श्रीमच्छङ्करभगवत्पूज्यपादविरचितम्

बृहदारण्यकोपनिषद्भाष्यम्

आनन्दज्ञानविरचिता

आनन्दगिरिटीका (बृहदारण्यक)

change script to

ஓம் க²ம் ப்³ரஹ்ம । க²ம் புராணம் வாயுரம் க²மிதி ஹ ஸ்மாஹ கௌரவ்யாயணீபுத்ரோ வேதோ³(அ)யம் ப்³ராஹ்மணா விது³ர்வேதை³நேந யத்³வேதி³தவ்யம் ॥ 1 ॥
பூர்ணமத³ இத்யாதி³ கி²லகாண்ட³மாரப்⁴யதே । அத்⁴யாயசதுஷ்டயேந யதே³வ ஸாக்ஷாத³பரோக்ஷாத்³ப்³ரஹ்ம, ய ஆத்மா ஸர்வாந்தர: நிருபாதி⁴க: அஶநாயாத்³யதீத: நேதி நேதீதி வ்யபதே³ஶ்ய: நிர்தா⁴ரித:, யத்³விஜ்ஞாநம் கேவலமம்ருதத்வஸாத⁴நம் — அது⁴நா தஸ்யைவ ஆத்மந: ஸோபாதி⁴கஸ்ய ஶப்³தா³ர்தா²தி³வ்யவஹாரவிஷயாபந்நஸ்ய புரஸ்தாத³நுக்தாநி உபாஸநாநி கர்மபி⁴ரவிருத்³தா⁴நி ப்ரக்ருஷ்டாப்⁴யுத³யஸாத⁴நாநி க்ரமமுக்திபா⁴ஞ்ஜி ச ; தாநி வக்தவ்யாநீதி பர: ஸந்த³ர்ப⁴: ; ஸர்வோபாஸநஶேஷத்வேந ஓங்காரோ த³மம் தா³நம் த³யாம் இத்யேதாநி ச விதி⁴த்ஸிதாநி । பூர்ணமத³: — பூர்ணம் ந குதஶ்சித் வ்யாவ்ருத்தம் வ்யாபீத்யேதத் ; நிஷ்டா² ச கர்தரி த்³ரஷ்டவ்யா ; அத³ இதி பரோக்ஷாபி⁴தா⁴யி ஸர்வநாம, தத் பரம் ப்³ரஹ்மேத்யர்த²: ; தத் ஸம்பூர்ணம் ஆகாஶவத்³வ்யாபி நிரந்தரம் நிருபாதி⁴கம் ச ; ததே³வ இத³ம் ஸோபாதி⁴கம் நாமரூபஸ்த²ம் வ்யவஹாராபந்நம் பூர்ணம் ஸ்வேந ரூபேண பரமாத்மநா வ்யாப்யேவ, ந உபாதி⁴பரிச்சி²ந்நேந விஶேஷாத்மநா ; ததி³த³ம் விஶேஷாபந்நம் கார்யாத்மகம் ப்³ரஹ்ம பூர்ணாத்காரணாத்மந: உத³ச்யதே உத்³ரிச்யதே, உத்³க³ச்ச²தீத்யேதத் । யத்³யபி கார்யாத்மநா உத்³ரிச்யதே ததா²பி யத்ஸ்வரூபம் பூர்ணத்வம் பரமாத்மபா⁴வம் தந்ந ஜஹாதி, பூர்ணமேவ உத்³ரிச்யதே । பூர்ணஸ்ய கார்யாத்மநோ ப்³ரஹ்மண:, பூர்ணம் பூர்ணத்வம் , ஆதா³ய க்³ருஹீத்வா ஆத்மஸ்வரூபைகரஸத்வமாபத்³ய வித்³யயா, அவித்³யாக்ருதம் பூ⁴தமாத்ரோபாதி⁴ஸம்ஸர்க³ஜம் அந்யத்வாவபா⁴ஸம் திரஸ்க்ருத்ய, பூர்ணமேவ அநந்தரமபா³ஹ்யம் ப்ரஜ்ஞாநக⁴நைகரஸஸ்வபா⁴வம் கேவலம் ப்³ரஹ்ம அவஶிஷ்யதே । யது³க்தம் — ‘ப்³ரஹ்ம வா இத³மக்³ர ஆஸீத் ததா³த்மாநமேவாவேத் தஸ்மாத்தத்ஸர்வமப⁴வத்’ (ப்³ரு. உ. 1 । 4 । 10) இதி — ஏஷ: அஸ்ய மந்த்ரஸ்யார்த²: ; தத்ர ‘ப்³ரஹ்ம’ இத்யஸ்யார்த²: ‘பூர்ணமத³:’ இதி ; இத³ம் பூர்ணம் இதி ‘ப்³ரஹ்ம வா இத³மக்³ர ஆஸீத்’ இத்யஸ்யார்த²: ; ததா² ச ஶ்ருத்யந்தரம் — ‘யதே³வேஹ தத³முத்ர யத³முத்ர தத³ந்விஹ’ (க. உ. 2 । 1 । 10) இதி ; அத: அத³:ஶப்³த³வாச்யம் பூர்ணம் ப்³ரஹ்ம, ததே³வ இத³ம் பூர்ணம் கார்யஸ்த²ம் நாமரூபோபாதி⁴ஸம்யுக்தம் அவித்³யயா உத்³ரிக்தம் தஸ்மாதே³வ பரமார்த²ஸ்வரூபாத் அந்யதி³வ ப்ரத்யவபா⁴ஸமாநம் — தத் , யத் ஆத்மாநமேவ பரம் பூர்ணம் ப்³ரஹ்ம விதி³த்வா — அஹம் அத³: பூர்ணம் ப்³ரஹ்மாஸ்மி இத்யேவம் , பூர்ணமாதா³ய, திரஸ்க்ருத்ய அபூர்ணஸ்வரூபதாம் அவித்³யாக்ருதாம் நாமரூபோபாதி⁴ஸம்பர்கஜாம் ஏதயா ப்³ரஹ்மவித்³யயா பூர்ணமேவ கேவலம் அவஶிஷ்யதே ; ததா² சோக்தம் ‘தஸ்மாத்தத்ஸர்வமப⁴வத்’ இதி । ய: ஸர்வோபநிஷத³ர்தோ² ப்³ரஹ்ம, ஸ ஏஷ: அநேந மந்த்ரேண அநூத்³யதே, உத்தரஸம்ப³ந்தா⁴ர்த²ம் । ப்³ரஹ்மவித்³யாஸாத⁴நத்வேந ஹி வக்ஷ்யமாணாநி ஸாத⁴நாநி ஓங்காரத³மதா³நத³யாக்²யாநி விதி⁴த்ஸிதாநி, கி²லப்ரகரணஸம்ப³ந்தா⁴த் ஸர்வோபாஸநாங்க³பூ⁴தாநி ச ॥
அத்ரைகே வர்ணயந்தி — பூர்ணாத் காரணாத் பூர்ணம் கார்யம் உத்³ரிச்யதே ; உத்³ரிக்தம் கார்யம் வர்தமாநகாலே(அ)பி பூர்ணமேவ பரமார்த²வஸ்துபூ⁴தம் த்³வைதரூபேண ; புந: ப்ரலயகாலே பூர்ணஸ்ய கார்யஸ்ய பூர்ணதாம் ஆதா³ய ஆத்மநி தி⁴த்வா பூர்ணமேவ அவஶிஷ்யதே காரணரூபம் ; ஏவம் உத்பத்திஸ்தி²திப்ரலயேஷு த்ரிஷ்வபி காலேஷு கார்யகாரணயோ: பூர்ணதைவ ; ஸா ச ஏகைவ பூர்ணதா கார்யகாரணயோர்பே⁴தே³ந வ்யபதி³ஶ்யதே ; ஏவம் ச த்³வைதாத்³வைதாத்மகமேகம் ப்³ரஹ்ம । யதா² கில ஸமுத்³ரோ ஜலதரங்க³பே²நபு³த்³பு³தா³த்³யாத்மக ஏவ, யதா² ச ஜலம் ஸத்யம் தது³த்³ப⁴வாஶ்ச தரங்க³பே²நபு³த்³பு³தா³த³ய: ஸமுத்³ராத்மபூ⁴தா ஏவ ஆவிர்பா⁴வதிரோபா⁴வத⁴ர்மாண: பரமார்த²ஸத்யா ஏவ — ஏவம் ஸர்வமித³ம் த்³வைதம் பரமார்த²ஸத்யமேவ ஜலதரங்கா³தி³ஸ்தா²நீயம் , ஸமுத்³ரஜலஸ்தா²நீயம் து பரம் ப்³ரஹ்ம । ஏவம் ச கில த்³வைதஸ்ய ஸத்யத்வே கர்மகாண்ட³ஸ்ய ப்ராமாண்யம் , யதா³ புநர்த்³வைதம் த்³வைதமிவாவித்³யாக்ருதம் ம்ருக³த்ருஷ்ணிகாவத³ந்ருதம் , அத்³வைதமேவ பரமார்த²த:, ததா³ கில கர்மகாண்ட³ம் விஷயாபா⁴வாத் அப்ரமாணம் ப⁴வதி ; ததா² ச விரோத⁴ ஏவ ஸ்யாத் । வேதை³கதே³ஶபூ⁴தா உபநிஷத் ப்ரமாணம் , பரமார்தா²த்³வைதவஸ்துப்ரதிபாத³கத்வாத் ; அப்ரமாணம் கர்மகாண்ட³ம் , அஸத்³த்³வைதவிஷயத்வாத் । தத்³விரோத⁴பரிஜிஹீர்ஷயா ஶ்ருத்யா ஏதது³க்தம் கார்யகாரணயோ: ஸத்யத்வம் ஸமுத்³ரவத் ‘பூர்ணமத³:’ இத்யாதி³நா இதி । தத³ஸத் , விஶிஷ்டவிஷயாபவாத³விகல்பயோரஸம்ப⁴வாத் । ந ஹி இயம் ஸுவிவக்ஷிதா கல்பநா । கஸ்மாத் ? யதா² க்ரியாவிஷயே உத்ஸர்க³ப்ராப்தஸ்ய ஏகதே³ஶே அபவாத³: க்ரியதே, யதா² ‘அஹிம்ஸந்ஸர்வபூ⁴தாந்யந்யத்ர தீர்தே²ப்⁴ய:’ (சா². உ. 8 । 15 । 1) இதி ஹிம்ஸா ஸர்வபூ⁴தவிஷயா உத்ஸர்கே³ண நிவாரிதா தீர்தே² விஶிஷ்டவிஷயே ஜ்யோதிஷ்டோமாதா³வநுஜ்ஞாயதே, ந ச ததா² வஸ்துவிஷயே இஹ அத்³வைதம் ப்³ரஹ்ம உத்ஸர்கே³ண ப்ரதிபாத்³ய புந: ததே³கதே³ஶே அபவதி³தும் ஶக்யதே, ப்³ரஹ்மண: அத்³வைதத்வாதே³வ ஏகதே³ஶாநுபபத்தே: । ததா² விகல்பாநுபபத்தேஶ்ச ; யதா² ‘அதிராத்ரே ஷோட³ஶிநம் க்³ருஹ்ணாதி’ ( ? ) ‘நாதிராத்ரே ஷோட³ஶிநம் க்³ருஹ்ணாதி’ ( ? ) இதி க்³ரஹணாக்³ரஹணயோ: புருஷாதீ⁴நத்வாத் விகல்போ ப⁴வதி ; ந த்விஹ ததா² வஸ்துவிஷயே த்³வைதம் வா ஸ்யாத் அத்³வைதம் வேதி விகல்ப: ஸம்ப⁴வதி, அபுருஷதந்த்ரத்வாதா³த்மவஸ்துந:, விரோதா⁴ச்ச த்³வைதாத்³வைதத்வயோரேகஸ்ய । தஸ்மாத் ந ஸுவிவக்ஷிதா இயம் கல்பநா । ஶ்ருதிந்யாயவிரோதா⁴ச்ச । ஸைந்த⁴வக⁴நவத் ப்ரஜ்ஞாநைகரஸக⁴நம் நிரந்தரம் பூர்வாபரபா³ஹ்யாப்⁴யந்தரபே⁴த³விவர்ஜிதம் ஸபா³ஹ்யாப்⁴யந்தரம் அஜம் நேதி நேதி அஸ்தூ²லமநண்வஹ்ரஸ்வமஜரமப⁴யமம்ருதம் — இத்யேவமாத்³யா: ஶ்ருதய: நிஶ்சிதார்தா²: ஸம்ஶயவிபர்யாஸாஶங்காரஹிதா: ஸர்வா: ஸமுத்³ரே ப்ரக்ஷிப்தா: ஸ்யு:, அகிஞ்சித்கரத்வாத் । ததா² ந்யாயவிரோதோ⁴(அ)பி, ஸாவயவஸ்யாநேகாத்மகஸ்ய க்ரியாவதோ நித்யத்வாநுபபத்தே: ; நித்யத்வம் ச ஆத்மந: ஸ்ம்ருத்யாதி³த³ர்ஶநாத் அநுமீயதே ; தத்³விரோத⁴ஶ்ச ப்ராப்நோதி அநித்யத்வே ; ப⁴வத்கல்பநாநர்த²க்யம் ச ; ஸ்பு²டமேவ ச அஸ்மிந்பக்ஷே கர்மகாண்டா³நர்த²க்யம் , அக்ருதாப்⁴யாக³மக்ருதவிப்ரணாஶப்ரஸங்கா³த் । நநு ப்³ரஹ்மணோ த்³வைதாத்³வைதாத்மகத்வே ஸமுத்³ராதி³த்³ருஷ்டாந்தா வித்³யந்தே ; கத²முச்யதே ப⁴வதா ஏகஸ்ய த்³வைதாத்³வைதத்வம் விருத்³த⁴மிதி ? ந, அந்யவிஷயத்வாத் ; நித்யநிரவயவவஸ்துவிஷயம் ஹி விருத்³த⁴த்வம் அவோசாம த்³வைதாத்³வைதத்வஸ்ய, ந கார்யவிஷயே ஸாவயவே । தஸ்மாத் ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிந்யாயவிரோதா⁴த் அநுபபந்நேயம் கல்பநா । அஸ்யா: கல்பநாயா: வரம் உபநிஷத்பரித்யாக³ ஏவ । அத்⁴யேயத்வாச்ச ந ஶாஸ்த்ரார்தா² இயம் கல்பநா ; ந ஹி ஜநநமரணாத்³யநர்த²ஶதஸஹஸ்ரபே⁴த³ஸமாகுலம் ஸமுத்³ரவநாதி³வத் ஸாவயவம் அநேகரஸம் ப்³ரஹ்ம த்⁴யேயத்வேந விஜ்ஞேயத்வேந வா ஶ்ருத்யா உபதி³ஶ்யதே ; ப்ரஜ்ஞாநக⁴நதாம் ச உபதி³ஶதி ; ‘ஏகதை⁴வாநுத்³ரஷ்டவ்யம்’ (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 20) இதி ச ; அநேகதா⁴த³ர்ஶநாபவாதா³ச்ச ‘ம்ருத்யோ: ஸ ம்ருத்யுமாப்நோதி ய இஹ நாநேவ பஶ்யதி’ (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 19) இதி ; யச்ச ஶ்ருத்யா நிந்தி³தம் , தந்ந கர்தவ்யம் ; யச்ச ந க்ரியதே, ந ஸ ஶாஸ்த்ரார்த²: ; ப்³ரஹ்மணோ(அ)நேகரஸத்வம் அநேகதா⁴த்வம் ச த்³வைதரூபம் நிந்தி³தத்வாத் ந த்³ரஷ்டவ்யம் ; அதோ ந ஶாஸ்த்ரார்த²: ; யத்து ஏகரஸத்வம் ப்³ரஹ்மண: தத் த்³ரஷ்டவ்யத்வாத் ப்ரஶஸ்தம் , ப்ரஶஸ்தத்வாச்ச ஶாஸ்த்ரார்தோ² ப⁴விதுமர்ஹதி । யத்தூக்தம் வேதை³கதே³ஶஸ்ய அப்ராமாண்யம் கர்மவிஷயே த்³வைதாபா⁴வாத் , அத்³வைதே ச ப்ராமாண்யமிதி — தந்ந, யதா²ப்ராப்தோபதே³ஶார்த²த்வாத் ; ந ஹி த்³வைதம் அத்³வைதம் வா வஸ்து ஜாதமாத்ரமேவ புருஷம் ஜ்ஞாபயித்வா பஶ்சாத்கர்ம வா ப்³ரஹ்மவித்³யாம் வா உபதி³ஶதி ஶாஸ்த்ரம் ; ந ச உபதே³ஶார்ஹம் த்³வைதம் , ஜாதமாத்ரப்ராணிபு³த்³தி⁴க³ம்யத்வாத் ; ந ச த்³வைதஸ்ய அந்ருதத்வபு³த்³தி⁴: ப்ரத²மமேவ கஸ்யசித் ஸ்யாத் , யேந த்³வைதஸ்ய ஸத்யத்வமுபதி³ஶ்ய