ಆತ್ಮಾ ವಾ ಇದಮಿತ್ಯಾದಿಷಟ್ಕಸ್ಯ ಸ್ವಪಕ್ಷೇಽರ್ಥವತ್ತ್ವಮುಕ್ತ್ವಾ ತಸ್ಯ ಕರ್ಮತ್ಯಾಗೇನಾಽಽತ್ಮಜ್ಞಾನಾರ್ಥತ್ವಪಕ್ಷೇ ಬಹುಶ್ರುತಿವಿರೋಧಮಾಹ –

ವಿದ್ಯಾಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಅವಿದ್ಯಾಶಬ್ದೇನಾತ್ರ ತತ್ಕಾರ್ಯಂ ಕರ್ಮೋಚ್ಯತೇ ।

ನನು “ಕುರ್ವನ್ನೇವೇತಿ”ಮಂತ್ರೇ ವರ್ಷಶತಸ್ಯ ಕರ್ಮನಿಯತತ್ವೋಕ್ತಾವಪಿ ತದನಂತರಂ ಸಂನ್ಯಾಸಃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯತ ಆಹ –

ನ ಚೇತಿ ।

“ಶತಾಯುರ್ವೈ ಪುರುಷಃ” ಇತಿ ಶ್ರುತೇರಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಇಹಾಪಿ ಬೃಹತೀಸಹಸ್ತ್ರಾಖ್ಯಸ್ಯ ಶಸ್ತ್ರಸ್ಯ ಷಟ್ತ್ರಿಂಶತಮಕ್ಷರಾಣಾಂ ಸಹಸ್ತ್ರಾಣೀತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ ತಾವಂತಿ ಪುರುಷಾಯುಷೋಽಹ್ನಾಂ ಸಹಸ್ತ್ರಾಣೀತ್ಯುಕ್ತತ್ವಾದ್ವತ್ಸರಶತಮೇವಾಽಽಯುರಿತ್ಯಾಹ –

ದರ್ಶಿತಂ ಚೇತಿ ।

ಭವಂತೀತ್ಯನಂತರಮಿತಿಶಬ್ದೋ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಃ । ಪುರುಷಾಯುಷಸ್ಯಾಹ್ನಾಮಿತಿ ಪಾಠಃ ಸಾಧು । ಪುರುಷಾಯುಷೋಽಹ್ನಾಮಿತಿ ತು ಸಮಾಸಾಂತವಿಧೇರನಿತ್ಯತ್ವಾಭಿಪ್ರಾಯೇಣ ಕಥಂಚಿನ್ನೇಯಃ ।

ಪುರುಷಾಯುಷ ಚೇದ್ವರ್ಷಶತಾಧಿಕಂ ನಾಸ್ತಿ ತರ್ಹಿ ತನ್ಮಧ್ಯ ಏವ ಕರ್ಮಸಂನ್ಯಾಸಃ ಸ್ಯಾದತ ಆಹ –

ವರ್ಷಶತಂ ಚೇತಿ ।

ತತ್ರ ಮಾನಮಾಹ –

ದರ್ಶಿತಶ್ಚೇತಿ ।

ನನು ಪುರಾಣೇಷು ಶತಾಧಿಕಸ್ಯಾಽಽಯುಷೋ ದಶರಥಾದೇಃ ಶ್ರುತತ್ವಾಚ್ಛತವರ್ಷಾನಂತರಂ ಕರ್ಮಸಂನ್ಯಾಸಃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಶತಾಯು ಶ್ರುತಿವಿರೋಧೇನ ತಸ್ಯಾರ್ಥವಾದತ್ವಾತ್ತಥಾಽಂಗೀಕಾರೇಽಪಿ ಜೀವನಕಾಲಸ್ಯ ಸರ್ವಸ್ಯಾಪಿ ಕರ್ಮಣಾ ವ್ಯಾಪ್ತತ್ವಶ್ರುತೇರ್ನೈವಮಿತ್ಯಾಹ –

ತಥಾ ಯಾವಜ್ಜೀವಮಿತಿ ।

“ಜೀರ್ಣೋ ವಾ ವಿರಮೇದಿ” ತಿ ವಚನಾಜ್ಜರಾನಂತರಂ ಸಂನ್ಯಾಸಃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಯಜ್ಞಪಾತ್ರೈರ್ದಹನವಿಧಾನಾನ್ನೇತ್ಯಾಹ –

ತಂ ಯಜ್ಞಪಾತ್ರೈರಿತಿ ।

ನನು ಯಾವಜ್ಜೀವಾದಿವಾಕ್ಯಾನಾಂ ಪ್ರತಿಪನ್ನಗಾರ್ಹಸ್ಥ್ಯವಿಷಯತ್ವಂ ವಕ್ತವ್ಯಮ್ ।

ಅನ್ಯಥಾ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಣೋಽಪಿ ತದ್ವಿಧಿಪ್ರಸಂಗಾತ್ತತಶ್ಚ ಗಾರ್ಹಸ್ಥ್ಯಾತ್ಪೂರ್ವಂ ಕರ್ಮತ್ಯಾಗಃ ಸ್ಯಾದತ ಆಹ –

ಋಣೇತಿ ।

“ಜಾಯಮಾನೋ ವೈ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ತ್ರಿಭಿರೃಣವಾ ಜಾಯತೇ” ಇತಿ ಶ್ರುತೇಃ । “ಋಣಾನಿ ತ್ರೀಣ್ಯಪಾಕೃತ್ಯ ಮನೋ ಮೋಕ್ಷೇ ನಿವೇಶಯೇತ್” ಇತಿ ಸ್ಮೃತೇಶ್ಚೇತ್ಯರ್ಥಃ । ತತಶ್ಚ ತದಪಾಕರಣಾರ್ಥಂ ತೇನಾಪಿ ಗಾರ್ಹಸ್ಥ್ಯಮೇವ ಪ್ರತಿಪತ್ತವ್ಯಂ ನ ಸಂನ್ಯಾಸ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

“ಯದಹರೇವ ವಿರಜೇತ್ತದಹರೇವ ಪ್ರವ್ರಜೇತ್” “ವ್ಯುತ್ಥಾಯಾಥ ಭಿಕ್ಷಾಚರ್ಯಂ ಚರಂತಿ” “ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ ಪ್ರವ್ರಜೇದ್ಗೃಹಾತ್” ಇತ್ಯಾದಿಶ್ರುತಿಸ್ಮೃತ್ಯೋಃ ಕಾ ಗತಿರಿತ್ಯತ ಆಹ –

ತತ್ರೇತಿ ।

ಜ್ಞಾನಸ್ತುತೀತಿ ।

ಸರ್ವಸಂನ್ಯಾಸೇನಾಪ್ಯಾತ್ಮಾ ಜ್ಞಾತವ್ಯ ಇತಿ ಜ್ಞಾನಸ್ತುತಿಃ ಪ್ರತೀಯತ ಇತಿ ತತ್ಪರ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ವಿಧಿತ್ವೇಽಪಿ ಕರ್ಮಾನಧಿಕೃತಾಂಧಪಂಗ್ವಾದಿವಿಷಯತ್ವಮೇವೇತ್ಯಾಹ –

ಅನಧಿಕೃತೇತಿ ।

ತಸ್ಮಾನ್ನಾಕರ್ಮಿನಿಷ್ಠಾ ವಿದ್ಯಾ ಕಿಂತು ಕರ್ಮಿನಿಷ್ಠಾ ತತ್ಸಂಬಂಧಿನೀ ಚೇತಿ ಸ್ಥಿತಮ್ ।

ತದೇತತ್ಸಿದ್ಧಾಂತೀ ಪರಿಹರತಿ –

ನೇತಿ ।

ಏವಂ ಹಿ ಕರ್ಮಿನಿಷ್ಠಾ ವಿದ್ಯಾ ಸ್ಯಾತ್ । ಯದಿ ವಿದುಷೋಽಪಿ ಕರ್ಮಾನುಷ್ಠಾನಂ ಸ್ಯಾತ್ತದಪಿ ಪ್ರಯೋಜನಾರ್ಥಿತಯಾ ವಾ ಸ್ಯಾತ್ಕಾಮ್ಯ ಇವ ನಿಯೋಗಬಲಾದ್ವಾ ಪ್ರಾಭಾಕರಮತ ಇವ ನಿತ್ಯಕರ್ಮಾಣಿ ।

ತತ್ರ ನಾಽಽದ್ಯ ಇತ್ಯಾಹ –

ಪರಮಾರ್ಥೇತಿ ।

ಸಂಗ್ರಹವಾಕ್ಯಂ ವಿವೃಣ್ವನ್ನಿಷೇಧ್ಯಾಧ್ಯಾಹಾರಪೂರ್ವಕಂ ನಞರ್ಥಂ ವಿವೃಣೋತಿ –

ಯದುಕ್ತಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಕರ್ಮಸಂಬಂಧಿ ಚೇತಿ ।

ಕರ್ಮಾಂಗೋಕ್ಥ್ಯಾದ್ಯಾಶ್ರಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಪರಮಾರ್ಥೇತಿ ವಾಕ್ಯಾಂಶಂ ವಿವೃಣೋತಿ –

ಪರಮಿತಿ ।

ಅರ್ಥಪ್ರಾಪ್ತ್ಯರ್ಥಮನರ್ಥನಿವೃತ್ಯರ್ಥಂ ವಾ ಕರ್ಮ ಸ್ಯಾನ್ನೋಭಯಮಪೀತಿ ವಕ್ತುಂ ವಿಶೇಷಣದ್ವಯಮ್ । ದೋಷಪದೇನ ರಾಗದ್ವೇಷಾಭಾವೇನಾಪಿ ಪ್ರವೃತ್ತ್ಯಭಾವಂ ಸೂಚಯತಿ । ಪ್ರಾಗನುಷ್ಠಿತಕರ್ಮಣಾಽಪ್ಯಸಂಬಂಧೇ ಕರ್ತವ್ಯೇನ ದೂರಾಪಸ್ತ ಇತಿ ವಕ್ತುಂ ಕೃತೇನೇತ್ಯುಕ್ತಮ್ ।

ದ್ವಿತೀಯಂ ಶಂಕತೇ –

ಫಲಾದರ್ಶನೇಽಪೀತಿ ।

ಮಮೇದಂ ಕಾರ್ಯಮಿತಿ ಬೋದ್ಧಾ ಹಿ ನಿಯೋಗಸ್ಯ ವಿಷಯೋ ನಿಯೋಜ್ಯಃ । ಕಾರ್ಯೇ ಸ್ವಕೀಯತ್ವಜ್ಞಾನಂ ಚ ತಜ್ಜನ್ಯಫಲಾರ್ಥಿನೋ ನ ಚಾಽಽತ್ಮನೋಽಸಂಗಿತ್ವಜ್ಞಾನಿನೋ ಮಮೇದಮಿತಿ ಬುದ್ಧಿರ್ಭವತಿ ।

ಅತೋ ನ ತಸ್ಯ ನಿಯುಕ್ತತ್ವಮಿತ್ಯಾಹ –

ನ ನಿಯೋಗೇತಿ ।

ತದೇವೋಪಪಾದಯತಿ –

ಇಷ್ಟೇತಿ ।

ಮಮೇದಂ ಕಾರ್ಯಮಿತಿ ಬೋಧಾಭಾವೇಽಪಿ ಚೇನ್ನಿಯುಜ್ಯೇತ ತರ್ಹಿ ರಾಜಸೂಯಾದಿಕಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದಿನಾ ಕರ್ತವ್ಯಂ ಸ್ಯಾದಗ್ನಿಷ್ಟೋಮಾದಿಕಂ ಚ ಸರ್ವದಾ ಕರ್ತವ್ಯಂ ಸ್ಯಾನ್ನಿರ್ನಿಮಿತ್ತತ್ವಾವಿಶೇಷಾದಿತ್ಯಾಹ –

ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮತ್ವೇತಿ ।

ನ ಕಶ್ಚಿನ್ನ ನಿಯುಕ್ತ ಇತಿ ।

ನಞ್ದ್ವಯೇನ ಸರ್ವೋಽಪಿ ನಿಯುಕ್ತ ಏವೇತ್ಯರ್ಥಃ । ಕಿಂಚ ನಿಯೋಕ್ತಾಽಪ್ಯಸ್ಯ ಕಿಂ ಯಃ ಕಶ್ಚನ ಪುರುಷೋ ವೇದೋ ವಾ ?

