த²த்வாச்ச புத்ராதீ³நாம் । புத்ராதி³ஸாத்⁴யேப்⁴யஶ்ச அயம் லோக: பித்ருலோகோ தே³வலோக இத்யேதேப்⁴யோ வ்யாவ்ருத்தகாமஸ்ய, நித்யஸித்³தா⁴த்மத³ர்ஶிந:, கர்மணி ப்ரயோஜநமபஶ்யத:, கத²ம் ப்ரவ்ருத்திருபபத்³யதே ? ப்ரதிபந்நகா³ர்ஹஸ்த்²யஸ்யாபி வித்³யோத்பத்தௌ வித்³யாபரிபாகாத்³விரக்தஸ்ய கர்மஸு ப்ரயோஜநமபஶ்யத: கர்மப்⁴யோ நிவ்ருத்திரேவ ஸ்யாத் , ‘ப்ரவ்ரஜிஷ்யந்வா அரே(அ)ஹமஸ்மாத்ஸ்தா²நாத³ஸ்மி’ (ப்³ரு. உ. 4 । 5 । 2) இத்யேவமாதி³ஶ்ருதிலிங்க³த³ர்ஶநாத் । கர்ம ப்ரதி ஶ்ருதேர்யத்நாதி⁴க்யத³ர்ஶநாத³யுக்தமிதி சேத் , - அக்³நிஹோத்ராதி³கர்ம ப்ரதி ஶ்ருதேரதி⁴கோ யத்ந: ; மஹாம்ஶ்ச கர்மண்யாயாஸ:, அநேகஸாத⁴நஸாத்⁴யத்வாத³க்³நிஹோத்ராதீ³நாம் ; தபோப்³ரஹ்மசர்யாதீ³நாம் ச இதராஶ்ரமகர்மணாம் கா³ர்ஹஸ்த்²யே(அ)பி ஸமாநத்வாத³ல்பஸாத⁴நாபேக்ஷத்வாச்சேதரேஷாம் ந யுக்தஸ்துல்யவத்³விகல்ப ஆஶ்ரமிபி⁴ஸ்தஸ்ய இதி சேத் , ந ; ஜந்மாந்தரக்ருதாநுக்³ரஹாத் । யது³க்தம் கர்மணி ஶ்ருதேரதி⁴கோ யத்ந இத்யாதி³, நாஸௌ தோ³ஷ:, யதோ ஜந்மாந்தரக்ருதமப்யக்³நிஹோத்ராதி³லக்ஷணம் கர்ம ப்³ரஹ்மசர்யாதி³லக்ஷணம் சாநுக்³ராஹகம் ப⁴வதி வித்³யோத்பத்திம் ப்ரதி ; யேந ச ஜந்மநைவ விரக்தா த்³ருஶ்யந்தே கேசித் ; கேசித்து கர்மஸு ப்ரவ்ருத்தா அவிரக்தா வித்³யாவித்³வேஷிண: । தஸ்மாஜ்ஜந்மாந்தரக்ருதஸம்ஸ்காரேப்⁴யோ விரக்தாநாமாஶ்ரமாந்தரப்ரதிபத்திரேவேஷ்யதே । கர்மப²லபா³ஹுல்யாச்ச । புத்ரஸ்வர்க³ப்³ரஹ்மவர்சஸாதி³லக்ஷணஸ்ய கர்மப²லஸ்யாஸங்க்²யேயத்வாத் தத்ப்ரதி ச புருஷாணாம் காமபா³ஹுல்யாத்தத³ர்த²: ஶ்ருதேரதி⁴கோ யத்ந: கர்மஸூபபத்³யதே, ஆஶிஷாம் பா³ஹுல்யத³ர்ஶநாத் - இத³ம் மே ஸ்யாதி³த³ம் மே ஸ்யாதி³தி । உபாயத்வாச்ச । உபாயபூ⁴தாநி ஹி கர்மாணி வித்³யாம் ப்ரதி இத்யவோசாம । உபாயே ச அதி⁴கோ யத்ந: கர்தவ்ய:, ந உபேயே । கர்மநிமித்தத்வாத்³வித்³யாயா யத்நாந்தராநர்த²க்யமிதி சேத் - கர்மப்⁴ய ஏவ பூர்வோபசிதது³ரிதப்ரதிப³ந்த⁴க்ஷயாத்³வித்³யோத்பத்³யதே சேத் , கர்மப்⁴ய: ப்ருத²கு³பநிஷச்ச்²ரவணாதி³யத்நோ(அ)நர்த²க இதி சேத் , ந ; நியமாபா⁴வாத் । ந ஹி, ‘ப்ரதிப³ந்த⁴க்ஷயாதே³வ வித்³யோத்பத்³யதே, ந த்வீஶ்வரப்ரஸாத³தபோத்⁴யாநாத்³யநுஷ்டா²நாத்’ இதி நியமோ(அ)ஸ்தி ; அஹிம்ஸாப்³ரஹ்மசர்யாதீ³நாம் ச வித்³யாம் ப்ரத்யுபகாரகத்வாத் , ஸாக்ஷாதே³வ ச காரணத்வாச்ச்²ரவணமநநநிதி³த்⁴யாஸநாதீ³நாம் । அத: ஸித்³தா⁴ந்யாஶ்ரமாந்தராணி । ஸர்வேஷாம் சாதி⁴காரோ வித்³யாயாம் , பரம் ச ஶ்ரேய: கேவலாயா வித்³யாயா ஏவேதி ஸித்³த⁴ம் ॥

ஶம் நோ மித்ர இத்யாதி³ । வ்யாக்²யாதமேதத்பூர்வம் ॥