பஶ்சாத் ஆத்மந: ப்ராமாண்யம் ப்ரதிபாத³யேத் ஶாஸ்த்ரம் । நாபி பாஷண்டி³பி⁴ரபி ப்ரஸ்தா²பிதா: ஶாஸ்த்ரஸ்ய ப்ராமாண்யம் ந க்³ருஹ்ணீயு: । தஸ்மாத் யதா²ப்ராப்தமேவ த்³வைதம் அவித்³யாக்ருதம் ஸ்வாபா⁴விகம் உபாதா³ய ஸ்வாபா⁴விக்யைவ அவித்³யயா யுக்தாய ராக³த்³வேஷாதி³தோ³ஷவதே யதா²பி⁴மதபுருஷார்த²ஸாத⁴நம் கர்ம உபதி³ஶத்யக்³ரே ; பஶ்சாத் ப்ரஸித்³த⁴க்ரியாகாரகப²லஸ்வரூபதோ³ஷத³ர்ஶநவதே தத்³விபரீதௌதா³ஸீந்யஸ்வரூபாவஸ்தா²நப²லார்தி²நே தது³பாயபூ⁴தாம் ஆத்மைகத்வத³ர்ஶநாத்மிகாம் ப்³ரஹ்மவித்³யாம் உபதி³ஶதி । அதை²வம் ஸதி ததௌ³தா³ஸீந்யஸ்வரூபாவஸ்தா²நே ப²லே ப்ராப்தே ஶாஸ்த்ரஸ்ய ப்ராமாண்யம் ப்ரதி அர்தி²த்வம் நிவர்ததே ; தத³பா⁴வாத் ஶாஸ்த்ரஸ்யாபி ஶாஸ்த்ரத்வம் தம் ப்ரதி நிவர்தத ஏவ । ததா² ப்ரதிபுருஷம் பரிஸமாப்தம் ஶாஸ்த்ரம் இதி ந ஶாஸ்த்ரவிரோத⁴க³ந்தோ⁴(அ)பி அஸ்தி, அத்³வைதஜ்ஞாநாவஸாநத்வாத் ஶாஸ்த்ரஶிஷ்யஶாஸநாதி³த்³வைதபே⁴த³ஸ்ய ; அந்யதமாவஸ்தா²நே ஹி விரோத⁴: ஸ்யாத் அவஸ்தி²தஸ்ய ; இதரேதராபேக்ஷத்வாத்து ஶாஸ்த்ரஶிஷ்யஶாஸநாநாம் நாந்யதமோ(அ)பி அவதிஷ்ட²தே ; ஸர்வஸமாப்தௌ து கஸ்ய விரோத⁴ ஆஶங்க்யேத அத்³வைதே கேவலே ஶிவே ஸித்³தே⁴ ; நாப்யவிரோத⁴தா, அத ஏவ । அதா²பி அப்⁴யுபக³ம்ய ப்³ரூம: — த்³வைதாத்³வைதாத்மகத்வே(அ)பி ஶாஸ்த்ரவிரோத⁴ஸ்ய துல்யத்வாத் ; யதா³பி ஸமுத்³ராதி³வத் த்³வைதாத்³வைதாத்மகமேகம் ப்³ரஹ்ம அப்⁴யுபக³ச்சா²ம: நாந்யத்³வஸ்த்வந்தரம் , ததா³பி ப⁴வது³க்தாத் ஶாஸ்த்ரவிரோதா⁴த் ந முச்யாமஹே ; கத²ம் ? ஏகம் ஹி பரம் ப்³ரஹ்ம த்³வைதாத்³வைதாத்மகம் ; தத் ஶோகமோஹாத்³யதீதத்வாத் உபதே³ஶம் ந காங்க்ஷதி ; ந ச உபதே³ஷ்டா அந்ய: ப்³ரஹ்மண: ; த்³வைதாத்³வைதரூபஸ்ய ப்³ரஹ்மண: ஏகஸ்யைவ அப்⁴யுபக³மாத் । அத² த்³வைதவிஷயஸ்ய அநேகத்வாத் அந்யோந்யோபதே³ஶ:, ந ப்³ரஹ்மவிஷய உபதே³ஶ இதி சேத் — ததா³ த்³வைதாத்³வைதாத்மகம் ஏகமேவ ப்³ரஹ்ம, நாந்யத³ஸ்தி இதி விருத்⁴யதே । யஸ்மிந்த்³வைதவிஷயே அந்யோந்யோபதே³ஶ:, ஸ: அந்ய: த்³வைதம் ச அந்யதே³வ இதி ஸமுத்³ரத்³ருஷ்டாந்தோ விருத்³த⁴: । ந ச ஸமுத்³ரோத³கைகத்வவத் விஜ்ஞாநைகத்வே ப்³ரஹ்மண: அந்யத்ர உபதே³ஶக்³ரஹணாதி³கல்பநா ஸம்ப⁴வதி ; ந ஹி ஹஸ்தாதி³த்³வைதாத்³வைதாத்மகே தே³வத³த்தே வாக்கர்ணயோ: தே³வத³த்தைகதே³ஶபூ⁴தயோ: வாக் உபதே³ஷ்ட்ரீ கர்ண: கேவல உபதே³ஶஸ்ய க்³ரஹீதா, தே³வத³த்தஸ்து ந உபதே³ஷ்டா நாப்யுபதே³ஶஸ்ய க்³ரஹீதா — இதி கல்பயிதும் ஶக்யதே, ஸமுத்³ரைகோத³காத்மத்வவத் ஏகவிஜ்ஞாநவத்த்வாத் தே³வத³த்தஸ்ய । தஸ்மாத் ஶ்ருதிந்யாயவிரோத⁴ஶ்ச அபி⁴ப்ரேதார்தா²ஸித்³தி⁴ஶ்ச ஏவம்கல்பநாயாம் ஸ்யாத் । தஸ்மாத் யதா²வ்யாக்²யாத ஏவ அஸ்மாபி⁴: பூர்ணமத³: இத்யஸ்ய மந்த்ரஸ்ய அர்த²: ॥
ஓம் க²ம் ப்³ரஹ்ம இதி மந்த்ர: ; அயம் ச அந்யத்ர அவிநியுக்த: இஹ ப்³ராஹ்மணேந த்⁴யாநகர்மணி விநியுஜ்யதே । அத்ர ச ப்³ரஹ்மேதி விஶேஷ்யாபி⁴தா⁴நம் , க²மிதி விஶேஷணம் । விஶேஷணவிஶேஷ்யயோஶ்ச ஸாமாநாதி⁴கரண்யேந நிர்தே³ஶ: நீலோத்பலவத் — க²ம் ப்³ரஹ்மேதி ப்³ரஹ்மஶப்³தோ³ ப்³ருஹத்³வஸ்துமாத்ராஸ்பத³: அவிஶேஷித:, அத: விஶேஷ்யதே — க²ம் ப்³ரஹ்மேதி ; யத்தத் க²ம் ப்³ரஹ்ம, தத் ஓம்ஶப்³த³வாச்யம் , ஓம்ஶப்³த³ஸ்வரூபமேவ வா ; உப⁴யதா²பி ஸாமாநாதி⁴கரண்யம் அவிருத்³த⁴ம் । இஹ ச ப்³ரஹ்மோபாஸநஸாத⁴நத்வார்த²ம் ஓம்ஶப்³த³: ப்ரயுக்த:, ததா² ச ஶ்ருத்யந்தராத் ‘ஏததா³லம்ப³நம் ஶ்ரேஷ்ட²மேததா³லம்ப³நம் பரம்’ (க. உ. 1 । 2 । 17) ‘ஓமித்யாத்மாநம் யுஞ்ஜீத’ (தை. நா. 24 । 1) ‘ஓமித்யேதேநைவாக்ஷரேண பரம் புருஷமபி⁴த்⁴யாயீத’ (ப்ர. உ. 5 । 5) ‘ஓமித்யேவம் த்⁴யாயத² ஆத்மாநம்’ (மு. உ. 2 । 2 । 6) இத்யாதே³: । அந்யார்தா²ஸம்ப⁴வாச்ச உபதே³ஶஸ்ய । யதா² அந்யத்ர ‘ஓமிதி ஶம்ஸதி ஓமித்யுத்³கா³யதி’ (சா². உ. 1 । 1 । 9) இத்யேவமாதௌ³ ஸ்வாத்⁴யாயாரம்பா⁴பவர்க³யோஶ்ச ஓங்காரப்ரயோக³: விநியோகா³த³வக³ம்யதே, ந ச ததா² அர்தா²ந்தரம் இஹ அவக³ம்யதே । தஸ்மாத் த்⁴யாநஸாத⁴நத்வேநைவ இஹ ஓங்காரஶப்³த³ஸ்ய உபதே³ஶ: । யத்³யபி ப்³ரஹ்மாத்மாதி³ஶப்³தா³ ப்³ரஹ்மணோ வாசகா:, ததா²பி ஶ்ருதிப்ராமாண்யாத் ப்³ரஹ்மணோ நேதி³ஷ்ட²மபி⁴தா⁴நம் ஓங்கார: । அத ஏவ ப்³ரஹ்மப்ரதிபத்தௌ இத³ம் பரம் ஸாத⁴நம் । தச்ச த்³விப்ரகாரேண, ப்ரதீகத்வேந அபி⁴தா⁴நத்வேந ச । ப்ரதீகத்வேந — யதா² விஷ்ண்வாதி³ப்ரதிமா அபே⁴தே³ந, ஏவம் ஓங்கார: ப்³ரஹ்மேதி ப்ரதிபத்தவ்ய: । ததா² ஹ்யோங்காராலம்ப³நஸ்ய ப்³ரஹ்ம ப்ரஸீத³தி, ‘ஏததா³லம்ப³நம் ஶ்ரேஷ்ட²மேததா³லம்ப³நம் பரம் । ஏததா³லம்ப³நம் ஜ்ஞாத்வா ப்³ரஹ்மலோகே மஹீயதே’ (க. உ. 1 । 2 । 17) இதி ஶ்ருதே: ॥
தத்ர க²மிதி பௌ⁴திகே கே² ப்ரதீதிர்மா பூ⁴த் இத்யாஹ — க²ம் புராணம் சிரந்தநம் க²ம் பரமாத்மாகாஶமித்யர்த²: । யத்தத்பரமாத்மாகாஶம் புராணம் க²ம் , தத் சக்ஷுராத்³யவிஷயத்வாத் நிராலம்ப³நம் அஶக்யம் க்³ரஹீதுமிதி ஶ்ரத்³தா⁴ப⁴க்திப்⁴யாம் பா⁴வவிஶேஷேண ச ஓங்காரே ஆவேஶயதி — யதா² விஷ்ண்வங்கா³ங்கிதாயாம் ஶிலாதி³ப்ரதிமாயாம் விஷ்ணும் லோக:, ஏவம் । வாயுரம் க²ம் , வாயு: அஸ்மிந்வித்³யத இதி வாயுரம் , க²ம் க²மாத்ரம் க²மித்யுச்யதே, ந புராணம் க²ம் — இத்யேவம் ஆஹ ஸ்ம । கோ(அ)ஸௌ ? கௌரவ்யாயணீபுத்ர: । வாயுரே ஹி கே² முக்²ய: க²ஶப்³த³வ்யவஹார: ; தஸ்மாந்முக்²யே ஸம்ப்ரத்யயோ யுக்த இதி மந்யதே । தத்ர யதி³ புராணம் க²ம் ப்³ரஹ்ம நிருபாதி⁴ஸ்வரூபம் , யதி³ வா வாயுரம் க²ம் ஸோபாதி⁴கம் ப்³ரஹ்ம, ஸர்வதா²பி ஓங்கார: ப்ரதீகத்வேநைவ ப்ரதிமாவத் ஸாத⁴நத்வம் ப்ரதிபத்³யதே, ‘ஏதத்³வை ஸத்யகாம பரம் சாபரம் ச ப்³ரஹ்ம யதோ³ங்கார:’ (ப்ர. உ. 5 । 2) இதி ஶ்ருத்யந்தராத் । கேவலம் க²ஶப்³தா³ர்தே² விப்ரதிபத்தி: । வேதோ³(அ)யம் ஓங்கார:, வேத³ விஜாநாதி அநேந யத்³வேதி³தவ்யம் தஸ்மாத்³வேத³: ஓங்கார: வாசக: அபி⁴தா⁴நம் ; தேநாபி⁴தா⁴நேந யத்³வேதி³தவ்யம் ப்³ரஹ்ம ப்ரகாஶ்யமாநம் அபி⁴தீ⁴யமாநம் வேத³ ஸாத⁴கோ விஜாநாதி உபலப⁴தே, தஸ்மாத் வேதோ³(அ)யமிதி ப்³ராஹ்மணா விது³: ; தஸ்மாத் ப்³ராஹ்மணாநாமபி⁴தா⁴நத்வேந ஸாத⁴நத்வமபி⁴ப்ரேதம் ஓங்காரஸ்ய । அத²வா வேதோ³(அ)யமித்யாதி³ அர்த²வாத³: ; கத²ம் ஓங்கார: ப்³ரஹ்மண: ப்ரதீகத்வேந விஹித: ; ஓம் க²ம் ப்³ரஹ்ம இதி ஸாமாநாதி⁴கரண்யாத் தஸ்ய ஸ்துதி: இதா³நீம் வேத³த்வேந ; ஸர்வோ ஹி அயம் வேத³ ஓங்கார ஏவ ; ஏதத்ப்ரப⁴வ: ஏததா³த்மக: ஸர்வ: ருக்³யஜு:ஸாமாதி³பே⁴த³பி⁴ந்ந: ஏஷ ஓங்கார:, ‘தத்³யதா² ஶங்குநா ஸர்வாணி பர்ணாநி’ (சா². உ. 2 । 23 । 3) இத்யாதி³ஶ்ருத்யந்தராத் ; இதஶ்சாயம் வேத³: ஓங்கார:, யத்³வேதி³தவ்யம் , தத்ஸர்வம் வேதி³தவ்யம் ஓங்காரேணைவ வேத³ ஏநேந ; அத: அயமோங்காரோ வேத³: ; இதரஸ்யாபி வேத³ஸ்ய வேத³த்வம் அத ஏவ ; தஸ்மாத் விஶிஷ்டோ(அ)யமோங்கார: ஸாத⁴நத்வேந ப்ரதிபத்தவ்ய இதி । அத²வா வேத³: ஸ: ; கோ(அ)ஸௌ ? யம் ப்³ராஹ்மணா விது³: ஓங்காரம் ; ப்³ராஹ்மணாநாம் ஹி அஸௌ ப்ரணவோத்³கீ³தா²தி³விகல்பைர்விஜ்ஞேய: ; தஸ்மிந்ஹி ப்ரயுஜ்யமாநே ஸாத⁴நத்வேந ஸர்வோ வேத³: ப்ரயுக்தோ ப⁴வதீதி ॥
இதி பஞ்சமாத்⁴யாயஸ்ய ப்ரத²மம் ப்³ராஹ்மணம் ॥
த்ரயா: ப்ராஜாபத்யா: ப்ரஜாபதௌ பிதரி ப்³ரஹ்மசர்யமூஷுர்தே³வா மநுஷ்யா அஸுரா உஷித்வா ப்³ரஹ்மசர்யம் தே³வா ஊசுர்ப்³ரவீது நோ ப⁴வாநிதி தேப்⁴யோ ஹைதத³க்ஷரமுவாச த³ இதி வ்யஜ்ஞாஸிஷ்டா3 இதி வ்யஜ்ஞாஸிஷ்மேதி ஹோசுர்தா³ம்யதேதி ந ஆத்தே²த்யோமிதி ஹோவாச வ்யஜ்ஞாஸிஷ்டேதி ॥ 1 ॥
அது⁴நா த³மாதி³ஸாத⁴நத்ரயவிதா⁴நார்தோ²(அ)யமாரம்ப⁴: — த்ரயா:, த்ரிஸங்க்²யாகா: ப்ராஜாபத்யா: ப்ரஜாபதேரபத்யாநி ப்ராஜாபத்யா:, தே கிம் ? ப்ரஜாபதௌ பிதரி ப்³ரஹ்மசர்யம் ஶிஷ்யத்வவ்ருத்தேர்ப்³ரஹ்மசர்யஸ்ய ப்ராதா⁴ந்யாத் ஶிஷ்யா: ஸந்தோ ப்³ரஹ்மசர்யம் ஊஷு: உஷிதவந்த இத்யர்த²: । கே தே ? விஶேஷத: தே³வா மநுஷ்யா அஸுராஶ்ச । தே ச உஷித்வா ப்³ரஹ்மசர்யம் கிமகுர்வந்நித்யுச்யதே — தேஷாம் தே³வா ஊசு: பிதரம் ப்ரஜாபதிம் । கிமிதி ? ப்³ரவீது கத²யது, ந: அஸ்மப்⁴யம் யத³நுஶாஸநம் ப⁴வாநிதி । தேப்⁴ய: ஏவமர்தி²ப்⁴ய: ஹ ஏதத³க்ஷரம் வர்ணமாத்ரம் உவாச — த³ இதி । உக்த்வா ச தாந் பப்ரச்ச² பிதா — கிம் வ்யஜ்ஞாஸிஷ்டா3 இதி, மயா உபதே³ஶார்த²மபி⁴ஹிதஸ்யாக்ஷரஸ்ய அர்த²ம் விஜ்ஞாதவந்த: ஆஹோஸ்விந்நேதி । தே³வா ஊசு: — வ்யஜ்ஞாஸிஷ்மேதி, விஜ்ஞாதவந்தோ வயம் । யத்³யேவம் , உச்யதாம் கிம் மயோக்தமிதி । தே³வா ஊசு: — தா³ம்யத, அதா³ந்தா யூயம் ஸ்வபா⁴வத: அதோ தா³ந்தா ப⁴வதேதி ந: அஸ்மாந் ஆத்த² கத²யஸி । இதர ஆஹ — ஓமிதி ஸம்யக்³வ்யஜ்ஞாஸிஷ்டேதி ॥
