ప్రతర్దనో హ వై దైవోదాసిరిన్ద్రస్య ప్రియం ధామోపజగామ యుద్ధేన
పౌరుషేణ చ తం హేన్ద్ర ఉవాచ ప్రతర్దన వరం తే దదానీతి స
హోవాచ ప్రతర్దనస్త్వమేవ వృణీశ్వ యం త్వం మనుష్యాయ
హితతమం
మన్యస ఇతి తం హేన్ద్ర ఉవాచ న వై వరం పరస్మై వృణీతే
త్వమేవ
వృణీశ్వేత్యవరో వైతర్హి కిల మ ఇతి హోవాచ ప్రతర్దనోఽథో
ఖల్విన్ద్రః
సత్యాదేవ నేయాయ సత్యం హీన్ద్రః స హోవాచ మామేవ
విజానీహ్యేతదేవాహం
మనుష్యాయ హితతమం మన్యే యన్మాం విజానీయాం త్రిశీర్షాణం
త్వాష్ట్రమహనమవాఙ్ముఖాన్యతీన్సాలావృకేభ్యః ప్రాయచ్ఛం
బహ్వీః
సన్ధా అతిక్రమ్య దివి ప్రహ్లాదీనతృణమహమన్తరిక్షే
పౌలోమాన్పృథివ్యాం కాలకాశ్యాంస్తస్య మే తత్ర న లోమ చ
నామీయతే
స యో మాం విజానీయాన్నాస్య కేన చ కర్మణా లోకో మీయతే న
మాతృవధేన
న పితృవధేన న స్తేయేన న భ్రూణహత్యయా నాస్య పాపం చ న
చకృషో ముఖాన్నీలం వేత్తీతి ॥ ౧ ॥

స హోవాచ ప్రాణోఽస్మి ప్రజ్ఞాత్మా తం
మామాయురమృతమిత్యుపాస్వాయుః
ప్రాణః ప్రాణో వా ఆయుః ప్రాణ ఉవాచామృతం
యావద్ధ్యస్మిన్ఛరీరే
ప్రాణో వసతి తావదాయుః ప్రాణేన
హ్యేవాముష్మింల్లోకేఽమృతత్వమాప్నోతి
ప్రజ్ఞయా సత్యసఙ్కల్పం స యో మ ఆయురమృతమిత్యుపాస్తే
సర్వమాయురస్మింల్లోక ఎవాప్నోత్యమృతత్వమక్షితిం స్వర్గే లోకే
తద్ధైక
ఆహురేకభూయం వై ప్రాణా గచ్ఛన్తీతి న హి కశ్చన
శక్నుయాత్సకృద్వాచా నామ ప్రజ్ఞాపయితుం చక్షుషా రూపం
శ్రోత్రేణ శబ్దం మనసా ధ్యానమిత్యేకభూయం వై ప్రాణా భూత్వా
ఎకైకం సర్వాణ్యేవైతాని ప్రజ్ఞాపయన్తి వాచం వదతీం సర్వే
ప్రాణా
అనువదన్తి చక్షుః పశ్యత్సర్వే ప్రాణా అనుపశ్యన్తి శ్రోత్రం
శృణ్వత్సర్వే ప్రాణా అనుశృణ్వన్తి మనో ధ్యాయత్సర్వే ప్రాణా
అనుధ్యాయన్తి ప్రాణం ప్రాణన్తం సర్వే ప్రాణా
అనుప్రాణన్తీత్యేవముహైవైతదితి హేన్ద్ర ఉవాచాస్తీత్యేవ ప్రాణానాం
నిఃశ్రేయసాదానమితి ॥ ౨ ॥

