தஸ்ய ச வக்ஷ்யமாணேந க்ரமேண ஸந்தி³க்³த⁴த்வாத் ப்ரயோஜநவத்வாச்ச யுக்தா ஜிஜ்ஞாஸா, இத்யாஶயவாந்ஸூத்ரகார: தஜ்ஜிஜ்ஞாஸாமஸூத்ரயத் -

அதா²தோ ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸேதி ।

ஜிஜ்ஞாஸயா ஸந்தே³ஹப்ரயோஜநே ஸூசயதி । தத்ர ஸாக்ஷாதி³ச்சா²வ்யாப்யத்வாத்³ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநம் கண்டோ²க்தம் ப்ரயோஜநம் । ந ச கர்மஜ்ஞாநாத்பராசீநமநுஷ்டா²நமிவ ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநாத்பராசீநம் கிஞ்சித³ஸ்தி, யேநைதத³வாந்தரப்ரயோஜநம் ப⁴வேத் । கிந்து ப்³ரஹ்மமீமாம்ஸாக்²யதர்கேதிகர்தவ்யதாநுஜ்ஞாதவிஷயைர்வேதா³ந்தைராஹிதம் நிர்விசிகித்ஸம் ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநமேவ ஸமஸ்தது³:கோ²பஶமரூபமாநந்தை³கரஸம் பரமம் ந: ப்ரயோஜநம் । தமர்த²மதி⁴க்ருத்ய ஹி ப்ரேக்ஷாவந்த: ப்ரவர்தந்தேதராம் । தச்ச ப்ராப்தமப்யநாத்³யவித்³யாவஶாத³ப்ராப்தமிவேதி ப்ரேப்ஸிதம் ப⁴வதி । யதா² ஸ்வக்³ரீவாக³தமபி க்³ரைவேயகம் குதஶ்சித்³ப்⁴ரமாந்நாஸ்தீதி மந்யமாந: பரேண ப்ரதிபாதி³தமப்ராப்தமிவ ப்ராப்நோதி । ஜிஜ்ஞாஸா து ஸம்ஶயஸ்ய கார்யமிதி ஸ்வகாரணம் ஸம்ஶயம் ஸூசயதி । ஸம்ஶயஶ்ச மீமாம்ஸாரம்ப⁴ம் ப்ரயோஜயதி ।

ததா² ச ஶாஸ்த்ரே ப்ரேக்ஷாவத்ப்ரவ்ருத்திஹேதுஸம்ஶயப்ரயோஜநஸூசநாத், யுக்தமஸ்ய ஸூத்ரஸ்ய ஶாஸ்த்ராதி³த்வமித்யாஹ ப⁴க³வாந்பா⁴ஷ்யகார: -

வேதா³ந்தமீமாம்ஸாஶாஸ்த்ரஸ்ய வ்யாசிக்²யாஸிதஸ்ய

அஸ்மாபி⁴:,

இத³மாதி³மம் ஸூத்ரம் ।

பூஜிதவிசாரவசநோ மீமாம்ஸாஶப்³த³: । பரமபுருஷார்த²ஹேதுபூ⁴தஸூக்ஷ்மதமார்த²நிர்ணயப²லதா விசாரஸ்ய பூஜிததா । தஸ்யா மீமாம்ஸாயா: ஶாஸ்த்ரம் , ஸா ஹ்யநேந ஶிஷ்யதே ஶிஷ்யேப்⁴யோ யதா²வத்ப்ரதிபாத்³யத இதி । ஸூத்ரம் ச ப³ஹ்வர்த²ஸூசநாத் ப⁴வதி । யதா²ஹு: - “லகூ⁴நி ஸூசிதார்தா²நி ஸ்வல்பாக்ஷரபதா³நி ச । ஸர்வத: ஸாரபூ⁴தாநி ஸூத்ராண்யாஹுர்மநீஷிண:” ॥ இதி ।

ததே³வம் ஸூத்ரதாத்பர்யம் வ்யாக்²யாய தஸ்ய ப்ரத²மபத³மதே²தி வ்யாசஷ்டே -

தத்ராத²ஶப்³த³ ஆநந்தர்யார்த²: பரிக்³ருஹ்யதே ।

தேஷு ஸூத்ரபதே³ஷு மத்⁴யே யோ(அ)யமத²ஶப்³த³: ஸ ஆநந்தர்யார்த² இதி யோஜநா ।

நந்வாதி⁴காரார்தோ²(அ)ப்யத²ஶப்³தோ³ த்³ருஶ்யதே, யதா² ‘அதை²ஷ ஜ்யோதி:’ இதி வேதே³ । யதா² வா லோகே ‘அத² ஶப்³தா³நுஶாஸநம்’ , ‘அத² யோகா³நுஶாஸநம்’ இதி । தத்கிமத்ராதி⁴காரார்தோ² ந க்³ருஹ்யத இத்யத ஆஹ -

நாதி⁴காரார்த²: ।

குத:,

ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாயா அநதி⁴கார்யத்வாத் ।

ஜிஜ்ஞாஸா தாவதி³ஹ ஸூத்ரே ப்³ரஹ்மணஶ்ச தத்ப்ரஜ்ஜ்ஞாநாச்ச ஶப்³த³த: ப்ரதா⁴நம் ப்ரதீயதே । ந ச யதா² ‘த³ண்டீ³ ப்ரைஷாநந்வாஹ’ இத்யத்ராப்ரதா⁴நமபி த³ண்ட³ஶப்³தா³ர்தோ² விவக்ஷ்யதே, ஏவமிஹாபி ப்³ரஹ்மதஜ்ஜ்ஞாநே இதி யுக்தம்; ப்³ரஹ்மமீமாம்ஸாஶாஸ்த்ரப்ரவ்ருத்த்யங்க³ஸம்ஶயப்ரயோஜநஸூசநார்த²த்வேந ஜிஜ்ஞாஸாயா ஏவ விவக்ஷிதத்வாத் । தத³விவக்ஷாயாம் தத³ஸூசநேந காகத³ந்தபரீக்ஷாயாமிவ ப்³ரஹ்மமீமாம்ஸாயாம், ந ப்ரேக்ஷாவந்த: ப்ரவர்தேரந் । ந ஹி ததா³நீம் ப்³ரஹ்ம வா தஜ்ஜ்ஞாநம் வாபி⁴தே⁴யப்ரயோஜநே ப⁴விதுமர்ஹத:, அநத்⁴யஸ்தாஹம்ப்ரத்யயவிரோதே⁴ந வேதா³ந்தாநாமேவம்விதே⁴(அ)ர்தே² ப்ராமாண்யாநுபபத்தே: । கர்மப்ரவ்ருத்த்யுபயோகி³தயோபசரிதார்தா²நாம் வா ஜபோபயோகி³நாம் வா ‘ஹும் ப²ட்³’ இத்யேவமாதீ³நாமிவாவிவக்ஷிதார்தா²நாமபி ஸ்வாத்⁴யாயாத்⁴யயநவித்⁴யதீ⁴நக்³ரஹணத்வஸ்ய ஸம்ப⁴வாத் । தஸ்மாத்ஸந்தே³ஹப்ரயோஜநஸூசநீ ஜிஜ்ஞாஸா இஹ பத³தோ வாக்யதஶ்ச ப்ரதா⁴நம் விவக்ஷிதவ்யா । ந ச தஸ்யா அதி⁴கார்யத்வம் , அப்ரஸ்தூயமாநத்வாத் , யேந தத்ஸமபி⁴வ்யாஹ்ருதோ(அ)த²ஶப்³தோ³(அ)தி⁴காரார்த²: ஸ்யாத் । ஜிஜ்ஞாஸாவிஶேஷணம் து ப்³ரஹ்மதஜ்ஜ்ஞாநமதி⁴கார்யம் ப⁴வேத் । ந ச தத³ப்யத²ஶப்³தே³ந ஸம்ப³த்⁴யதே, ப்ராதா⁴ந்யாபா⁴வாத் । ந ச ஜிஜ்ஞாஸா மீமாம்ஸா, யேந யோகா³நுஶாஸநவத³தி⁴க்ரியேத, நாந்தத்வம் நிபாத்ய ‘மாங்மாநே’ இத்யஸ்மாத்³வா ‘மாநபூஜாயாம்’ இத்யஸ்மாத்³வா தா⁴தோ: ‘மாந்ப³த⁴’ இத்யாதி³நாநிச்சா²ர்தே² ஸநி வ்யுத்பாதி³தஸ்ய மீமாம்ஸாஶப்³த³ஸ்ய பூஜிதவிசாரவசநத்வாத் । ஜ்ஞாநேச்சா²வாசகத்வாத்து ஜிஜ்ஞாஸாபத³ஸ்ய, ப்ரவர்திகா ஹி மீமாம்ஸாயாம் ஜிஜ்ஞாஸா ஸ்யாத் । ந ச ப்ரவர்த்யப்ரவர்தகயோரைக்யம் , ஏகத்வே தத்³பா⁴வாநுபபத்தே: । ந ச ஸ்வார்த²பரத்வஸ்யோபபத்தௌ ஸத்யாமந்யார்த²பரத்வகல்பநா யுக்தா, அதிப்ரஸங்கா³த் । தஸ்மாத்ஸுஷ்டூ²க்தம் “ஜிஜ்ஞாஸாயா அநதி⁴கார்யத்வாத்” இதி ।

அத² மங்க³லார்தோ²(அ)த²ஶப்³த³: கஸ்மாந்ந ப⁴வதி । ததா² ச மங்க³லஹேதுத்வாத்ப்ரத்யஹம் ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸா கர்தவ்யேதி ஸூத்ரார்த²: ஸம்பத்³யத இத்யத ஆஹ -