அத² ஹைநம் மநுஷ்யா ஊசுர்ப்³ரவீது நோ ப⁴வாநிதி தேப்⁴யோ ஹைததே³வாக்ஷரமுவாச த³ இதி வ்யஜ்ஞாஸிஷ்டா3 இதி வ்யஜ்ஞாஸிஷ்மேதி ஹோசுர்த³த்தேதி ந ஆத்தே²த்யோமிதி ஹோவாச வ்யஜ்ஞாஸிஷ்டேதி ॥ 2 ॥
ஸமாநமந்யத் । ஸ்வபா⁴வதோ லுப்³தா⁴ யூயம் , அதோ யதா²ஶக்தி ஸம்விப⁴ஜத த³த்தேதி ந: அஸ்மாந் ஆத்த², கிமந்யத்³ப்³ரூயாத் நோ ஹிதமிதி மநுஷ்யா: ॥
அத² ஹைநமஸுரா ஊசுர்ப்³ரவீது நோ ப⁴வாநிதி தேப்⁴யோ ஹைததே³வாக்ஷரமுவாச த³ இதி வ்யஜ்ஞாஸிஷ்டா3 இதி வ்யஜ்ஞாஸிஷ்மேதி ஹோசுர்த³யத்⁴வமிதி ந ஆத்தே²த்யோமிதி ஹோவாச வ்யஜ்ஞாஸிஷ்டேதி ததே³ததே³வைஷா தை³வீ வாக³நுவத³தி ஸ்தநயித்நுர்த³ த³ த³ இதி தா³ம்யத த³த்த த³யத்⁴வமிதி ததே³தத்த்ரயம் ஶிக்ஷேத்³த³மம் தா³நம் த³யாமிதி ॥ 3 ॥
ததா² அஸுரா: த³யத்⁴வமிதி ; க்ரூரா யூயம் ஹிம்ஸாதி³பரா:, அதோ த³யத்⁴வம் ப்ராணிஷு த³யாம் குருதேதி । ததே³தத்ப்ரஜாபதேரநுஶாஸநம் அத்³யாப்யநுவர்தத ஏவ । ய: பூர்வம் ப்ரஜாபதிர்தே³வாதீ³நநுஶஶாஸ ஸோ(அ)த்³யாபி அநுஶாஸ்த்யேவ தை³வ்யா ஸ்தநயித்நுலக்ஷணயா வாசா । கத²மேஷா ஶ்ரூயதே தை³வீ வாக் ? காஸௌ ஸ்தநயித்நு: ? த³ த³ த³ இதி, தா³ம்யத த³த்த த³யத்⁴வமிதி — ஏஷாம் வாக்யாநாமுபலக்ஷணாய த்ரிர்த³கார உச்சார்யதே அநுக்ருதி: ; ந து ஸ்தநயித்நுஶப்³த³: த்ரிரேவ, ஸங்க்²யாநியமஸ்ய லோகே அப்ரஸித்³த⁴த்வாத் । யஸ்மாத் அத்³யாபி ப்ரஜாபதி: தா³ம்யத த³த்த த³யத்⁴வமித்யநுஶாஸ்த்யேவ, தஸ்மாத்காரணாத் ஏதத்த்ரயம் ; கிம் தத் த்ரயமித்யுச்யதே — த³மம் தா³நம் த³யாமிதி ஶிக்ஷேத் உபாத³த்³யாத் ப்ரஜாபதேரநுஶாஸநமஸ்மாபி⁴: கர்தவ்யமித்யேவம் மதிம் குர்யாத் । ததா² ச ஸ்ம்ருதி: — ‘த்ரிவித⁴ம் நரகஸ்யேத³ம் த்³வாரம் நாஶநமாத்மந: । காம: க்ரோத⁴ஸ்ததா² லோப⁴ஸ்தஸ்மாதே³தத்த்ரயம் த்யஜேத்’ (ப⁴. கீ³. 16 । 21) இதி । அஸ்ய ஹி விதே⁴: ஶேஷ: பூர்வ: । ததா²பி தே³வாதீ³நுத்³தி³ஶ்ய கிமர்த²ம் த³காரத்ரயமுச்சாரிதவாந் ப்ரஜாபதி: ப்ருத²க³நுஶாஸநார்தி²ப்⁴ய: ; தே வா கத²ம் விவேகேந ப்ரதிபந்நா: ப்ரஜாபதேர்மநோக³தம் ஸமாநேநைவ த³காரவர்ணமாத்ரேணேதி பராபி⁴ப்ராயஜ்ஞா விகல்பயந்தி । அத்ரைகே ஆஹு: — அதா³ந்தத்வாதா³த்ருத்வாத³யாலுத்வை: அபராதி⁴த்வமாத்மநோ மந்யமாநா: ஶங்கிதா ஏவ ப்ரஜாபதாவூஷு:, கிம் நோ வக்ஷ்யதீதி ; தேஷாம் ச த³காரஶ்ரவணமாத்ராதே³வ ஆத்மாஶங்காவஶேந தத³ர்த²ப்ரதிபத்திரபூ⁴த் ; லோகே(அ)பி ஹி ப்ரஸித்³த⁴ம் — புத்ரா: ஶிஷ்யாஶ்சாநுஶாஸ்யா: ஸந்தோ தோ³ஷாத் நிவர்தயிதவ்யா இதி ; அதோ யுக்தம் ப்ரஜாபதேர்த³காரமாத்ரோச்சாரணம் ; த³மாதி³த்ரயே ச த³காராந்வயாத் ஆத்மநோ தோ³ஷாநுரூப்யேண தே³வாதீ³நாம் விவேகேந ப்ரதிபத்தும் சேதி ; ப²லம் து ஏதத் ஆத்மதோ³ஷஜ்ஞாநே ஸதி தோ³ஷாத் நிவர்தயிதும் ஶக்யதே அல்பேநாப்யுபதே³ஶேந, யதா² தே³வாத³யோ த³காரமாத்ரேணேதி । நநு ஏதத் த்ரயாணாம் தே³வாதீ³நாமநுஶாஸநம் தே³வாதி³பி⁴ரபி ஏகைகமேவ உபாதே³யம் , அத்³யத்வே(அ)பி ந து த்ரயம் மநுஷ்யை: ஶிக்ஷிதவ்யமிதி । அத்ரோச்யதே — பூர்வைர்தே³வாதி³பி⁴ர்விஶிஷ்டைரநுஷ்டி²தம் ஏதத்த்ரயம் , தஸ்மாத் மநுஷ்யைரேவ ஶிக்ஷிதவ்யமிதி । தத்ர த³யாலுத்வஸ்யாநநுஷ்டே²யத்வம் ஸ்யாத் , கத²ம் ? அஸுரைரப்ரஶஸ்தைரநுஷ்டி²தத்வாதி³தி சேத் — ந, துல்யத்வாத் த்ரயாணாம் ; அத: அந்யோ(அ)த்ராபி⁴ப்ராய: — ப்ரஜாபதே: புத்ரா தே³வாத³யஸ்த்ரய: ; புத்ரேப்⁴யஶ்ச ஹிதமேவ பித்ரா உபதே³ஷ்டவ்யம் ; ப்ரஜாபதிஶ்ச ஹிதஜ்ஞ: நாந்யதா² உபதி³ஶதி ; தஸ்மாத் புத்ராநுஶாஸநம் ப்ரஜாபதே: பரமம் ஏதத் ஹிதம் ; அதோ மநுஷ்யைரேவ ஏதத் த்ரயம் ஶிக்ஷிதவ்யமிதி । அத²வா ந தே³வா: அஸுரா வா அந்யே கேசந வித்³யந்தே மநுஷ்யேப்⁴ய: ; மநுஷ்யாணாமேவ அதா³ந்தா: யே அந்யைருத்தமைர்கு³ணை: ஸம்பந்நா: ; தே தே³வா: ; லோப⁴ப்ரதா⁴நா மநுஷ்யா: ; ததா² ஹிம்ஸாபரா: க்ரூரா அஸுரா: ; தே ஏவ மநுஷ்யா: அதா³ந்தத்வாதி³தோ³ஷத்ரயமபேக்ஷ்ய தே³வாதி³ஶப்³த³பா⁴ஜோ ப⁴வந்தி, இதராம்ஶ்ச கு³ணாந் ஸத்த்வரஜஸ்தமாம்ஸி அபேக்ஷ்ய ; அத: மநுஷ்யைரேவ ஶிக்ஷிதவ்யம் ஏதத்த்ரயமிதி, தத³பேக்ஷயைவ ப்ரஜாபதிநோபதி³ஷ்டத்வாத் ; ததா² ஹி மநுஷ்யா அதா³ந்தா லுப்³தா⁴: க்ரூராஶ்ச த்³ருஶ்யந்தே ; ததா² ச ஸ்ம்ருதி: — ‘காம: க்ரோத⁴ஸ்ததா² லோப⁴ஸ்தஸ்மாதே³தத்த்ரயம் த்யஜேத்’ (ப⁴. கீ³. 16 । 21) இதி ॥
இதி பஞ்சமாத்⁴யாயஸ்ய த்³விதீயம் ப்³ராஹ்மணம் ॥
த³மாதி³ஸாத⁴நத்ரயம் ஸர்வோபாஸநஶேஷம் விஹிதம் ; தா³ந்த: அலுப்³த⁴: த³யாலு: ஸந் ஸர்வோபாஸநேஷ்வதி⁴க்ரியதே । தத்ர நிருபாதி⁴கஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ த³ர்ஶநம் அதிக்ராந்தம் ; அத² அது⁴நா ஸோபாதி⁴கஸ்ய தஸ்யைவ அப்⁴யுத³யப²லாநி வக்தவ்யாநீத்யேவமர்தோ²(அ)யமாரம்ப⁴: —
ஏஷ ப்ரஜாபதிர்யத்³த்⁴ருத³யமேதத்³ப்³ரஹ்மைதத்ஸர்வம் ததே³தத்த்ர்யக்ஷரம் ஹ்ருத³யமிதி ஹ்ரு இத்யேகமக்ஷரமபி⁴ஹரந்த்யஸ்மை ஸ்வாஶ்சாந்யே ச ய ஏவம் வேத³ த³ இத்யேகமக்ஷரம் த³த³த்யஸ்மை ஸ்வாஶ்சாந்யே ச ய ஏவம் வேத³ யமித்யேகமக்ஷரமேதி ஸ்வர்க³ம் லோகம் ய ஏவம் வேத³ ॥ 1 ॥
ஏஷ ப்ரஜாபதி: யத்³த்⁴ருத³யம் ப்ரஜாபதி: அநுஶாஸ்தீத்யநந்தரமேவாபி⁴ஹிதம் । க: புநரஸௌ அநுஶாஸ்தா ப்ரஜாபதிரித்யுச்யதே — ஏஷ ப்ரஜாபதி: ; கோஸௌ ? யத்³த்⁴ருத³யம் , ஹ்ருத³யமிதி ஹ்ருத³யஸ்தா² பு³த்³தி⁴ருச்யதே ; யஸ்மிந் ஶாகல்யப்³ராஹ்மணாந்தே நாமரூபகர்மணாமுபஸம்ஹார உக்தோ தி³க்³விபா⁴க³த்³வாரேண, ததே³தத் ஸர்வபூ⁴தப்ரதிஷ்ட²ம் ஸர்வபூ⁴தாத்மபூ⁴தம் ஹ்ருத³யம் ப்ரஜாபதி: ப்ரஜாநாம் ஸ்ரஷ்டா ; ஏதத் ப்³ரஹ்ம, ப்³ருஹத்த்வாத் ஸர்வாத்மத்வாச்ச ப்³ரஹ்ம ; ஏதத்ஸர்வம் ; உக்தம் பஞ்சமாத்⁴யாயே ஹ்ருத³யஸ்ய ஸர்வத்வம் ; தத்ஸர்வம் யஸ்மாத் தஸ்மாது³பாஸ்யம் ஹ்ருத³யம் ப்³ரஹ்ம । தத்ர ஹ்ருத³யநாமாக்ஷரவிஷயமேவ தாவத் உபாஸநமுச்யதே ; ததே³தத் ஹ்ருத³யமிதி நாம த்ர்யக்ஷரம் , த்ரீணி அக்ஷராணி அஸ்யேதி த்ர்யக்ஷரம் ; காநி புநஸ்தாநி த்ரீண்யக்ஷராண்யுச்யந்தே ; ஹ்ரு இத்யேகமக்ஷரம் ; அபி⁴ஹரந்தி, ஹ்ருதேராஹ்ருதிகர்மண: ஹ்ரு இத்யேதத்³ரூபமிதி யோ வேத³, யஸ்மாத் ஹ்ருத³யாய ப்³ரஹ்மணே ஸ்வாஶ்ச இந்த்³ரியாணி அந்யே ச விஷயா: ஶப்³தா³த³ய: ஸ்வம் ஸ்வம் கார்யமபி⁴ஹரந்தி, ஹ்ருத³யம் ச போ⁴க்த்ரர்த²மபி⁴ஹரதி — அத: ஹ்ருத³யநாம்ந: ஹ்ரு இத்யேதத³க்ஷரமிதி யோ வேத³ — அஸ்மை விது³ஷே அபி⁴ஹரந்தி ஸ்வாஶ்ச ஜ்ஞாதய: அந்யே சாஸம்ப³த்³தா⁴:, ப³லிமிதி வாக்யஶேஷ: । விஜ்ஞாநாநுரூப்யேண ஏதத்ப²லம் । ததா² த³ இத்யேதத³ப்யேகமக்ஷரம் ; ஏதத³பி தா³நார்த²ஸ்ய த³தா³தே: த³ இத்யேதத்³ரூபம் ஹ்ருத³யநாமாக்ஷரத்வேந நிப³த்³த⁴ம் । அத்ராபி — ஹ்ருத³யாய ப்³ரஹ்மணே ஸ்வாஶ்ச கரணாநி அந்யே ச விஷயா: ஸ்வம் ஸ்வம் வீர்யம் த³த³தி, ஹ்ருத³யம் போ⁴க்த்ரே த³தா³தி ஸ்வம் வீர்யம் , அதோ த³கார இத்யேவம் யோ வேத³, அஸ்மை த³த³தி ஸ்வாஶ்ச அந்யே ச । ததா² யமித்யேதத³ப்யேகமக்ஷரம் ; இணோ க³த்யர்த²ஸ்ய யமித்யேதத்³ரூபம் அஸ்மிந்நாம்நி நிப³த்³த⁴மிதி யோ வேத³, ஸ ஸ்வர்க³ம் லோகமேதி । ஏவம் நாமாக்ஷராத³பி ஈத்³ருஶம் விஶிஷ்டம் ப²லம் ப்ராப்நோதி, கிமு வக்தவ்யம் ஹ்ருத³யஸ்வரூபோபாஸநாத் — இதி ஹ்ருத³யஸ்துதயே நாமாக்ஷரோபந்யாஸ: ॥
இதி பஞ்சமாத்⁴யாயஸ்ய த்ருதீயம் ப்³ராஹ்மணம் ॥
தத்³வை ததே³ததே³வ ததா³ஸ ஸத்யமேவ ஸ யோ ஹைதம் மஹத்³யக்ஷம் ப்ரத²மஜம் வேத³ ஸத்யம் ப்³ரஹ்மேதி ஜயதீமாம்ல்லோகாஞ்ஜித இந்ந்வஸாவஸத்³ய ஏவமேதந்மஹத்³யக்ஷம் ப்ரத²மஜம் வேத³ ஸத்யம் ப்³ரஹ்மேதி ஸத்யம் ஹ்யேவ ப்³ரஹ்ம ॥ 1 ॥
தஸ்யைவ ஹ்ருத³யாக்²யஸ்ய ப்³ரஹ்மண: ஸத்யமித்யுபாஸநம் விதி⁴த்ஸந்நாஹ — தத் , ததி³தி ஹ்ருத³யம் ப்³ரஹ்ம பராம்ருஷ்டம் ; வை இதி ஸ்மரணார்த²ம் ; தத் யத் ஹ்ருத³யம் ப்³ரஹ்ம ஸ்மர்யத இத்யேக: தச்ச²ப்³த³: ; ததே³தது³ச்யதே ப்ரகாராந்தரேணேதி த்³விதீய: தச்ச²ப்³த³: । கிம் புந: தத்ப்ரகாராந்தரம் ? ஏததே³வ ததி³தி ஏதச்ச²ப்³தே³ந ஸம்ப³த்⁴யதே த்ருதீயஸ்தச்ச²ப்³த³: ; ஏததி³தி வக்ஷ்யமாணம் பு³த்³தௌ⁴ ஸந்நிதீ⁴க்ருத்ய ஆஹ ; ஆஸ ப³பூ⁴வ ; கிம் புந: ஏததே³வ ஆஸ ? யது³க்தம் ஹ்ருத³யம் ப்³ரஹ்மேதி, தத் இதி, த்ருதீய: தச்ச²ப்³தோ³ விநியுக்த: । கிம் ததி³தி விஶேஷதோ நிர்தி³ஶதி ; ஸத்யமேவ, ஸச்ச த்யச்ச மூர்தம் சாமூர்தம் ச ஸத்யம் ப்³ரஹ்ம, பஞ்சபூ⁴தாத்மகமித்யேதத் । ஸ ய: கஶ்சித் ஸத்யாத்மாநம் ஏதம் , மஹத் மஹத்த்வாத் , யக்ஷம் பூஜ்யம் , ப்ரத²மஜம் ப்ரத²மஜாதம் , ஸர்வஸ்மாத்ஸம்ஸாரிண ஏததே³வாக்³ரே ஜாதம் ப்³ரஹ்ம அத: ப்ரத²மஜம் , வேத³ விஜாநாதி ஸத்யம் ப்³ரஹ்மேதி ; தஸ்யேத³ம் ப²லமுச்யதே — யதா² ஸத்யேந ப்³ரஹ்மணா இமே லோகா ஆத்மஸாத்க்ருதா ஜிதா:, ஏவம் ஸத்யாத்மாநம் ப்³ரஹ்ம மஹத்³யக்ஷம் ப்ரத²மஜம் வேத³, ஸ ஜயதி இமாந் லோகாந் ; கிம் ச ஜிதோ வஶீக்ருத:, இந்நு இத்த²ம் , யதா² ப்³ரஹ்மணா அஸௌ ஶத்ருரிதி வாக்யஶேஷ: । அஸச்ச அஸத்³ப⁴வேத் அஸௌ ஶத்ரு: ஜிதோ ப⁴வேதி³த்யர்த²: । கஸ்ய ஏதத்ப²லமிதி புநர்நிக³மயதி — ய ஏவமேதந்மஹத்³யக்ஷம் ப்ரத²மஜம் வேத³ ஸத்யம் ப்³ரஹ்மேதி । அதோ வித்³யாநுரூபம் ப²லம் யுக்தம் , ஸத்யம் ஹ்யேவ யஸ்மாத்³ப்³ரஹ்ம ॥