ಆದ್ಯೇ ವಿದುಷ ಈಶ್ವರಾತ್ಮತ್ವಜ್ಞಾನಾತ್ಸರ್ವನಿಯೋಕ್ತೃತ್ವೇನ ಸ್ವನಿಯೋಜ್ಯೇನಾನ್ಯೇನಾಸ್ಯ ನಿಯೋಜ್ಯತ್ವಂ ಸ್ಯಾತ್ತಚ್ಚ ವಿರೋಧಾನ್ನ ಸಂಭವತೀತ್ಯಾಹ –

ನ ಚ ಸ ಇತಿ ।

ತಸ್ಯೈವ ಸರ್ವನಿಯೋಕ್ತೃತ್ವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ನನ್ವನ್ಯಸ್ಯ ನಿಯೋಜ್ಯತ್ವಾಭಾವೇಽಪ್ಯಾಮ್ನಾಯೇನ ವಿದ್ವಾನ್ನಿಯೋಜ್ಯಃ ಸ್ಯಾದಿತಿ ದ್ವಿತೀಯಮಾಶಂಕ್ಯ ತಸ್ಯಾಽಽಮ್ನಾಯಸ್ಯೇಶ್ವರತಾಮಾಪನ್ನಸ್ಯ ಸ್ವವಿಜ್ಞಾನಪೂರ್ವಕತ್ವಾತ್ಸ್ವವಚನೇನ ಸ್ವಸ್ಯ ನಿಯೋಜ್ಯತ್ವಮೇಕತ್ರ ಕರ್ಮಕರ್ತೃತ್ವವಿರೋಧಾನ್ನ ಸಂಭವತೀತ್ಯಾಹ –

ಆಮ್ನಾಯಸ್ಯಾಪೀತಿ ।

ಕಿಂಚ ವ್ಯಾಕರಣಾದೇಸ್ತತ್ಕರ್ತೃಪಾಣಿನ್ಯಾದಿಜ್ಞೇಯೈಕದೇಶಾರ್ಥವಿಷಯತ್ವದರ್ಶನೇನ ವೇದಸ್ಯಾಪೀಶ್ವರಜನ್ಯಸ್ಯೇಶ್ವರಜ್ಞೇಯೈಕದೇಶವಿಷಯತ್ವೇನಾಲ್ಪಜ್ಞತ್ವಾದಪ್ಯಧಿಕಜ್ಞೇಶ್ವರನಿಯೋಕ್ತೃತ್ವಮಯುಕ್ತಮಿತ್ಯಾಹ –

ನಾಪಿ ಬಹುವಿದಿತಿ ।

ಅವಿವೇಕಿನೇತ್ಯಲ್ಪಜ್ಞೇನೇತ್ಯರ್ಥಃ । ಅಚೇತನತ್ವಾದ್ವಾ ತಸ್ಯಾವಿವೇಕಿತ್ವಮ್ । ಭೃತ್ಯೇನ ನ ನಿಯುಜ್ಯತ ಇತ್ಯನುಷಂಗಃ ।

ನನು ವೇದಸ್ಯೇಶ್ವರಜ್ಞಾನಪೂರ್ವಕತ್ವಪಕ್ಷೇ ಪೂರ್ವೋಕ್ತದೋಷಾನುಷಂಗೇಽಪಿ ತಸ್ಯ ನಿತ್ಯತ್ವಪಕ್ಷೇ ನಾಯಂ ದೋಷ ಇತಿ ಶಂಕತೇ –

ಆಮ್ನಾಯಸ್ಯೇತಿ ।

ತಸ್ಯಾಚೇತನಸ್ಯ ನಿಯೋಕ್ತೃತ್ವಂ ನ ಸಂಭವತಿ ತಸ್ಯ ಚೇತನಧರ್ಮತ್ವಾದಿತ್ಯುತ್ತರಮಾಹ –

ನೇತಿ ।

ನಿಯೋಕ್ತೃತ್ವಮಭ್ಯುಪೇತ್ಯಾಪಿ ದೋಷಮಾಹ –

ಉಕ್ತದೋಷಾದಿತಿ ।

ತದೇವ ವಿವೃಣೋತಿ –

ತಥಾಽಪೀತಿ ।

ಅನಿಯೋಜ್ಯಸ್ಯಾಪಿ ಚೇತ್ಕರ್ತವ್ಯಂ ವಿದುಷಸ್ತರ್ಹಿ ಸರ್ವಂ ಶಿಷ್ಟಂ ವಿಹಿತಂ ಸರ್ವೇಣಾಪಿ ಕರ್ತವ್ಯಮ್ । ಸಂಕೋಚೇ ಹೇತ್ವಭಾವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಅಸಂಗಿಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮತ್ವಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಕರ್ಮಕರ್ತವ್ಯತಾಯಾಶ್ಚ ಶಾಸ್ತ್ರೇಣ ಕೃತತ್ವಾದುಭಯೋರಪಿ ಶಾಸ್ತ್ರಯೋಃ ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಾವಿಶೇಷಾತ್ಕದಾಚಿದಾತ್ಮಜ್ಞಾನಂ ಕದಾಚಿತ್ಕರ್ಮಾನುಷ್ಠಾನಂ ಚ ಸ್ಯಾದಿತಿ ಶಂಕತೇ –

ತದಪೀತಿ ।

ತದೇವ ವಿವೃಣೋತಿ –

ಯಥೇತಿ ।

ಸ್ವಾಭಾವಿಕಾಕರ್ತ್ರಾತ್ಮಬೋಧೇನ ಸಕೃದುತ್ಪನ್ನೇನೈವ ಕರ್ತೃತಾಬೋಧಬಾಧನಾನ್ನ ಪುನಃ ಶಾಸ್ತ್ರೇಣ ಕರ್ತೃತ್ವಬೋಧಃ ಸಂಭವತೀತ್ಯಾಹ –

ನೇತಿ ।

ಕೃತಾಕೃತೇತ್ಯತ್ರ ಕೃತಮಿದಾನೀಮಕೃತಮಿತಃ ಪರಂ ಕರ್ತವ್ಯಂ ಯತ್ತದುಚ್ಯತೇ । ಏವಂ ತಾವನ್ನಿಯೋಗಾವಿಷಯಾಕರ್ತ್ರಾತ್ಮದರ್ಶಿತ್ವಾದ್ವಿದುಷಃ ಪ್ರಯೋಜನಾರ್ಥಿತ್ವಾಭಾವಾಚ್ಚ ವಿದುಷೋ ನ ಕರ್ಮೇತ್ಯುಕ್ತಮ್ । ಇದಾನೀಂ ಸ್ವತ ಇಷ್ಟಾನಿಷ್ಟಸಂಯೋಗವಿಯೋಗರೂಪಪ್ರಯೋಜನಾರ್ಥಿತಾಭಾವೇಽಪಿ ವಿದುಷಃ “ಸ್ವರ್ಗಕಾಮೋ ಯಜೇತೇ” ತಿ ಶಾಸ್ತ್ರೇಣೈವ ಸಾಽಪ್ಯಾಧೀಯತ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಸ್ವಭಾವತಃ ಪ್ರಾಪ್ತಪ್ರಯೋಜನಾರ್ಥಿತಾನುವಾದನೇ ತದುಪಾಯಮಾತ್ರಂ ಶಾಸ್ತ್ರೇಣ ಬೋಧ್ಯತೇ ನ ತು ಸಾಽಪ್ಯಾಧೀಯತೇ ।

ಅನ್ಯಥಾಽಽಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞಾನಾಂ ತದರ್ಥಿತಾ ನ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಹ –

ನ ಚೇಷ್ಟೇತಿ ।

ಅತ್ರ ಚಿಕೀರ್ಷಾಶಬ್ದೇನ ಫಲೇಚ್ಛಾಮಾತ್ರಮುಚ್ಯತೇ ನ ತು ಕರ್ತುಮಿಚ್ಛಾ ಫಲೇ ತದಯೋಗಾದಿತಿ ।

ನನು ಕೃತಾಕೃತಾಸಂಬಂಧಿತ್ವಂ ತದ್ವಿಪರೀತತ್ವಂ ಚ ವಿರುದ್ಧತ್ವಾನ್ನ ಬೋಧಯತಿ ಚೇಚ್ಛಾಸ್ತ್ರಂ ತರ್ಹಿ ಕೃತಾಕೃತಾಸಂಬಂಧಿತ್ವಮೇವ ಮಾ ಬೋಧೀತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ತಸ್ಯ ಮಾನಾಂತರಾಸಿದ್ಧತ್ವೇನಾವಶ್ಯಂ ಶಾಸ್ತ್ರಬೋಧ್ಯತ್ವೇ ವಕ್ತವ್ಯೇ ತದ್ವಿಪರೀತಸ್ಯ ಮಾನಾಂತರಸಿದ್ಧಸ್ಯೈವ ನ ಶಾಸ್ತ್ರಬೋಧ್ಯತ್ವಂ ವಿರುದ್ಧತ್ವಾದಿತ್ಯಾಹ –

ಯದ್ಧೀತಿ ।

ಚೇದಿತಿ ನಿಶ್ಚಯಾರ್ಥೇ ।

ಕೃತೇತಿ ।

ಇದಂ ಕೃತಮಿದಂ ಕರ್ತವ್ಯಮಿತಿ ಜ್ಞಾನವಿರೋಧೀತ್ಯರ್ಥಃ । ಕರ್ತವ್ಯತಾಂ ತಜ್ಜ್ಞಾನಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ವಿಧ್ಯಭಾವೇನ ವೇದಾಂತಾನಾಂ ನ ತಾದೃಗಾತ್ಮಬೋಧಕತ್ವಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಪುರುಷಸ್ಯ ಕರ್ತವ್ಯಾಭಿಮುಖೀಕರಣಾರ್ಥತ್ವಾದ್ವಿಧೇರಿಹಾಽಽತ್ಮಜ್ಞಾನಾಭಿಮುಖೀಕರಣಾರ್ಥಂ ವಿಧಿಸ್ವರೂಪಸ್ಯಾರ್ಥವಾದಸ್ಯ ಸತ್ತ್ವಾತ್ಸ್ವರೂಪಬೋಧಕಸ್ಯ ತತ್ಪರವಾಕ್ಯಸ್ಯಾಪಿ ಸತ್ತ್ವಾಚ್ಚ ನೈವಮಿತ್ಯುತ್ತರಮಾಹ –

ನ ಬೋಧಯತ್ಯೇವೇತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಉಪಸಂಹಾರಾದಿತ್ಯನೇನ ತತ್ಸಹಚರಿತಮಾತ್ಮಾ ವಾ ಇದಮಿತ್ಯಾದ್ಯುಪಕ್ರಮಾದಿತಾತ್ಪರ್ಯಲಿಂಗಂ ಸೂಚಯತಿ ।

ಜ್ಞಾನೋತ್ಪತ್ತ್ಯನುವಾದಿಕಾಣ್ವಶ್ರುತಿಬಲಾದಪ್ಯನುತ್ಪತ್ತಿಶಂಕಾ ನ ಕಾರ್ಯೇತ್ಯಾಹ –

ತದಾತ್ಮಾನಮಿತಿ ।

ತದಿತಿ ಜೀವರೂಪೇಣಾವಸ್ಥಿತಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಛಾಂದೋಗ್ಯಬಲಾದಪ್ಯೇವಮೇವೇತಿ ವದನ್ಗತಿಸಾಮಾನ್ಯನ್ಯಾಯಂ ದರ್ಶಯತಿ –

ತತ್ತ್ವಮಸೀತಿ ।

ಅನೇನ ತದ್ಧಾಸ್ಯ ವಿಜಜ್ಞಾವಿತಿ ವಾಕ್ಯಶೇಷೋಽಪ್ಯುಪಲಕ್ಷ್ಯತೇ । ಅಯಮಾತ್ಮಾ ಬ್ರಹ್ಮೇತ್ಯಾದಿರಾದಿಶಬ್ದಾರ್ಥಃ ।