மங்க³லஸ்ய ச வாக்யார்தே² ஸமந்வயாபா⁴வாத் ।

பதா³ர்த² ஏவ ஹி வாக்யார்தே² ஸமந்வீயதே, ஸ ச வாச்யோ வா லக்ஷ்யோ வா । ந சேஹ மங்க³லமத²ஶப்³த³ஸ்ய வாச்யம் வா லக்ஷ்யம் வா, கிம் து ம்ருத³ங்க³ஶங்க²த்⁴வநிவத³த²ஶப்³த³ஶ்ரவணமாத்ரகார்யம் । ந ச கார்யஜ்ஞாப்யயோர்வாக்யார்தே² ஸமந்வய: ஶப்³த³வ்யவஹாரே த்³ருஷ்ட இத்யர்த²: ।

தத்கிமிதா³நீம் மங்க³லார்தோ²(அ)த²ஶப்³த³: தேஷு தேஷு ந ப்ரயோக்தவ்ய: । ததா² ச “ஓங்காரஶ்சாத²ஶப்³த³ஶ்ச த்³வாவேதௌ ப்³ரஹ்மண: புரா । கண்ட²ம் பி⁴த்த்வா விநிர்யாதௌ தஸ்மாந்மாங்க³லிகாவுபௌ⁴” ॥ இதி ஸ்ம்ருதிவ்யாகோப இத்யத ஆஹ -

அர்தா²ந்தரப்ரயுக்த ஏவ ஹ்யத²ஶப்³த³: ஶ்ருத்யா மங்க³லப்ரயோஜநோ ப⁴வதி ।

அர்தா²ந்தரேஷ்வாநந்தர்யாதி³ஷு ப்ரயுக்தோ(அ)த²ஶப்³த³: ஶ்ருத்யா ஶ்ரவணமாத்ரேண வேணுவீணாத்⁴வநிவந்மங்க³லம் குர்வந் , மங்க³லப்ரயோஜநோ ப⁴வதி, அந்யார்த²மாநீயமாநோத³கும்ப⁴த³ர்ஶநவத் । தேந ந ஸ்ம்ருதிவ்யாகோப: । ந சேஹாநந்தர்யார்த²ஸ்ய ஸதோ ந ஶ்ரவணமாத்ரேண மங்க³லார்த²தேத்யர்த²: ।

ஸ்யாதே³தத் । பூர்வப்ரக்ருதாபேக்ஷோ(அ)த²ஶப்³தோ³ ப⁴விஷ்யதி விநைவாநந்தர்யார்த²த்வம் । தத்³யதே²மமேவாத²ஶப்³த³ம் ப்ரக்ருத்ய விம்ருஶ்யதே கிமயமத²ஶப்³த³ ஆநந்தர்யே அதா²தி⁴கார இதி । அத்ர விமர்ஶவாக்யே(அ)த²ஶப்³த³: பூர்வப்ரக்ருதமத²ஶப்³த³மபேக்ஷ்ய ப்ரத²மபக்ஷோபந்யாஸபூர்வகம் பக்ஷாந்தரோபந்யாஸே । ந சாஸ்யாநந்தர்யமர்த²:, பூர்வப்ரக்ருதஸ்ய ப்ரத²மபக்ஷோபந்யாஸேந வ்யவாயாத் । ந ச ப்ரக்ருதாநபேக்ஷா, தத³நபேக்ஷஸ்ய தத்³விஷயத்வாபா⁴வேநாஸமாநவிஷயதயா விகல்பாநுபபத்தே: । ந ஹி ஜாது ப⁴வதி கிம் நித்ய ஆத்மா, அத² அநித்யா பு³த்³தி⁴ரிதி । தஸ்மாதா³நந்தர்யம் விநா பூர்வப்ரக்ருதாபேக்ஷ இஹாத²ஶப்³த³: கஸ்மாந்ந ப⁴வதீத்யத ஆஹ -

பூர்வப்ரக்ருதாபேக்ஷாயாஶ்ச ப²லத ஆநந்தர்யாவ்யதிரேகாத் ।

அஸ்யார்த²: - ந வயமாநந்தர்யார்த²தாம் வ்யஸநிதயா ரோசயாமஹே, கிம் து ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாஹேதுபூ⁴தபூர்வப்ரக்ருதஸித்³த⁴யே, ஸா ச பூர்வப்ரக்ருதார்தா²பேக்ஷத்வே(அ)ப்யத²ஶப்³த³ஸ்ய ஸித்⁴யதீதி வ்யர்த²மாநந்தர்யார்த²த்வாவதா⁴ரணாக்³ரஹோ(அ)ஸ்மாகமிதி । ததி³த³முக்தம் ‘ப²லத:’ இதி । பரமார்த²தஸ்து கல்பாந்தரோபந்யாஸே பூர்வப்ரக்ருதாபேக்ஷா । ந சேஹ கல்பாந்தரோபந்யாஸ இதி பாரிஶேஷ்யாதா³நந்தர்யார்த² ஏவேதி யுக்தம் ।

ப⁴வத்வாநந்தர்யார்த²:, கிமேவம் ஸதீத்யத ஆஹ -

ஸதி சாநந்தர்யார்த²த்வ இதி ।

ந தாவத்³யஸ்ய கஸ்யசித³த்ராநந்தர்யமிதி வக்தவ்யம் , தஸ்யாபி⁴தா⁴நமந்தரேணாபி ப்ராப்தத்வாத் । அவஶ்யம் ஹி புருஷ: கிஞ்சித்க்ருத்வா கிஞ்சித்கரோதி । ந சாநந்தர்யமாத்ரஸ்ய த்³ருஷ்டமத்³ருஷ்டம் வா ப்ரயோஜநம் பஶ்யாம: । தஸ்மாத்தஸ்யாத்ராநந்தர்யம் வக்தவ்யம் யத்³விநா ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸா ந ப⁴வதி, யஸ்மிந்ஸதி து ப⁴வந்தீ ப⁴வத்யேவ ।

ததி³த³முக்தம் -

யத்பூர்வவ்ருத்தம் நியமேநாபேக்ஷத இதி ।

ஸ்யாதே³தத் । த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸாயா இவ ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாயா அபி யோக்³யத்வாத்ஸ்வாத்⁴யாயாத்⁴யயநாநந்தர்யம் , த⁴ர்மவத்³ப்³ரஹ்மணோ(அ)ப்யாம்நாயைகப்ரமாணக³ம்யத்வாத் । தஸ்ய சாக்³ருஹீதஸ்ய ஸ்வவிஷயே விஜ்ஞாநாஜநநாத் , க்³ரஹணஸ்ய ச ஸ்வாத்⁴யாயோ(அ)த்⁴யேதவ்ய இத்யத்⁴யயநேநைவ நியதத்வாத் ।

தஸ்மாத்³வேதா³த்⁴யயநாநந்தர்யமேவ ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாயா அப்யத²ஶப்³தா³ர்த² இத்யத ஆஹ -

ஸ்வாத்⁴யாயாநந்தர்யம் து ஸமாநம்,

த⁴ர்மப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸயோ: । அத்ர ச ஸ்வாத்⁴யாயேந விஷயேண தத்³விஷயமத்⁴யயநம் லக்ஷயதி । ததா² ச “அதா²தோ த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸா”(ஜை.ஸூ. 1-1-1) இத்யநேநைவ க³தமிதி நேத³ம் ஸூத்ரமாரப்³த⁴வ்யம் । த⁴ர்மஶப்³த³ஸ்ய வேதா³ர்த²மாத்ரோபலக்ஷணதயா த⁴ர்மவத்³ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி வேதா³ர்த²த்வாவிஶேஷேண வேதா³த்⁴யயநாநந்தர்யோபதே³ஶஸாம்யாதி³த்யர்த²: ।