இதி பஞ்சமாத்⁴யாயஸ்ய சதுர்த²ம் ப்³ராஹ்மணம் ॥
ஆப ஏவேத³மக்³ர ஆஸுஸ்தா ஆப: ஸத்யமஸ்ருஜந்த ஸத்யம் ப்³ரஹ்ம ப்³ரஹ்ம ப்ரஜாபதிம் ப்ரஜாபதிர்தே³வாம்ஸ்தே தே³வா: ஸத்யமேவோபாஸதே ததே³தத்த்ர்யக்ஷரம் ஸத்யமிதி ஸ இத்யேகமக்ஷரம் தீத்யேகமக்ஷரம் யமித்யேகமக்ஷரம் ப்ரத²மோத்தமே அக்ஷரே ஸத்யம் மத்⁴யதோ(அ)ந்ருதம் ததே³தத³ந்ருதமுப⁴யத: ஸத்யேந பரிக்³ருஹீதம் ஸத்யபூ⁴யமேவ ப⁴வதி நைவம் வித்³வாம்ஸமந்ருதம் ஹிநஸ்தி ॥ 1 ॥
ஸத்யஸ்ய ப்³ரஹ்மண: ஸ்துத்யர்த²மித³மாஹ । மஹத்³யக்ஷம் ப்ரத²மஜமித்யுக்தம் , தத்கத²ம் ப்ரத²மஜத்வமித்யுச்யதே — ஆப ஏவேத³மக்³ர ஆஸு: ; ஆப இதி கர்மஸமவாயிந்ய: அக்³நிஹோத்ராத்³யாஹுதய: ; அக்³நிஹோத்ராத்³யாஹுதே: த்³ரவாத்மகத்வாத் அப்த்வம் ; தாஶ்ச ஆப: அக்³நிஹோத்ராதி³கர்மாபவர்கோ³த்தரகாலம் கேநசித³த்³ருஷ்டேந ஸூக்ஷ்மேண ஆத்மநா கர்மஸமவாயித்வமபரித்யஜந்த்ய: இதரபூ⁴தஸஹிதா ஏவ ந கேவலா:, கர்மஸமவாயித்வாத்து ப்ராதா⁴ந்யமபாம் — இதி ஸர்வாண்யேவ பூ⁴தாநி ப்ராகு³த்பத்தே: அவ்யாக்ருதாவஸ்தா²நி கர்த்ருஸஹிதாநி நிர்தி³ஶ்யந்தே ‘ஆப:’ இதி ; தா ஆப: பீ³ஜபூ⁴தா ஜக³த: அவ்யாக்ருதாத்மநா அவஸ்தி²தா: ; தா ஏவ இத³ம் ஸர்வம் நாமரூபவிக்ருதம் ஜக³த் அக்³ரே ஆஸு:, நாந்யத்கிஞ்சித்³விகாரஜாதமாஸீத் ; தா: புந: ஆப: ஸத்யமஸ்ருஜந்த ; தஸ்மாத்ஸத்யம் ப்³ரஹ்ம ப்ரத²மஜம் ; ததே³தத் ஹிரண்யக³ர்ப⁴ஸ்ய ஸூத்ராத்மநோ ஜந்ம, யத³வ்யாக்ருதஸ்ய ஜக³தோ வ்யாகரணம் , தத் ஸத்யம் ப்³ரஹ்ம குத: ? மஹத்த்வாத் ; கத²ம் மஹத்த்வமித்யாஹ — யஸ்மாத் ஸர்வஸ்ய ஸ்ரஷ்ட்ரு ; கத²ம் ? யத்ஸத்யம் ப்³ரஹ்ம, தத் ப்ரஜாபதிம் ப்ரஜாநாம் பதிம் விராஜம் ஸூர்யாதி³கரணம் அஸ்ருஜதேத்யநுஷங்க³: ; ப்ரஜாபதி: தே³வாந் , ஸ விராட் ப்ரஜாபதி: தே³வாநஸ்ருஜத ; யஸ்மாத் ஸர்வமேவம் க்ரமேண ஸத்யாத்³ப்³ரஹ்மணோ ஜாதம் , தஸ்மாந்மஹத்ஸத்யம் ப்³ரஹ்ம । கத²ம் புநர்யக்ஷமித்யுச்யதே — தே ஏவம் ஸ்ருஷ்டா தே³வா: பிதரமபி விராஜமதீத்ய, ததே³வ ஸத்யம் ப்³ரஹ்ம உபாஸதே ; அத ஏதத் ப்ரத²மஜம் மஹத் யக்ஷம் ; தஸ்மாத் ஸர்வாத்மநா உபாஸ்யம் தத் ; தஸ்யாபி ஸத்யஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ நாம ஸத்யமிதி ; ததே³தத் த்ர்யக்ஷரம் ; காநி தாந்யக்ஷராணீத்யாஹ — ஸ இத்யேகமக்ஷரம் ; தீத்யேகமக்ஷரம் , தீதி ஈகாராநுப³ந்தோ⁴ நிர்தே³ஶார்த²: ; யமித்யேகமக்ஷரம் ; தத்ர தேஷாம் ப்ரத²மோத்தமே அக்ஷரே ஸகாரயகாரௌ ஸத்யம் , ம்ருத்யுரூபாபா⁴வாத் ; மத்⁴யத: மத்⁴யே அந்ருதம் ; அந்ருதம் ஹி ம்ருத்யு: ம்ருத்ய்வந்ருதயோ: தகாரஸாமாந்யாத் । ததே³தத் அந்ருதம் தகாராக்ஷரம் ம்ருத்யுரூபம் உப⁴யத: ஸத்யேந ஸகாரயகாரலக்ஷணேந பரிக்³ருஹீதம் வ்யாப்தம் அந்தர்பா⁴விதம் ஸத்யரூபாப்⁴யாம் , அத: அகிஞ்சித்கரம் தத் , ஸத்யபூ⁴யமேவ ஸத்யபா³ஹுல்யமேவ ப⁴வதி ; ஏவம் ஸத்யபா³ஹுல்யம் ஸர்வஸ்ய ம்ருத்யோரந்ருதஸ்ய அகிஞ்சித்கரத்வம் ச யோ வித்³வாந் , தமேவம் வித்³வாம்ஸம் அந்ருதம் கதா³சித் ப்ரமாதோ³க்தம் ந ஹிநஸ்தி ॥
தத்³யத்தத்ஸத்யமஸௌ ஸ ஆதி³த்யோ ய ஏஷ ஏதஸ்மிந்மண்ட³லே புருஷோ யஶ்சாயம் த³க்ஷிணே(அ)க்ஷந்புருஷஸ்தாவேதாவந்யோந்யஸ்மிந்ப்ரதிஷ்டி²தௌ ரஶ்மிபி⁴ரேஷோ(அ)ஸ்மிந்ப்ரதிஷ்டி²த: ப்ராணைரயமமுஷ்மிந்ஸ யதோ³த்க்ரமிஷ்யந்ப⁴வதி ஶுத்³த⁴மேவைதந்மண்ட³லம் பஶ்யதி நைநமேதே ரஶ்மய: ப்ரத்யாயந்தி ॥ 2 ॥
அஸ்யாது⁴நா ஸத்யஸ்ய ப்³ரஹ்மண: ஸம்ஸ்தா²நவிஶேஷே உபாஸநமுச்யதே — தத்³யத் ; கிம் தத் ? ஸத்யம் ப்³ரஹ்ம ப்ரத²மஜம் ; கிம் ? அஸௌ ஸ: ; கோ(அ)ஸௌ ? ஆதி³த்ய: ; க: புநரஸாவாதி³த்ய: ? ய ஏஷ: ; க ஏஷ: ? ய: ஏதஸ்மிந் ஆதி³த்யமண்ட³லே புருஷ: அபி⁴மாநீ, ஸோ(அ)ஸௌ ஸத்யம் ப்³ரஹ்ம । யஶ்சாயம் அத்⁴யாத்மம் யோ(அ)யம் த³க்ஷிணே(அ)க்ஷந் அக்ஷணி புருஷ: ; ச - ஶப்³தா³த் ஸ ச ஸத்யம் ப்³ரஹ்மேதி ஸம்ப³ந்த⁴: । தாவேதௌ ஆதி³த்யாக்ஷிஸ்தௌ² புருஷௌ ஏகஸ்ய ஸத்யஸ்ய ப்³ரஹ்மண: ஸம்ஸ்தா²நவிஶேஷௌ யஸ்மாத் , தஸ்மாத் அந்யோந்யஸ்மிந் இதரேதரஸ்மிந் ஆதி³த்யஶ்சாக்ஷுஷே சாக்ஷுஷஶ்ச ஆதி³த்யே ப்ரதிஷ்டி²தௌ, அத்⁴யாத்மாதி⁴தை³வதயோ: அந்யோந்யோபகார்யோபகாரகத்வாத் ; கத²ம் ப்ரதிஷ்டி²தாவித்யுச்யதே — ரஶ்மிபி⁴: ப்ரகாஶேந அநுக்³ரஹம் குர்வந் ஏஷ ஆதி³த்ய: அஸ்மிம்ஶ்சாக்ஷுஷே அத்⁴யாத்மே ப்ரதிஷ்டி²த: ; அயம் ச சாக்ஷுஷ: ப்ராணைராதி³த்யமநுக்³ருஹ்ணந் அமுஷ்மிந் ஆதி³த்யே அதி⁴தை³வே ப்ரதிஷ்டி²த: ; ஸ: அஸ்மிந் ஶரீரே விஜ்ஞாநமயோ போ⁴க்தா யதா³ யஸ்மிந்காலே உத்க்ரமிஷ்யந்ப⁴வதி, ததா³ அஸௌ சாக்ஷுஷ ஆதி³த்யபுருஷ: ரஶ்மீநுபஸம்ஹ்ருத்ய கேவலேந ஔதா³ஸீந்யேந ரூபேண வ்யவதிஷ்ட²தே ; ததா³ அயம் விஜ்ஞாநமய: பஶ்யதி ஶுத்³த⁴மேவ கேவலம் விரஶ்மி ஏதந்மண்ட³லம் சந்த்³ரமண்ட³லமிவ ; ததே³தத் அரிஷ்டத³ர்ஶநம் ப்ராஸங்கி³கம் ப்ரத³ர்ஶ்யதே, கத²ம் நாம புருஷ: கரணீயே யத்நவாந்ஸ்யாதி³தி ; ந — ஏவம் சாக்ஷுஷம் புருஷமுரரீக்ருத்ய தம் ப்ரத்யநுக்³ரஹாய ஏதே ரஶ்மய: ஸ்வாமிகர்தவ்யவஶாத்பூர்வமாக³ச்ச²ந்தோ(அ)பி, புந: தத்கர்மக்ஷயமநுருத்⁴யமாநா இவ நோபயந்தி ந ப்ரத்யாக³ச்ச²ந்தி ஏநம் । அதோ(அ)வக³ம்யதே பரஸ்பரோபகார்யோபகாரகபா⁴வாத் ஸத்யஸ்யைவ ஏகஸ்ய ஆத்மந: அம்ஶௌ ஏதாவிதி ॥
ய ஏஷ ஏதஸ்மிந்மண்ட³லே புருஷஸ்தஸ்ய பூ⁴ரிதி ஶிர ஏகம் ஶிர ஏகமேதத³க்ஷரம் பு⁴வ இதி பா³ஹூ த்³வௌ பா³ஹூ த்³வே ஏதே அக்ஷரே ஸ்வரிதி ப்ரதிஷ்டா² த்³வே ப்ரதிஷ்டே² த்³வே ஏதே அக்ஷரே தஸ்யோபநிஷத³ஹரிதி ஹந்தி பாப்மாநம் ஜஹாதி ச ய ஏவம் வேத³ ॥ 3 ॥
தத்ர ய:, அஸௌ க: ? ய: ஏஷ: ஏதஸ்மிந்மண்ட³லே புருஷ: ஸத்யநாமா ; தஸ்ய வ்யாஹ்ருதய: அவயவா: ; கத²ம் ? பூ⁴ரிதி யேயம் வ்யாஹ்ருதி:, ஸா தஸ்ய ஶிர:, ப்ராத²ம்யாத் ; தத்ர ஸாமாந்யம் ஸ்வயமேவாஹ ஶ்ருதி: — ஏகம் ஏகஸங்க்²யாயுக்தம் ஶிர:, ததா² ஏதத் அக்ஷரம் ஏகம் பூ⁴ரிதி । பு⁴வ இதி பா³ஹூ, த்³வித்வஸாமாந்யாத் ; த்³வௌ பா³ஹூ, த்³வே ஏதே அக்ஷரே । ததா² ஸ்வரிதி ப்ரதிஷ்டா² ; த்³வே ப்ரதிஷ்டே² த்³வே ஏதே அக்ஷரே ; ப்ரதிஷ்டே² பாதௌ³ ப்ரதிதிஷ்ட²த்யாப்⁴யாமிதி । தஸ்யாஸ்ய வ்யாஹ்ருத்யவயவஸ்ய ஸத்யஸ்ய ப்³ரஹ்மண உபநிஷத் ரஹஸ்யம் அபி⁴தா⁴நம் , யேநாபி⁴தா⁴நேந அபி⁴தீ⁴யமாநம் தத்³ப்³ரஹ்ம அபி⁴முகீ² ப⁴வதி லோகவத் ; காஸாவித்யாஹ — அஹரிதி ; அஹரிதி சைதத் ரூபம் ஹந்தேர்ஜஹாதேஶ்சேதி யோ வேத³, ஸ ஹந்தி ஜஹாதி ச பாப்மாநம் ய ஏவம் வேத³ ॥
யோ(அ)யம் த³க்ஷிணே(அ)க்ஷந்புருஷஸ்தஸ்ய பூ⁴ரிதி ஶிர ஏகம் ஶிர ஏகமேதத³க்ஷரம் பு⁴வ இதி பா³ஹூ த்³வௌ பா³ஹூ த்³வே ஏதே அக்ஷரே ஸ்வரிதி ப்ரதிஷ்டா² த்³வே ப்ரதிஷ்டே² த்³வே ஏதே அக்ஷரே தஸ்யோபநிஷத³ஹமிதி ஹந்தி பாப்மாநம் ஜஹாதி ச ய ஏவம் வேத³ ॥ 4 ॥
ஏவம் யோ(அ)யம் த³க்ஷிணே(அ)க்ஷந்புருஷ:, தஸ்ய பூ⁴ரிதி ஶிர இத்யாதி³ ஸர்வம் ஸமாநம் । தஸ்யோபநிஷத் — அஹமிதி, ப்ரத்யகா³த்மபூ⁴தத்வாத் । பூர்வவத் ஹந்தே: ஜஹாதேஶ்சேதி ॥
இதி பஞ்சமாத்⁴யாயஸ்ய பஞ்சமம் ப்³ராஹ்மணம் ॥
உபாதீ⁴நாமநேகத்வாத³நேகவிஶேஷணத்வாச்ச தஸ்யைவ ப்ரக்ருதஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ மநஉபாதி⁴விஶிஷ்டஸ்யோபாஸநம் விதி⁴த்ஸந்நாஹ —
மநோமயோ(அ)யம் புருஷோ பா⁴: ஸத்யஸ்தஸ்மிந்நந்தர்ஹ்ருத³யே யதா² வ்ரீஹிர்வா யவோ வா ஸ ஏஷ ஸர்வஸ்யேஶாந: ஸர்வஸ்யாதி⁴பதி: ஸர்வமித³ம் ப்ரஶாஸ்தி யதி³த³ம் கிம் ச ॥ 1 ॥
மநோமய: மந:ப்ராய:, மநஸி உபலப்⁴யமாநத்வாத் ; மநஸா சோபலப⁴த இதி மநோமயோ(அ)யம் புருஷ: ; பா⁴:ஸத்ய:, பா⁴ ஏவ ஸத்யம் ஸத்³பா⁴வ: ஸ்வரூபம் யஸ்ய ஸோ(அ)யம் பா⁴:ஸத்ய:, பா⁴ஸ்வர இத்யேதத் ; மநஸ: ஸர்வார்தா²வபா⁴ஸகத்வாத் மநோமயத்வாச்ச அஸ்ய பா⁴ஸ்வரத்வம் ; தஸ்மிந் அந்தர்ஹ்ருத³யே ஹ்ருத³யஸ்யாந்த: தஸ்மிந்நித்யேதத் ; யதா² வ்ரீஹிர்வா யவோ வா பரிமாணத:, ஏவம்பரிமாண: தஸ்மிந்நந்தர்ஹ்ருத³யே யோகி³பி⁴ர்த்³ருஶ்யத இத்யர்த²: । ஸ ஏஷ: ஸர்வஸ்யேஶாந: ஸர்வஸ்ய ஸ்வபே⁴த³ஜாதஸ்ய ஈஶாந: ஸ்வாமீ ; ஸ்வாமித்வே(அ)பி ஸதி கஶ்சித³மாத்யாதி³தந்த்ர:, அயம் து ந ததா² ; கிம் தர்ஹி அதி⁴பதி: அதி⁴ஷ்டா²ய பாலயிதா ; ஸர்வமித³ம் ப்ரஶாஸ்தி, யதி³த³ம் கிஞ்ச யத்கிஞ்சித்ஸர்வம் ஜக³த் , தத்ஸர்வம் ப்ரஶாஸ்தி । ஏவம் மநோமயஸ்யோபாஸநாத் ததா²ரூபாபத்திரேவ ப²லம் । ‘தம் யதா² யதோ²பாஸதே ததே³வ ப⁴வதி’ (ஶத. ப்³ரா. 10 । 5 । 2 । 20) இதி ப்³ராஹ்மணம் ॥
