ಐತರೇಯೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ಪ್ರಥಮಃ ಅಧ್ಯಾಯಃತೃತೀಯಃ ಖಂಡಃ
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಐತರೇಯ)
 
ಸ ಈಕ್ಷತೇಮೇ ನು ಲೋಕಾಶ್ಚ ಲೋಕಪಾಲಾಶ್ಚಾನ್ನಮೇಭ್ಯಃ ಸೃಜಾ ಇತಿ ॥ ೧ ॥
ಸಃ ಏವಮೀಶ್ವರಃ ಈಕ್ಷತ । ಕಥಮ್ ? ಇಮೇ ನು ಲೋಕಾಶ್ಚ ಲೋಕಪಾಲಾಶ್ಚ ಮಯಾ ಸೃಷ್ಟಾಃ, ಅಶನಾಯಾಪಿಪಾಸಾಭ್ಯಾಂ ಚ ಸಂಯೋಜಿತಾಃ । ಅತೋ ನೈಷಾಂ ಸ್ಥಿತಿರನ್ನಮಂತರೇಣ । ತಸ್ಮಾತ್ ಅನ್ನಮ್ ಏಭ್ಯಃ ಲೋಕಪಾಲೇಭ್ಯಃ ಸೃಜೈ ಸೃಜೇ ಇತಿ । ಏವಂ ಹಿ ಲೋಕೇ ಈಶ್ವರಾಣಾಮನುಗ್ರಹೇ ನಿಗ್ರಹೇ ಚ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಂ ದೃಷ್ಟಂ ಸ್ವೇಷು । ತದ್ವನ್ಮಹೇಶ್ವರಸ್ಯಾಪಿ ಸರ್ವೇಶ್ವರತ್ವಾತ್ಸರ್ವಾನ್ಪ್ರತಿ ನಿಗ್ರಹೇ ಅನುಗ್ರಹೇ ಚ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಮೇವ ॥

ಏವಂ ಭೋಗಸಾಧನಸೃಷ್ಟಿಮುಕ್ತ್ವಾ ಭೋಗ್ಯಸೃಷ್ಟಿಂ ವಕ್ತುಮಾರಭತೇ –

ಸ ಏವಮಿತಿ ।

ನುಶಬ್ದೋಕ್ತಂ ವಿತರ್ಕಂ ಸ್ಪಷ್ಟೀಕರೋತಿ –

ಲೋಕಾ ಇತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಪೂರ್ವವಲ್ಲೋಕಪಾಲಪ್ರಾರ್ಥನಾಂ ವಿನಾ ಸ್ವಯಮೇವಾನ್ನಂ ಸ್ರಷ್ಟುಂ ವಿತರ್ಕಿತವಾನಿತ್ಯುಕ್ತೇಃ ಪ್ರಯೋಜನಮೀಶ್ವರತ್ವಜ್ಞಾಪನಮಿತ್ಯಾಹ –

ಏವಂ ಹೀತಿ ।

ಅಪ ಇತಿ । ಪಂಚ ಭೂತಾನೀತ್ಯರ್ಥಃ ॥೧॥