ಕರ್ತ್ರಾತ್ಮಬೋಧಕಕರ್ಮಕಾಂಡವಿರೋಧಾದುತ್ಪನ್ನಮಪಿ ಜ್ಞಾನಂ ಭ್ರಾಂತಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ತಸ್ಯ ಯಥಾಪ್ರಾಪ್ತಕರ್ತ್ರಾತ್ಮಾನುವಾದೇನೋಪಾಯಮಾತ್ರಪರತ್ವಾನ್ನ ವಸ್ತುಪರವೇದಾಂತಜನ್ಯಜ್ಞಾನಬಾಧಕತ್ವಮಿತ್ಯಾಹ –

ಉತ್ಪನ್ನಸ್ಯೇತಿ ।

ನಾನುತ್ಪನ್ನಮಿತಿ ।

ವಾಕ್ಯಶ್ರವಣಾನಂತರಮಕರ್ತಾಽಽತ್ಮಾಽಹಮಿತಿ ಜ್ಞಾನಸ್ಯಾನುಭಾವಸಿದ್ಧತ್ವಾನ್ನಾಹಮಕರ್ತೇತಿ ವಿಪರೀತಜ್ಞಾನಾದರ್ಶನಾಚ್ಚ ನೋಭಯಂ ವಕ್ತುಂ ಶಕ್ಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ವಿದುಷಃ ಪ್ರಯೋಜನಾಭಾವಾನ್ನ ಕರ್ಮಣಿ ಪ್ರವೃತ್ತಿರಿತ್ಯುಕ್ತಂ ತರ್ಹಿ ತತ್ತ್ಯಾಗೇಽಪಿ ಪ್ರಯೋಜನಾಭಾವಾತ್ತತ್ರಾಪಿ ನ ಪ್ರವೃತ್ತಿಃ ಸ್ಯಾದಿತಿ ಶಂಕತೇ –

ತ್ಯಾಗೇಽಪೀತಿ ।

ತಸ್ಯ ವಿದುಷಃ ಕೃತೇನ ಕರ್ಮಣಾಽರ್ಥೋ ನಾಸ್ತ್ಯಕೃತೇನ ಕರ್ಮಾಭಾವೇನಾಪೀಹ ಲೋಕೇ ನಾರ್ಥೋಽಸ್ತೀತಿ ಗೀತಾಸು ಸ್ಮರಣಾತ್ತ್ಯಾಗೇಽಪಿ ಪ್ರಯೋಜನಾಭಾವಸ್ಯ ತುಲ್ಯತ್ವಮಿತಿ ಚೇದಿತ್ಯನ್ವಯಃ ।

ಶಂಕಾಮೇವ ವಿವೃಣೋತಿ –

ಯ ಆಹುರಿತಿ ।

ಕರ್ಮತ್ಯಾಗಸ್ಯ ವ್ಯಾಪಾರಾತ್ಮಕತ್ವೇ ವ್ಯಾಪಾರಸ್ಯ ಕ್ಲೇಶಾತ್ಮಕತ್ವಾತ್ತದನುಷ್ಠಾನಂ ಪ್ರಯೋಜನಾಪೇಕ್ಷಂ ಸ್ಯಾತ್ । ನ ತ್ವೇತದಸ್ತಿ । ಕಿಂತು ಕ್ರಿಯಾಭಾವಮಾತ್ರಮೌದಾಸೀನ್ಯರೂಪಮ್ ।

ತಸ್ಯ ಚ ಸ್ವಾಸ್ಥ್ಯಸ್ವರೂಪತ್ವಾತ್ಸ್ವತ ಏವ ಪ್ರಯೋಜನತ್ವಾನ್ನ ಪ್ರಯೋಜನಾಂತರಾಪೇಕ್ಷತ್ವಮಿತಿ ಪರಿಹರತಿ –

ನೇತಿ ।

ತ್ಯಾಗಸ್ಯಾನ್ಯತ್ರ ಕ್ಲೃಪ್ತವ್ಯಾಪಾರಹೇತುಜನ್ಯತ್ವಾಭಾವಾನ್ನ ವ್ಯಾಪಾರತ್ವಮಿತಿ ವಕ್ತುಮನ್ಯತ್ರ ಕ್ಲೃಪ್ತವ್ಯಾಪಾರಹೇತುಮಾಹ –

ಅವಿದ್ಯೇತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಯದ್ವಾ ವಿದುಷಃ ಕಥಂ ಯತ್ನಂ ವಿನಾ ವ್ಯುತ್ಥಾನಮೌದಾಸೀನ್ಯಮಾತ್ರೇಣ ಸಿಧ್ಯತೀತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಕ್ರಿಯಾಹೇತ್ವಭಾವಾತ್ಕ್ರಿಯಾಭಾವ ಇತಿ ವಕ್ತುಂ ತದ್ಧೇತುಮಾಹ –

ಅವಿದ್ಯೇತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಪ್ರಯೋಜನಸ್ಯ ಭಾವ ಇತಿ ।

ಪ್ರಯೋಜನಸ್ಯ ತೃಷ್ಣೇತ್ಯರ್ಥಃ । ತಸ್ಯಾ ವಸ್ತುಧರ್ಮತ್ವೇ ವಿದುಷೋಽಪಿ ತೃಷ್ಣಾ ಸ್ಯಾದಿತಿ ತನ್ನಿಷೇಧತಿ –

ನ ವಸ್ತುಧರ್ಮ ಇತಿ ।

ನ ವಸ್ತುಸ್ವಭಾವ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ವಸ್ತುಧರ್ಮತ್ವೇ ಹಿ ವಿದುಷಾಮವಿದುಷಾಂಚ ಸುಪ್ತಮೂರ್ಚ್ಛಿತಾದೀನಾಂ ಸಾ ಸ್ಯಾನ್ನ ತ್ವೇತದಸ್ತಿ ।

ತತ್ರ ಹೇತುಮಾಹ –

ರ್ವೇತಿ ।

ತದ್ದರ್ಶನಾದಿತಿ ಪಾಠೇ ವಸ್ತುಸ್ವಭಾವಾಜ್ಞಾನಿನಾಂ ಗೋಪಾಲಾದೀನಾಮಪಿ ತೃಷ್ಣಾದರ್ಶನಾನ್ನ ವಸ್ತುಧರ್ಮ ಇತಿ ಕಥಂಚಿದ್ಯೋಜ್ಯಮ್ ।

ತೃಷ್ಣಾಯಾ ಅವಿದ್ಯಾಜನ್ಯತ್ವಮುಕ್ತ್ವಾ ತಸ್ಯಾ ವ್ಯಾಪಾರಹೇತುತ್ವಮಾಹ –

ಪ್ರಯೋಜನೇತಿ ।

ದರ್ಶನಾದಿತಿ ಪಂಚಮ್ಯವಿದ್ಯಾಕಾಮದೋಷನಿಮಿತ್ತಾಯಾ ಇತ್ಯುತ್ತರತ್ರ ಹೇತುತ್ವೇನ ಸಂಬಧ್ಯತೇ ।

ನ ಕೇವಲಂ ದರ್ಶನಮೇವ ಕಿಂತು ಶ್ರುತಿರಪ್ಯಸ್ತೀತ್ಯಾಹ –

ಸೋಽಕಾಮಯತೇತಿ ।

ಸೋಽಕಾಮಯತೇತ್ಯಾದಿನಾ “ಉಭೇ ಹ್ಯೇತೇ ಏಷಣೇ ಏವೇ” ತಿ ವಾಕ್ಯೇನ ಚ ಪುತ್ರವಿತ್ತಾದಿ ಕಾಮ್ಯಮೇವೇತಿ ವಾಜಸನೇಯಿಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಽವಧಾರಣಾದಿತ್ಯನ್ವಯಃ ।

ಪಾಂಕ್ತಲಕ್ಷಣಮಿತಿ ।

ಜಾಯಾಪುತ್ರದೈವಮಾನುಷವಿತ್ತದ್ವಯಕರ್ಮಭಿಃ ಪಂಚಭಿರ್ಯೋಗಾತ್ಪಾಂಕ್ತಲಕ್ಷಣಂ ಕರ್ಮೇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಉಭೇ ಇತ್ಯಸ್ಯಾರ್ಥಮಾಹ –

ಸಾಧ್ಯಸಾಧನೇತಿ ।

ಏವಂ ಕ್ರಿಯಾಹೇತುಂ ಪ್ರದರ್ಶ್ಯ ತದಭಾವಾದೇವ ವಿದುಷಃ ಕ್ರಿಯಾಭಾವೋಽಯತ್ನಸಿದ್ಧ ಇತ್ಯಾಹ –

ಕಾಮೇತಿ ।

ಪಾಂಕ್ತಲಕ್ಷಣಾಯಾ ಇತಿ ।

ಜಾಯಾಪುತ್ರದೈವವಿತ್ತಮಾನುಷವಿತ್ತಕರ್ಮಭಿಃ ಪಂಚಭಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯತೇ ಸಾಧ್ಯತ ಇತಿ ವೈದಿಕೀ ಪ್ರವೃತ್ತಿಃ ಪಾಙ್ಲಕ್ಷಣೇತ್ಯುಚ್ಯತೇ । ಪಂಚಸಂಖ್ಯಾಯೋಗೇನ ಗೌಣ್ಯಾ ವೃತ್ತ್ಯಾ ಪಂಕ್ತಿಚ್ಛಂದಃಸಂಬಂಧೋಪಚಾರಾತ್ । “ಪಂಚಾಕ್ಷರಾ ಪಂಕ್ತಿಃ । ಪಂಕ್ತೋ ಯಜ್ಞ”ಇತಿ ಶ್ರುತೇರಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಪಾಂಕ್ತಲಕ್ಷಣಾಯಾ ಇತ್ಯನಂತರಮನುಪಪತ್ತೇರಿತ್ಯನುಷಂಗಃ । ವ್ಯುತ್ಥಾನಮಿತ್ಯನಂತರಮಯತ್ನಸಿದ್ಧಮಿತಿ ಶೇಷಃ ।

ಏವಂ ಚ ಕ್ರಿಯಾಭಾವಸ್ಯೌದಾಸೀನ್ಯಾತ್ಮಕಸ್ಯ ಪುರುಷಸ್ವಭಾವತ್ವೇನಾಯತ್ನಸಿದ್ಧತ್ವೇ ಸತಿ ನ ಪ್ರಯೋಜನಾಪೇಕ್ಷೇತ್ಯಾಹ –

ತಚ್ಚೇತಿ ।

ಪುರುಷಧರ್ಮ ಇತಿ ।

ಪುರುಷಸ್ವಭಾವ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಅಜ್ಞಾನಕಾರ್ಯಸ್ಯಾಜ್ಞಾನನಿವೃತ್ತಾವಯತ್ನತ ಏವ ನಿವೃತ್ತಿರಿತ್ಯತ್ರ ದೃಷ್ಟಾಂತಮಾಹ –

ನ ಹೀತಿ ।

ವ್ಯುತ್ಥಾನಸ್ಯ ಪುಂವ್ಯಾಪಾರಾಧೀನತ್ವಾಭಾವೇ ವಿಧೇರನವಕಾಶಾದ್ವಿದುಷೋ ನಿಯಮೇನ ವ್ಯುತ್ಥಾನಂ ನ ಸಿಧ್ಯತೀತಿ ಶಂಕತೇ –

ವ್ಯುತ್ಥಾನಂ ತರ್ಹೀತಿ ।

ತತೋಽನ್ಯತ್ರ ಗಮನಮಿತಿ ।

ಪಾರಿವ್ರಾಜ್ಯಸ್ವೀಕಾರ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಕಿಂ ಗಾರ್ಹಸ್ಥ್ಯಶಬ್ದೇನ ಗೃಹಸ್ಥೋಽಹಮಿತ್ಯಭಿಮಾನಪುರಃಸರಂ ಪುತ್ರವಿತ್ತಾದ್ಯಭಿಮಾನ ಉಚ್ಯತ ಉತ ಗೃಹಸ್ಥಲಿಂಗಧಾರಣಮ್ । ನಾಽಽದ್ಯಃ ।