இதி பஞ்சமாத்⁴யாயஸ்ய ஷஷ்ட²ம் ப்³ராஹ்மணம் ॥
வித்³யுத்³ப்³ரஹ்மேத்யாஹுர்விதா³நாத்³வித்³யுத்³வித்³யத்யேநம் பாப்மநோ ய ஏவம் வேத³ வித்³யுத்³ப்³ரஹ்மேதி வித்³யுத்³த்⁴யேவ ப்³ரஹ்ம ॥ 1 ॥
ததை²வ உபாஸநாந்தரம் ஸத்யஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ விஶிஷ்டப²லமாரப்⁴யதே — வித்³யுத்³ப்³ரஹ்மேத்யாஹு: । வித்³யுதோ ப்³ரஹ்மணோ நிர்வசநமுச்யதே — விதா³நாத் அவக²ண்ட³நாத் தமஸோ மேகா⁴ந்த⁴காரம் விதா³ர்ய ஹி அவபா⁴ஸதே, அதோ வித்³யுத் ; ஏவம்கு³ணம் வித்³யுத் ப்³ரஹ்மேதி யோ வேத³, அஸௌ வித்³யதி அவக²ண்ட³யதி விநாஶயதி பாப்மந:, ஏநமாத்மாநம் ப்ரதி ப்ரதிகூலபூ⁴தா: பாப்மாநோ யே தாந் ஸர்வாந் பாப்மந: அவக²ண்ட³யதீத்யர்த²: । ய ஏவம் வேத³ வித்³யுத்³ப்³ரஹ்மேதி தஸ்யாநுரூபம் ப²லம் , வித்³யுத் ஹி யஸ்மாத் ப்³ரஹ்ம ॥
இதி பஞ்சமாத்⁴யாயஸ்ய ஸப்தமம் ப்³ராஹ்மணம் ॥
வாசம் தே⁴நுமுபாஸீத தஸ்யாஶ்சத்வார: ஸ்தநா: ஸ்வாஹாகாரோ வஷட்காரோ ஹந்தகார: ஸ்வதா⁴காரஸ்தஸ்யை த்³வௌ ஸ்தநௌ தே³வா உபஜீவந்தி ஸ்வாஹாகாரம் ச வஷட்காரம் ச ஹந்தகாரம் மநுஷ்யா: ஸ்வதா⁴காரம் பிதரஸ்தஸ்யா: ப்ராண ருஷபோ⁴ மநோ வத்ஸ: ॥ 1 ॥
புந: உபாஸநாந்தரம் தஸ்யைவ ப்³ரஹ்மண: வாக்³வை ப்³ரஹ்மேதி ; வாகி³தி ஶப்³த³: த்ரயீ ; தாம் வாசம் தே⁴நும் , தே⁴நுரிவ தே⁴நு:, யதா² தே⁴நு: சதுர்பி⁴: ஸ்தநை: ஸ்தந்யம் பய: க்ஷரதி வத்ஸாய ஏவம் வாக்³தே⁴நு: வக்ஷ்யமாணை: ஸ்தநை: பய இவ அந்நம் க்ஷரதி தே³வாதி³ப்⁴ய: । கே புந: தே ஸ்தநா: ? கே வா தே, யேப்⁴ய: க்ஷரதி ? தஸ்யா: ஏதஸ்யா வாசோ தே⁴ந்வா:, த்³வௌ ஸ்தநௌ தே³வா உபஜீவந்தி வத்ஸஸ்தா²நீயா: ; கௌ தௌ ? ஸ்வாஹாகாரம் ச வஷட்காரம் ச ; ஆப்⁴யாம் ஹி ஹவி: தீ³யதே தே³வேப்⁴ய: । ஹந்தகாரம் மநுஷ்யா: ; ஹந்தேதி மநுஷ்யேப்⁴ய: அந்நம் ப்ரயச்ச²ந்தி । ஸ்வதா⁴காரம் பிதர: ; ஸ்வதா⁴காரேண ஹி பித்ருப்⁴ய: ஸ்வதா⁴ம் ப்ரயச்ச²ந்தி । தஸ்யா தே⁴ந்வா வாச: ப்ராண: ருஷப⁴: ; ப்ராணேந ஹி வாக்ப்ரஸூயதே ; மநோ வத்ஸ: ; மநஸா ஹி ப்ரஸ்ராவ்யதே ; மநஸா ஹ்யாலோசிதே விஷயே வாக் ப்ரவர்ததே ; தஸ்மாத் மந: வத்ஸஸ்தா²நீயம் । ஏவம் வாக்³தே⁴நூபாஸக: தாத்³பா⁴வ்யமேவ ப்ரதிபத்³யதே ॥
இதி பஞ்சமாத்⁴யாயஸ்ய அஷ்டமம் ப்³ராஹ்மணம் ॥
அயமக்³நிர்வைஶ்வாநரோ யோ(அ)யமந்த: புருஷே யேநேத³மந்நம் பச்யதே யதி³த³மத்³யதே தஸ்யைஷ கோ⁴ஷோ ப⁴வதி யமேதத்கர்ணாவபிதா⁴ய ஶ்ருணோதி ஸ யதோ³த்க்ரமிஷ்யந்ப⁴வதி நைநம் கோ⁴ஷம் ஶ்ருணோதி ॥ 1 ॥
அயமக்³நிர்வைஶ்வாநர:, பூர்வவது³பாஸநாந்தரம் ; அயம் அக்³நி: வைஶ்வாநர: ; கோ(அ)யமக்³நிரித்யாஹ — யோ(அ)யமந்த: புருஷே । கிம் ஶரீராரம்ப⁴க: ? நேத்யுச்யதே — யேந அக்³நிநா வைஶ்வாநராக்²யேந இத³மந்நம் பச்யதே । கிம் தத³ந்நம் ? யதி³த³ம் அத்³யதே பு⁴ஜ்யதே அந்நம் ப்ரஜாபி⁴:, ஜாட²ரோ(அ)க்³நிரித்யர்த²: । தஸ்ய ஸாக்ஷாது³பலக்ஷணார்த²மித³மாஹ — தஸ்யாக்³நே: அந்நம் பசத: ஜாட²ரஸ்ய ஏஷ கோ⁴ஷோ ப⁴வதி ; கோ(அ)ஸௌ ? யம் கோ⁴ஷம் , ஏததி³தி க்ரியாவிஶேஷணம் , கர்ணாவபிதா⁴ய அங்கு³லீப்⁴யாமபிதா⁴நம் க்ருத்வா ஶ்ருணோதி । தம் ப்ரஜாபதிமுபாஸீத வைஶ்வாநரமக்³நிம் । அத்ராபி தாத்³பா⁴வ்யம் ப²லம் । தத்ர ப்ராஸங்கி³கமித³மரிஷ்டலக்ஷணமுச்யதே — ஸோ(அ)த்ர ஶரீரே போ⁴க்தா யதா³ உத்க்ரமிஷ்யந்ப⁴வதி, நைநம் கோ⁴ஷம் ஶ்ருணோதி ॥
இதி பஞ்சமாத்⁴யாயஸ்ய நவமம் ப்³ராஹ்மணம் ॥
யதா³ வை புருஷோ(அ)ஸ்மால்லோகாத்ப்ரைதி ஸ வாயுமாக³ச்ச²தி தஸ்மை ஸ தத்ர விஜிஹிதே யதா² ரத²சக்ரஸ்ய க²ம் தேந ஸ ஊர்த்⁴வ ஆக்ரமதே ஸ ஆதி³த்யமாக³ச்ச²தி தஸ்மை ஸ தத்ர விஜிஹீதே யதா² லம்ப³ரஸ்ய க²ம் தேந ஸ ஊர்த்⁴வ ஆக்ரமதே ஸ சந்த்³ரமஸமாக³ச்ச²தி தஸ்மை ஸ தத்ர விஜிஹீதே யதா² து³ந்து³பே⁴: க²ம் தேந ஸ ஊர்த்⁴வ ஆக்ரமதே ஸ லோகமாக³ச்ச²த்யஶோகமஹிமம் தஸ்மிந்வஸதி ஶாஶ்வதீ: ஸமா: ॥ 1 ॥
ஸர்வேஷாமஸ்மிந்ப்ரகரணே உபாஸநாநாம் க³திரியம் ப²லம் சோச்யதே — யதா³ வை புருஷ: வித்³வாந் அஸ்மாத் லோகாத் ப்ரைதி ஶரீரம் பரித்யஜதி, ஸ: ததா³ வாயும் ஆக³ச்ச²தி, அந்தரிக்ஷே திர்யக்³பூ⁴தோ வாயு: ஸ்திமித: அபே⁴த்³யஸ்திஷ்ட²தி ; ஸ வாயு: தத்ர ஸ்வாத்மநி தஸ்மை ஸம்ப்ராப்தாய விஜிஹீதே ஸ்வாத்மாவயவாந் விக³மயதி சி²த்³ரீகரோத்யாத்மாநமித்யர்த²: । கிம்பரிமாணம் சி²த்³ரமித்யுச்யதே — யதா² ரத²சக்ரஸ்ய க²ம் சி²த்³ரம் ப்ரஸித்³த⁴பரிமாணம் ; தேந சி²த்³ரேண ஸ வித்³வாந் ஊர்த்⁴வ: ஆக்ரமதே ஊர்த்⁴வ: ஸந் க³ச்ச²தி । ஸ ஆதி³த்யமாக³ச்ச²தி ; ஆதி³த்ய: ப்³ரஹ்மலோகம் ஜிக³மிஷோர்மார்க³நிரோத⁴ம் க்ருத்வா ஸ்தி²த: ; ஸோ(அ)பி ஏவம்விதே³ உபாஸகாய த்³வாரம் ப்ரயச்ச²தி ; தஸ்மை ஸ தத்ர விஜிஹீதே ; யதா² லம்ப³ரஸ்ய க²ம் வாதி³த்ரவிஶேஷஸ்ய சி²த்³ரபரிமாணம் ; தேந ஸ ஊர்த்⁴வ ஆக்ரமதே । ஸ சந்த்³ரமஸம் ஆக³ச்ச²தி ; ஸோ(அ)பி தஸ்மை தத்ர விஜிஹீதே ; யதா² து³ந்து³பே⁴: க²ம் ப்ரஸித்³த⁴ம் ; தேந ஸ ஊர்த்⁴வ ஆக்ரமதே । ஸ லோகம் ப்ரஜாபதிலோகம் ஆக³ச்ச²தி ; கிம்விஶிஷ்டம் ? அஶோகம் மாநஸேந து³:கே²ந விவர்ஜிதமித்யேதத் ; அஹிமம் ஹிமவர்ஜிதம் ஶாரீரது³:க²வர்ஜிதமித்யர்த²: ; தம் ப்ராப்ய தஸ்மிந் வஸதி ஶாஶ்வதீ: நித்யா: ஸமா: ஸம்வத்ஸராநித்யர்த²: ; ப்³ரஹ்மணோ ப³ஹூந்கல்பாந் வஸதீத்யேதத் ॥
இதி பஞ்சமாத்⁴யாயஸ்ய த³ஶமம் ப்³ராஹ்மணம் ॥
ஏதத்³வை பரமம் தபோ யத்³வ்யாஹிதஸ்தப்யதே பரமம் ஹைவ லோகம் ஜயதி ய ஏவம் வேதை³தத்³வை பரமம் தபோ யம் ப்ரேதமரண்யம் ஹரந்தி பரமம் ஹைவ லோகம் ஜயதி ய ஏவம் வேதை³தத்³வை பரமம் தபோ யம் ப்ரேதமக்³நாவப்⁴யாத³த⁴தி பரமம் ஹைவ லோகம் ஜயதி ய ஏவம் வேத³ ॥ 1 ॥
ஏதத்³வை பரமம் தப: ; கிம் தத் ? யத் வ்யாஹித: வ்யாதி⁴த: ஜ்வராதி³பரிக்³ருஹீத: ஸந் யத் தப்யதே ததே³தத் பரமம் தப இத்யேவம் சிந்தயேத் , து³:க²ஸாமாந்யாத் । தஸ்ய ஏவம் சிந்தயதோ விது³ஷ: கர்மக்ஷயஹேது: ததே³வ தபோ ப⁴வதி அநிந்த³த: அவிஷீத³த: । ஸ ஏவ ச தேந விஜ்ஞாநதபஸா த³க்³த⁴கில்பி³ஷ: பரமம் ஹைவ லோகம் ஜயதி, ய ஏவம் வேத³ । ததா² முமூர்ஷு: ஆதா³வேவ கல்பயதி ; கிம் ? ஏதத்³வை பரமம் தப:, யம் ப்ரேதம் மாம் க்³ராமாத³ரண்யம் ஹரந்தி ருத்விஜ: அந்த்யகர்மணே, தத் க்³ராமாத³ரண்யக³மநஸாமாந்யாத் பரமம் மம தத் தபோ ப⁴விஷ்யதி ; க்³ராமாத³ரண்யக³மநம் பரமம் தப இதி ஹி ப்ரஸித்³த⁴ம் । பரமம் ஹைவ லோகம் ஜயதி, ய ஏவம் வேத³ । ததா² ஏதத்³வை பரமம் தப: யம் ப்ரேதமக்³நாவப்⁴யாத³த⁴தி, அக்³நிப்ரவேஶஸாமாந்யாத் । பரமம் ஹைவ லோகம் ஜயதி ய ஏவம் வேத³ ॥
இதி பஞ்சமாத்⁴யாயஸ்ய ஏகாத³ஶம் ப்³ராஹ்மணம் ॥
அந்நம் ப்³ரஹ்மேத்யேக ஆஹுஸ்தந்ந ததா² பூயதி வா அந்நம்ருதே ப்ராணாத்ப்ராணோ ப்³ரஹ்மேத்யேக ஆஹுஸ்தந்ந ததா² ஶுஷ்யதி வை ப்ராண ருதே(அ)ந்நாதே³தே ஹ த்வேவ தே³வதே ஏகதா⁴பூ⁴யம் பூ⁴த்வா பரமதாம் க³ச்ச²தஸ்தத்³த⁴ ஸ்மாஹ ப்ராத்ருத³: பிதரம் கிம்ஸ்விதே³வைவம் விது³ஷே ஸாது⁴ குர்யாம் கிமேவாஸ்மா அஸாது⁴ குர்யாமிதி ஸ ஹ ஸ்மாஹ பாணிநா மா ப்ராத்ருத³ கஸ்த்வேநயோரேகதா⁴பூ⁴யம் பூ⁴த்வா பரமதாம் க³ச்ச²தீதி தஸ்மா உ ஹைதது³வாச வீத்யந்நம் வை வ்யந்நே ஹீமாநி ஸர்வாணி பூ⁴தாநி விஷ்டாநி ரமிதி ப்ராணோ வை ரம் ப்ராணே ஹீமாநி ஸர்வாணி பூ⁴தாநி ரமந்தே ஸர்வாணி ஹ வா அஸ்மிந்பூ⁴தாநி விஶந்தி ஸர்வாணி பூ⁴தாநி ரமந்தே ய ஏவம் வேத³ ॥ 1 ॥