జీవతి వాగపేతో మూకాన్విపశ్యామో జీవతి
చక్షురపేతోఽన్ధాన్విపశ్యామో
జీవతి శ్రోత్రాపేతో బధిరాన్విపశ్యామో జీవతో బాహుచ్ఛిన్నో
జీవత్యూరుచ్ఛిన్న ఇత్యేవం హి పశ్యామ ఇత్యథ ఖలు ప్రాణ ఎవ
ప్రజ్ఞాత్మేదం శరీరం పరిగృహ్యోత్యాపయతి
తస్మాదేతమేవోక్థముపాసీత
యో వై ప్రాణః సా ప్రజ్ఞా యా వా ప్రజ్ఞా స ప్రాణః సహ
హ్యేతావస్మిఞ్ఛరీరే వసతః సహోత్క్రామతస్తస్యైషైవ
దృష్టిరేతద్విజ్ఞానం యత్రైతత్పురుషః సుప్తః స్వప్నం న
కఞ్చన
పశ్యత్యథాస్మిన్ప్రాణ ఎవైకధా భవతి తదైనం
వాక్సర్వైర్నామభిః
సహాప్యేతి చక్షుః సర్వై రూపైః సహాప్యేతి శ్రోత్రం సర్వైః
శబ్దైః
సహాప్యేతి మనః సర్వైర్ధ్యాతైః సహాప్యేతి స యదా ప్రతిబుధ్యతే
యథాగ్నేర్జ్వలతో విస్ఫులిఙ్గా
విప్రతిష్ఠేరన్నేవమేవైతస్మాదాత్మనః
ప్రాణా యథాయతనం విప్రతిష్ఠన్తే ప్రాణేభ్యో దేవా దేవేభ్యో
లోకాస్తస్యైషైవ సిద్ధిరేతద్విజ్ఞానం యత్రైతత్పురుష ఆర్తో
మరిష్యన్నాబల్య న్యేత్య మోహం నైతి తదాహురుదక్రమీచ్చిత్తం న
శృణోతి న పశ్యతి వాచా వదత్యథాస్మిన్ప్రాణ ఎవైకధా భవతి
తదైనం వావ సర్వైర్నామభిః సహాప్యేతి చక్షుః సర్వై రూపైః
సహాప్యేతి శ్రోత్రం సర్వైః శబ్దైః సహాప్యేతి మనః
సర్వైర్ధ్యాతైః
సహాప్యేతి స యదా ప్రతిబుధ్యతే యథాగ్నేర్జ్వలతో విస్ఫులిఙ్గా
విప్రతిష్ఠేరన్నేవమేవైతస్మాదాత్మనః ప్రాణా యథాయతనం
విప్రతిష్ఠన్తే ప్రాణేభ్యో దేవా దేవేభ్యో లోకాః ॥ ౩ ॥

స యదాస్మాచ్ఛరీరాదుత్క్రామతి వాగస్మాత్సర్వాణి
నామాన్యభివిసృజతే వాచా సర్వాణి నామాన్యాప్నోతి
ప్రాణోఽస్మాత్సర్వాన్గన్ధానభివిసృజతే ప్రాణేన
సర్వాన్గన్ధానాప్నోతి చక్షురస్మాత్సర్వాణి రూపాణ్యభివిసృజతే
చక్షుషా సర్వాణి రూపాణ్యాప్నోతి
శ్రోత్రమస్మాత్సర్వాఞ్ఛబ్దానభివిసృజతే శ్రోత్రేణ
సర్వాఞ్ఛబ్దానాప్నోతి మనోఽస్మాత్సర్వాణి ధ్యాతాన్యభివిసృజతే
మనసా సర్వాణి ధ్యాతాన్యాప్నోతి సైషా ప్రాణే సర్వాప్తిర్యో వై
ప్రాణః సా ప్రజ్ఞా యా వా ప్రజ్ఞా స ప్రాణః స హ
హ్యేతావస్మిఞ్ఛరీరే వసతః సహత్క్రామతోఽథ ఖలు యథా
ప్రజ్ఞాయాం సర్వాణి భూతాన్యేకీ భవన్తి తద్వ్యాఖ్యాస్యామః ॥ ౪ ॥