சோத³யதி -

நந்விஹ கர்மாவபோ³தா⁴நந்தர்யம் விஶேஷ:,

த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸாதோ ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாயா: । அஸ்யார்த²: - “விவிதி³ஷந்தி யஜ்ஞேந” (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 22) இதி த்ருதீயாஶ்ருத்யா யஜ்ஞாதீ³நாமங்க³த்வேந ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநே விநியோகா³த் , ஜ்ஞாநஸ்யைவ கர்மதயேச்சா²ம் ப்ரதி ப்ராதா⁴ந்யாத் , ப்ரதா⁴நஸம்ப³ந்தா⁴ச்சாப்ரதா⁴நாநாம் பதா³ர்தா²ந்தராணாம் । தத்ராபி ச ந வாக்யார்த²ஜ்ஞாநோத்பத்தாவங்க³பா⁴வோ யஜ்ஞாதீ³நாம் , வாக்யார்த²ஜ்ஞாநஸ்ய வாக்யாதே³வோத்பத்தே: । ந ச வாக்யம் ஸஹகாரிதயா கர்மாண்யபேக்ஷத இதி யுக்தம் , அக்ருதகர்மணாமபி விதி³தபத³பதா³ர்த²ஸம்ப³ந்தா⁴நாம் ஸமதி⁴க³தஶாப்³த³ந்யாயதத்த்வாநாம் கு³ணப்ரதா⁴நபூ⁴தபூர்வாபரபதா³ர்தா²காங்க்ஷாஸம்நிதி⁴யோக்³யதாநுஸந்தா⁴நவதாமப்ரத்யூஹம் வாக்யார்த²ப்ரத்யயோத்பத்தே: । அநுத்பத்தௌ வா விதி⁴நிஷேத⁴வாக்யார்த²ப்ரத்யயாபா⁴வேந தத³ர்தா²நுஷ்டா²நபரிவர்ஜநாபா⁴வப்ரஸங்க³: । தத்³போ³த⁴தஸ்து தத³ர்தா²நுஷ்டா²நபரிவர்ஜநே பரஸ்பராஶ்ரய:, தஸ்மிந் ஸதி தத³ர்தா²நுஷ்டா²நபரிவர்ஜநம் ததஶ்ச தத்³போ³த⁴ இதி । ந ச வேதா³ந்தவாக்யாநாமேவ ஸ்வார்த²ப்ரத்யாயநே கர்மாபேக்ஷா, ந வாக்யாந்தராணாமிதி ஸாம்ப்ரதம் , விஶேஷஹேதோரபா⁴வாத் । நநு “தத்த்வமஸி”(சா². உ. 6 । 8 । 7) இதி வாக்யாத், த்வம்பதா³ர்த²ஸ்ய, கர்த்ருபோ⁴க்த்ருரூபஸ்ய ஜீவாத்மநோ நித்யஶுத்³த⁴பு³த்³தோ⁴தா³ஸீநஸ்வபா⁴வேந தத்பதா³ர்தே²ந பரமாத்மநைக்யமஶக்யம் த்³ராகி³த்யேவ ப்ரதிபத்தும் ஆபாததோ(அ)ஶுத்³த⁴ஸத்த்வைர்யோக்³யதாவிரஹவிநிஶ்சயாத் । யஜ்ஞதா³நதபோ(அ)நாஶகதநூக்ருதாந்தர்மலாஸ்து விஶுத்³த⁴ஸத்த்வா: ஶ்ரத்³த³தா⁴நாயோக்³யதாவக³மபுர:ஸரம் தாதா³த்ம்யமவக³மிஷ்யந்தீதி சேத் , தத்கிமிதா³நீம் ப்ரமாணகாரணம் யோக்³யதாவதா⁴ரணமப்ரமாணாத்கர்மணோ வக்துமத்⁴யவஸிதோ(அ)ஸி, ப்ரத்யக்ஷாத்³யதிரிக்தம் வா கர்மாபி ப்ரமாணம் । வேதா³ந்தாவிருத்³த⁴தந்மூலந்யாயப³லேந து யோக்³யதாவதா⁴ரணே க்ருதம் கர்மபி⁴: । தஸ்மாத் “தத்த்வமஸி”(சா². உ. 6 । 8 । 7) இத்யாதே³: ஶ்ருதமயேந ஜ்ஞாநேந ஜீவாத்மந: பரமாத்மபா⁴வம் க்³ருஹீத்வா, தந்மூலயா சோபபத்த்யா வ்யவஸ்தா²ப்ய, தது³பாஸநாயாம் பா⁴வநாபராபி⁴தா⁴நாயாம் தீ³ர்க⁴காலநைரந்தர்யவத்யாம் ப்³ரஹ்மஸாக்ஷாத்காரப²லாயாம் யஜ்ஞாதீ³நாமுபயோக³: । யதா²ஹு: - “ஸ து தீ³ர்த⁴காலநைரந்தர்யஸத்காராஸேவிதோ த்³ருட⁴பூ⁴மி:”(யோ.ஸூ.1-14) இதி ப்³ரஹ்மசர்யதப:ஶ்ரத்³தா⁴யஜ்ஞாத³யஶ்ச ஸத்காரா: । அத ஏவ ஶ்ருதி: - “தமேவ தீ⁴ரோ விஜ்ஞாய ப்ரஜ்ஞாம் குர்வீத ப்³ராஹ்மண:”(ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 21) । இதி । விஜ்ஞாய தர்கோபகரணேந ஶப்³தே³ந ப்ரஜ்ஞாம் பா⁴வநாம் குர்வீதேத்யர்த²: । அத்ர ச யஜ்ஞாதீ³நாம் ஶ்ரேய:பரிபந்தி²கல்மஷநிப³ர்ஹணத்³வாரேணோபயோக³ இதி கேசித் । புருஷஸம்ஸ்காரத்³வாரேணேத்யந்யே । யஜ்ஞாதி³ஸம்ஸ்க்ருதோ ஹி புருஷ: ஆத³ரநைரந்தர்யதீ³ர்க⁴காலைராஸேவமாநோ ப்³ரஹ்மபா⁴வநாமநாத்³யவித்³யாவாஸநாம் ஸமூலகாஷம் கஷதி, ததோ(அ)ஸ்ய ப்ரத்யகா³த்மா ஸுப்ரஸந்ந: கேவலோ விஶதீ³ப⁴வதி । அத ஏவ ஸ்ம்ருதி: - “மஹாயஜ்ஞைஶ்ச யஜ்ஞைஶ்ச ப்³ராஹ்மீயம் க்ரியதே தநு:” । (மநு. 2 । 28) “யஸ்யைதே(அ)ஷ்டாசத்வாரிம்ஶத்ஸம்ஸ்காரா:”(த³த்தபுராண) இதி ச । அபரே து ருணத்ரயாபாகரணே ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநோபயோக³ம் கர்மணாமாஹு: । அஸ்தி ஹி ஸ்ம்ருதி: - “ருணாநி த்ரீண்யபாக்ருத்ய மநோ மோக்ஷே நிவேஶயேத்” (மநு. 6। 35) இதி । அந்யே து “தமேதம் வேதா³நுவசநேந ப்³ராஹ்மணா விவிதி³ஷந்தி யஜ்ஞேந”(ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 22) இத்யாதி³ஶ்ருதிப்⁴யஸ்தத்தத்ப²லாய சோதி³தாநாமபி கர்மணாம் ஸம்யோக³ப்ருத²க்த்வேந ப்³ரஹ்மபா⁴வநாம் ப்ரத்யங்க³பா⁴வமாசக்ஷதே, க்ரத்வர்த²ஸ்யேவ கா²தி³ரத்வஸ்ய வீர்யார்த²தாம் , ‘ஏகஸ்ய தூப⁴யார்த²த்வே ஸம்யோக³ப்ருத²க்த்வம்’ இதி ந்யாயாத் । அத்ர ச பாரமர்ஷம் ஸூத்ரம் - “ஸர்வாபேக்ஷா ச யஜ்ஞாதி³ஶ்ருதேரஶ்வவத்” (ப்³ர . அ. 3. பா. 4 ஸூ. 26) இதி । யஜ்ஞதபோதா³நாதி³ ஸர்வம் , தத³பேக்ஷா ப்³ரஹ்மபா⁴வநேத்யர்த²: । தஸ்மாத்³யதி³ ஶ்ருத்யாத³ய: ப்ரமாணம் யதி³ வா பாரமர்ஷம் ஸூத்ரம் ஸர்வதா² யஜ்ஞாதி³கர்மஸமுச்சிதா ப்³ரஹ்மோபாஸநா விஶேஷணத்ரயவதீ அநாத்³யவித்³யாதத்³வாஸநாஸமுச்சே²த³க்ரமேண ப்³ரஹ்மஸாக்ஷாத்காராய மோக்ஷாபரநாம்நே கல்பத இதி தத³ர்த²ம் கர்மாண்யநுஷ்டே²யாநி । ந சைதாநி த்³ருஷ்டாத்³ருஷ்டஸாமவாயிகாராது³பகாரஹேதுபூ⁴தௌபதே³ஶிகாதிதே³ஶிகக்ரமபர்யந்தாங்க³க்³ராமஸஹிதபரஸ்பரவிபி⁴ந்நகர்மஸ்வரூபதத³தி⁴காரிபே⁴த³பரிஜ்ஞாநம் விநா ஶக்யாந்யநுஷ்டா²தும் । ந ச த⁴ர்மமீமாம்ஸாபரிஶீலநம் விநா தத்பரிஜ்ஞாநம் । தஸ்மாத்ஸாதூ⁴க்தம் ‘கர்மாவபோ³தா⁴நந்தர்யம் விஶேஷ:’ இதி கர்மாவபோ³தே⁴ந ஹி கர்மாநுஷ்டா²நஸாஹித்யம் ப⁴வதி ப்³ரஹ்மோபாஸநாயா இத்யர்த²: ।

ததே³தந்நிராகரோதி -

ந ।

குத:, கர்மாவபோ³தா⁴த்

ப்ராக³ப்யதீ⁴தவேதா³ந்தஸ்ய ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸோபபத்தே: ।