அந்நம் ப்³ரஹ்மேதி, ததா² ஏதத் உபாஸநாந்தரம் விதி⁴த்ஸந்நாஹ — அந்நம் ப்³ரஹ்ம, அந்நம் அத்³யதே யத் தத் ப்³ரஹ்மேத்யேக ஆசார்யா ஆஹு: ; தத் ந ததா² க்³ரஹீதவ்யம் அந்நம் ப்³ரஹ்மேதி । அந்யே சாஹு: — ப்ராணோ ப்³ரஹ்மேதி ; தச்ச ததா² ந க்³ரஹீதவ்யம் । கிமர்த²ம் புந: அந்நம் ப்³ரஹ்மேதி ந க்³ராஹ்யம் ? யஸ்மாத் பூயதி க்லித்³யதே பூதிபா⁴வமாபத்³யதே ருதே ப்ராணாத் , தத்கத²ம் ப்³ரஹ்ம ப⁴விதுமர்ஹதி ; ப்³ரஹ்ம ஹி நாம தத் , யத³விநாஶி । அஸ்து தர்ஹி ப்ராணோ ப்³ரஹ்ம ; நைவம் ; யஸ்மாத் ஶுஷ்யதி வை ப்ராண: ஶோஷமுபைதி ருதே அந்நாத் ; அத்தா ஹி ப்ராண: ; அத: அந்நேந ஆத்³யேந விநா ந ஶக்நோதி ஆத்மாநம் தா⁴ரயிதும் ; தஸ்மாத் ஶுஷ்யதி வை ப்ராண: ருதே(அ)ந்நாத் ; அத: ஏகைகஸ்ய ப்³ரஹ்மதா நோபபத்³யதே யஸ்மாத் , தஸ்மாத் ஏதே ஹ து ஏவ அந்நப்ராணதே³வதே ஏகதா⁴பூ⁴யம் ஏகதா⁴பா⁴வம் பூ⁴த்வா க³த்வா பரமதாம் பரமத்வம் க³ச்ச²த: ப்³ரஹ்மத்வம் ப்ராப்நுத: । ததே³தத் ஏவமத்⁴யவஸ்ய ஹ ஸ்ம ஆஹ — ஸ்ம ப்ராத்ருதோ³ நாம பிதரமாத்மந: ; கிம்ஸ்வித் ஸ்விதி³தி விதர்கே ; யதா² மயா ப்³ரஹ்ம பரிகல்பிதம் , ஏவம் விது³ஷே கிம்ஸ்வித் ஸாது⁴ குர்யாம் , ஸாது⁴ ஶோப⁴நம் பூஜாம் , காம் து அஸ்மை பூஜாம் குர்யாமித்யபி⁴ப்ராய: ; கிமேவ அஸ்மை விது³ஷே அஸாது⁴ குர்யாம் , க்ருதக்ருத்யோ(அ)ஸௌ இத்யபி⁴ப்ராய: । அந்நப்ராணௌ ஸஹபூ⁴தௌ ப்³ரஹ்மேதி வித்³வாந் நாஸௌ அஸாது⁴கரணேந க²ண்டி³தோ ப⁴வதி, நாபி ஸாது⁴கரணேந மஹீக்ருத: । தம் ஏவம்வாதி³நம் ஸ பிதா ஹ ஸ்ம ஆஹ பாணிநா ஹஸ்தேந நிவாரயந் , மா ப்ராத்ருத³ மைவம் வோச: । கஸ்து ஏநயோ: அந்நப்ராணயோ: ஏகதா⁴பூ⁴யம் பூ⁴த்வா பரமதாம் கஸ்து க³ச்ச²தி ? ந கஶ்சித³பி வித்³வாந் அநேந ப்³ரஹ்மத³ர்ஶநேந பரமதாம் க³ச்ச²தி ; தஸ்மாத் நைவம் வக்துமர்ஹஸி க்ருதக்ருத்யோ(அ)ஸாவிதி ; யத்³யேவம் , ப்³ரவீது ப⁴வாந் கத²ம் பரமதாம் க³ச்ச²தீதி । தஸ்மை உ ஹ ஏதத் வக்ஷ்யமாணம் வச உவாச । கிம் தத் ? வீதி ; கிம் தத் வி இத்யுச்யதே — அந்நம் வை வி ; அந்நே ஹி யஸ்மாத் இமாநி ஸர்வாணி பூ⁴தாநி விஷ்டாநி ஆஶ்ரிதாநி, அத: அந்நம் வி இத்யுச்யதே । கிஞ்ச ரம் இதி ; ரமிதி ச உக்தவாந்பிதா ; கிம் புநஸ்தத் ரம் ? ப்ராணோ வை ரம் ; குத இத்யாஹ ; ப்ராணே ஹி யஸ்மாத் ப³லாஶ்ரயே ஸதி ஸர்வாணி பூ⁴தாநி ரமந்தே, அதோ ரம் ப்ராண: । ஸர்வபூ⁴தாஶ்ரயகு³ணமந்நம் , ஸர்வபூ⁴தரதிகு³ணஶ்ச ப்ராண: । ந ஹி கஶ்சித³நாயதந: நிராஶ்ரய: ரமதே ; நாபி ஸத்யப்யாயதநே அப்ராணோ து³ர்ப³லோ ரமதே ; யதா³ து ஆயதநவாந்ப்ராணீ ப³லவாம்ஶ்ச ததா³ க்ருதார்த²மாத்மாநம் மந்யமாநோ ரமதே லோக: ; ‘யுவா ஸ்யாத்ஸாது⁴யுவாத்⁴யாயக:’ (தை. உ. 2 । 8 । 3) இத்யாதி³ஶ்ருதே: । இதா³நீம் ஏவம்வித³: ப²லமாஹ — ஸர்வாணி ஹ வை அஸ்மிந் பூ⁴தாநி விஶந்தி அந்நகு³ணஜ்ஞாநாத் , ஸர்வாணி பூ⁴தாநி ரமந்தே ப்ராணகு³ணஜ்ஞாநாத் , ய ஏவம் வேத³ ॥
இதி பஞ்சமாத்⁴யாயஸ்ய த்³வாத³ஶம் ப்³ராஹ்மணம் ॥
உக்த²ம் ப்ராணோ வா உக்த²ம் ப்ராணோ ஹீத³ம் ஸர்வமுத்தா²பயத்யுத்³தா⁴ஸ்மாது³க்த²வித்³வீரஸ்திஷ்ட²த்யுக்த²ஸ்ய ஸாயுஜ்யம் ஸலோகதாம் ஜயதி ய ஏவம் வேத³ ॥ 1 ॥
உக்த²ம் — ததா² உபாஸநாந்தரம் ; உக்த²ம் ஶஸ்த்ரம் ; தத்³தி⁴ ப்ரதா⁴நம் மஹாவ்ரதே க்ரதௌ ; கிம் புநஸ்தது³க்த²ம் ; ப்ராணோ வை உக்த²ம் ; ப்ராணஶ்ச ப்ரதா⁴ந இந்த்³ரியாணாம் , உக்த²ம் ச ஶஸ்த்ராணாம் , அத உக்த²மித்யுபாஸீத । கத²ம் ப்ராண உக்த²மித்யாஹ — ப்ராண: ஹி யஸ்மாத் இத³ம் ஸர்வம் உத்தா²பயதி ; உத்தா²பநாத் உக்த²ம் ப்ராண: ; ந ஹி அப்ராண: கஶ்சிது³த்திஷ்ட²தி ; தது³பாஸநப²லமாஹ — உத் ஹ அஸ்மாத் ஏவம்வித³: உக்த²வித் ப்ராணவித் வீர: புத்ர: உத்திஷ்ட²தி ஹ — த்³ருஷ்டம் ஏதத்ப²லம் ; அத்³ருஷ்டம் து உக்த²ஸ்ய ஸாயுஜ்யம் ஸலோகதாம் ஜயதி, ய ஏவம் வேத³ ॥
யஜு: ப்ராணோ வை யஜு: ப்ராணே ஹீமாநி ஸர்வாணி பூ⁴தாநி யுஜ்யந்தே யுஜ்யந்தே ஹாஸ்மை ஸர்வாணி பூ⁴தாநி ஶ்ரைஷ்ட்²யாய யஜுஷ: ஸாயுஜ்யம் ஸலோகதாம் ஜயதி ய ஏவம் வேத³ ॥ 2 ॥
யஜுரிதி சோபாஸீத ப்ராணம் ; ப்ராணோ வை யஜு: ; கத²ம் யஜு: ப்ராண: ? ப்ராணே ஹி யஸ்மாத் ஸர்வாணி பூ⁴தாநி யுஜ்யந்தே ; ந ஹி அஸதி ப்ராணே கேநசித் கஸ்யசித் யோக³ஸாமர்த்²யம் ; அதோ யுநக்தீதி ப்ராணோ யஜு: । ஏவம்வித³: ப²லமாஹ — யுஜ்யந்தே உத்³யச்ச²ந்தே இத்யர்த²:, ஹ அஸ்மை ஏவம்விதே³, ஸர்வாணி பூ⁴தாநி, ஶ்ரைஷ்ட்²யம் ஶ்ரேஷ்ட²பா⁴வ: தஸ்மை ஶ்ரைஷ்ட்²யாய ஶ்ரேஷ்ட²பா⁴வாய, அயம் ந: ஶ்ரேஷ்டோ² ப⁴வேதி³தி ; யஜுஷ: ப்ராணஸ்ய ஸாயுஜ்யமித்யாதி³ ஸர்வம் ஸமாநம் ॥
ஸாம ப்ராணோ வை ஸாம ப்ராணே ஹீமாநி ஸர்வாணி பூ⁴தாநி ஸம்யஞ்சி ஸம்யஞ்சி ஹாஸ்மை ஸர்வாணி பூ⁴தாநி ஶ்ரைஷ்ட்²யாய கல்பந்தே ஸாம்ந: ஸாயுஜ்யம் ஸலோகதாம் ஜயதி ய ஏவம் வேத³ ॥ 3 ॥
ஸாமேதி சோபாஸீத ப்ராணம் । ப்ராணோ வை ஸாம ; கத²ம் ப்ராண: ஸாம ? ப்ராணே ஹி யஸ்மாத் ஸர்வாணி பூ⁴தாநி ஸம்யஞ்சி ஸங்க³ச்ச²ந்தே, ஸங்க³மநாத் ஸாம்யாபத்திஹேதுத்வாத் ஸாம ப்ராண: ; ஸம்யஞ்சி ஸங்க³ச்ச²ந்தே ஹ அஸ்மை ஸர்வாணி பூ⁴தாநி ; ந கேவலம் ஸங்க³ச்ச²ந்த ஏவ, ஶ்ரேஷ்ட²பா⁴வாய ச அஸ்மை கல்பந்தே ஸமர்த்²யந்தே ; ஸாம்ந: ஸாயுஜ்யமித்யாதி³ பூர்வவத் ॥
க்ஷத்த்ரம் ப்ராணோ வை க்ஷத்த்ரம் ப்ராணோ ஹி வை க்ஷத்த்ரம் த்ராயதே ஹைநம் ப்ராண: க்ஷணிதோ: ப்ர க்ஷத்த்ரமத்ரமாப்நோதி க்ஷத்த்ரஸ்ய ஸாயுஜ்யம் ஸலோகதாம் ஜயதி ய ஏவம் வேத³ ॥ 4 ॥
தம் ப்ராணம் க்ஷத்த்ரமித்யுபாஸீத । ப்ராணோ வை க்ஷத்த்ரம் ; ப்ரஸித்³த⁴ம் ஏதத் — ப்ராணோ ஹி வை க்ஷத்த்ரம் । கத²ம் ப்ரஸித்³த⁴தேத்யாஹ — த்ராயதே பாலயதி ஏவம் பிண்ட³ம் தே³ஹம் ப்ராண:, க்ஷணிதோ: ஶஸ்த்ராதி³ஹிம்ஸிதாத் புந: மாம்ஸேந ஆபூரயதி யஸ்மாத் , தஸ்மாத் க்ஷதத்ராணாத் ப்ரஸித்³த⁴ம் க்ஷத்த்ரத்வம் ப்ராணஸ்ய । வித்³வத்ப²லமாஹ — ப்ர க்ஷத்த்ரமத்ரம் , ந த்ராயதே அந்யேந கேநசிதி³த்யத்ரம் , க்ஷத்த்ரம் ப்ராண:, தம் அத்ரம் க்ஷத்த்ரம் ப்ராணம் ப்ராப்நோதீத்யர்த²: । ஶாகா²ந்தரே வா பாடா²த் க்ஷத்த்ரமாத்ரம் ப்ராப்நோதி, ப்ராணோ ப⁴வதீத்யர்த²: । க்ஷத்த்ரஸ்ய ஸாயுஜ்யம் ஸலோகதாம் ஜயதி, ய ஏவம் வேத³ ॥
இதி பஞ்சமாத்⁴யாயஸ்ய த்ரயோத³ஶம் ப்³ராஹ்மணம் ॥
பூ⁴மிரந்தரிக்ஷம் த்³யௌரித்யஷ்டாவக்ஷராண்யஷ்டாக்ஷரம் ஹ வா ஏகம் கா³யத்ர்யை பத³மேதது³ ஹைவாஸ்யா ஏதத்ஸ யாவதே³ஷு த்ரிஷு லோகேஷு தாவத்³த⁴ஜயதி யோ(அ)ஸ்யா ஏததே³வம் பத³ம் வேத³ ॥ 1 ॥
ப்³ரஹ்மணோ ஹ்ருத³யாத்³யநேகோபாதி⁴விஶிஷ்டஸ்ய உபாஸநமுக்தம் ; அத² இதா³நீம் கா³யத்ர்யுபாதி⁴விஶிஷ்டஸ்ய உபாஸநம் வக்தவ்யமித்யாரப்⁴யதே । ஸர்வச்ச²ந்த³ஸாம் ஹி கா³யத்ரீச²ந்த³: ப்ரதா⁴நபூ⁴தம் ; தத்ப்ரயோக்த்ருக³யத்ராணாத் கா³யத்ரீதி வக்ஷ்யதி ; ந ச அந்யேஷாம் ச²ந்த³ஸாம் ப்ரயோக்த்ருப்ராணத்ராணஸாமர்த்²யம் ; ப்ராணாத்மபூ⁴தா ச ஸா ; ஸர்வச்ச²ந்த³ஸாம் ச ஆத்மா ப்ராண: ; ப்ராணஶ்ச க்ஷதத்ராணாத் க்ஷத்த்ரமித்யுக்தம் ; ப்ராணஶ்ச கா³யத்ரீ ; தஸ்மாத் தது³பாஸநமேவ விதி⁴த்ஸ்யதே ; த்³விஜோத்தமஜந்மஹேதுத்வாச்ச — ‘கா³யத்ர்யா ப்³ராஹ்மணமஸ்ருஜத த்ரிஷ்டுபா⁴ ராஜந்யம் ஜக³த்யா வைஶ்யம்’ ( ? ) இதி த்³விஜோத்தமஸ்ய த்³விதீயம் ஜந்ம கா³யத்ரீநிமித்தம் ; தஸ்மாத் ப்ரதா⁴நா கா³யத்ரீ ; ‘ப்³ரஹ்மணா வ்யுத்தா²ய ப்³ராஹ்மணா அபி⁴வத³ந்தி, ஸ ப்³ராஹ்மணோ விபாபோ விரஜோ(அ)விசிகித்ஸோ ப்³ராஹ்மணோ ப⁴வதி’ (ப்³ரு. உ. 3 । 5 । 1), (ப்³ரு. உ. 3 । 8 । 8), (ப்³ரு. உ. 3 । 8 । 10), (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 23) இத்யுத்தமபுருஷார்த²ஸம்ப³ந்த⁴ம் ப்³ராஹ்மணஸ்ய த³ர்ஶயதி ; தச்ச ப்³ராஹ்மணத்வம் கா³யத்ரீஜந்மமூலம் ; அதோ வக்தவ்யம் கா³யத்ர்யா: ஸதத்த்வம் । கா³யத்ர்யா ஹி ய: ஸ்ருஷ்டோ த்³விஜோத்தம: நிரங்குஶ ஏவ உத்தமபுருஷார்த²ஸாத⁴நே அதி⁴க்ரியதே ; அத: தந்மூல: பரமபுருஷார்த²ஸம்ப³ந்த⁴: । தஸ்மாத் தது³பாஸநவிதா⁴நாய ஆஹ — பூ⁴மிரந்தரிக்ஷம் த்³யௌரித்யேதாநி அஷ்டாவக்ஷராணி ; அஷ்டாக்ஷரம் அஷ்டா²வக்ஷராணி யஸ்ய தத் இத³மஷ்டாக்ஷரம் ; ஹ வை ப்ரஸித்³தா⁴வத்³யோதகௌ ; ஏகம் ப்ரத²மம் , கா³யத்ர்யை கா³யத்ர்யா:, பத³ம் ; யகாரேணைவ அஷ்டத்வபூரணம் । ஏதத் உ ஹ ஏவ ஏததே³வ அஸ்யா கா³யத்ர்யா: பத³ம் பாத³: ப்ரத²ம: பூ⁴ம்யாதி³லக்ஷண: த்ரைலோக்யாத்மா, அஷ்டாக்ஷரத்வஸாமாந்யாத் । ஏவம் ஏதத் த்ரைலோக்யாத்மகம் கா³யத்ர்யா: ப்ரத²மம் பத³ம் யோ வேத³, தஸ்யைதத்ப²லம் — ஸ வித்³வாந் யாவத்கிஞ்சித் ஏஷு த்ரிஷு லோகேஷு ஜேதவ்யம் , தாவத்ஸர்வம் ஹ ஜயதி, ய: அஸ்யை ஏததே³வம் பத³ம் வேத³ ॥
ருசோ யஜூம்ஷி ஸாமாநீத்யஷ்டாவக்ஷராண்யஷ்டாக்ஷரம் ஹ வா ஏகம் கா³யத்ர்யை பத³மேதது³ ஹைவாஸ்யா ஏதத்ஸ யாவதீயம் த்ரயீ வித்³யா தாவத்³த⁴ ஜயதி யோ(அ)ஸ்யா ஏததே³வம் பத³ம் வேத³ ॥ 2 ॥
ததா² ருச: யஜூம்ஷி ஸாமாநீதி த்ரயீவித்³யாநாமாக்ஷராணி ஏதாந்யபி அஷ்டாவேவ ; ததை²வ அஷ்டாக்ஷரம் ஹ வை ஏகம் கா³யத்ர்யை பத³ம் த்³விதீயம் , ஏதத் உ ஹ ஏவ அஸ்யா ஏதத் ருக்³யஜு:ஸாமலக்ஷணம் அஷ்டாக்ஷரத்வஸாமாந்யாதே³வ । ஸ: யாவதீ இயம் த்ரயீ வித்³யா த்ரய்யா வித்³யயா யாவத்ப²லஜாதம் ஆப்யதே, தாவத் ஹ ஜயதி, யோ(அ)ஸ்யா ஏதத் கா³யத்ர்யா: த்ரைவித்³யலக்ஷணம் பத³ம் வேத³ ॥
ப்ராணோ(அ)பாநோ வ்யாந இத்யஷ்டாவக்ஷராண்யஷ்டாக்ஷரம் ஹ வா ஏகம் கா³யத்ர்யை பத³மேதது³ ஹைவாஸ்யா ஏதத்ஸ யாவதி³த³ம் ப்ராணி தாவத்³த⁴ ஜயதி யோ(அ)ஸ்யா ஏததே³வம் பத³ம் வேதா³தா²ஸ்யா ஏததே³வ துரீயம் த³ர்ஶதம் பத³ம் பரோரஜா ய ஏஷதபதி யத்³வை சதுர்த²ம் தத்துரீயம் த³ர்ஶதம் பத³மிதி த³த்³ருஶ இவ ஹ்யேஷ பரோரஜா இதி ஸர்வமு ஹ்யேவைஷ ரஜ உபர்யுபரி தபத்யேவம் ஹைவ ஶ்ரியா யஶஸா தபதி யோ(அ)ஸ்யா ஏததே³வம் பத³ம் வேத³ ॥ 3 ॥