ವಿದ್ಯಯಾಽವಿದ್ಯಾಕಾರ್ಯಾಭಿಮಾನನಿವೃತ್ತೇರಿತ್ಯಾಹ –

ನ ಕಾಮೇತಿ ।

ನ ದ್ವಿತೀಯಃ । ಲಿಂಗೇಽಪ್ಯಭಿಮಾನರಾಹಿತ್ಯಸ್ಯ ತುಲ್ಯತ್ವಾತ್ । ನ ಚೈವಂ ಪಾರಿವ್ರಾಜ್ಯಲಿಂಗೇಽಪ್ಯಭಿಮಾನಾಭಾವಾತ್ತಸ್ಯಾಪ್ಯಸಿದ್ಧಿರಿತಿ ವಾಚ್ಯಮ್ । ಸರ್ವತೋಽಪ್ಯಭಿಮಾನರಾಹಿತ್ಯೇನ ಸರ್ವಸಂಬಂಧರಾಹಿತ್ಯಂ ಹಿ ಪರಮಹಂಸಪರಿವ್ರಾಜೋ ಲಕ್ಷಣಂ ನ ಲಿಂಗಧಾರಣಮ್ । “ನ ಲಿಂಗಂ ಧರ್ಮಕಾರಣಮ್” ಇತಿ ಸ್ಮೃತೇಃ ।

ತತಶ್ಚ ಲಿಂಗೇಽಪ್ಯಭಿಮಾನಶೂನ್ಯಸ್ಯ ಪಾರಿವ್ರಾಜ್ಯಂ ಸಿದ್ಧಮಿತ್ಯಾಹ –

ಕಾಮನಿಮಿತ್ತೇತಿ ।

ಗಾರ್ಹಸ್ಥ್ಯ ಇತಿ ।

ಅಭಿಮಾನಾತ್ಮಕ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ತರ್ಹಿ ಗುರುಶುಶ್ರೂಷಾದಾವಪ್ಯಭಿಮಾನೋ ನ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯೇಷ್ಟಾಪತ್ತಿರಿತ್ಯಾಹ –

ಏತೇನೇತಿ ।

ನನು ಯಥಾ ಪುತ್ರಾದಿಸಂಬಂಧನಿಯಮರಹಿತಸ್ಯಾಪಿ ತ್ವನ್ಮತೇ ದೇಹಧಾರಣಾರ್ಥಿನೋ ಭಿಕ್ಷೋಃ ಪರಿಗ್ರಹವ್ಯಾವರ್ತನಾರ್ಥೋ ಭಿಕ್ಷಾಟನಾದಿರೇವೇತಿ ನಿಯಮೋಽಂಗೀಕ್ರಿಯತೇ ತಥಾ ಗೃಹಸ್ಥಸ್ಯಾಪ್ಯಭಿಮಾನಶೂನ್ಯಸ್ಯೈವ ಸತೋ ದೇಹಧಾರಣಾರ್ಥಂ ಗೃಹ ಏವಾಸ್ತ್ವಾಸನಂ ನ ಭಿಕ್ಷುಕತ್ವಮವಿಶೇಷಾದಿತಿ ಶಂಕತೇ –

ಅತ್ರ ಕೇಚಿದ್ಗೃಹಸ್ಥಾ ಇತಿ ।

ತೇಷಾಂ ನ ನ್ಯಾಯೋ ಮೂಲಂ ಕಿಂತು ದೃಷ್ಟಭಯಾದಿಕಮೇವ ಮೂಲಮಿತ್ಯುಪಹಸನ್ನಾಹ –

ಭಿಕ್ಷಾಟನಾದಿತಿ ।

ಪರಿಭವಃ ಪಾಮರೈಃ ಕ್ರಿಯಮಾಣಸ್ತಿರಸ್ಕಾರಃ ।

ಸೂಕ್ಷ್ಮೇತಿ ।

ಕಾಕ್ವಾ ವ್ಯತಿರೇಕೇಣ ಸ್ಥೂಲದೃಷ್ಟಯ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಭಿಕ್ಷಾಟನಾದೀತ್ಯಾದಿಶಬ್ದೇನ ಪ್ರಾಕ್ಪ್ರಣೀತಮಯಾಚಿತಮಿತ್ಯಾದಯೋ ಗೃಹ್ಯಂತೇ । ದೇಹಧಾರಣಮಾತ್ರಾರ್ಥಿನೋ ಭಿಕ್ಷೋರಿತಿ ಪೂರ್ವೇಣಾನ್ವಯಃ ।

ಸಿದ್ಧಾಂತೀ ತಸ್ಯೈವಂಭೂತಸ್ಯ ಸ್ತ್ರೀಪರಿಗ್ರಹೋಽಸ್ತಿ ವಾ ನ ವೇತಿ ವಿಕಲ್ಪ್ಯಾಽಽದ್ಯೇ ದೂಷಣಮಾಹ –

ನ ಸ್ವೇತಿ ।

ಸ್ವಗೃಹವಿಶೇಷಶಬ್ದೇನ ಸ್ತ್ರೀವಿಶೇಷೋ ಗೃಹ್ಯತೇ ।

ದ್ವಿತೀಯೇ ಸ್ತ್ರೀಪರಿಗ್ರಹವತ ಏವ ದ್ರವ್ಯಪರಿಗ್ರಹಾಧಿಕಾರಾತ್ತದಭಾವೇಽರ್ಥಾದ್ದ್ರವ್ಯಪರಿಗ್ರಹನಿವೃತ್ತೇಸ್ತದಭಾವೇ ಪ್ರಕಾರಾಂತರೇಣ ಜೀವನಸಿದ್ಧೇರರ್ಥಾದ್ಭಿಕ್ಷಾಟನಾದಿನಿಯಮ ಏವ ಸಿಧ್ಯತೀತ್ಯಾಹ –

ಸ್ವಗೃಹೇತಿ ।

ನ ಚ ಪುತ್ರಾದಿಪರಿಗೃಹೀತೇನ ಜೀವನಮಸ್ತ್ವಿತಿ ಶಂಕ್ಯಮ್ । ತೈರಪಿ ಸ್ವಸ್ಯ ಸ್ವತ್ವೇನ ಸಂಬಂಧಾಭಾವೇ ತದೀಯಸ್ಯಾಪಿ ಪರಕೀಯದ್ರವ್ಯತುಲ್ಯತ್ವೇನ ತತ್ರಾಪಿ ಭಿಕ್ಷುತ್ವನಿಯಮಾದಿತಿ ।

ಅನ್ಯೇ ತು ಭಿಕ್ಷೋರಪಿ ಭಿಕ್ಷಾಟನಾದೌ ಸಪ್ತಾಗಾರಾನಸಂಕ್ಲೃಪ್ತಾನಿತ್ಯಾದಿನಿಯಮಃ ಶೌಚಾದೌ ಚ ಚಾತುರ್ಗುಣ್ಯಾದಿನಿಯಮಶ್ಚ ಪ್ರತ್ಯವಾಯಪರಿಹಾರಾರ್ಥಂ ಯಥೇಷ್ಯತೇ ತಥಾ ಯಾವಜ್ಜೀವಾದಿಶ್ರುತಿಬಲಾತ್ಪ್ರತ್ಯವಾಯಪರಿಹಾರಾರ್ಥಂ ನಿತ್ಯಕರ್ಮಣಿ ನಿಯಮೇನ ಪ್ರವೃತ್ತಿರಿತ್ಯಾಹುಸ್ತದನುವದತಿ –

ಶರೀರಧಾರಣಾರ್ಥಾಯಾಮಿತಿ ।

ಅಕುರ್ವತ ಏವ ಗೃಹೇಽವಸ್ಥಾನಂ ಪೂರ್ವಮತೇ ಶಂಕಿತಮ್ । ಅಸ್ಮಿನ್ಮತೇ ತ್ವಗ್ನಿಹೋತ್ರಾದ್ಯನುಷ್ಠಾನಮಪಿ ಕರ್ತವ್ಯಮಿತಿ ಶಂಕತೇ । ತಥಾ ಪೂರ್ವಂ ಪರಿಗ್ರಹವ್ಯಾವೃತ್ಯರ್ಥೋ ಭಿಕ್ಷಾಟನಾದಿವಿಷಯೋ ದೃಷ್ಟಶರೀರಧಾರಣಪ್ರಯೋಜನೋ ನಿಯಮೋ ದೃಷ್ಟಾಂತತ್ವೇನೋಕ್ತಃ । ಇಹ ತು ಸ ಭಿಕ್ಷಾಟನಾದಿಗತಸಪ್ತಾಗಾರತ್ವಾದಿವಿಷಯೋಽದೃಷ್ಟಾರ್ಥೋ ದೃಷ್ಟಾಂತತ್ವೇನೋಕ್ತ ಇತಿ ಭೇದಃ ।

ದೂಷಯತಿ –

ಏತದಿತಿ ।

ತಸ್ಯ ಸರ್ವನಿಯೋಕ್ತ್ರೀಶ್ವರಾತ್ಮತ್ವಾಚ್ಚ ನ ನಿಯೋಜ್ಯತ್ವಮಿತ್ಯಾದ್ಯುಕ್ತಮಿತ್ಯಾಹ –

ಅಶಕ್ಯೇತಿ ।

ತರ್ಹಿ ತಚ್ಛ್ರುತೇರಪ್ರಾಮಾಣ್ಯೇ ಭಿಕ್ಷಾಟನಾದಿನಿಯಮವಿಧೇರಪಿ ತತ್ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯೇಣ ಶಂಕತೇ –

ಯಾವಜ್ಜೀವೇತೇ ।

ಅವಿದುಷಿ ನಿಯೋಜ್ಯೇ ತತ್ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಂ ಘಟತ ಇತಿ ನೋಕ್ತದೋಷ ಇತ್ಯಾಹ –

ನೇತಿ ।

ತದುಕ್ತಪ್ರತಿಬಂದೀಂ ಪರಿಹರ್ತುಮನುವದತಿ –

ಯತ್ತ್ವಿತಿ ।

ದೂಷಯತಿ –

ತತ್ಪ್ರವೃತ್ತೇರಿತಿ ।

ಆಚಮನವಿಧಿನಾಽಽಚಮನೇ ಪ್ರವೃತ್ತಸ್ಯಾಽಽರ್ಥಿಕೋ ಯಃ ಪಿಪಾಸಾಪಗಮಸ್ತಸ್ಯ ಯಥಾ ನಾನ್ಯಪ್ರಯೋಜನಾರ್ಥತ್ವಂ ಪ್ರಯೋಜನಂ ಪ್ರಯುಕ್ತಿಸ್ತದರ್ಥತ್ವಂ ನಾಽಽಚಮನಪ್ರವೃತ್ತಿಪ್ರಯೋಜಕತ್ವಮ್ । ತದ್ವಜ್ಜೀವನಾರ್ಥಂ ಭಿಕ್ಷಾದೌ ಪ್ರವೃತ್ತಸ್ಯ ಯಸ್ತತ್ರ ನಿಯಮಃ ಸ ನ ಭಿಕ್ಷಾದಿಪ್ರವೃತ್ತೇಃ ಪ್ರಯೋಜಕ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಏತದುಕ್ತಂ ಭವತಿ । ನಿಯೋಜ್ಯತ್ವಾಭಾವಾತ್ಕಿಲ ಬ್ರಹ್ಮವಿದೋ ನಿಯಮವಿಧ್ಯನುಪಪತ್ತಿರಾಶಂಕತೇ । ತನ್ನ ಯುಜ್ಯತೇ । ಕಥಮ್ । ನಿಯೋಜ್ಯೋ ಹಿ ನಿಯೋಗಸಿದ್ಧ್ಯರ್ಥಮಪೇಕ್ಷ್ಯತೇ ನಿಯೋಗಶ್ಚ ಪ್ರವೃತ್ತಿಸಿದ್ಧ್ಯರ್ಥಮ್ । ಪ್ರವೃತ್ತಿಶ್ಚೇದನ್ಯತಃ ಸಿದ್ಧಾ ಕಿಂ ನಿಯೋಗೇನ । ಅತ ಏವ ದರ್ಶಪೂರ್ಣಮಾಸನಿಯೋಗಾದೇವಾವಹನನೇ ನಿಯಮೇನ ಪ್ರವೃತ್ತಿಸಿದ್ಧೌ ತತ್ರ ನ ಪೃಥಙ್ನಿಯೋಗೋಽಂಗೀಕ್ರಿಯತೇ । ತದಭಾವೇ ಚ ನ ನಿಯೋಜ್ಯಾಪೇಕ್ಷೇತಿ ಬ್ರಹ್ಮವಿದೋ ನಿಯೋಜ್ಯತ್ವಾಭಾವೇಽಪಿ ನ ನಿಯಮವಿಧ್ಯನುಪಪತ್ತಿರಿತಿ ।