వాగేవాస్మా ఎకమఙ్గముదూఢం తస్యై నామ పరస్తాత్ప్రతివిహితా
భూతమాత్రా ఘ్రాణమేవాస్యా ఎకమఙ్గముదూఢం తస్య గన్ధః
పరస్తాత్ప్రతివిహితా భూతమాత్రా చక్షురేవాస్యా
ఎకమఙ్గముదూఢం
తస్య రూపం పరస్తాత్ప్రతివిహితా భూతమాత్రా శ్రోత్రమేవాస్యా
ఎకమఙ్గముదూఢం తస్య శబ్దః పరస్తాత్ప్రతివిహితా భూతమాత్రా
జిహ్వైవాస్యా ఎకమఙ్గముదూఢం తస్యాన్నరసః పరస్తాత్ప్రతివిహితా
భూతమాత్రా హస్తావేవాస్యా ఎకమఙ్గముదూఢం తయోః కర్మ
పరస్తాత్ప్రతివిహితా భూతమాత్రా శరీరమేవాస్యా
ఎకమఙ్గముదూఢం
తస్య సుఖదుఃఖే పరస్తాత్ప్రతివిహితా భూతమాత్రా ఉపస్థ ఎవాస్యా
ఎకమఙ్గముదూఢం తస్యానన్దో రతిః ప్రజాతిః పరస్తాత్ప్రతివిహితా
భూతమాత్రా పాదావేవాస్యా ఎకమఙ్గముదూఢం తయోరిత్యా
పరస్తాత్ప్రతివిహితా భూతమాత్రా ప్రజ్ఞైవాస్యా
ఎకమఙ్గముదూఢం
తస్యై ధియో విజ్ఞాతవ్యం కామాః పరస్తాత్ప్రతివిహితా
భూతమాత్రా ॥ ౫ ॥

ప్రజ్ఞయా వాచం సమారుహ్య వాచా సర్వాణి సామాన్యాప్నోతి
ప్రజ్ఞయా ప్రాణం సమారుహ్య ప్రాణేన సర్వాన్గన్ధానాప్నోతి
ప్రజ్ఞయా చక్షుః సమారుహ్య సర్వాణి రూపాణ్యాప్నోతి ప్రజ్ఞయా
శ్రోత్రం సమారుహ్య శ్రోత్రేణ సర్వాఞ్ఛబ్దానాప్నోతి ప్రజ్ఞయా
జిహ్వాం సమారుహ్య జిహ్వాయా సర్వానన్నరసానాప్నోతి ప్రజ్ఞయా
హస్తౌ సమారుహ్య హస్తాభ్యాం సర్వాణి కర్మాణ్యాప్నోతి ప్రజ్ఞయా
శరీరం సమారుహ్య శరీరేణ సుఖదుఃఖే ఆప్నోతి ప్రజ్ఞయోపస్థం
సమారుహ్యోపస్థేనానన్దం రతిం ప్రజాతిమాప్నోతి ప్రజ్ఞయా పాదౌ
సమారుహ్య పాదాభ్యాం సర్వా ఇత్యా ఆప్నోతి ప్రజ్ఞయైవ ధియం
సమారుహ్య ప్రజ్ఞయైవ ధియో విజ్ఞాతవ్యం కామానాప్నోతి ॥ ౬ ॥

