ಐತರೇಯೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ಪ್ರಥಮಃ ಅಧ್ಯಾಯಃದ್ವಿತೀಯಃ ಖಂಡಃ
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಐತರೇಯ)
 
ಅಗ್ನಿರ್ವಾಗ್ಭೂತ್ವಾ ಮುಖಂ ಪ್ರಾವಿಶದ್ವಾಯುಃ ಪ್ರಾಣೋ ಭೂತ್ವಾ ನಾಸಿಕೇ ಪ್ರಾವಿಶದಾದಿತ್ಯಶ್ಚಕ್ಷುರ್ಭೂತ್ವಾಕ್ಷಿಣೀ ಪ್ರಾವಿಶದ್ದಿಶಃ ಶ್ರೋತ್ರಂ ಭೂತ್ವಾ ಕರ್ಣೌ ಪ್ರಾವಿಶನ್ನೋಷಧಿವನಸ್ಪತಯೋ ಲೋಮಾನಿ ಭೂತ್ವಾ ತ್ವಚಂ ಪ್ರಾವಿಶಂಶ್ಚಂದ್ರಮಾ ಮನೋ ಭೂತ್ವಾ ಹೃದಯಂ ಪ್ರಾವಿಶನ್ಮೃತ್ಯುರಪಾನೋ ಭೂತ್ವಾ ನಾಭಿಂ ಪ್ರಾವಿಶದಾಪೋ ರೇತೋ ಭೂತ್ವಾ ಶಿಶ್ನಂ ಪ್ರಾವಿಶನ್ ॥ ೪ ॥
ತಥಾಸ್ತ್ವಿತ್ಯನುಜ್ಞಾಂ ಪ್ರತಿಲಭ್ಯೇಶ್ವರಸ್ಯ ನಗರ್ಯಾಮಿವ ಬಲಾಧಿಕೃತಾದಯಃ ಅಗ್ನಿಃ ವಾಗಭಿಮಾನೀ ವಾಗೇವ ಭೂತ್ವಾ ಸ್ವಯೋನಿಂ ಮುಖಂ ಪ್ರಾವಿಶತ್ ತಥೋಕ್ತಾರ್ಥಮನ್ಯತ್ । ವಾಯುರ್ನಾಸಿಕೇ, ಆದಿತ್ಯೋಽಕ್ಷಿಣೀ, ದಿಶಃ ಕರ್ಣೌ, ಓಷಧಿವನಸ್ಪತಯಸ್ತ್ವಚಮ್ , ಚಂದ್ರಮಾ ಹೃದಯಮ್ , ಮೃತ್ಯುರ್ನಾಭಿಮ್ , ಆಪಃ ಶಿಶ್ನಮ್ , ಪ್ರಾವಿಶನ್ ॥

ಯದ್ಯಪಿ ವಾಗಭಿಮಾನ್ಯಗ್ನಿರ್ನ ತು ವಾಗೇವ ತಥಾಽಪಿ ತಸ್ಯ ವಾಚಂ ವಿನಾ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಮನುಪಲಬ್ಧೇಸ್ತಸ್ಯಾ ಅಪಿ ದೇವತಾಂ ವಿನಾ ಸ್ವವಿಷಯಗ್ರಹಣಸಾಮರ್ಥ್ಯಾಭಾವಾತ್ತಯೋರೇಕಲೋಲೀಭಾವೇನಾಭೇದೋಕ್ತಿರಿತ್ಯಾಹ –

ವಾಗೇವೇತಿ ।

ಯದ್ಯಪಿ ದೇವತಾನಾಮೇವೇಶ್ವರೇಣ ಪ್ರವೇಶಶ್ಚೋದಿತಸ್ತಥಾಽಪಿ ಕರಣೈರ್ವಿನಾ ತಾಸಾಂ ಸಾಕ್ಷಾದದನಾದಿಭೋಗಾಸಂಭವಾತ್ತೇಷಾಮಪಿ ಪ್ರವೇಶೋಽರ್ಥಾಚ್ಚೋದಿತ ಏವೇತಿ ತೇಷಾಮಪಿ ಸ ಉಕ್ತಃ ॥೪॥