ವಿರಾಡುತ್ಪತ್ತಿಮುಕ್ತ್ವಾ ತದವಯವೇಭ್ಯೋ ಲೋಕಪಾಲೋತ್ಪತ್ತಿಮಾಹ –
ತಂ ಪಿಂಡಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ।
ತಪಃಶಬ್ದೇನಾಭಿಧ್ಯಾನಶಬ್ದಿತಂ ಜ್ಞಾನಮುಚ್ಯತೇ ನ ಕೃಚ್ಛ್ರಾದೀತ್ಯತ್ರ ಶ್ರುತಿಮಾಹ –
ಯಸ್ಯೇತಿ ।
ಯಸ್ಯ ತಪೋ ಜ್ಞಾನಮೇವ ನ ಕೃಚ್ಛ್ರಾದೀತ್ಯರ್ಥಃ । ತತೋ ವಾಚೋ ಲೋಕಪಾಲೋಽಗ್ನಿರ್ವಾಗಧಿಷ್ಠಾತಾ ನಿರವರ್ತತೇತ್ಯನ್ವಯಃ । ಯದ್ಯಪಿ ವಾಗಾದಿಕರಣಜಾತಮಪಂಚೀಕೃತಭೂತಕಾರ್ಯಂ ನ ಮುಖಾದಿಗೋಲಕಕಾರ್ಯಂ ತಥಾಽಪಿ ಮುಖಾದ್ಯಾಶ್ರಯೇ ತದಭಿವ್ಯಕ್ತೇರ್ಮುಖಾದ್ವಾಗಿತ್ಯುಕ್ತಮ್ । ನಾಸಿಕಾಭ್ಯಾಂ ಪ್ರಾಣ ಇತ್ಯತ್ರ ಪ್ರಾಣಶಬ್ದೇನ ಪ್ರಾಣವೃತ್ತಿಸಹಿತಂ ಘ್ರಾಣೇಂದ್ರಿಯಮುಚ್ಯತೇ ।
ಅಧಿಷ್ಠಾನಮಿತಿ ।
ಗೋಲಕಮಿತ್ಯರ್ಥಃ । ತ್ವಗ್ಗೋಲಕಮ್ । ಲೋಮೇತಿ ಲೋಮಸಹಚರಿತಂ ಸ್ಪರ್ಶನೇಂದ್ರಿಯಮುಚ್ಯತೇ । ಓಷಧಿವನಸ್ಪತಯ ಇತ್ಯೋಷಧ್ಯಾದ್ಯಧಿದೇವತಾ ವಾಯುರುಚ್ಯತೇ ।
ಚಿತ್ತಂ ತು ಚೇತೋ ಹೃದಯಂ ಹೃದಯಜ್ಞಂ ಚಾಹೃದಯಜ್ಞಂ ಚೇತ್ಯಾದೌ ಹೃದಯಶಬ್ದಸ್ಯಾಂತಃಕರಣಾರ್ಥತ್ವದರ್ಶನಾನ್ಮನಃಶಬ್ದೇನಾಪಿ ತಸ್ಯೈವಾಭಿಧಾನೇ ಪೌನರುಕ್ತ್ಯಮಿತ್ಯತ ಆಹ –
ಹೃದಯಮಿತಿ ।
ಅಂತಃಕರಣಾಧಿಷ್ಠಾನಂ ಹೃದಯಕಮಲಮುಚ್ಯತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಸರ್ವಪ್ರಾಣಬಂಧನಸ್ಥಾನಮಿತಿ ।
ಗುದಮೂಲಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಅಪಾನಶವ್ದೇನ ಪಾಯ್ವಿಂದ್ರಿಯಲಕ್ಷಣಾಯಾಂ ಸಂಬಂಧಮಾಹ –
ಅಪಾನೇತಿ ।
ನನು ಶಿಶ್ನಂ ನಿರಭಿದ್ಯತೇತಿ ಪರ್ಯಾಯೇ ಶಿಶ್ನರೇತಸೋರುತ್ಪತ್ತ್ಯಭಿಧಾನೇ ಸ್ತ್ರೀಯೋನ್ಯಾದೇರುತ್ಪತ್ತಿರನುಕ್ತಾ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಶಿಶ್ನಶಬ್ದೇನೋಪಸ್ಥೇಂದ್ರಿಯಸ್ಥಾನಂ ಲಕ್ಷ್ಯತೇ ರೇತ ಇತಿ ತದ್ವಿಸರ್ಗಾರ್ಥತ್ವೇನ ತತ್ಸಹಿತಮುಪಸ್ಥೇಂದ್ರಿಯಮಪ್ಯಶವ್ದೇನ ತಲ್ಲಕ್ಷಿತಪಂಚಭೂತೋಪಾಧಿಕಃ ಪ್ರಜಾಪತಿಶ್ಚೋಚ್ಯತ ಇತ್ಯಾಹ –
ಯಥೇತಿ ।
ಯಥಾಽನ್ಯತ್ರ ಪರ್ಯಾಯಾಂತರೇ ಸ್ಥಾನಂ ಕರಣಂ ದೇವತಾ ಚೇತಿ ತ್ರಯಮುಕ್ತಮೇವಮಿಹಾಪಿ ಶಿಶ್ನಾದಿಶಬ್ದೈಸ್ತ್ರಯಮಪ್ಯುಚ್ಯತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ರೇತ ಇತಿ ।
ಇಂದ್ರಿಯಮುಚ್ಯತ ಇತ್ಯನ್ವಯಃ ।
ತಲ್ಲಕ್ಷಣಾಯಾಂ ಸಂಬಂಧಮಾಹ –
ಸಹ ರೇತಸೇತಿ ।
ರೇತಸಾ ಸಹಿತಂ ತತ್ಸಂಬದ್ಧಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಸಂಬಂಧಮುಪಪಾದಯತಿ –
ರೇತೋವಿಸರ್ಗಾರ್ಥತ್ವಾದಿತಿ ॥೪॥