இத³மத்ராகூதம் - ப்³ரஹ்மோபாஸநயா பா⁴வநாபராபி⁴தா⁴நயா கர்மாண்யபேக்ஷ்யந்த இத்யுக்தம் , தத்ர ப்³ரூம: - க்வ புநரஸ்யா: கர்மாபேக்ஷா, கிம் கார்யே, யதா²க்³நேயாதீ³நாம் பரமாபூர்வே சிரபா⁴விப²லாநுகூலே ஜநயிதவ்யே ஸமிதா³த்³யபேக்ஷா । ஸ்வரூபே வா, யதா² தேஷாமேவ த்³விரவத்தபுரோடா³ஶாதி³த்³ரவ்யாக்³நிதே³வதாத்³யபேக்ஷா । ந தாவத்கார்யே, தஸ்ய விகல்பாஸஹத்வாத் । ததா² ஹி - ப்³ரஹ்மோபாஸநாயா ப்³ரஹ்மஸ்வரூபஸாக்ஷாத்கார: கார்யமப்⁴யுபேய:, ஸ சோத்பாத்³யோ வா ஸ்யாத் , யதா² ஸம்யவநஸ்ய பிண்ட³: । விகார்யோ வா, யதா²வகா⁴தஸ்ய வ்ரீஹய: । ஸம்ஸ்கார்யோ வா, யதா² ப்ரோக்ஷணஸ்யோலூக²லாத³ய: । ப்ராப்யோ வா, யதா² தோ³ஹநஸ்ய பய: । ந தாவது³த்பாத்³ய: । ந க²லு க⁴டாதி³ஸாக்ஷாத்கார இவ ஜட³ஸ்வபா⁴வேப்⁴யோ க⁴டாதி³ப்⁴யோ பி⁴ந்ந இந்த்³ரியாத்³யாதே⁴யோ ப்³ரஹ்மஸாக்ஷாத்காரோ பா⁴வநாதே⁴ய: ஸம்ப⁴வதி, ப்³ரஹ்மணோ(அ)பராதீ⁴நப்ரகாஶதயா தத்ஸாக்ஷாத்காரஸ்ய தத்ஸ்வாபா⁴வ்யேந நித்யதயோத்பாத்³யத்வாநுபபத்தே:, ததோ பி⁴ந்நஸ்ய வா பா⁴வநாதே⁴யஸ்ய ஸாக்ஷாத்காரஸ்ய ப்ரதிபா⁴ப்ரத்யயவத்ஸம்ஶயாக்ராந்ததயா ப்ராமாண்யாயோகா³த் , தத்³வித⁴ஸ்ய தத்ஸாமக்³ரீகஸ்யைவ ப³ஹுலம் வ்யபி⁴சாரோபலப்³தே⁴: । ந க²ல்வநுமாநவிபு³த்³த⁴ம் வஹ்நிம் பா⁴வயத: ஶீதாதுரஸ்ய ஶிஶிரப⁴ரமந்த²ரதரகாயகாண்ட³ஸ்ய ஸ்பு²ரஜ்ஜ்வாலாஜடிலாநலஸாக்ஷாத்கார: ப்ரமாணாந்தரேண ஸம்வாத்³யதே, விஸம்வாத³ஸ்ய ப³ஹுலமுபலம்பா⁴த் , தஸ்மாத்ப்ராமாணிகஸாக்ஷாத்காரலக்ஷணகார்யாபா⁴வாந்நோபாஸநாயா உத்பாத்³யே கர்மாபேக்ஷா । ந ச கூடஸ்த²நித்யஸ்ய ஸர்வவ்யாபிநோ ப்³ரஹ்மண உபாஸநாதோ விகாரஸம்ஸ்காரப்ராப்தய: ஸம்ப⁴வந்தி । ஸ்யாதே³தத் । மா பூ⁴த்³ப்³ரஹ்மஸாக்ஷாத்கார உத்பாத்³யாதி³ரூப உபாஸநாயா:, ஸம்ஸ்கார்யஸ்து அநிர்வசநீயா நாத்³யவித்³யாத்³வயபிதா⁴நாபநயநேந ப⁴விஷ்யதி, ப்ரதிஸீராபிஹிதா நர்தகீவ ப்ரதிஸீராபநயத்³வாரா ரங்க³வ்யாப்ருதேந । தத்ர ச கர்மணாமுபயோக³: । ஏதாவாம்ஸ்து விஶேஷ: - ப்ரதிஸீராபநயே பாரிஷதா³நாம் நர்தகீவிஷய: ஸாக்ஷாத்காரோ ப⁴வதி । இஹ து அவித்³யாபிதா⁴நாபநயமாத்ரமேவ நாபரமுத்பாத்³யமஸ்தி, ப்³ரஹ்மஸாக்ஷாத்காரஸ்ய ப்³ரஹ்மஸ்வபா⁴வஸ்ய நித்யத்வேந அநுத்பாத்³யத்வாத் । அத்ரோச்யதே - கா புநரியம் ப்³ரஹ்மோபாஸநா । கிம் ஶாப்³த³ஜ்ஞாநமாத்ரஸந்ததி:, ஆஹோ நிர்விசிகித்ஸஶாப்³த³ஜ்ஞாநஸந்ததி: । யதி³ ஶாப்³த³ஜ்ஞாநமாத்ரஸந்ததி:, கிமியமப்⁴யஸ்யமாநாப்யவித்³யாம் ஸமுச்சே²த்துமர்ஹதி । தத்த்வவிநிஶ்சயஸ்தத³ப்⁴யாஸோ வா ஸவாஸநம் விபர்யாஸமுந்மூலயேத் , ந ஸம்ஶயாப்⁴யாஸ:, ஸாமாந்யமாத்ரத³ர்ஶநாப்⁴யாஸோ வா । ந ஹி ஸ்தா²ணுர்வா புருஷோ வேதி வா, ஆரோஹபரிணாஹவத் த்³ரவ்யமிதி வா ஶதஶோ(அ)பி ஜ்ஞாநமப்⁴யஸ்யமாநம் புருஷ ஏவேதி நிஶ்சயாய பர்யாப்தம் , ருதே விஶேஷத³ர்ஶநாத் । நநூக்தம் ஶ்ருதமயேந ஜ்ஞாநேந ஜீவாத்மந: பரமாத்மபா⁴வம் க்³ருஹீத்வா யுக்திமயேந ச வ்யவஸ்தா²ப்யத இதி । தஸ்மாந்நிர்விசிகத்ஸஶாப்³த³ஜ்ஞாநஸந்ததிரூபோபாஸநா கர்மஸஹகாரிண்யவித்³யாத்³வயோச்சே²த³ஹேது: । ந சாஸாவநுத்பாதி³தப்³ரஹ்மாநுப⁴வா தது³ச்சே²தா³ய பர்யாப்தா । ஸாக்ஷாத்காரரூபோ ஹி விபர்யாஸ: ஸாக்ஷாத்காரரூபேணைவ தத்த்வஜ்ஞாநேநோச்சி²த்³யதே, ந து பரோக்ஷாவபா⁴ஸேந, தி³ங்மோஹாலாதசக்ரசலத்³வ்ருக்ஷமருமரீசிஸலிலாதி³விப்⁴ரமேஷ்வபரோக்ஷாவபா⁴ஸிஷு அபரோக்ஷாவபா⁴ஸிபி⁴ரேவ தி³கா³தி³தத்த்வப்ரத்யயைர்நிவ்ருத்தித³ர்ஶநாத் । நோ க²ல்வாப்தவசநலிங்கா³தி³நிஶ்சிததி³கா³தி³தத்த்வாநாம் தி³ங்மோஹாத³யோ நிவர்தந்தே । தஸ்மாத்த்வம்பதா³ர்த²ஸ்ய தத்பதா³ர்த²த்வேந ஸாக்ஷாத்கார ஏஷிதவ்ய: । ஏதாவதா ஹி த்வம்பதா³ர்த²ஸ்ய து³:கி²ஶோகித்வாதி³ஸாக்ஷாத்காரநிவ்ருத்தி:, நாந்யதா² । ந சைஷ ஸாக்ஷாத்காரோ மீமாம்ஸாஸஹிதஸ்யாபி ஶப்³த³ப்ரமாணஸ்ய ப²லம் , அபி து ப்ரத்யக்ஷஸ்ய, தஸ்யைவ தத்ப²லத்வநியமாத் । அந்யதா² குடஜபீ³ஜாத³பி வடாங்குரோத்பத்திப்ரஸங்கா³த் । தஸ்மாந்நிர்விசிகித்ஸாவாக்யார்த²பா⁴வநாபரிபாகஸஹிதமந்த:கரணம் த்வம்பதா³ர்த²ஸ்யாபரோக்ஷஸ்ய தத்தது³பாத்⁴யாகாரநிஷேதே⁴ந தத்பதா³ர்த²தாமநுபா⁴வயதீதி யுக்தம் । ந சாயமநுப⁴வோ ப்³ரஹ்மஸ்வபா⁴வோ யேந ந ஜந்யேத, அபி து அந்த:கரணஸ்யைவ வ்ருத்திபே⁴தோ³ ப்³ரஹ்மவிஷய: । ந சைதாவதா ப்³ரஹ்மணோ நாபராதீ⁴நப்ரகாஶதா । ந ஹி ஶாப்³த³ஜ்ஞாநப்ரகாஶ்யம் ப்³ரஹ்ம ஸ்வயம் ப்ரகாஶம் ந ப⁴வதி । ஸர்வோபாதி⁴ரஹிதம் ஹி ஸ்வயஞ்ஜ்யோதிரிதி கீ³யதே, ந தூபஹிதமபி । யதா²ஹ ஸ்ம ப⁴க³வாந் பா⁴ஷ்யகார: - “நாயமேகாந்தேநாவிஷய:” இதி । ந சாந்த:கரணவ்ருத்தாவப்யஸ்ய ஸாக்ஷாத்காரே ஸர்வோபாதி⁴விநிர்மோக:, தஸ்யைவ தது³பாதே⁴ர்விநஶ்யத³வஸ்த²ஸ்ய ஸ்வபரரூபோபாதி⁴விரோதி⁴நோ வித்³யமாநத்வாத் । அந்யதா² சைதந்யச்சா²யாபத்திம் விநாந்த:கரணவ்ருத்தே: ஸ்வயமசேதநாயா: ஸ்வப்ரகாஶத்வாநுபபத்தௌ ஸாக்ஷாத்காரத்வாயோகா³த் । ந சாநுமிதபா⁴விதவஹ்நிஸாக்ஷாத்காரவத் ப்ரதிபா⁴த்வேநாஸ்யாப்ராமாண்யம் , தத்ர வஹ்நிஸ்வலக்ஷணஸ்ய பரோக்ஷத்வாத் । இஹ து ப்³ரஹ்மஸ்வரூபஸ்யோபாதி⁴கலுஷிதஸ்ய ஜீவஸ்ய ப்ராக³ப்யபரோக்ஷதேதி । நஹி ஶுத்³த⁴பு³த்³த⁴த்வாத³யோ வஸ்துதஸ்ததோ(அ)திரிச்யந்தே । ஜீவ ஏவ து தத்தது³பாதி⁴ரஹித: ஶுத்³த⁴பு³த்³த⁴த்வாதி³ஸ்வபா⁴வோ ப்³ரஹ்மேதி கீ³யதே । ந ச தத்தது³பாதி⁴விரஹோ(அ)பி ததோ(அ)திரிச்யதே । தஸ்மாத்யதா² கா³ந்த⁴ர்வஶாஸ்த்ரார்த²ஜ்ஞாநாப்⁴யாஸாஹிதஸம்ஸ்காரஸசிவஶ்ரோத்ரேந்த்³ரியேண ஷட்³ஜாதி³ஸ்வரக்³ராமமூர்ச²நாபே⁴த³மத்⁴யக்ஷமநுப⁴வதி, ஏவம் வேதா³ந்தார்த²ஜ்ஞாநாப்⁴யாஸாஹிதஸம்ஸ்காரோ ஜீவ: ஸ்வஸ்ய ப்³ரஹ்மபா⁴வமந்த:கரணேநேதி । அந்த:கரணவ்ருத்தௌ ப்³ரஹ்மஸாக்ஷாத்காரே ஜநயிதவ்யே அஸ்தி தது³பாஸநாயா: கர்மாபேக்ஷேதி சேத் ந, தஸ்யா: கர்மாநுஷ்டா²நஸஹபா⁴வாபா⁴வேந தத்ஸஹகாரித்வாநுபபத்தே: । ந க²லு “தத்த்வமஸி”(சா². உ. 6 । 8 । 7) இத்யாதே³ர்வாக்யாந்நிர்விசிகித்ஸம் ஶுத்³த⁴பு³த்³தோ⁴தா³ஸீநஸ்வபா⁴வமகர்த்ருத்வாத்³யுபேதமபேதப்³ராஹ்மணத்வாதி³ஜாதிம் தே³ஹாத்³யதிரிக்தமேகமாத்மாநம் ப்ரதிபத்³யமாந: கர்மஸ்வதி⁴காரமவபோ³த்³து⁴மர்ஹதி । அநர்ஹஶ்ச கத²ம் கர்தா வாதி⁴க்ருதோ வா । யத்³யுச்யேத நிஶ்சிதே(அ)பி தத்த்வே விபர்யாஸநிப³ந்த⁴நோ வ்யவஹாரோ(அ)நுவர்தமாநோ த்³ருஶ்யதே, யதா² கு³ட³ஸ்ய மாது⁴ர்யவிநிஶ்சயே அபி பித்தோபஹதேந்த்³ரியாணாம் திக்ததாவபா⁴ஸாநுவ்ருத்தி:, ஆஸ்வாத்³ய தூ²த்க்ருத்ய த்யாகா³த் । தஸ்மாத³வித்³யாஸம்ஸ்காராநுவ்ருத்த்யா கர்மாநுஷ்டா²நம் , தேந ச வித்³யாஸஹகாரிணா தத்ஸமுச்சே²த³ உபபத்ஸ்யதே । ந ச கர்மாவித்³யாத்மகம் கத²மவித்³யாமுச்சி²நத்தி, கர்மணோ வா தது³ச்சே²த³கஸ்ய குத உச்சே²த³: இதி வாச்யம் , ஸஜாதீயஸ்வபரவிரோதி⁴நாம் பா⁴வாநாம் ப³ஹுலமுபலப்³தே⁴: । யதா² பய: பயோ(அ)ந்தரம் ஜரயதி, ஸ்வயம் ச ஜீர்யதி, யதா² விஷம் விஷாந்தரம் ஶமயதி, ஸ்வயம் ச ஶாம்யதி, யதா² வா கதகரஜோ ரஜோ(அ)ந்தராவிலே பாத²ஸி ப்ரக்ஷிப்தம் ரஜோ(அ)ந்தராணி பி⁴ந்த³த்ஸ்வயமபி பி⁴த்³யமாநமநாவிலம் பாத²: கரோதி । ஏவம் கர்மாவித்³யாத்மகமபி அவித்³யாந்தராண்யபக³மயத்ஸ்வயமப்யபக³ச்ச²தீதி । அத்ரோச்யதே - ஸத்யம் , “ஸதே³வ ஸோம்யேத³மக்³ர ஆஸீத்” (சா². உ. 6 । 