ಅಗ್ನಿಹೋತ್ರಾದಿಪ್ರವೃತ್ತೇಸ್ತ್ವನ್ಯತೋಽಸಿದ್ಧತ್ವೇನ ತದ್ವಿಧಿತ ಏವ ತತ್ರ ಪ್ರವೃತ್ತೇರ್ವಕ್ತವ್ಯತ್ವೇನ ತತ್ಸಿದ್ಧ್ಯರ್ಥಂ ತತ್ರ ನಿಯೋಗೇ ವಾಚ್ಯೇ ತಸ್ಯ ತತ್ರ ನಿಯೋಜ್ಯಾಪೇಕ್ಷೇತಿ ವೈಷಮ್ಯಮಾಹ –

ನ ಚಾಗ್ನಿಹೋತ್ರೇತಿ ।

ನಿಯಮವಿಧೌ ನಿಯೋಜ್ಯಾನಪೇಕ್ಷಾಯಾಮಪಿ ತಸ್ಯ ಕ್ಲೇಶಾತ್ಮಕತ್ವಾತ್ಪ್ರಯೋಜನಾಪೇಕ್ಷಾ ವಾಚ್ಯಾ ।

ತದಭಾವಾನ್ನ ನಿಯಮಃ ಸಿಧ್ಯತೀತಿ ಶಂಕತೇ –

ಅರ್ಥಪ್ರಾಪ್ತೇತಿ ।

ತನ್ನಿಯಮಸ್ಯಾಪಿ ಪೂರ್ವವಾಸನಾವಶಾದೇವ ಪ್ರಾಪ್ತತ್ವಾತ್ತತ್ರಾಪಿ ನ ನಿಯಮವಿಧೇರವಕಾಶೋ ಯೇನ ಪ್ರಯೋಜನಾಪೇಕ್ಷಾ ಸ್ಯಾದಿತಿ ಪರಿಹರತಿ –

ನ ತದಿತಿ ।

ಯದ್ಯಪಿ ನಿಯತೇನ ವಾಽನಿಯತೇನ ಭಿಕ್ಷಾಟನಾದಿನಾ ಜೀವನಂ ಸಿಧ್ಯತಿ ತಥಾಽಪಿ ವಿದ್ಯೋತ್ಪತ್ತೇಃ ಪೂರ್ವಂ ವಿದ್ಯಾಸಿದ್ಧ್ಯರ್ಥಂ ನಿಯಮಸ್ಯಾನುಷ್ಠಿತತ್ವಾತ್ತದ್ವಾಸನಾಪ್ರಾಬಲ್ಯಾದ್ವಿದ್ಯೋತ್ಪತ್ತ್ಯನಂತರಮಪಿ ನಿಯಮ ಏವ ಪ್ರವರ್ತತೇ ನಾನಿಯಮೇ । ತದ್ವಾಸನಾನಾಂ ನಿಯಮವಾಸನಾಭಿರತ್ಯಂತಮಭಿಭೂತತ್ವೇನ ಪುನಸ್ತದುದ್ಬೋಧನಸ್ಯ ಯತ್ನಸಾಧ್ಯತ್ವಾತ್ತತಸ್ತತ್ರ ನ ಪ್ರವರ್ತತ ಇತಿ ನಿಯಮೋಽಪ್ಯರ್ಥಸಿದ್ಧ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಏತೇನ ಪ್ರತ್ಯವಾಯಪರಿಹಾರಾರ್ಥತ್ವಮಪಿ ನಿಯಮಾನುಷ್ಠಾನಸ್ಯ ನಿರಸ್ತಂ ತಸ್ಯ ವಿದುಷಃ ಪ್ರತ್ಯವಾಯಾಪ್ರಸಕ್ತೇರಿತಿ ।

ಏವಮುಕ್ತರೀತ್ಯಾ ವ್ಯುತ್ಥಾನಸ್ಯ ವಿಧಿಂ ವಿನಾ ಸ್ವತಃ ಪ್ರಾಪ್ತತ್ವೇಽಪಿ ಸತಿ ತತ್ಕರ್ತವ್ಯತಾವಿಧಿಮಪಿ ವಿದಿತ್ವಾ ವ್ಯುತ್ಥಾಯೇತ್ಯಾದಿಕಮನುಮೋದತೇ ವಿದ್ವಾನಿತ್ಯಾಹ –

ಅರ್ಥಪ್ರಾಪ್ತಸ್ಯೇತಿ ।

ವಿಧಿತಃ ಕರ್ತವ್ಯತ್ವೋಪಪತ್ತಿರಿತ್ಯರ್ಥಃ । ನ ಚ ವಿಧೇಃ ಪ್ರಯೋಜನಾಭಾವೋಽಪ್ರವರ್ತಕತ್ವಾದಿತಿ ವಾಚ್ಯಮ್ । ಪ್ರೈಷೋಚ್ಚಾರಣಾಭಯದಾನಾದಿವೈಧಮುಖ್ಯಧರ್ಮಪ್ರಾಪ್ತ್ಯರ್ಥತ್ವೇನ ವಿಧೇರರ್ಥವತ್ತ್ವಾತ್ । ನ ಚ ತಸ್ಯಾಪಿ ವೈಯರ್ಥ್ಯಂ ಶಂಕ್ಯಮ್ । ವಿದುಷಿ ಪರಮಹಂಸೇ ಲೋಕಸಂಗ್ರಹಾರ್ಥತ್ವಾತ್ । ತಸ್ಯ ತು ಸಂಗ್ರಹಸ್ಯ ಪೂರ್ವಾಭ್ಯಸ್ತಮೈತ್ರೀಕರುಣಾದಿವಾಸನಾಪ್ರಾಪ್ತತ್ವೇನ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯೋಪದೇಶಾದಾವಿವ ಪ್ರಯೋಜನಾನಪೇಕ್ಷಣಾತ್ । ಯದ್ವಾ ಪ್ರಾರಬ್ಧಕರ್ಮಾಕ್ಷಿಪ್ತದೇಹೇಂದ್ರಿಯಾದಿಪ್ರತಿಭಾಸೇನಾವಿಚಾರಿತಯಾವಜ್ಜೀವಾದಿಶ್ರುತಿಜನಿತಕರ್ಮಕರ್ತವ್ಯತಾಭ್ರಾಂತೌ ತನ್ನಿವರ್ತನೇನ ವಾ ವಿದುಷೋ ವ್ಯುತ್ಥಾನವಿಧೇರರ್ಥವತ್ವೋಪಪತ್ತಿರಿತಿ ಭಾವಃ । ಏವಂ ವಿದುಷೋ ವ್ಯುತ್ಥಾನಸಾಧನೇನ ವಿದ್ಯಾಯಾ ಅಕರ್ಮಿನಿಷ್ಠತ್ವಂ ಸಾಧಿತಮ್ । ತೇನೈವ ಚ ತಸ್ಯಾಃ ಕರ್ಮಾಸಂಬಂಧೋಽಪ್ಯರ್ಥಾತ್ಸಾಧಿತಃ ।

ಇದಾನೀಂ ವಿವಿದಿಷೋರಪಿ ವ್ಯುತ್ಥಾನಂ ಪ್ರಸಾಧಯನ್ವಿದ್ಯಾಯಾಃ ಕರ್ಮಿನಿಷ್ಠತ್ವಂ ಕರ್ಮಸಂಬಂಧಿತ್ವಂ ಚ ದೂರಾಪಾಸ್ತಮಿತ್ಯಾಹ –

ಅವಿದುಷಾಽಪೀತಿ ।

ತತ್ರ ಶ್ರುತಿಮಾಹ –

ತಥಾ ಚೇತಿ ।

ಉಪರತಸ್ತಿತಿಕ್ಷುಃ ಸಮಾಹಿತೋ ಭೂತ್ವಾಽಽತ್ಮನ್ಯೇವಾಽಽತ್ಮಾನಂ ಪಶ್ಯೇದಿತಿ ಶ್ರುತಿಶೇಷಃ ತತ್ರೋಪರತಶಬ್ದೇನ ಸಂನ್ಯಾಸೋ ವಿಹಿತ ಇತಿ ಭಾವಃ ।

ಶಮಾದಿಸಾಧನಾನಾಂ ಪೌಷ್ಕಲ್ಯೇನಾನುಷ್ಠಾನಸ್ಯ ಗೃಹಸ್ಥಾದಿಷ್ವಸಂಭವಾತ್ತದ್ವಿಧಿನಾಽಪ್ಯರ್ಥಾದಾಕ್ಷಿಪ್ಯತೇ ಸಂನ್ಯಾಸ ಇತಿ ಶ್ರುತಾರ್ಥಾಪತ್ತಿಮಪ್ಯಾಹ –

ಶಮದಮಾದೀನಾಂ ಚೇತಿ ।

ಚಶಬ್ದ ಉಪರಮಸಮುಚ್ಚಯಾರ್ಥಃ । ನೇದಂ ವಿದ್ವದ್ವಿಷಯಮ್ । ತಸ್ಯ ಸಾಧನವಿಧಿವೈಯರ್ಥ್ಯಾತ್ । ಕಿಂತು ವಿವಿದಿಷುವಿಷಯಮಿತಿ ವಕ್ತುಮಾತ್ಮದರ್ಶನಸಾಧನಾನಾಮಿತ್ಯುಕ್ತಮ್ ।

ಅತ್ಯಾಶ್ರಮಿಭ್ಯ ಇತಿ ।

ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಾದೀನ್ಹಂಸಾಂತಾನಾಶ್ರಮಧರ್ಮವತ ಆಶ್ರಮಾನತಿಕ್ರಮ್ಯ ವರ್ತತೇ ಪರಮಹಂಸ ಇತಿ ಸೋಽತ್ಯಾಶ್ರಮಿಶಬ್ದೇನೋಚ್ಯತ ಇತಿ ತದ್ವಿಧಿರತ್ರ ಪ್ರತೀಯತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಋಷಿಸಂಘಜುಷ್ಟಂ ಮಂತ್ರಸಮೂಹೈರ್ಜ್ಞಾನಿಸಮೂಹೈರ್ವಾ ಸೇವಿತಂ ತತ್ತ್ವಂ ಪ್ರೋವಾಚೇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ನ ಕರ್ಮಣೇತಿ ।

ತ್ಯಾಗಸ್ಯ ಸಾಕ್ಷಾದಮೃತತ್ವಸಾಧನತ್ವಾಭಾವೇನಾಮೃತತ್ವಸಾಧನಂತದತ್ಯತ್ನೇತ್ಯಾದಿನಾ । ಜ್ಞಾನಂ ತ್ಯಾಗೇನಾಽಽನಶುಃ ಪ್ರಾಪ್ತವಂತ ಇತ್ಯಭಿಮಾನೇನ ಜ್ಞಾನಸಾಧನತ್ವೇನ ತ್ಯಾಗೋಽತ್ರ ವಿಹಿತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಜ್ಞಾತ್ವೇತಿ ।

ಆಪಾತತೋ ಬ್ರಹ್ಮ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ನಿಶ್ಚಯಾರ್ಥಂ ನೈಷ್ಕರ್ಮ್ಯಂ ಕರ್ಮತ್ಯಾಗರೂಪಂ ಸಂನ್ಯಾಸಮಾಚರೇದಿತಿ ಸ್ಮೃತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ।