ததா² ப்ராண: அபாந: வ்யாந: ஏதாந்யபி ப்ராணாத்³யபி⁴தா⁴நாக்ஷராணி அஷ்டௌ ; தச்ச கா³யத்ர்யாஸ்த்ருதீயம் பத³ம் ; யாவதி³த³ம் ப்ராணிஜாதம் , தாவத் ஹ ஜயதி, யோ(அ)ஸ்யா ஏததே³வம் கா³யத்ர்யாஸ்த்ருதீயம் பத³ம் வேத³ । அத² அநந்தரம் கா³யத்ர்யாஸ்த்ரிபதா³யா: ஶப்³தா³த்மிகாயாஸ்துரீயம் பத³முச்யதே அபி⁴தே⁴யபூ⁴தம் , அஸ்யா: ப்ரக்ருதாயா கா³யத்ர்யா: ஏததே³வ வக்ஷ்யமாணம் துரீயம் த³ர்ஶதம் பத³ம் பரோரஜா ய ஏஷ தபதி ; துரீயமித்யாதி³வாக்யபதா³ர்த²ம் ஸ்வயமேவ வ்யாசஷ்டே ஶ்ருதி: — யத்³வை சதுர்த²ம் ப்ரஸித்³த⁴ம் லோகே, ததி³ஹ துரீயஶப்³தே³நாபி⁴தீ⁴யதே ; த³ர்ஶதம் பத³மித்யஸ்ய கோ(அ)ர்த² இத்யுச்யதே — த³த்³ருஶே இவ த்³ருஶ்யதே இவ ஹி ஏஷ: மண்ட³லாந்தர்க³த: புருஷ: ; அதோ த³ர்ஶதம் பத³முச்யதே ; பரோரஜா இத்யஸ்ய பத³ஸ்ய கோ(அ)ர்த² இத்யுச்யதே — ஸர்வம் ஸமஸ்தம் உ ஹி ஏவ ஏஷ: மண்ட³லஸ்த²: புருஷ: ரஜ: ரஜோஜாதம் ஸமஸ்தம் லோகமித்யர்த²:, உபர்யுபரி ஆதி⁴பத்யபா⁴வேந ஸர்வம் லோகம் ரஜோஜாதம் தபதி ; உபர்யுபரீதி வீப்ஸா ஸர்வலோகாதி⁴பத்யக்²யாபநார்தா² ; நநு ஸர்வஶப்³தே³நைவ ஸித்³த⁴த்வாத் வீப்ஸா அநர்தி²கா — நைஷ தோ³ஷ: ; யேஷாம் உபரிஷ்டாத் ஸவிதா த்³ருஶ்யதே தத்³விஷய ஏவ ஸர்வஶப்³த³: ஸ்யாதி³த்யாஶங்காநிவ்ருத்த்யர்தா² வீப்ஸா, ‘யே சாமுஷ்மாத்பராஞ்சோ லோகாஸ்தேஷாம் சேஷ்டே தே³வகாமாநாம் ச’ (சா². உ. 1 । 6 । 8) இதி ஶ்ருத்யந்தராத் ; தஸ்மாத் ஸர்வாவரோதா⁴ர்தா² வீப்ஸா ; யதா² அஸௌ ஸவிதா ஸர்வாதி⁴பத்யலக்ஷணயா ஶ்ரியா யஶஸா ச க்²யாத்யா தபதி, ஏவம் ஹைவ ஶ்ரியா யஶஸா ச தபதி, யோ(அ)ஸ்யா ஏததே³வம் துரீயம் த³ர்ஶதம் பத³ம் வேத³ ॥
ஸைஷா கா³யத்ர்யேதஸ்மிம்ஸ்துரீயே த³ர்ஶதே பதே³ பரோரஜஸி ப்ரதிஷ்டி²தா தத்³வை தத்ஸத்யே ப்ரதிஷ்டி²தம் சக்ஷுர்வை ஸத்யம் சக்ஷுர்ஹி வை ஸத்யம் தஸ்மாத்³யதி³தா³நீம் த்³வௌ விவத³மாநாவேயாதாமஹமத³ர்ஶமஹமஶ்ரௌஷமிதி ய ஏவம் ப்³ரூயாத³ஹமத³ர்ஶமிதி தஸ்மா ஏவ ஶ்ரத்³த³த்⁴யாம தத்³வை தத்ஸத்யம் ப³லே ப்ரதிஷ்டி²தம் ப்ராணோ வை ப³லம் தத்ப்ராணே ப்ரதிஷ்டி²தம் தஸ்மாதா³ஹுர்ப³லம் ஸத்யாதோ³கீ³ய இத்யேவம்வேஷா கா³யத்ர்யத்⁴யாத்மம் ப்ரதிஷ்டி²தா ஸா ஹைஷா க³யாம்ஸ்தத்ரே ப்ராணா வை க³யாஸ்தத்ப்ராணாம்ஸ்தத்ரே தத்³யத்³க³யாம்ஸ்தத்ரே தஸ்மாத்³கா³யத்ரீ நாம ஸ யாமேவாமூம் ஸாவித்ரீமந்வாஹைஷைவ ஸா ஸ யஸ்மா அந்வாஹ தஸ்ய ப்ராணாம்ஸ்த்ராயதே ॥ 4 ॥
ஸைஷா த்ரிபதா³ உக்தா யா த்ரைலோக்யத்ரைவித்³யப்ராணலக்ஷணா கா³யத்ரீ ஏதஸ்மிந் சதுர்தே² துரீயே த³ர்ஶதே பதே³ பரோரஜஸி ப்ரதிஷ்டி²தா, மூர்தாமூர்தரஸத்வாத் ஆதி³த்யஸ்ய ; ரஸாபாயே ஹி வஸ்து நீரஸம் அப்ரதிஷ்டி²தம் ப⁴வதி, யதா² காஷ்டா²தி³ த³க்³த⁴ஸாரம் , தத்³வத் ; ததா² மூர்தாமூர்தாத்மகம் ஜக³த் த்ரிபதா³ கா³யத்ரீ ஆதி³த்யே ப்ரதிஷ்டி²தா தத்³ரஸத்வாத் ஸஹ த்ரிபி⁴: பாதை³: ; தத்³வை துரீயம் பத³ம் ஸத்யே ப்ரதிஷ்டி²தம் ; கிம் புந: தத் ஸத்யமித்யுச்யதே — சக்ஷுர்வை ஸத்யம் । கத²ம் சக்ஷு: ஸத்யமித்யாஹ — ப்ரஸித்³த⁴மேதத் , சக்ஷுர்ஹி வை ஸத்யம் । கத²ம் ப்ரஸித்³த⁴தேத்யாஹ — தஸ்மாத் — யத் யதி³ இதா³நீமேவ த்³வௌ விவத³மாநௌ விருத்³த⁴ம் வத³மாநௌ ஏயாதாம் ஆக³ச்சே²யாதாம் ; அஹம் அத³ர்ஶம் த்³ருஷ்டவாநஸ்மீதி அந்ய ஆஹ ; அஹம் அஶ்ரௌஷம் — த்வயா த்³ருஷ்டம் ந ததா² தத்³வஸ்த்விதி ; தயோ: ய ஏவம் ப்³ரூயாத் — அஹமத்³ராக்ஷமிதி, தஸ்மை ஏவ ஶ்ரத்³த³த்⁴யாம ; ந புந: ய: ப்³ரூயாத் அஹமஶ்ரௌஷமிதி ; ஶ்ரோது: ம்ருஷா ஶ்ரவணமபி ஸம்ப⁴வதி ; ந து சக்ஷுஷோ ம்ருஷா த³ர்ஶநம் ; தஸ்மாத் ந அஶ்ரௌஷமித்யுக்தவதே ஶ்ரத்³த³த்⁴யாம ; தஸ்மாத் ஸத்யப்ரதிபத்திஹேதுத்வாத் ஸத்யம் சக்ஷு: ; தஸ்மிந் ஸத்யே சக்ஷுஷி ஸஹ த்ரிபி⁴: இதரை: பாதை³: துரீயம் பத³ம் ப்ரதிஷ்டி²தமித்யர்த²: । உக்தம் ச ‘ஸ ஆதி³த்ய: கஸ்மிந்ப்ரதிஷ்டி²த இதி சக்ஷுஷீதி’ (ப்³ரு. உ. 3 । 9 । 20) । தத்³வை துரீயபதா³ஶ்ரயம் ஸத்யம் ப³லே ப்ரதிஷ்டி²தம் ; கிம் புந: தத் ப³லமித்யாஹ — ப்ராணோ வை ப³லம் ; தஸ்மிந்ப்ராணே ப³லே ப்ரதிஷ்டி²தம் ஸத்யம் । ததா² சோக்தம் — ‘ஸூத்ரே ததோ³தம் ச ப்ரோதம் ச’ (ப்³ரு. உ. 3 । 7 । 2) இதி । யஸ்மாத் ப³லே ஸத்யம் ப்ரதிஷ்டி²தம் , தஸ்மாதா³ஹு: — ப³லம் ஸத்யாதோ³கீ³ய: ஓஜீய: ஓஜஸ்தரமித்யர்த²: ; லோகே(அ)பி யஸ்மிந்ஹி யதா³ஶ்ரிதம் ப⁴வதி, தஸ்மாதா³ஶ்ரிதாத் ஆஶ்ரயஸ்ய ப³லவத்தரத்வம் ப்ரஸித்³த⁴ம் ; ந ஹி து³ர்ப³லம் ப³லவத: க்வசித் ஆஶ்ரயபூ⁴தம் த்³ருஷ்டம் ; ஏவம் உக்தந்யாயேந உ ஏஷா கா³யத்ரீ அத்⁴யாத்மம் அத்⁴யாத்மே ப்ராணே ப்ரதிஷ்டி²தா ; ஸைஷா கா³யத்ரீ ப்ராண: ; அதோ கா³யத்ர்யாம் ஜக³த்ப்ரதிஷ்டி²தம் ; யஸ்மிந்ப்ராணே ஸர்வே தே³வா ஏகம் ப⁴வந்தி, ஸர்வே வேதா³:, கர்மாணி ப²லம் ச ; ஸைவம் கா³யத்ரீ ப்ராணரூபா ஸதீ ஜக³த ஆத்மா । ஸா ஹ ஏஷா க³யாந் தத்ரே த்ராதவதீ ; கே புநர்க³யா: ? ப்ராணா: வாகா³த³ய: வை க³யா:, ஶப்³த³கரணாத் ; தாந் தத்ரே ஸைஷா கா³யத்ரீ । தத் தத்ர யத் யஸ்மாத் க³யாந் தத்ரே, தஸ்மாத் கா³யத்ரீ நாம ; க³யத்ராணாத் கா³யத்ரீதி ப்ரதி²தா । ஸ: ஆசார்ய: உபநீயமாணவகமஷ்டவர்ஷம் யாமேவ அமூம் கா³யத்ரீம் ஸாவித்ரீம் ஸவித்ருதே³வதாகாம் அந்வாஹ பச்ச²: அர்த⁴ர்சஶ: ஸமஸ்தாம் ச, ஏஷைவ ஸ ஸாக்ஷாத் ப்ராண: ஜக³த ஆத்மா மாணவகாய ஸமர்பிதா இஹ இதா³நீம் வ்யாக்²யாதா, நாந்யா ; ஸ ஆசார்ய: யஸ்மை மாணவகாய அந்வாஹ அநுவக்தி, தஸ்ய மாணவகஸ்ய க³யாந் ப்ராணாந் த்ராயதே நரகாதி³பதநாத் ॥
தாம் ஹைதாமேகே ஸாவித்ரீமநுஷ்டு²ப⁴மந்வாஹுர்வாக³நுஷ்டுபே³தத்³வாசமநுப்³ரூம இதி ந ததா² குர்யாத்³கா³யத்ரீமேவ ஸாவித்ரீமநுப்³ரூயாத்³யதி³ ஹ வா அப்யேவம்வித்³ப³ஹ்விவ ப்ரதிக்³ருஹ்ணாதி ந ஹைவ தத்³கா³யத்ர்யா ஏகஞ்சந பத³ம் ப்ரதி ॥ 5 ॥
தாமேதாம் ஸாவித்ரீம் ஹ ஏகே ஶாகி²ந: அநுஷ்டுப⁴ம் அநுஷ்டுப்ப்ரப⁴வாம் அநுஷ்டுப்ச²ந்த³ஸ்காம் அந்வாஹுருபநீதாய । தத³பி⁴ப்ராயமாஹ — வாக் அநுஷ்டுப் , வாக்ச ஶரீரே ஸரஸ்வதீ, தாமேவ ஹி வாசம் ஸரஸ்வதீம் மாணவகாயாநுப்³ரூம இத்யேதத்³வத³ந்த: । ந ததா² குர்யாத் ந ததா² வித்³யாத் , யத் தே ஆஹு: ம்ருஷைவ தத் ; கிம் தர்ஹி கா³யத்ரீமேவ ஸாவித்ரீமநுப்³ரூயாத் ; கஸ்மாத் ? யஸ்மாத் ப்ராணோ கா³யத்ரீத்யுக்தம் ; ப்ராணே உக்தே, வாக்ச ஸரஸ்வதீ ச அந்யே ச ப்ராணா: ஸர்வம் மாணவகாய ஸமர்பிதம் ப⁴வதி । கிஞ்சேத³ம் ப்ராஸங்கி³கமுக்த்வா கா³யத்ரீவித³ம் ஸ்தௌதி — யதி³ ஹ வை அபி ஏவம்வித் ப³ஹ்விவ — ந ஹி தஸ்ய ஸர்வாத்மநோ ப³ஹு நாமாஸ்தி கிஞ்சித் , ஸர்வாத்மகத்வாத்³விது³ஷ: — ப்ரதிக்³ருஹ்ணாதி, ந ஹைவ தத் ப்ரதிக்³ரஹஜாதம் கா³யத்ர்யா ஏகஞ்சந ஏகமபி பத³ம் ப்ரதி பர்யாப்தம் ॥
ஸ ய இமாம்ஸ்த்ரீம்ல்லோகாந்பூர்ணாந்ப்ரதிக்³ருஹ்ணீயாத்ஸோ(அ)ஸ்யா ஏதத்ப்ரத²மம் பத³மாப்நுயாத³த² யாவதீயம் த்ரயீ வித்³யா யஸ்தாவத்ப்ரதிக்³ருஹ்ணீயாத்ஸோ(அ)ஸ்யா ஏதத்³த்³விதீயம் பத³மாப்நுயாத³த² யாவதி³த³ம் ப்ராணி யஸ்தாவத்ப்ரதிக்³ருஹ்ணீயாத்ஸோ(அ)ஸ்யா ஏதத்த்ருதீயம் பத³மாப்நுயாத³தா²ஸ்யா ஏததே³வ துரீயம் த³ர்ஶதம் பத³ம் பரோரஜா ய ஏஷ தபதி நைவ கேநசநாப்யம் குத உ ஏதாவத்ப்ரதிக்³ருஹ்ணீயாத் ॥ 6 ॥
ஸ ய இமாம்ஸ்த்ரீந் — ஸ ய: கா³யத்ரீவித் இமாந் பூ⁴ராதீ³ந் த்ரீந் கோ³ஶ்வாதி³த⁴நபூர்ணாந் லோகாந் ப்ரதிக்³ருஹ்ணீயாத் , ஸ ப்ரதிக்³ரஹ:, அஸ்யா கா³யத்ர்யா ஏதத்ப்ரத²மம் பத³ம் யத்³வ்யாக்²யாதம் ஆப்நுயாத் ப்ரத²மபத³விஜ்ஞாநப²லம் , தேந பு⁴க்தம் ஸ்யாத் , ந த்வதி⁴கதோ³ஷோத்பாத³க: ஸ ப்ரதிக்³ரஹ: । அத² புந: யாவதீ இயம் த்ரயீ வித்³யா, யஸ்தாவத் ப்ரதிக்³ருஹ்ணீயாத் , ஸோ(அ)ஸ்யா ஏதத்³த்³விதீயம் பத³மாப்நுயாத் , த்³விதீயபத³ விஜ்ஞாநப²லம் தேந பு⁴க்தம் ஸ்யாத் । ததா² யாவதி³த³ம் ப்ராணி, யஸ்தாவத்ப்ரதிக்³ருஹ்ணீயாத் , ஸோ(அ)ஸ்யா ஏதத்த்ருதீயம் பத³மாப்நுயாத் , தேந த்ருதீயபத³விஜ்ஞாநப²லம் பு⁴க்தம் ஸ்யாத் । கல்பயித்வேத³முச்யதே ; பாத³த்ரயஸமமபி யதி³ கஶ்சித்ப்ரதிக்³ருஹ்ணீயாத் , தத்பாத³த்ரயவிஜ்ஞாநப²லஸ்யைவ க்ஷயகாரணம் , ந த்வந்யஸ்ய தோ³ஷஸ்ய கர்த்ருத்வே க்ஷமம் ; ந சைவம் தா³தா ப்ரதிக்³ரஹீதா வா ; கா³யத்ரீவிஜ்ஞாநஸ்துதயே கல்ப்யதே ; தா³தா ப்ரதிக்³ரஹீதா ச யத்³யப்யேவம் ஸம்பா⁴வ்யதே, நாஸௌ ப்ரதிக்³ரஹ: அபராத⁴க்ஷம: ; கஸ்மாத் ? யத: அப்⁴யதி⁴கமபி புருஷார்த²விஜ்ஞாநம் அவஶிஷ்டமேவ சதுர்த²பாத³விஷயம் கா³யத்ர்யா: ; தத்³த³ர்ஶயதி — அத² அஸ்யா: ஏததே³வ துரீயம் த³ர்ஶதம் பத³ம் பரோரஜா ய ஏஷ தபதி ; யத்³யைதத் நைவ கேநசந கேநசித³பி ப்ரதிக்³ரஹேண ஆப்யம் நைவ ப்ராப்யமித்யர்த²:, யதா² பூர்வோக்தாநி த்ரீணி பதா³நி ; ஏதாந்யபி நைவ ஆப்யாநி கேநசித் ; கல்பயித்வா ஏவமுக்தம் ; பரமார்த²த: குத உ ஏதாவத் ப்ரதிக்³ருஹ்ணீயாத் த்ரைலோக்யாதி³ஸமம் । தஸ்மாத் கா³யத்ரீ ஏவம்ப்ரகாரா உபாஸ்யேத்யர்த²: ॥