2 । 1) இத்யுபக்ரமாத் “தத்த்வமஸி”(சா². உ. 6 । 8 । 7) இத்யந்தாச்ச²ப்³தா³த் ப்³ரஹ்மமீமாம்ஸோபகரணாத³ஸக்ருத³ப்⁴யஸ்தாத் , நிர்விசிகித்ஸே(அ)நாத்³யவித்³யோபாதா³நதே³ஹாத்³யதிரிக்தப்ரத்யகா³த்மதத்த்வாவபோ³தே⁴ ஜாதே(அ)பி அவித்³யாஸம்ஸ்காராநுவ்ருத்தாநுவர்தந்தே ஸாம்ஸாரிகா: ப்ரத்யயாஸ்தத்³வ்யவஹாராஶ்ச, ததா²விதா⁴நாப்யயம் வ்யவஹாரப்ரத்யயாந்மித்²யேதி மந்யமாநோ வித்³வாந்ந ஶ்ரத்³த⁴த்தே, பித்தோபஹதேந்த்³ரிய இவ கு³ட³ம் தூ²த்க்ருத்ய த்யஜந்நபி தஸ்ய திக்ததாம் । ததா² சாயம் க்ரியாகர்த்ருகரணேதிகர்தவ்யதாப²லாப்ரபஞ்சமதாத்த்விகம் விநிஶ்சிந்வந் கத²மதி⁴க்ருதோ நாம, விது³ஷோ ஹ்யதி⁴கார:, அந்யதா² பஶுஶூத்³ராதீ³நாமப்யதி⁴காரோ து³ர்வார: ஸ்யாத் । க்ரியாகர்த்ராதி³ஸ்வரூபவிபா⁴க³ம் ச வித்³வஸ்யமாந இஹ வித்³வாநபி⁴மத: கர்மகாண்டே³ । அத ஏவ ப⁴க³வாந் வித்³வத்³விஷயத்வம் ஶாஸ்த்ரஸ்ய வர்ணயாம்ப³பூ⁴வ பா⁴ஷ்யகார: । தஸ்மாத்³யதா² ராஜஜாதீயாபி⁴மாநகர்த்ருகே ராஜஸூயே ந விப்ரவைஶ்யஜாதீயாபி⁴மாநிநோரதி⁴கார: । ஏவம் த்³விஜாதிகர்த்ருக்ரியாகரணாதி³விபா⁴கா³பி⁴மாநிகர்த்ருகே கர்மணி ந தத³நபி⁴மாநிநோ(அ)தி⁴கார: । ந சாநதி⁴க்ருதேந ஸமர்தே²நாபி க்ருதம் வைதி³கம் கர்ம ப²லாய கல்பதே, வைஶ்யஸ்தோம இவ ப்³ராஹ்மணராஜந்யாப்⁴யாம் । தேந த்³ருஷ்டார்தே²ஷு கர்மஸு ஶக்த: ப்ரவர்தமாந: ப்ராப்நோது ப²லம் , த்³ருஷ்டத்வாத் । அத்³ருஷ்டார்தே²ஷு து ஶாஸ்த்ரைகஸமதி⁴க³ம்யம் ப²லமநதி⁴காரிணி ந யுஜ்யத இதி நோபாஸநாயா: கார்யே கர்மாபேக்ஷா । ஸ்யாதே³தத் । மநுஷ்யாபி⁴மாநவத³தி⁴காரிகே கர்மணி விஹிதே யதா² தத³பி⁴மாநரஹிதஸ்யாநதி⁴கார:, ஏவம் நிஷேத⁴வித⁴யோ(அ)பி மநுஷ்யாதி⁴காரா இதி தத³பி⁴மாநரஹிதஸ்தேஷ்வபி நாதி⁴க்ரியேத, பஶ்வாதி³வத் । ததா² சாயம் நிஷித்³த⁴மநுதிஷ்ட²ந்ந ப்ரத்யவேயாத் , திர்யகா³தி³வதி³தி பி⁴ந்நகர்மதாபாத: । மைவம் । ந க²ல்வயம் ஸர்வதா² மநுஷ்யாபி⁴மாநரஹித:, கிம் த்வவித்³யாஸம்ஸ்காராநுவ்ருத்த்யாஸ்ய மாத்ரயா தத³பி⁴மாநோ(அ)நுவர்ததே । அநுவர்தமாநம் ச மித்²யேதி மந்யமாநோ ந ஶ்ரத்³த⁴த்த இத்யுக்தம் । கிமதோ யத்³யேவம் , ஏதத³தோ ப⁴வதிவிதி⁴ஷு ஶ்ராத்³தோ⁴(அ)தி⁴காரீ நாஶ்ராத்³த⁴: । ததஶ்ச மநுஷ்யாத்³யபி⁴மாநம் நஶ்ரத்³த⁴தா⁴நோ ந விதி⁴ஶாஸ்த்ரேஷ்வதி⁴க்ரியதே । ததா² ச ஸ்ம்ருதி: - “அஶ்ரத்³த⁴யா ஹுதம் த³த்தம்”(ப⁴.கீ³.17-28) இத்யாதி³கா । நிஷேத⁴ஶாஸ்த்ரம் து ந ஶ்ரத்³தா⁴மபேக்ஷதே । அபி து நிஷித்⁴யமாநக்ரியோந்முகோ² நர இத்யேவ ப்ரவர்ததே । ததா² ச ஸாம்ஸாரிக இவ ஶப்³தா³வக³தப்³ரஹ்மதத்த்வோ(அ)பி நிஷேத⁴மதிக்ரம்ய ப்ரவர்தமாந: ப்ரத்யவைதீதி ந பி⁴ந்நகர்மத³ர்ஶநாப்⁴யுபக³ம: । தஸ்மாந்நோபாஸநாயா: கார்யே கர்மாபேக்ஷா । அத ஏவ நோபாஸநோத்பத்தாவபி, நிர்விசிகித்ஸஶாப்³த³ஜ்ஞாநோத்பத்த்யுத்தரகாலமநதி⁴கார: கர்மணீத்யுக்தம் । ததா² ச ஶ்ருதி: - “நகர்மணா ந ப்ரஜயா த⁴நேந த்யாகே³நைகே அம்ருதத்வமாநஶு: ।”(கைவல்யோபநிஷத்) தத்கிமிதா³நீமநுபயோக³ ஏவ ஸர்வதே²ஹ கர்மணாம் , ததா² ச “விவிதி³ஷந்தி யஜ்ஞேந”(ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 22) இத்யாத்³யா: ஶ்ருதயோ விருத்⁴யேரந் । ந விருத்⁴யந்தே । ஆராது³பகாரகத்வாத்கர்மணாம் யஜ்ஞாதீ³நாம் । ததா² ஹி - தமேதமாத்மாநம் வேதா³நுவசநேந-நித்யஸ்வாத்⁴யாயேந, ப்³ராஹ்மணா விவிதி³ஷந்தி-வேதி³துமிச்ச²ந்தி, ந து வித³ந்தி । வஸ்துத: ப்ரதா⁴நஸ்யாபி வேத³நஸ்ய ப்ரக்ருத்யர்த²தயா ஶப்³த³தோ கு³ணத்வாத் , இச்சா²யாஶ்ச ப்ரத்யயார்த²தயா ப்ராதா⁴ந்யாத் , ப்ரதா⁴நேந ச கார்யஸம்ப்ரத்யயாத் । நஹி ராஜபுருஷமாநயேத்யுக்தே வஸ்துத: ப்ரதா⁴நமபி ராஜா புருஷவிஶேஷணதயா ஶப்³த³த உபஸர்ஜந ஆநீயதே(அ)பி து புருஷ ஏவ, ஶப்³த³தஸ்தஸ்ய ப்ராதா⁴ந்யாத் । ஏவம் வேதா³நுவசநஸ்யேவ யஜ்ஞஸ்யாபீச்சா²ஸாத⁴நதயா விதா⁴நம் । ஏவம் தபஸோ(அ)நாஶகஸ்ய । காமாநஶநமேவ தப:, ஹிதமிதமேத்⁴யாஶிநோ ஹி ப்³ரஹ்மணி விவிதி³ஷா ப⁴வதி, ந து ஸர்வதா²நஶ்நதோ மரணாத் । நாபி சாந்த்³ராயணாதி³ தப:ஶீலஸ்ய, தா⁴துவைஷம்யாபத்தே: । ஏதாநி ச நித்யாந்யுபாத்தது³ரிதநிப³ர்ஹணேந புருஷம் ஸம்ஸ்குர்வந்தி । ததா² ச ஶ்ருதி: - “ஸ ஹ வா ஆத்மயாஜீ யோ வேத³ இத³ம் மே(அ)நேநாங்க³ம் ஸம்ஸ்க்ரியத இத³ம் மே(அ)நேநாங்க³முபதீ⁴யதே” (ஶத. ப்³ரா. 11 । 2 । 6 । 13) இதி । அநேநேதி ஹி ப்ரக்ருதம் யஜ்ஞாதி³ பராம்ருஶதி । ஸ்ம்ருதிஶ்ச - “யஸ்யைதே(அ)ஷ்டாசத்வாரிம்ஶத்ஸம்ஸ்காரா:”(த³த்தபுராண) இதி । நித்யநைமித்திகாநுஷ்டா²நப்ரக்ஷீணகல்மஷஸ்ய ச விஶுத்³த⁴ஸத்த்வஸ்யாவிது³ஷ ஏவ உத்பந்நவிவிதி³ஷஸ்ய ஜ்ஞாநோத்த்பத்திம் த³ர்ஶயத்யாத²ர்வணீ ஶ்ருதி: - “விஶுத்³த⁴ஸத்த்வஸ்ததஸ்து தம் பஶ்யதி நிஷ்கலம் த்⁴யாயமாந:”(மு. உ. 3 । 1 । 8) இதி । ஸ்ம்ருதிஶ்ச - “ஜ்ஞாநமுத்பத்³யதே பும்ஸாம் க்ஷயாத்பாபஸ்ய கர்மண:”(ம. பா⁴. ஶாம். 204 । 8) இத்யாதி³கா । க்லுப்தேநைவ ச நித்யாநாம் கர்மணாம் நித்யேஹிதேநோபாத்தது³ரிதநிப³ர்ஹணத்³வாரேண புருஷஸம்ஸ்காரேண ஜ்ஞாநோத்பத்தாவங்க³பா⁴வோபபத்தௌ ந ஸம்யோக³ ப்ருத²க்த்வேந ஸாக்ஷாத³ங்க³பா⁴வோ யுக்த:, கல்பநாகௌ³ரவாபத்தே: । ததா² ஹி - நித்யகர்மணாமநுஷ்டா²நாத்³த⁴ர்மோத்பாத³:, தத: பாப்மா நிவர்ததே, ஸ ஹி அநித்யாஶுசிது³:க²ரூபே ஸம்ஸாரே நித்யஶுசிஸுக²க்²யாதிலக்ஷணேந விபர்யாஸேந சித்தஸத்த்வம் மலிநயதி, தத: பாபநிவ்ருத்தௌ ப்ரத்யக்ஷோபபத்திப்ரவ்ருத்தித்³வாராபாவரணே ஸதி ப்ரத்யக்ஷோபபத்திப்⁴யாம் ஸம்ஸாரஸ்ய அநித்யாஶுசிது³:க²ரூபதாமப்ரத்யூஹமவபு³த்⁴யதே, ததோ(அ)ஸ்ய அஸ்மிந்நநபி⁴ரதிஸம்ஜ்ஞம் வைராக்³யமுபஜாயதே, ததஸ்தஜ்ஜிஹாஸோபாவர்ததே, ததோ ஹாநோபாயம் பர்யேஷதே, பர்யேஷமாணஶ்சாத்மதத்த்வஜ்ஞாநமஸ்யோபாய இத்யுபஶ்ருத்ய தஜ்ஜிஜ்ஞாஸதே, தத: ஶ்ரவணாதி³க்ரமேண தஜ்ஜ்ஞாநாதீத்யாராது³பகாரகத்வம் தத்த்வஜ்ஞாநோத்பாத³ம் ப்ரதி சித்தஸத்த்வஶுத்³த்⁴யா கர்மணாம் யுக்தம் । இமமேவார்த²மநுவத³தி ப⁴க³வத்³கீ³தா - “ஆருருக்ஷோர்முநேர்யோக³ம் கர்ம காரணமுச்யதே । யோகா³ரூட⁴ஸ்ய தஸ்யைவ ஶம: காரணமுச்யதே”(ப⁴. கீ³. 6 । 3) ॥ ஏவம் சாநநுஷ்டி²தகர்மாபி ப்ராக்³ப⁴வீயகர்மவஶாத்³யோ விஶுத்³த⁴ஸத்த்வ: ஸம்ஸாராஸாரதாத³ர்ஶநேந நிஷ்பந்நவைராக்³ய:, க்ருதம் தஸ்ய கர்மாநுஷ்டா²நேந வைராக்³யோத்பாதோ³பயோகி³நா, ப்ராக்³ப⁴வீயகர்மாநுஷ்டா²நாதே³வ தத்ஸித்³தே⁴:, இமமேவ ச புருஷதௌ⁴ரேயபே⁴த³மதி⁴க்ருத்ய ப்ரவவ்ருதே ஶ்ருதி: - “யதி³ வேதரதா² ப்³ரஹ்மசர்யாதே³வ ப்ரவ்ரஜேத்”(ஜா. உ. 4) இதி ।