ಬ್ರಹ್ಮಜ್ಞಾನಸಾಧನೀಭೂತ ಆಶ್ರಮೋ ಬ್ರಹ್ಮಾಶ್ರಮಃ । ಸಂನ್ಯಾಸ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಕಿಂಚ “ಏಕಾಕೀ ಯತಚಿತ್ತಾತ್ಮಾ” ಇತ್ಯಾದ್ಯುಪಕ್ರಮ್ಯ “ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿವ್ರತೇ ಸ್ಥಿತಃ ಮನಃ ಸಂಯಮ್ಯ ಮಚ್ಚಿತ್ತೋ ಯುಕ್ತ ಆಸೀತ ಮತ್ಪರಃ” ಇತ್ಯಂತೇನ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಾದಿಸಾಧನವಿಧಿಬಲಾದಪ್ಯರ್ಥಾತ್ಸಂನ್ಯಾಸವಿಧಿರಿತ್ಯಾಹ –

ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಾದೀತಿ ।

ನನು ಗೃಹಸ್ಥಸ್ಯಾಪ್ಯೃತುಕಾಲಮಾತ್ರಗಮನಲಕ್ಷಣಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಂ ಕದಾಚಿದ್ಧ್ಯಾನಕಾಲ ಏಕಾಕಿತ್ವಾದಿಕಂ ಚ ಸಂಭವತೀತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ತಸ್ಯಾಪುಷ್ಕಲಸಾಧನತ್ವಾತ್ತತೋ ಜ್ಞಾನಾಸಿದ್ಧೇರ್ಧ್ಯಾನಕಾಲೇ ಪತ್ನೀಸಂಬಂಧಾಪ್ರಸಕ್ತೇಸ್ತದ್ವಿಧಿವೈಯರ್ಥ್ಯಾಚ್ಚ ನೈವಮಿತ್ಯಾಹ –

ನ ಚೇತಿ ।

ಅತೋ ನ ಕರ್ಮಿನಿಷ್ಠತ್ವಂ ಕರ್ಮಸಂಬಂಧಿತ್ವಂ ಚಾಽಽತ್ಮಜ್ಞಾನಸ್ಯೇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಯತ್ತು ಕರ್ಮ ಚ ಬೃಹತೀಸಹಸ್ರಲಕ್ಷಣಂ ಪ್ರಸ್ತುತ್ಯಾಽಽತ್ಮಜ್ಞಾನಂ ಪ್ರಾರಭ್ಯತ ಇತ್ಯಾದಿನಾ ಕರ್ಮಸಂಬಂಧಿತ್ವಮುಕ್ತಂ ತತ್ರಾಽಽಹ –

ಯದ್ವಿಜ್ಞಾನೇತಿ ।

ತಥಾ ಚ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಂ ಕರ್ಮಸಂಬಂಧಿಜ್ಞಾನಂ ಸಂಸಾರಫಲಕಮನ್ಯದೇವ । ತಚ್ಚೋಪಸಂಹೃತಮಿತಿ ನ ತತ್ಪರಮಾತ್ಮಜ್ಞಾನಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ನನು ಪೂರ್ವೋಕ್ತಮೇವ ಪರಮಾತ್ಮಜ್ಞಾನಂ ತಚ್ಚ ಕರ್ಮಸಂಬಂಧ್ಯೇವೇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ತಸ್ಯ ಸಂಸಾರಫಲಕತ್ವೇನೋಪಸಂಹಾರಾತ್ಪರಮಾತ್ಮಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಚ ಮುಕ್ತಿಫಲಕತ್ವಾನ್ನ ತತ್ಪರಮಾತ್ಮಜ್ಞಾನಮಿತ್ಯಾಹ –

ಯದಿ ಕರ್ಮಿಣ ಏವೇತಿ ।

ಕರ್ಮಿನಿಷ್ಠತ್ವೇನೋಕ್ತಜ್ಞಾನಮೇವ ಪರಮಾತ್ಮಜ್ಞಾನಂ ಚೇದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಪರಮಾತ್ಮಜ್ಞಾನಾಂಗಭೂತಪೃಥಿವ್ಯಗ್ನ್ಯಾದಿದೇವತಾಜ್ಞಾನಸ್ಯ ತತ್ಸಂಸಾರಫಲಂ ನಾಂಗಿನಃ ಪರಮಾತ್ಮಜ್ಞಾನಸ್ಯೇತಿ ನ ತಸ್ಯ ಮುಕ್ತಿಫಲತ್ವವಿರೋಧ ಇತಿ ಶಂಕತೇ –

ಅಂಗೇತಿ ।

ಪರಾಮಾತ್ಮಜ್ಞಾನಸ್ಯಾಂಗಸಂಬಂಧಫಲಸಂಬಂಧಾದಿಸರ್ವಾವಿಶೇಷರಹಿತನಿರ್ವಿಶೇಷವಸ್ತುವಿಷಯತ್ವಾನ್ನ ತಸ್ಯಾಂಗಾದಿಸಂಬಂಧಿತ್ವಂ ಯೇನ ತದಂಗವಿಷಯತ್ವಮುಕ್ತಫಲಸ್ಯ ಸ್ಯಾದಿತಿ ಪರಿಹರತಿ –

ನ ತದಿತಿ ।

ತದೇವ ಸ್ಪಷ್ಟಯತಿ –

ನಿರಾಕೃತೇತ್ಯಾದಿನಾ ।

ತಚ್ಚಾನಿಷ್ಟಮಿತಿ ।

ಆತ್ಮಾ ವಾ ಇತ್ಯಾದಿಭಿರುಪಕ್ರಮಾದಿಲಿಂಗೈರಾತ್ಮನೋ ನಿರ್ವಿಶೇಷತ್ವಸಿದ್ಧೇರಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ವಾಜಸನೇಯಿಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಚ ಪರಮಾತ್ಮವಿದಃ ಸರ್ವಸಂಬಂಧಶೂನ್ಯತ್ವಮುಕ್ತ್ವಾಽವಿದುಷಃ ಸಂಸಾರಫಲೋಕ್ತೇಶ್ಚೇಹ ಸಂಸಾರಫಲಕಸ್ಯಾತೀತಸ್ಯ ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ನ ಪರಮಾತ್ಮಜ್ಞಾನತ್ವಂ ವಕ್ಷ್ಯಮಾಣಸ್ಯ ನಿರ್ವಿಶೇಷವಸ್ತುವಿಷಯಸ್ಯೈವ ಪರಮಾತ್ಮಜ್ಞಾನತ್ವಂ ಮುಕ್ತಿಫಲತ್ವಂ ಚೇತ್ಯಾಹ –

ಯತ್ರೇತ್ಯಾದಿನಾ ।

ತಥೇಹಾಪೀತಿ ವಾಕ್ಯೇ ಫಲಪದದ್ವಯಪಾಠ ಏಕಂ ಪದಂ ನಿಷ್ಪಾದ್ಯತ್ವಾರ್ಥಕಂ ನಿಷ್ಪಾದ್ಯತ್ವಾದಪಿ ಸಂಸಾರವಿಷಯಂ ಸಂಸಾರಾಂತರ್ಗತಮಿತಿ ವಕ್ತುಮ್ । ಏವಂ ಕರ್ಮಾಸಂಬಂಧಿತ್ವಂ ಜ್ಞಾನಸ್ಯೋಕ್ತ್ವಾ ಯಾವಜ್ಜೀವಾದಿಶ್ರುತೇಃ ಕರ್ಮತ್ಯಾಗೋ ನ ಸಂಭವತೀತಿ ಯತ್ಪೂರ್ವವಾದಿನೋಕ್ತಂ ತತ್ರ ಯಾವಜ್ಜೀವಾದಿಶ್ರುತೇರವಿದ್ವದ್ವಿಷಯತ್ವಮುಕ್ತಮ್ । ಋಣಶ್ರುತೇರಿದಾನೀಂ ಗತಿಮಾಹ ಋಣೇತಿ । ಋಣಸ್ಯಾನಪಾಕೃತಸ್ಯ ಮನುಷ್ಯಾದಿಲೋಕಪ್ರಾಪ್ತಿಂ ಪ್ರತಿ ಪ್ರತಿಬಂಧಕತ್ವಾತ್ತದರ್ಥಿನೋಽವಿದುಷ ಏವರ್ಣಾಪಾಕರಣಂ ಕರ್ತವ್ಯಂ ನ ಮುಮುಕ್ಷೋಃ । ಮುಕ್ತಿಂ ಪ್ರತಿ ತಸ್ಯಾಪ್ರತಿಬಂಧಕತ್ವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ । ನನ್ವೃಣಸ್ಯ ಮುಕ್ತಿಂ ಪ್ರತ್ಯಪಿ ಪ್ರತಿಬಂಧಕತ್ವಮಸ್ತು ವಿಶೇಷಾಭಾವಾತ್ ।

“ಅನಪಾಕೃತ್ಯ ಮೋಕ್ಷಂ ತು ಸೇವಮಾನೋ ವ್ರಜತ್ಯಧಃ” ಇತಿ ಸ್ಮೃತೇಶ್ಚೇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ –

ಸೋಽಯಮಿತಿ ।

“ಸೋಽಯಂ ಮನುಷ್ಯಲೋಕಃ ಪುತ್ರೇಣೈವ ಜಯ್ಯೋ ನಾನ್ಯೇನ ಕರ್ಮಣಾ, ಕರ್ಮಣಾ ಪಿತೃಲೋಕೋ ವಿದ್ಯಯಾ ದೇವಲೋಕಃ” ಇತಿ ಶ್ರುತೇಃ ಪುತ್ರಾದೀನಾಂ ಮನುಷ್ಯಲೋಕಾದಿಹೇತುತ್ವಾವಗಮಾತ್ಪುತ್ರಾದಿಭಿರಪಾಕರ್ತವ್ಯಾನಾಂ ಪುತ್ರಾದ್ಯಾಭಾವರೂಪಾಣಾಮೃಣಾನಾಂ ಪುತ್ರಾದಿಸಾಧ್ಯಲೋಕಪ್ರಾಪ್ತಿಂ ಪ್ರತಿ ಪ್ರತಿಬಂಧಕತ್ವಮೇವ ಯುಕ್ತಮ್ । ಋಣಾನಪಾಕರಣೇ ಪುತ್ರಾದಿಸಾಧನಾಭಾವೇನ ಸಾಧ್ಯಲೋಕಾಭಾವಾತ್ । ನ ಮುಕ್ತಿಂ ಪ್ರತಿ, ತಸ್ಯಾಸ್ತದಭಾವರೂಪಪುತ್ರಾದಿಸಾಧ್ಯತ್ವಾಭಾವಾತ್ । ಸ್ಮೃತೇಶ್ಚ ರಾಗಿಣಂ ಪ್ರತಿ ಸಂನ್ಯಾಸನಿಂದಾರ್ಥವಾದಮಾತ್ರತ್ವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ನ ಕೇವಲಮುಕ್ತನ್ಯಾಯತೋ ಮುಕ್ತಿಂ ಪ್ರತ್ಯಪ್ರತಿಬಂಧಕತ್ವಂ ಕಿಂತು ಶ್ರುತಿತೋಽಪೀತ್ಯಾಹ –

ವಿದುಷಶ್ಚೇತಿ ।

ಶ್ರುತಿತ್ರಯೇಣ ಕ್ರಮೇಣ ಪ್ರಜಾಧ್ಯಯನಕರ್ಮಣಾಮನನುಷ್ಠಿತಾನಾಮಪ್ರತಿಬಂಧಕತ್ವಂ ದರ್ಶಿತಮ್ । ಕಾವಷೇಯಾ ಇತ್ಯನಂತರಂ ಕಿಮರ್ಥಾ ವಯಮಧ್ಯೇಷ್ಯಾಮಹ ಇತಿ ಶೇಷೋ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಃ ।