న హి ప్రజ్ఞాపేతా వాఙ్నామ కిఞ్చన ప్రజ్ఞపయేదన్యత్ర మే
మనోఽభూదిత్యాహ నాహమేతన్నామ ప్రాజ్ఞాసిషమితి న హి
ప్రజ్ఞాపేతః ప్రాణో గన్ధం కఞ్చన ప్రజ్ఞపయేదన్యత్ర మే
మనోఽభూదిత్యాహ నాహమేతం గన్ధం ప్రాజ్ఞాసిషమితి నహి
ప్రజ్ఞాపేతం చక్షూ రూపం కిఞ్చన ప్రజ్ఞపయేదన్యత్ర మే
మనోఽభూదిత్యాహ నాహమేతద్రూపం ప్రాజ్ఞాసిషమితి నహి
ప్రజ్ఞాపేతం శ్రోత్రం శబ్దం కఞ్చన ప్రజ్ఞపయేదన్యత్ర మే
మనోఽభూదిత్యాహ నాహమేతం శబ్దం ప్రాజ్ఞాసిషమితి నహి
ప్రజ్ఞాపేతా జిహ్వాన్నరసం కఞ్చన ప్రజ్ఞపయేదన్యత్ర మే
మనోఽభూదిత్యాహ నాహమేతమన్నరసం ప్రాజ్ఞాసిషమితి నహి
ప్రజ్ఞాపేతౌ హతౌ కర్మ కిఞ్చన ప్రజ్ఞపేతామన్యత్ర మే
మనోఽభూదిత్యాహ నాహమేతత్కర్మ ప్రాజ్ఞాసిషమితి నహి
ప్రజ్ఞాపేతం శరీరం సుఖదుఃఖం కిఞ్చన ప్రజ్ఞపయేదన్యత్ర
మే మనోఽభూదిత్యాహ నాహమేతత్సుఖదుఃఖం ప్రాజ్ఞాసిషమితి
నహి ప్రజ్ఞాపేత ఉపస్థ ఆనన్దం రతిం ప్రజాతిం కఞ్చన
ప్రజ్ఞపయేదన్యత్ర మే మనోఽభూదిత్యాహ నాహమేతమానన్దం రతిం
ప్రజాతిం ప్రాజ్ఞాసిషమితి నహి ప్రజ్ఞాపేతౌ పాదావిత్యాం
కాఞ్చన ప్రజ్ఞపయేతామన్యత్ర మే మనోఽభూదిత్యాహ
నాహమేతామిత్యాం
ప్రాజ్ఞసిషమితి నహి ప్రజ్ఞాపేతా ధీః కాచన సిద్ధ్యేన్న
ప్రజ్ఞాతవ్యం ప్రజ్ఞాయేత్ ॥ ౭ ॥

న వాచం విజిజ్ఞాసీత వక్తారం విద్యాన్న గన్ధం
విజిజ్ఞాసీత
ఘ్రాతారం విద్యాన్న రూపం విజిజ్ఞాసీత రూపవిదం విద్యాన్న
శబ్దం విజిజ్ఞాసీత శ్రోతారం విద్యాన్నాన్నరసం
విజిజ్ఞాసీతాన్నరసవిజ్ఞాతారం విద్యాన్న కర్మ విజిజ్ఞాసీత
కర్తారం విద్యాన్న సుఖదుఃఖే విజిజ్ఞాసీత
సుఖదుఃఖయోర్విజ్ఞాతారం
విద్యాన్నానన్దం రతిం ప్రజాతిం విజిజ్ఞాసీతానన్దస్య రతేః
ప్రజాతేర్విజ్ఞాతారం విద్యాన్నేత్యాం విజిజ్ఞాసీతైతారం
విద్యాన్న
మనో విజిజ్ఞాసీత మన్తారం విద్యాత్తా వా ఎతా దశైవ
భూతమాత్రా
అధిప్రజ్ఞం దశ ప్రజ్ఞామాత్రా అధిభూతం యద్ధి
భూతమాత్రా న
స్యుర్న ప్రజ్ఞామాత్రాః స్యుర్యద్వా ప్రజ్ఞామాత్రా న స్యుర్న
భూతమాత్రాః
స్యుః ॥ ౮ ॥

న హ్యన్యతరతో రూపం కిఞ్చన సిద్ధ్యేన్నో ఎతన్నానా తద్యథా
రథస్యారేషు నేమిరర్పితా నాభావరా అర్పితా ఎవమేవైతా
భూతమాత్రాః
ప్రజ్ఞామాత్రా స్వర్పితాః ప్రజ్ఞామాత్రాః ప్రాణే అర్పితా ఎష
ప్రాణ ఎవ
ప్రజ్ఞాత్మానన్దోఽజరోఽమృతో న సాధునా కర్మణా భూయాన్నో
ఎవాసాధునా
కర్మణా కనీయానేష హ్యేవైనం సాధుకర్మ కారయతి తం
యమన్వానునేషత్యేష ఎవైనమసాధు కర్మ కారయతి తం యమేభ్యో
లోకేభ్యో
నునుత్సత ఎష లోకపాల ఎష లోకాధిపతిరేష సర్వేశ్వరః స
మ ఆత్మేతి
విద్యాత్స మ ఆత్మేతి విద్యాత్ ॥ ౯ ॥