ததி³த³முக்தம் - கர்மாவபோ³தா⁴த் -

ப்ராக³ப்யதீ⁴தவேதா³ந்தஸ்ய ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸோபபத்தேரிதி ।

அத ஏவ ந ப்³ரஹ்மசாரிண ருணாநி ஸந்தி, யேந தத³பாகரணார்த²ம் கர்மாநுதிஷ்டே²த் । ஏதத³நுரோதா⁴ச்ச “ஜாயமாநோ வை ப்³ராஹ்மணஸ்த்ரிபி⁴ர்ருணவா ஜாயதே” இதி க்³ருஹஸ்த²: ஸம்பத்³யமாந இதி வ்யாக்²யேயம் । அந்யதா² “யதி³ வேதரதா² ப்³ரஹ்மசர்யாதே³வ ”(ஜா. உ. 4) இதி ஶ்ருதிர்விருத்⁴யேத । க்³ருஹஸ்த²ஸ்யாபி ச ருணாபாகரணம் ஸத்த்வஶுத்³த்⁴யர்த²மேவ । ஜராமர்யவாதோ³ ப⁴ஸ்மாந்ததாவாதோ³(அ)ந்த்யேஷ்டயஶ்ச கர்மஜடா³நவிது³ஷ: ப்ரதி, ந த்வாத்மதத்த்வபண்டி³தாந் । தஸ்மாத்தஸ்யாநந்தர்யமத²ஶப்³தா³ர்த²:, யத்³விநா ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸா ந ப⁴வதி யஸ்மிம்ஸ்து ஸதி ப⁴வந்தீ ப⁴வத்யேவ । ந சேத்த²ம் கர்மாவபோ³த⁴: தஸ்மாந்ந கர்மாவபோ³தா⁴நந்தர்யமத²ஶப்³தா³ர்த² இதி ஸர்வமவதா³தம் ।

ஸ்யாதே³தத் । மா பூ⁴த³க்³நிஹோத்ரயவாகூ³பாகவதா³ர்த²: க்ரம:, ஶ்ரௌதஸ்து ப⁴விஷ்யதி, “க்³ருஹீ பூ⁴த்வா வநீ ப⁴வேத்வநீ பூ⁴த்வா ப்ரவ்ரஜேத்”(ஜா. உ. 4) இதி ஜாபா³லஶ்ருதிர்கா³ர்ஹஸ்த்²யேந ஹி யஜ்ஞாத்³யநுஷ்டா²நம் ஸூசயதி । ஸ்மரந்தி ச “அதீ⁴த்ய விதி⁴வத்³வேதா³ந்புத்ராம்ஶ்சோத்பாத்³ய த⁴ர்மத: । இஷ்ட்வா ச ஶக்திதோ யஜ்ஞைர்மநோ மோக்ஷே நிவேஶயேத் ॥”(மநு. 6। 36) நிந்த³ந்தி ச - “அநதீ⁴த்ய த்³விஜோ வேதா³நநுத்பாத்³ய ததா²த்மஜாந் । அநிஷ்ட்வா சைவ யஜ்ஞைஶ்ச மோக்ஷமிச்ச²ந்வ்ரஜத்யத⁴: ॥”(மநு. 6। 37) இத்யத ஆஹ -