ಶಂಕತೇ –

ಅವಿದುಷಸ್ತರ್ಹೀತಿ ।

ಯದ್ಯಪ್ಯವಿದುಷೋಽಪಿ ಲೋಕತ್ರಯಂ ಪ್ರತ್ಯೇವ ಪ್ರತಿಬಂಧಕತ್ವಾನ್ಮುಕ್ತಿಂ ಪ್ರತಿ ಪ್ರತಿಬಂಧಕತ್ವಾಭಾವಾದೃಣಸ್ಯಾನಪಾಕರಣೀಯತ್ವಾನ್ಮುಮುಕ್ಷೋಃ ಪಾರಿವ್ರಾಜ್ಯಸಂಭವಾದಾಶಂಕಾ ನ ಸಂಭವತಿ ತಥಾಽಪಿ ವಿದ್ವಾಂಸ ಆಹುರಿತ್ಯುಕ್ತಿಶ್ರವಣಮಾತ್ರೇಣೇಯಂ ಶಂಕಾ । ಯದ್ವಾ ಪರಿಹಾರಾಂತರಂ ವಕ್ತುಮಿಯಂ ಶಂಕಾ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಾ । ಗೃಹಸ್ಥಸ್ಯೈವರ್ಣಪ್ರತಿಬಂಧಕತ್ವಂ ತಸ್ಯೈವ ತನ್ನಿರಾಕರಣಾಧಿಕಾರಾತ್ ।

ತತಶ್ಚ ಗಾರ್ಹಸ್ಥ್ಯಪ್ರತಿಪತ್ತೇಃ ಪ್ರಾಗ್ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯ ಏವ ಮುಮುಕ್ಷೋಃ ಪಾರಿವ್ರಾಜ್ಯಂ ಸಂಭವತೀತಿ ಪರಿಹರತಿ –

ನೇತಿ ।

ಯದ್ಯಪ್ಯುಪನಯನಾನಂತರಮೇವರ್ಷ್ಯೃಣನಿವರ್ತನೇಽಧಿಕಾರಃ ಸಂಭವತೀತಿ ಪ್ರಾಗ್ಗಾರ್ಹಸ್ಥ್ಯೇತ್ಯಯುಕ್ತಂ ತಥಾಽಪಿ ವಿವಿದಿಷಾಸಂನ್ಯಾಸೇಽಧೀತವೇದಸ್ಯೈವಾಧಿಕಾರ ಇತ್ಯಧೀತವೇದಸ್ಯೈವ ಗಾರ್ಹಸ್ಥ್ಯಪ್ರತಿಪತ್ತೇಃ ಪ್ರಾಗಿತಿ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಮ್ । ನನು “ ಜಾಯಮಾನೋ ವೈ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ರಿಭಿರ್ಋಣವಾನ್ ಜಾಯತೇ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯೇಣರ್ಷಿಭ್ಯೋ ಯಜ್ಞೇನ ದೇವೇಭ್ಯಃ ಪ್ರಜಯಾ ಪಿತೃಭ್ಯಃ” ಇತಿ ಜಾಯಮಾನಮಾತ್ರಸ್ಯರ್ಣವತ್ವಂ ಪ್ರತೀಯತ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯರ್ಣಿತ್ವೋಕ್ತೇಃ ಪ್ರಯೋಜನಂ ನ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಿಂಚಿದಸ್ತಿ ಕಿಂತು ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಾದಿಕರ್ತವ್ಯತಾಜ್ಞಾಪನಮ್ । ನ ಚಾಧಿಕಾರಾನಾರೂಢಸ್ತತ್ಕರ್ತುಂ ಶಕ್ನೋತಿ ಜಾಯಮಾನಮಾತ್ರಸ್ಯಾಸಾಮರ್ಥ್ಯಾತ್ । ಕಿಂಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗ್ರಹಣಾತ್ಕ್ಷತ್ರಿಯಾದೇರ್ಋಣಾಭಾವಪ್ರಸಂಗಃ । ದ್ವಿಜಾತ್ಯುಪಲಕ್ಷಣತ್ವೇಽಧಿಕಾರ್ಯುಪಲಕ್ಷಣತ್ವಮೇವ ನ್ಯಾಯ್ಯಮ್ । ಅತೋ ಜಾಯಮಾನಪದಮಧಿಕಾರಂ ಲಕ್ಷಯತೀತಿ ಜಾಯಮಾನೋಽಧಿಕಾರೀ ಸಂಪದ್ಯಮಾನ ಇತಿ ತದರ್ಥಃ ।

ತತಶ್ಚ ತತಃ ಪ್ರಾಙ್ನರ್ಣಸಂಬಂಧ ಇತ್ಯಾಹ –

ಅಧಿಕಾರೇತಿ ।

ಅನಿಷ್ಟಮಿತಿ ।

ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಣೋಽಪ್ಯೃಣಿತ್ವೇ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯ ಏವ ಮೃತಸ್ಯ ನೈಷ್ಠಿಕಸ್ಯ ಚ ಲೋಕಪ್ರತಿಬಂಧಃ ಸ್ಯಾತ್ತಚ್ಚಾನಿಷ್ಟಮ್ । “ಅಷ್ಟಾಶೀತಿಸಹಸ್ರಾಣೀ” ತ್ಯಾರಭ್ಯ ತದೇವ “ಗುರುವಾಸಿನಾಮಿ” ತ್ಯಾದಿಪುರಾಣೇ ಲೋಕಪ್ರಾಪ್ತ್ಯುಕ್ತೇರಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ನ ಕೇವಲಂ ಗಾರ್ಹಸ್ಥ್ಯಾತ್ಪ್ರಾಗೇವ ಸಂನ್ಯಾಸಸಿದ್ಧಿಃ ಕಿಂತು ವಿಧಿಬಲಾದ್ಗೃಹಸ್ಥಸ್ಯಾಪಿ ತದಸ್ತೀತ್ಯಾಹ –

ಪ್ರತಿಪನ್ನೇತಿ ।

ಆತ್ಮದರ್ಶನೇತಿ ।

ಆತ್ಮದರ್ಶನೇ ಯ ಉಪಾಯಾಃ ಶ್ರವಣಾದಯಸ್ತತ್ಸಾಧನತ್ವೇನೇತ್ಯರ್ಥಃ । ನ ಚರಣಶ್ರುತ್ಯಾ ಪ್ರವ್ರಜ್ಯಾವಿಧೇರ್ವಿರೋಧಃ । ತಸ್ಯಾ ಅವದಾನಾರ್ಥವಾದಮಾತ್ರತ್ವೇನ ಸ್ವಾರ್ಥೇ ತಾತ್ಪರ್ಯಾಭಾವಾತ್ । ಅನ್ಯಥಾ ತದವದಾನೈರೇವಾವದಯತೇ ತದವದಾನಾನಾಮವದಾನತ್ವಮಿತ್ಯವದಾನಮಾತ್ರನಿರಸ್ಯತ್ವೋಕ್ತ್ಯಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಾದೀನಾಮಪ್ಯನನುಷ್ಠೇಯತ್ವಪ್ರಸಂಗಾದಿತಿ ಭಾವಃ ।

ಏವಮಪಿ ಯಾವಜ್ಜೀವಾದಿಶ್ರುತಿವಿರೋಧಃ ಸಂನ್ಯಾಸಶ್ರುತೇರಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ –

ಯಾವಜ್ಜೀವೇತಿ ।

ವಿರಕ್ತಮುಮುಕ್ಷುಮಾತ್ರವಿಷಯಿಣ್ಯಾ ಸಂನ್ಯಾಸಶ್ರುತ್ಯಾ ಯಾವಜ್ಜೀವಾದಿಸಾಮಾನ್ಯಶ್ರುತೇರಮುಮುಕ್ಷುವಿಷಯೇ ಸಂಕೋಚ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಅಗ್ನಿಹೋತ್ರವಿಷಯಕಯಾವಜ್ಜೀವಾದಿಶ್ರುತೇರ್ನಾನಯೈವ ಸಂಕೋಚಃ ಕಿಂಚ ಶ್ರುತ್ಯಂತರೇಣೈವ ದ್ವಾದಶರಾತ್ರಾನಂತರಮಗ್ನಿಹೋತ್ರತ್ಯಾಗವಿಧಾಯಿನಾಂ ಸಾ ಪೂರ್ವಮೇವ ಸಂಕೋಚಿತೇತಿ ನ ತಾಂ ವಿರೋದ್ಧುಂ ಶಕ್ನೋತೀತ್ಯಾಹ –

ಛಾಂದೋಗ್ಯ ಇತಿ ।

ಕೇಷಾಂಚಿಚ್ಛಾಖಿನಾಂ “ತ್ರಯೋದಶರಾತ್ರಮಹತವಾಸಾ ಯಜಮಾನಃ ಸ್ವಯಮಗ್ನಿಹೋತ್ರಂ ಜುಹುಯಾದಥಾಪ್ರವಸನ್ ತತ್ರೈವ ಸೋಮೇನ ಪಶುನಾ ವೇಷ್ಟ್ವಾಽಗ್ನೀನುತ್ಸೃಜತಿ” ಇತಿ ಶ್ರೂಯತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ನನು ಪಾರಿವ್ರಾಜ್ಯಶ್ರುತಿರಪ್ಯನಧಿಕೃತವಿಷಯೇ ಸಂಕೋಚಿತೇತ್ಯಾಹ –

ಯತ್ತ್ವಿತಿ ।

ವಚನಾಂತರೇಣೈವ ತೇಷಾಂ ತದ್ವಿಧೇರ್ನಾಸ್ಯಾ ಅನಧಿಕಾರೀ ವಿಷಯಃ ಕಿಂತ್ವಧಿಕಾರ್ಯೇವೇತಿ ಪರಿಹರತಿ –

ತನ್ನೇತಿ ।

ಉತ್ಸನ್ನಾಗ್ನಿರ್ನಷ್ಟಾಗ್ನಿಃ ನಿರಗ್ನಿರಪರಿಗೃಹೀತಾಗ್ನಿರಿತಿ ಭೇದಃ ।

ಸ್ಮೃತ್ಯುಪಬೃಂಹಿತತ್ವಾದಪಿ ಪಾರಿವ್ರಾಜ್ಯಶ್ರುತಿರ್ಬಲೀಯಸೀತ್ಯಾಹ –

ಸರ್ವಸ್ಮೃತಿಷು ಚೇತಿ ।

ಅತ ಏವ “ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯವಾನ್ಪ್ರವ್ರಜತಿ” “ಬುಧ್ವಾ ಕರ್ಮಾಣಿ ಯಮಿಚ್ಛೇತ್ತಮಾವಸೇತ್”, “ವ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಗೃಹಸ್ಥೋ ವಾ ವಾನಪ್ರಸ್ಥೋಽಥ ಭಿಕ್ಷುಕಃ । ಯ ಇಚ್ಛೇತ್ಪರಮಂ ಸ್ಥಾನಮುತ್ತಮಾಂ ವೃತ್ತಿಮಾಶ್ರಯೇತ್ ॥” ಇತ್ಯಾದಿಷು ಸ್ಮೃತಿಷು ವಿಕಲ್ಪಃ ಪ್ರಸಿದ್ಧಃ । “ಅಧೀತ್ಯ ವಿಧಿವದ್ವೇದಾನ್ಪುತ್ರಾನುತ್ಪಾದ್ಯ ಧರ್ಮತಃ । ಇಷ್ಟ್ವಾ ಚ ಶಕ್ತಿತೋ ಯಜ್ಞೈರ್ಮನೋ ಮೋಕ್ಷೇ ನಿವೇಶಯೇತ್ ॥” ಇತ್ಯಾದಿಷು ಸಮುಚ್ಚಯಶ್ಚ ಸಿದ್ಧ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಏವಂ ವಿವಿದಿಷಾಸಂನ್ಯಾಸಂ ಪ್ರಸಾಧ್ಯ ಪುರ್ವಪ್ರಸಾಧಿತವಿದ್ವತ್ಸಂನ್ಯಾಸೇ ಶಂಕಾಮನುವದತಿ –

ಯತ್ತ್ವಿತಿ ।

ಪೂರ್ವತ್ರ ಗೃಹ ಏವಾಸ್ತ್ವಾಸನಮಿತಿ ಶಂಕಾ ನಿರಸ್ತಾ । ಇಹ ತು ಗೃಹೇ ವಾ ವನೇ ವಾಽಸ್ತ್ವಾಸನಮಿತ್ಯನಿಯಮಶಂಕಾಂ ನಿರಾಕರ್ತುಂ ಸಾ ಪುನರನೂದ್ಯತೇ । ಯಥೇಷ್ಟಚೇಷ್ಟಾಮಧಿಕಾಂ ಪರಿಹರ್ತುಂ ಚೇತಿ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಮ್ ।