தஸ்யா உபஸ்தா²நம் கா³யத்ர்யஸ்யேகபதீ³ த்³விபதீ³ த்ரிபதீ³ சதுஷ்பத்³யபத³ஸி ந ஹி பத்³யஸே । நமஸ்தே துரீயாய த³ர்ஶதாய பதா³ய பரோரஜஸே(அ)ஸாவதோ³ மா ப்ராபதி³தி யம் த்³விஷ்யாத³ஸாவஸ்மை காமோ மா ஸம்ருத்³தீ⁴தி வா ந ஹைவாஸ்மை ஸ காம: ஸம்ருத்⁴யதே யஸ்மா ஏவமுபதிஷ்ட²தே(அ)ஹமத³: ப்ராபமிதி வா ॥ 7 ॥
தஸ்யா உபஸ்தா²நம் — தஸ்யா கா³யத்ர்யா: உபஸ்தா²நம் உபேத்ய ஸ்தா²நம் நமஸ்கரணம் அநேந மந்த்ரேண । கோ(அ)ஸௌ மந்த்ர இத்யாஹ — ஹே கா³யத்ரி அஸி ப⁴வஸி த்ரைலோக்யபாதே³ந ஏகபதீ³, த்ரயீவித்³யாரூபேண த்³விதீயேந த்³விபதீ³, ப்ராணாதி³நா த்ருதீயேந த்ரிபத்³யஸி, சதுர்தே²ந துரீயேண சதுஷ்பத்³யஸி ; ஏவம் சதுர்பி⁴: பாதை³: உபாஸகை: பத்³யஸே ஜ்ஞாயஸே ; அத: பரம் பரேண நிருபாதி⁴கேந ஸ்வேந ஆத்மநா அபத³ஸி — அவித்³யமாநம் பத³ம் யஸ்யாஸ்தவ, யேந பத்³யஸே — ஸா த்வம் அபத் அஸி, யஸ்மாத் ந ஹி பத்³யஸே, நேதி நேத்யாத்மத்வாத் । அதோ வ்யவஹாரவிஷயாய நமஸ்தே துரீயாய த³ர்ஶதாய பதா³ய பரோரஜஸே । அஸௌ ஶத்ரு: பாப்மா த்வத்ப்ராப்திவிக்⁴நகர:, அத³: தத் ஆத்மந: கார்யம் யத் த்வத்ப்ராப்திவிக்⁴நகர்த்ருத்வம் , மா ப்ராபத் மைவ ப்ராப்நோது ; இதி - ஶப்³தோ³ மந்த்ரபரிஸமாப்த்யர்த²: ; யம் த்³விஷ்யாத் யம் ப்ரதி த்³வேஷம் குர்யாத் ஸ்வயம் வித்³வாந் , தம் ப்ரதி அநேநோபஸ்தா²நம் ; அஸௌ ஶத்ரு: அமுகநாமேதி நாம க்³ருஹ்ணீயாத் ; அஸ்மை யஜ்ஞத³த்தாய அபி⁴ப்ரேத: காம: மா ஸம்ருத்³தி⁴ ஸம்ருத்³தி⁴ம் மா ப்ராப்நோத்விதி வா உபதிஷ்ட²தே ; ந ஹைவாஸ்மை தே³வத³த்தாய ஸ காம: ஸம்ருத்⁴யதே ; கஸ்மை ? யஸ்மை ஏவமுபதிஷ்ட²தே । அஹம் அத³: தே³வத³த்தாபி⁴ப்ரேதம் ப்ராபமிதி வா உபதிஷ்ட²தே । அஸாவதோ³ மா ப்ராபதி³த்யாதி³த்ரயாணாம் மந்த்ரபதா³நாம் யதா²காமம் விகல்ப: ॥
ஏதத்³த⁴ வை தஜ்ஜநகோ வைதே³ஹோ பு³டி³லமாஶ்வதராஶ்விமுவாச யந்நு ஹோ தத்³கா³யத்ரீவித³ப்³ரூதா² அத² கத²ம் ஹஸ்தீபூ⁴தோ வஹஸீதி முக²ம் ஹ்யஸ்யா: ஸம்ராண்ந விதா³ஞ்சகாரேதி ஹோவாச தஸ்யா அக்³நிரேவ முக²ம் யதி³ ஹ வா அபி ப³ஹ்விவாக்³நாவப்⁴யாத³த⁴தி ஸர்வமேவ தத்ஸந்த³ஹத்யேவம் ஹைவைவம்வித்³யத்³யபி ப³ஹ்விவ பாபம் குருதே ஸர்வமேவ தத்ஸம்ப்ஸாய ஶுத்³த⁴: பூதோ(அ)ஜரோ(அ)ம்ருத: ஸம்ப⁴வதி ॥ 8 ॥
கா³யத்ர்யா முக²விதா⁴நாய அர்த²வாத³ உச்யதே — ஏதத் ஹ கில வை ஸ்மர்யதே, தத் தத்ர கா³யத்ரீவிஜ்ஞாநவிஷயே ; ஜநகோ வைதே³ஹ:, பு³டி³லோ நாமத:, அஶ்வதராஶ்வஸ்யாபத்யம் ஆஶ்வதராஶ்வி:, தம் கில உக்தவாந் ; யத் நு இதி விதர்கே, ஹோ அஹோ இத்யேதத் , தத் யத் த்வம் கா³யத்ரீவித³ப்³ரூதா²:, கா³யத்ரீவித³ஸ்மீதி யத³ப்³ரூதா²:, கிமித³ம் தஸ்ய வசஸோ(அ)நநுரூபம் ; அத² கத²ம் , யதி³ கா³யத்ரீவித் , ப்ரதிக்³ரஹதோ³ஷேண ஹஸ்தீபூ⁴தோ வஹஸீதி । ஸ ப்ரத்யாஹ ராஜ்ஞா ஸ்மாரித: — முக²ம் கா³யத்ர்யா: ஹி யஸ்மாத் அஸ்யா:, ஹே ஸம்ராட் , ந விதா³ஞ்சகார ந விஜ்ஞாதவாநஸ்மி — இதி ஹோவாச ; ஏகாங்க³விகலத்வாத் கா³யத்ரீவிஜ்ஞாநம் மம அப²லம் ஜாதம் ।
ஶ்ருணு தர்ஹி ; தஸ்யா கா³யத்ர்யா அக்³நிரேவ முக²ம் ; யதி³ ஹ வை அபி ப³ஹ்விவேந்த⁴நம் அக்³நாவப்⁴யாத³த⁴தி லௌகிகா:, ஸர்வமேவ தத்ஸந்த³ஹத்யேவேந்த⁴நம் அக்³நி: — ஏவம் ஹைவ ஏவம்வித் கா³யத்ர்யா அக்³நிர்முக²மித்யேவம் வேத்தீத்யேவம்வித் ஸ்யாத் ஸ்வயம் கா³யத்ர்யாத்மா அக்³நிமுக²: ஸந் । யத்³யபி ப³ஹ்விவ பாபம் குருதே ப்ரதிக்³ரஹாதி³தோ³ஷம் , தத்ஸர்வம் பாபஜாதம் ஸம்ப்ஸாய ப⁴க்ஷயித்வா ஶுத்³த⁴: அக்³நிவத் பூதஶ்ச தஸ்மாத்ப்ரதிக்³ரஹதோ³ஷாத் கா³யத்ர்யாத்மா அஜரோ(அ)ம்ருதஶ்ச ஸம்ப⁴வதி ॥
இதி பஞ்சமாத்⁴யாயஸ்ய சதுர்த³ஶம் ப்³ராஹ்மணம் ॥
ஹிரண்மயேந பாத்ரேண ஸத்யஸ்யாபிஹிதம் முக²ம் । தத்த்வம் பூஷந்நபாவ்ருணு ஸத்யத⁴ர்மாய த்³ருஷ்டயே । பூஷந்நேகர்ஷே யம ஸூர்ய ப்ராஜாபத்ய வ்யூஹ ரஶ்மீந் । ஸமூஹ தேஜோ யத்தே ரூபம் கல்யாணதமம் தத்தே பஶ்யாமி । யோ(அ)ஸாவஸௌ புருஷ: ஸோ(அ)ஹமஸ்மி । வாயுரநிலமம்ருதமதே²த³ம் ப⁴ஸ்மாந்தம் ஶரீரம் । ஓம் க்ரதோ ஸ்மர க்ருதம் ஸ்மர க்ரதோ ஸ்மர க்ருதம் ஸ்மர । அக்³நே நய ஸுபதா² ராயே அஸ்மாந்விஶ்வாநி தே³வ வயுநாநி வித்³வாந் । யுயோத்⁴யஸ்மஜ்ஜுஹுராணமேநோ பூ⁴யிஷ்டா²ம் தே நமஉக்திம் விதே⁴ம ॥ 1 ॥
யோ ஜ்ஞாநகர்மஸமுச்சயகாரீ ஸ: அந்தகாலே ஆதி³த்யம் ப்ரார்த²யதி ; அஸ்தி ச ப்ரஸங்க³: ; கா³யத்ர்யாஸ்துரீய: பாதோ³ ஹி ஸ: ; தது³பஸ்தா²நம் ப்ரக்ருதம் ; அத: ஸ ஏவ ப்ரார்த்²யதே । ஹிரண்மயேந ஜ்யோதிர்மயேந பாத்ரேண, யதா² பாத்ரேண இஷ்டம் வஸ்து அபிதீ⁴யதே, ஏவமித³ம் ஸத்யாக்²யம் ப்³ரஹ்ம ஜ்யோதிர்மயேந மண்ட³லேநாபிஹிதமிவ அஸமாஹிதசேதஸாமத்³ருஶ்யத்வாத் ; தது³ச்யதே — ஸத்யஸ்யாபிஹிதம் முக²ம் முக்²யம் ஸ்வரூபம் ; தத் அபிதா⁴நம் பாத்ரமபிதா⁴நமிவ த³ர்ஶநப்ரதிப³ந்த⁴காரணம் , தத் த்வம் , ஹே பூஷந் , ஜக³த: போஷணாத்பூஷா ஸவிதா, அபாவ்ருணு அபாவ்ருதம் குரு த³ர்ஶநப்ரதிப³ந்த⁴காரணமபநயேத்யர்த²: ; ஸத்யத⁴ர்மாய ஸத்யம் த⁴ர்மோ(அ)ஸ்ய மம ஸோ(அ)ஹம் ஸத்யத⁴ர்மா, தஸ்மை த்வதா³த்மபூ⁴தாயேத்யர்த²: ; த்³ருஷ்டயே த³ர்ஶநாய ; பூஷந்நித்யாதீ³நி நாமாநி ஆமந்த்ரணார்தா²நி ஸவிது: ; ஏகர்ஷே, ஏகஶ்சாஸாவ்ருஷிஶ்ச ஏகர்ஷி:, த³ர்ஶநாத்³ருஷி: ; ஸ ஹி ஸர்வஸ்ய ஜக³த ஆத்மா சக்ஷுஶ்ச ஸந் ஸர்வம் பஶ்யதி ; ஏகோ வா க³ச்ச²தீத்யேகர்ஷி:, ‘ஸூர்ய ஏகாகீ சரதி’ (தை. ஸம். 8 । 4 । 18) இதி மந்த்ரவர்ணாத் ; யம, ஸர்வம் ஹி ஜக³த: ஸம்யமநம் த்வத்க்ருதம் ; ஸூர்ய, ஸுஷ்டு² ஈரயதே ரஸாந் ரஶ்மீந் ப்ராணாந் தி⁴யோ வா ஜக³த இதி ; ப்ராஜாபத்ய, ப்ரஜாபதேரீஶ்வரஸ்யாபத்யம் ஹிரண்யக³ர்ப⁴ஸ்ய வா, ஹே ப்ராஜாபத்ய ; வ்யூஹ விக³மய ரஶ்மீந் ; ஸமூஹ ஸங்க்ஷிப ஆத்மநஸ்தேஜ:, யேநாஹம் ஶக்நுயாம் த்³ரஷ்டும் ; தேஜஸா ஹ்யபஹதத்³ருஷ்டி: ந ஶக்நுயாம் த்வத்ஸ்வரூபமஞ்ஜஸா த்³ரஷ்டும் , வித்³யோதந இவ ரூபாணாம் ; அத உபஸம்ஹர தேஜ: ; யத் தே தவ ரூபம் ஸர்வகல்யாணாநாமதிஶயேந கல்யாணம் கல்யாணதமம் ; தத் தே தவ பஶ்யாமி பஶ்யாமோ வயம் , வசநவ்யத்யயேந । யோ(அ)ஸௌ பூ⁴ர்பு⁴வ:ஸ்வர்வ்யாஹ்ருத்யவயவ: புருஷ:, புருஷாக்ருதித்வாத்புருஷ:, ஸோ(அ)ஹமஸ்மி ப⁴வாமி ; ‘அஹரஹம்’ இதி ச உபநிஷத³ உக்தத்வாதா³தி³த்யசாக்ஷுஷயோ: ததே³வேத³ம் பராம்ருஶ்யதே ; ஸோ(அ)ஹமஸ்ம்யம்ருதமிதி ஸம்ப³ந்த⁴: ; மமாம்ருதஸ்ய ஸத்யஸ்ய ஶரீரபாதே, ஶரீரஸ்தோ² ய: ப்ராணோ வாயு: ஸ அநிலம் பா³ஹ்யம் வாயுமேவ ப்ரதிக³ச்ச²து ; ததா² அந்யா தே³வதா: ஸ்வாம் ஸ்வாம் ப்ரக்ருதிம் க³ச்ச²ந்து ; அத² இத³மபி ப⁴ஸ்மாந்தம் ஸத் ப்ருதி²வீம் யாது ஶரீரம் । அதே²தா³நீம் ஆத்மந: ஸங்கல்பபூ⁴தாம் மநஸி வ்யவஸ்தி²தாம் அக்³நிதே³வதாம் ப்ரார்த²யதே — ஓம் க்ரதோ ; ஓமிதி க்ரதோ இதி ச ஸம்போ³த⁴நார்தா²வேவ ; ஓங்காரப்ரதீகத்வாத் ஓம் ; மநோமயத்வாச்ச க்ரது: ; ஹே ஓம், ஹே க்ரதோ, ஸ்மர ஸ்மர்தவ்யம் ; அந்தகாலே ஹி த்வத்ஸ்மரணவஶாத் இஷ்டா க³தி: ப்ராப்யதே ; அத: ப்ரார்த்²யதே — யத் மயா க்ருதம் , தத் ஸ்மர ; புநருக்தி: ஆத³ரார்தா² । கிஞ்ச ஹே அக்³நே, நய ப்ராபய, ஸுபதா² ஶோப⁴நேந மார்கே³ண, ராயே த⁴நாய கர்மப²லப்ராப்தயே இத்யர்த²: ; ந த³க்ஷிணேந க்ருஷ்ணேந புநராவ்ருத்தியுக்தேந, கிம் தர்ஹி ஶுக்லேநைவ ஸுபதா² ; அஸ்மாந் விஶ்வாநி ஸர்வாணி, ஹே தே³வ, வயுநாநி ப்ரஜ்ஞாநாநி ஸர்வப்ராணிநாம் வித்³வாந் ; கிஞ்ச யுயோதி⁴ அபநய வியோஜய அஸ்மத் அஸ்மத்த:, ஜுஹுராணம் குடிலம் , ஏந: பாபம் பாபஜாதம் ஸர்வம் ; தேந பாபேந வியுக்தா வயம் ஏஷ்யாம உத்தரேண பதா² த்வத்ப்ரஸாதா³த் ; கிம் து வயம் துப்⁴யம் பரிசர்யாம் கர்தும் ந ஶக்நும: ; பூ⁴யிஷ்டா²ம் ப³ஹுதமாம் தே துப்⁴யம் நமஉக்திம் நமஸ்காரவசநம் விதே⁴ம நமஸ்காரோக்த்யா பரிசரேமேத்யர்த²:, அந்யத்கர்துமஶக்தா: ஸந்த இதி ॥
இதி பஞ்சமாத்⁴யாயஸ்ய பஞ்சத³ஶம் ப்³ராஹ்மணம் ॥
இதி ஶ்ரீமத்பரமஹம்ஸபரிவ்ராஜகாசார்யஸ்ய ஶ்ரீகோ³விந்த³ப⁴க³வத்பூஜ்யபாத³ஶிஷ்யஸ்ய ஶ்ரீமச்ச²ங்கரப⁴க³வத: க்ருதௌ ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யே பஞ்சமோ(அ)த்⁴யாய: ॥