யதா² ச ஹ்ருத³யாத்³யவதா³நாநாமாநந்தர்யநியம: ।

குத:, “ஹ்ருத³யஸ்யாக்³ரே(அ)வத்³யதி அத² ஜிஹ்வாயா அத² வக்ஷஸ:”(ஆ.ஶ்ரௌ.ஸூ. 7-24) இத்யதா²க்³ரஶப்³தா³ப்⁴யாம் க்ரமஸ்ய விவக்ஷிதத்வாத் । ந ததே²ஹ க்ரம நியமோ விவக்ஷித:, ஶ்ருத்யா தயைவாநியமப்ரத³ர்ஶநாத் , “யதி³ வேதரதா² ப்³ரஹ்மசர்யாதே³வ ப்ரவ்ரஜேத்³க்³ருஹாத்³வா வநாத்³வா”(ஜா. உ. 4) இதி । ஏதாவதா ஹி வைராக்³யமுபலக்ஷயதி । அத ஏவ “யத³ஹரேவ விரஜேத்தத³ஹரேவ ப்ரவ்ரஜேத்”(ஜா. உ. 4) இதி ஶ்ருதி: । நிந்தா³வசநம் ச அவிஶுத்³த⁴ஸத்த்வபுருஷாபி⁴ப்ராயம் । அவிஶுத்³த⁴ஸத்த்வோ ஹி மோக்ஷமிச்ச²ந்நாலஸ்யாத்தது³பாயே(அ)ப்ரவர்தமாநோ க்³ருஹஸ்த²த⁴ர்மமபி நித்யநைமித்திகமநாசரந்ப்ரதிக்ஷணமுபசீயமாநபாப்மாதோ⁴ க³ச்ச²தீத்யர்த²: ।

ஸ்யாதே³தத் । மா பூ⁴ச்ச்²ரௌத ஆர்தோ² வா க்ரம:, பாட²ஸ்தா²நமுக்²யப்ரவ்ருத்திப்ரமாணகஸ்து கஸ்மாந்ந ப⁴வதீத்யத ஆஹ -

ஶேஷஶேஷித்வே ப்ரமாணாபா⁴வாத் ।

ஶேஷாணாம் ஸமிதா³தீ³நாம் ஶேஷிணாம் சாக்³நேயாதீ³நாமேகப²லவது³பகாரோபநிப³த்³தா⁴நாமேகப²லாவச்சி²ந்நாநாமேகப்ரயோக³வசநோபக்³ருஹீதாநாம் ஏகாதி⁴காரிகர்த்ருகாணாமேகபௌர்ணமாஸ்யமாவாஸ்யாகாலஸம்ப³த்³தா⁴நாம் யுக³பத³நுஷ்டா²நாஶக்தே:, ஸாமர்த்²யாத்க்ரமப்ராப்தௌ, தத்³விஶேஷாபேக்ஷாயாம் பாடா²த³யஸ்தத்³பே⁴த³நியமாய ப்ரப⁴வந்தி । யத்ர து ந ஶேஷஶேஷிபா⁴வ: நாப்யேகாதி⁴காராவச்சே²த³: யதா² ஸௌர்யார்யம்ணப்ராஜாபத்யாதீ³நாம் , தத்ர க்ரமபே⁴தா³பேக்ஷாபா⁴வாந்ந பாடா²தி³: க்ரமவிஶேஷநியமே ப்ரமாணம் , அவர்ஜநீயதயா தஸ்ய தத்ராவக³தத்வாத் । ந சேஹ த⁴ர்மப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸயோ: ஶேஷஶேஷிபா⁴வே ஶ்ருத்யாதீ³நாமந்யதமம் ப்ரமாணமஸ்தீதி ।

ஸ்யாதே³தத் । ஶேஷஶேஷிபா⁴வாபா⁴வே(அ)பி க்ரமநியமோ த்³ருஷ்ட:, யதா² கோ³தோ³ஹநஸ்ய புருஷார்த²ஸ்ய த³ர்ஶபௌர்ணமாஸிகைரங்கை³: ஸஹ, யதா² வா “த³ர்ஶபூர்ணமாஸாப்⁴யாமிஷ்ட்வா ஸோமேந யஜேத”த³ர்ஶபூர்ணமாஸாப்⁴யாமிஷ்ட்வா ஸோமேந யஜேத। (தை.ஸம். 2.5.6.1) இதி த³ர்ஶபௌர்ணமாஸஸோமயோரஶேஷஶேஷிணோரித்யத ஆஹ -

அதி⁴க்ருதாதி⁴காரே வா ப்ரமாணாபா⁴வாத் ।

இதி யோஜநா । ஸ்வர்க³காமஸ்ய ஹி த³ர்ஶபௌர்ணமாஸாதி⁴க்ருதஸ்ய பஶுகாமஸ்ய ஸதோ த³ர்ஶபௌர்ணமாஸக்ரத்வர்தா²ப்ப்ரணயநாஶ்ரிதே கோ³தோ³ஹநே அதி⁴கார: । நோ க²லு கோ³தோ³ஹநத்³ரவ்யமவ்யாப்ரியமாணம் ஸாக்ஷாத்பஶூந் பா⁴வயிதுமர்ஹதி । ந ச வ்யாபாராந்தராவிஷ்டம் ஶ்ரூயதே, யதஸ்தத³ங்க³க்ரமமதிபதேத் அப்ப்ரணயநாஶ்ரிதம் து ப்ரதீயதே, ‘சமஸேநாப: ப்ரணயேத்³கோ³தோ³ஹநேநபஶுகாமஸ்ய’ இதி ஸமபி⁴வ்யாஹாராத் , யோக்³யத்வாச்சாஸ்யாபாம் ப்ரணயநம் ப்ரதி । தஸ்மாத்க்ரத்வர்தா²ப்ப்ரணயநாஶ்ரிதத்வாத்³கோ³தோ³ஹநஸ்ய தத்க்ரமேண புருஷார்த²மபி கோ³தோ³ஹநம் க்ரமவதி³தி ஸித்³த⁴ம் । ஶ்ருதிநிராகரணேநைவ இஷ்டிஸோமக்ரமவத³பி க்ரமோ(அ)பாஸ்தோ வேதி³தவ்ய: ।

ஶேஷஶேஷித்வாதி⁴க்ருதாதி⁴காராபா⁴வே(அ)பி க்ரமோ விவக்ஷ்யேத யத்³யேகப²லாவச்சே²தோ³ ப⁴வேத் । யதா²க்³நேயாதீ³நாம், ஷண்ணாமேகஸ்வர்க³ப²லாவச்சி²ந்நாநாம் யதி³ வா ஜிஜ்ஞாஸ்யப்³ரஹ்மணோ(அ)ஶோ த⁴ர்ம: ஸ்யாத் , யதா² சதுர்லக்ஷணீவ்யுத்பாத்³யம் ப்³ரஹ்ம கேநசித்கேநசித³ம்ஶேநைகைகேந லக்ஷணேந வ்யுத்பாத்³யதே, தத்ர சதுர்ணாம் லக்ஷணாநாம் ஜிஜ்ஞாஸ்யாபே⁴தே³ந பரஸ்பரஸம்ப³ந்தே⁴ ஸதி க்ரமோ விவக்ஷித:, ததே²ஹாப்யேகஜிஜ்ஞாஸ்யதயா த⁴ர்மப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸயோ: க்ரமோ விவக்ஷ்யேத ந சைதது³ப⁴யமப்யஸ்தீத்யாஹ -

ப²லஜிஜ்ஞாஸ்யபே⁴தா³ச்ச ।

ப²லபே⁴த³ம் விப⁴ஜதே -

அப்⁴யுத³யப²லம் த⁴ர்மஜ்ஞாநமிதி ।

ஜிஜ்ஞாஸாயா வஸ்துதோ ஜ்ஞாநதந்த்ரத்வாஜ்ஜ்ஞாநப²லம் ஜிஜ்ஞாஸாப²லமிதி பா⁴வ: ।

ந கேவலம் ஸ்வரூபத: ப²லபே⁴த³:, தது³த்பாத³நப்ரகாரபே⁴தா³த³பி தத்³பே⁴த³ இத்யாஹ -

தச்சாநுஷ்டா²நாபேக்ஷம் ।

ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநம் ச நாநுஷ்டா²நாந்தராபேக்ஷம் ।

ஶாப்³த³ஜ்ஞாநாப்⁴யாஸாந்நாநுஷ்டா²நாந்தரமபேக்ஷதே, நித்யநைமித்திககர்மாநுஷ்டா²நஸஹபா⁴வஸ்யாபாஸ்தத்வாதி³தி பா⁴வ: ।

ஜிஜ்ஞாஸ்யபே⁴த³மாத்யந்திகமாஹ -

ப⁴வ்யஶ்ச த⁴ர்ம இதி ।

ப⁴விதா ப⁴வ்ய:, கர்தரி க்ருத்ய: । ப⁴விதா ச பா⁴வகவ்யாபாரநிர்வர்த்யதயா தத்தந்த்ர இதி தத: ப்ராக்³ஜ்ஞாநகாலே நாஸ்தீத்யர்த²: । பூ⁴தம் ஸத்யம் । ஸதே³காந்தத: ந கதா³சித³ஸதி³த்யர்த²: ।

ந கேவலம் ஸ்வரூபதோ ஜிஜ்ஞாஸ்யயோர்பே⁴த³:, ஜ்ஞாபகப்ரமாணப்ரவ்ருத்திபே⁴தா³த³பி பே⁴த³ இத்யாஹ -

சோத³நாப்ரவ்ருத்திபே⁴தா³ச்ச ।

சோத³நேதி வைதி³கம் ஶப்³த³மாஹ, விஶேஷேண ஸாமாந்யஸ்ய லக்ஷணாத் ।

ப்ரவ்ருத்திபே⁴த³ம் விப⁴ஜதே -

யா ஹி சோத³நா த⁴ர்மஸ்யேதி ।

ஆஜ்ஞாதீ³நாம் புருஷாபி⁴ப்ராயபே⁴தா³நாமஸம்ப⁴வாத் அபௌருஷேயே வேதே³ சோத³நோபதே³ஶ: । அத ஏவோக்தம் - “தஸ்ய ஜ்ஞாநமுபதே³ஶ:” (ஜை. ஸூ. 1 । 1 । 5) இதி । ஸா ச ஸ்வஸாத்⁴யே புருஷவ்யாபாரே பா⁴வநாயாம், தத்³விஷயே ச யாகா³தௌ³, ஸ ஹி பா⁴வநாவிஷய:, தத³தீ⁴நநிரூபணத்வாத் விஷயாதீ⁴நப்ரயத்நஸ்ய பா⁴வநாயா: । ‘ஷிஞ் ப³ந்த⁴நே’ இத்யஸ்ய தா⁴தோர்விஷயபத³வ்யுத்பத்தே: । பா⁴வநாயாஸ்தத்³த்³வாரேண ச யாகா³தே³ரபேக்ஷிதோபாயதாமவக³மயந்தீ தத்ரேச்சோ²பஹாரமுகே²ந புருஷம் நியுஞ்ஜாநைவ யாகா³தி³த⁴ர்மமவபோ³த⁴யதி நாந்யதா² । ப்³ரஹ்மசோத³நா து புருஷமவபோ³த⁴யத்யேவ கேவலம் ந து ப்ரவர்தயந்த்யவபோ³த⁴யதி । குத:, அவபோ³த⁴ஸ்ய ப்ரவ்ருத்திரஹிதஸ்ய சோத³நாஜந்யத்வாத் ।