ಯದ್ಯಪ್ಯರ್ಥಪ್ತಾಪ್ತಸ್ಯಾಪಿ ಪುನರ್ವಚನಾದಿತ್ಯತ್ರ ವಿದ್ವದ್ವ್ಯುತ್ಥಾನಸ್ಯಾಪಿ ಶಾಸ್ತ್ರಾರ್ಥತ್ವಮುಕ್ತಮೇವ ತಥಾಽಪ್ಯಶಾಸ್ತ್ರಾರ್ಥತ್ವಮುಕ್ತಮಂಗೀಕೃತ್ಯಾಪ್ಯಾಹ –

ತದಸದಿತಿ ।

ಯದಿ ವ್ಯುತ್ಥಾನವದ್ಗಾರ್ಹಸ್ಥ್ಯಮಪ್ಯರ್ಥಪ್ರಾಪ್ತಂ ಸ್ಯಾತ್ಸ್ಯಾದೇವಮನಿಯಮೋ ನ ತ್ವೇತದಸ್ತೀತ್ಯಾಹ –

ವ್ಯುತ್ಥಾನಸ್ಯೈವೇತಿ ।

ಅನ್ಯತ್ರೇತಿ ।

ಗಾರ್ಹಸ್ಥ್ಯ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ನನ್ವನ್ಯತ್ರಾವಸ್ಥಾನವದ್ವ್ಯುತ್ಥಾನಸ್ಯಾಪಿ ಕಾಮಾದಿಪ್ರಯುಕ್ತತ್ವಮನುಷ್ಠೇಯತ್ವಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ –

ತದಭಾವೇತಿ ।

ಕಾಮಾದ್ಯಭಾವಮಾತ್ರಮೇವ ವ್ಯುತ್ಥಾನಮಿತ್ಯುಕ್ತತ್ವಾತ್ತಸ್ಯ ನಾನುಷ್ಠೇಯತ್ವಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಏವಮನಿಯಮಶಂಕಾಂ ನಿರಸ್ಯ ವ್ಯುತ್ಥಾನಸ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರಾರ್ಥತ್ವೇ ಯಥೇಷ್ಟಚೇಷ್ಟಾಮಾಶಂಕ್ಯ ನಿರಾಕರೋತಿ –

ಯಥಾಕಾಮಿತ್ವಮಿತಿ ।

ಚೇಷ್ಟಾಮಾತ್ರಮೇವ ಕಾಮಾದಿಪ್ರಯುಕ್ತಮ್ । ನಿಷಿದ್ಧಚೇಷ್ಟಾ ತು ಶಾಸ್ತ್ರಾರ್ಥಜ್ಞಾನಶೂನ್ಯಾತ್ಯಂತಮೂಢವಿಷಯಾ । ತದುಭಯಂ ಚ ವಿದುಷೋ ನಾಸ್ತೀತಿ ಚೇಷ್ಟಾಮಾತ್ರಮೇವಾಪ್ರಸಕ್ತಂ ನಿಷಿದ್ಧಚೇಷ್ಟಾ ತು ದೂರಾಪಾಸ್ತೇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಏತದೇವ ವಿವೃಣೋತಿ –

ತಥೇತಿ ।

ತಥಾ ಹೀತ್ಯರ್ಥೇ ತಥಾಶಬ್ದಃ । ಗುರುಭಾರತಯಾಽತಿಕ್ಲೇಶತಯಾ ಯತೋಽವಗಮ್ಯತೇಽತೋಽಪ್ರಾಪ್ತಮಿತ್ಯನ್ವಯಃ ।

ಅವಿವೇಕಾದಿನಿಮಿತ್ತಾಪಗಮೇ ನೈಮಿತ್ತಿಕಾಪಗಮ ಇತ್ಯತ್ರ ದೃಷ್ಟಾಂತಮಾಹ –

ನ ಹೀತಿ ।

ಉನ್ಮಾದದೃಷ್ಟ್ಯುಪಲಬ್ಧಂ ಗಂಧರ್ವನಗರಾದಿತಿಮಿರದೃಷ್ಟ್ಯುಪಲಬ್ಧಂ ದ್ವಿಚಂದ್ರಾದೀತಿ ವಿವೇಕಃ ।

ನ ಚಾನ್ಯದಿತಿ ।

ವೈದಿಕಂ ಕರ್ಮೇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ನನು ವಿದ್ಯಯಾಽವಿದ್ಯಾಯಾಃ ಸಹಭಾವಶ್ರವಣಾದ್ವಿದುಷೋಽಪಿ ತನ್ಮೂಲಕಾಮಾದಿಕಂ ಸ್ಯಾದೇವೇತಿ ತನ್ನಿಮಿತ್ತಾ ಯಥೇಷ್ಟಚೇಷ್ಟಾ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯತ ಆಹ –

ಯತ್ತ್ವಿತಿ ।

ಯತ್ತು ವಿದ್ಯಾಂ ಚೇತಿ ವಚನಂ ತಸ್ಯ ನಾಯಮರ್ಥ ಇತಿ ತಸ್ಯೇತಿಶಬ್ದಾಧ್ಯಾಹಾರೇಣ ವಾಕ್ಯಂ ಯೋಜ್ಯಮ್ ।

ಏಕಸ್ಮಿನ್ನಿತಿ ।

ಕಾಲಭೇದೇನ ಸ್ಥಿತಯೋರಪ್ಯೇಕಸ್ಮಿನ್ಪುರುಷೇ ಸಾಹಿತ್ಯಂ ತದರ್ಥ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ನನ್ವಿದಂ ಸಾಹಿತ್ಯಂ ನ ಸ್ವರಸಂ ಕಿಂತ್ವೇಕಕಾಲೇ ಸಾಹಿತ್ಯಂ ಸ್ವರಸಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಶ್ರುತ್ಯಂತರೇ ವಿದ್ಯಾವಿದ್ಯಯೋಃ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಸಾಹಿತ್ಯಸ್ಯಾಸಂಭಾವೋಕ್ತೇರುಕ್ತಮೇವ ಸಾಹಿತ್ಯಂ ಗ್ರಾಹ್ಯಮಿತ್ಯಾಹ –

ದೂರಮೇತೇ ಇತಿ ।

ವಿಷೂಚೀ ವಿಷ್ವಗ್ಗಮನೇ ವಿರುದ್ಧೇ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಅಸ್ಮಿನ್ನಪಿ ಮಂತ್ರೇ “ಅವಿದ್ಯಯಾ ಮೃತ್ಯುಂ ತೀರ್ತ್ವೇ” ತ್ಯುತ್ತರಾರ್ಧಪರ್ಯಾಲೋಚನಯಾಽವಿದ್ಯಾಯಾ ವಿದ್ಯೋತ್ಪತ್ತಿಹೇತುತ್ವಾವಗಮಾತ್ತಯೋಃ ಕಾಲಭೇದೇನೈವ ಸಹತ್ವಮಿತ್ಯಾಹ –

ತಪಸೇತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಯದ್ವಾ ಗುರೂಪಾಸನತಪಸೀ ಅವಿದ್ಯೇತ್ಯುಚ್ಯತೇ ।

ತಯೋಶ್ಚ ಶ್ರವಣಕಾಲೇಽನುಷ್ಠೇಯತ್ವಾದ್ವಿದ್ಯೋತ್ಪತ್ತಿಕಾಲ ಏಕಸ್ಮಿಂಸ್ತಯೋಃ ಸಾಹಿತ್ಯಮಸ್ತೀತ್ಯರ್ಥಾಂತರಮಾಹ –

ತಪಸೇತಿ ।

ಅಸ್ಮಿನ್ನರ್ಥೇ ಮಂತ್ರಶೇಷೋಽಪ್ಯನುಗುಣ ಇತ್ಯಾಹ –

ತೇನ ವಿದ್ಯಾಮಿತಿ ।

ಸಾಕ್ಷಾದವಿದ್ಯಾಯಾ ಮೃತ್ಯುತ್ವೇನ ಮೃತ್ಯುತರಣಹೇತುತ್ವಾನುಪಪತ್ತೇರವಿದ್ಯಾಶಬ್ದೇನ ತಪ ಆದಿಕಮೇವೋಚ್ಯತೇ । ವಿದ್ಯಾವ್ಯವಧಾನಂ ಚಾರ್ಥಾತ್ಕಲ್ಪ್ಯತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಅವಿದ್ವದ್ವಿಷಯತ್ವೇನೇತಿ ।

ಜಿಜೀವಿಷೇದಿತಿ ।

ಜೀವಿತೇಚ್ಛಾರೂಪಾವಿದ್ಯಾಕಾರ್ಯೇಣ ತಸ್ಯಾಃ ಸೂಚನಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಪರಿಹೃತಮಿತಿ ।

ಯಾವಜ್ಜೀವಾದಿಶ್ರುತಿನ್ಯಾಯೇನ ಪರಿಹೃತಪ್ರಾಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಯದ್ವಾ ತೃತೀಯಸ್ಯ ಚತುರ್ಥಪಾದೇ ನಾವಿಶೇಷಾದಿತಿ ಸೂತ್ರೇಣ ಪರಿಹೃತಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಅಸಂಭವಾದಿತಿ ।

ವಿರೋಧೇನ ವಿದ್ಯಯಾ ಸಹಾಸಂಭವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಉದಾಹೃತಶ್ರುತಿಸ್ಮೃತ್ಯಸಂಭವಾದಿತಿ ವಾ ।

ಪ್ರತ್ಯುಕ್ತಮಿತಿ ।

ನಿರ್ವಿಶೇಷಾತ್ಮಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಕರ್ತ್ರಾದಿಕಾರಕೋಪಮರ್ದಕತ್ವೇನ ವಿರುದ್ಧತ್ವಾದುಪಮರ್ದಂ ಚೇತಿ ಸೂತ್ರೇಣಾವಿರುದ್ಧತ್ವಂ ಪ್ರತ್ಯುಕ್ತಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ತಸ್ಮಾದ್ವಕ್ಷ್ಯಮಾಣವಿದ್ಯಾಯಾ ಅಕರ್ಮಿನಿಷ್ಠತ್ವಂ ಕರ್ಮಾಸಂಬಂಧಿತ್ವಂ ಕೇವಲಾತ್ಮವಿಷಯತ್ವಂ ಚ ಸಿದ್ಧಮಿತಿ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಕರ್ಮಭಿರ್ವಿದ್ಯಯಾ ಚ ಶುದ್ಧಸತ್ತ್ವಸ್ಯಾತ ಏವ ಕೇವಲಾತ್ಮಸ್ವರೂಪಾವಸ್ಥಾನಲಕ್ಷಣಮೋಕ್ಷಸಿದ್ಧ್ಯರ್ಥಂ ಕೇವಲಾತ್ಮವಿದ್ಯಾಽಽರಭ್ಯತ ಇತ್ಯುಪಸಂಹರತಿ –

ಅತ ಇತಿ ।

ನನ್ವಾತ್ಮನಃ ಸವಿಶೇಷತ್ವಪ್ರತೀತೇಸ್ತದ್ವಿರೋಧಾತ್ಕಥಂ ಕೈವಲ್ಯಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ವಿಶೇಷಸ್ಯ ಸರ್ವಸ್ಯಾಽಽತ್ಮನಿ ಮಾಯಯಾ ಕಲ್ಪಿತತ್ವಾನ್ನ ವಾಸ್ತವನಿರ್ವಿಶೇಷತ್ವವಿರೋಧ ಇತಿ ತದರ್ಥಂ ಮಾಯಯಾಽಽತ್ಮನಃ ಸಕಾಶಾತ್ಸೃಷ್ಟಿಂ ವಕ್ತುಂ ಸೃಷ್ಟೇಃ ಪೂರ್ವಮಾತ್ಮನೋ ನಿರ್ವಿಶೇಷರೂಪಂ ದರ್ಶಯಿತುಮಾತ್ಮಾ ವಾ ಇತ್ಯಾದಿ ವಾಕ್ಯಮ್ ।