நநு ‘ஆத்மா ஜ்ஞாதவ்ய:’ இத்யேதத்³விதி⁴பரைர்வேதா³ந்தை: ததே³கவாக்யதயாவபோ³தே⁴ ப்ரவர்தயத்³பி⁴ரேவ புருஷோ ப்³ரஹ்மாவபோ³த்⁴யத இதி ஸமாநத்வம் த⁴ர்மசோத³நாபி⁴ர்ப்³ரஹ்மசோத³நாநாமித்யத ஆஹ -

ந புருஷோ(அ)வபோ³தே⁴ நியுஜ்யதே ।

அயமபி⁴ஸந்தி⁴: - ந தாவத்³ப்³ரஹ்மஸாக்ஷாத்காரே புருஷோ நியோக்தவ்ய:, தஸ்ய ப்³ரஹ்மஸ்வாபா⁴வ்யேந நித்யத்வாத் , அகார்யத்வாத் । நாப்யுபாஸநாயாம் , தஸ்யா அபி ஜ்ஞாநப்ரகர்ஷே ஹேதுபா⁴வஸ்யாந்வயவ்யதிரேகஸித்³த⁴தயா ப்ராப்தத்வேநாவிதே⁴யத்வாத் । நாபி ஶாப்³த³போ³தே⁴, தஸ்யாப்யதீ⁴தவேத³ஸ்ய புருஷஸ்ய விதி³தபத³தத³ர்த²ஸ்ய ஸமதி⁴க³தஶாப்³த³ந்யாயதத்த்வஸ்யாப்ரத்யூஹமுத்பத்தே: ।

அத்ரைவ த்³ருஷ்டாந்தமாஹ -

யதா²க்ஷார்தே²தி ।

தா³ர்ஷ்டாந்திகே யோஜயதி -

தத்³வதி³தி ।

அபி சாத்மஜ்ஞாநவிதி⁴பரேஷு வேதா³ந்தேஷு நாத்மதத்த்வவிநிஶ்சய: ஶாப்³த³: ஸ்யாத் । ந ஹி ததா³த்மதத்த்வபராஸ்தே, கிந்து தஜ்ஜ்ஞாநவிதி⁴பரா:, யத்பராஶ்ச தே த ஏவ தேஷாமர்தா²: । ந ச போ³த⁴ஸ்ய போ³த்⁴யநிஷ்ட²த்வாத³பேக்ஷிதத்வாத் , அந்யபரேப்⁴யோ(அ)பி போ³த்⁴யதத்த்வவிநிஶ்சய:, ஸமாரோபேணாபி தது³பபத்தே: । தஸ்மாந்ந போ³த⁴விதி⁴பரா வேதா³ந்தா இதி ஸித்³த⁴ம் ।

ப்ரக்ருதமுபஸம்ஹரதி -

தஸ்மாத்கிமபி வக்தவ்யமிதி ।

யஸ்மிந்நஸதி ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸா ந ப⁴வதி ஸதி து ப⁴வந்தீ ப⁴வத்யேவேத்யர்த²: ।

ததா³ஹ -

உச்யதே - நித்யாநித்யவஸ்துவிவேக இத்யாதி³ ।

நித்ய: ப்ரத்யகா³த்மா, அநித்யா தே³ஹேந்த்³ரியவிஷயாத³ய: । தத்³விஷயஶ்சேத்³விவேகோ நிஶ்சய:, க்ருதமஸ்ய ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸயா, ஜ்ஞாதத்வாத்³ப்³ரஹ்மண: । அத² விவேகோ ஜ்ஞாநமாத்ரம் , ந நிஶ்சய:, ததா² ஸதி ஏஷ விபர்யாஸாத³ந்ய: ஸம்ஶய: ஸ்யாத் , ததா² ச ந வைராக்³யம் பா⁴வயேத் , அபா⁴வயந்கத²ம் ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாஹேது:, தஸ்மாதே³வம் வ்யாக்²யேயம் । நித்யாநித்யயோர்வஸதீதி நித்யாநித்யவஸ்து தத்³த⁴ர்ம:, நித்யாநித்யயோர்த⁴ர்மிணோஸ்தத்³த⁴ர்மாணாம் ச விவேகோ நித்யாநித்யவஸ்துவிவேக: । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - மா பூ⁴தி³த³ம் தத்³ருதம் நித்யம் , இத³ம் தத³ந்ருதமநித்யமிதி த⁴ர்மிவிஶேஷயோர்விவேக:, த⁴ர்மிமாத்ரயோர்நித்யாநித்யயோஸ்தத்³த⁴ர்மயோஶ்ச விவேகம் நிஶ்சிநோத்யேவ । நித்யத்வம் ஸத்யத்வம் தத்³யஸ்யாஸ்தி தந்நித்யம் ஸத்யம் , ததா² சாஸ்தா²கோ³சர: । அநித்யத்வமஸத்யத்வம் தத்³யஸ்யாஸ்தி தத³நித்யமந்ருதம் , ததா² சாநாஸ்தா²கோ³சர: । ததே³தேஷ்வநுபூ⁴யமாநேஷு யுஷ்மத³ஸ்மத்ப்ரத்யயகோ³சரேஷு விஷயவிஷயிஷு யத்³ருதம் நித்யம் ஸுக²ம் வ்யவஸ்தா²ஸ்யதே ததா³ஸ்தா²கோ³சரோ ப⁴விஷ்யதி, யத்த்வநித்யமந்ருதம் ப⁴விஷ்யதி தாபத்ரயபரீதம் தத்த்யக்ஷ்யத இதி । ஸோ(அ)யம் நித்யாநித்யவஸ்துவிவேக: ப்ராக்³ப⁴வீயாதை³ஹிகாத்³வா வைதி³காத்கர்மணோ விஶுத்³த⁴ஸத்த்வஸ்ய ப⁴வத்யநுப⁴வோபபத்திப்⁴யாம் । ந க²லு ஸத்யம் நாம ந கிஞ்சித³ஸ்தீதி வாச்யம் । தத³பா⁴வே தத³தி⁴ஷ்டா²நஸ்யாந்ருதஸ்யாப்யநுபபத்தே:, ஶூந்யவாதி³நாமபி ஶூந்யதாயா ஏவ ஸத்யத்வாத் ।

அதா²ஸ்ய புருஷதௌ⁴ரேயஸ்யாநுப⁴வோபபத்திப்⁴யாமேவம் ஸுநிபுணம் நிரூபயத: ஆ ச ஸத்யலோகாத் ஆசாவீசே: “ஜாயஸ்வ ம்ரியஸ்வ” (சா². உ. 5 । 10 । 8) இதி விபரிவர்தமாநம், க்ஷணமுஹூர்தயாமாஹோராத்ரார்த⁴மாஸமாஸர்த்வயநவத்ஸரயுக³சதுர்யுக³மந்வந்தரப்ரலயமஹாப்ரலயமஹாஸர்கா³வாந்தரஸர்க³ஸம்ஸாரஸாக³ரோர்மிபி⁴ரநிஶம் உஹ்யமாநம், தாபத்ரயபரீதமாத்மாநம் ச ஜீவலோகம் சாவலோக்ய அஸ்மிந்ஸம்ஸாரமண்ட³லே அநித்யாஶுசிது³:கா²த்மகம் ப்ரஸங்க்²யாநமுபாவர்ததே; ததோ(அ)ஸ்யைதாத்³ருஶாந்நித்யாநித்யவஸ்துவிவேகலக்ஷணாத்ப்ரஸங்க்²யாநாத் -

இஹாமுத்ரார்த²போ⁴க³விராக³: ।

ப⁴வதி । அர்த்²யதே ப்ரார்த்²யத இத்யர்த²: । ப²லமிதி யாவத் । தஸ்மிந்விராகோ³(அ)நாமாநாபோ⁴கா³த்மிகோபேக்ஷாபு³த்³தி⁴: ।

தத: ஶமத³மாதி³ஸாத⁴நஸம்பத் ।

ராகா³தி³கஷாயமதி³ராமத்தம் ஹி மநஸ்தேஷு தேஷு விஷயேஷூச்சாவசமிந்த்³ரியாணி ப்ரவர்தயத் , விவிதா⁴ஶ்ச ப்ரவ்ருத்தீ: புண்யாபுண்யப²லா பா⁴வயத் , புருஷமதிகோ⁴ரே விவித⁴து³:க²ஜ்வாலாஜடிலே ஸம்ஸாரஹுதபு⁴ஜி ஜுஹோதி । ப்ரஸங்க்²யாநாப்⁴யாஸலப்³த⁴வைராக்³யபரிபாகப⁴க்³நராகா³தி³கஷாயமதி³ராமத³ம் து மந: புருஷேணாவஜீயதே வஶீக்ரியதே, ஸோ(அ)யமஸ்ய வைராக்³யஹேதுகோ மநோவிஜய: ஶம இதி வஶீகாரஸம்ஜ்ஞ இதி சாக்²யாயதே । விஜிதம் ச மநஸ்தத்த்வவிஷயவிநியோக³யோக்³யதாம் நீயதே, ஸேயமஸ்ய யோக்³யதா த³ம: । யதா² தா³ந்தோ(அ)யம் வ்ருஷப⁴யுவா ஹலஶகடாதி³வஹநயோக்³ய: க்ருத இதி க³ம்யதே । ஆதி³க்³ரஹணேந ச விஷயதிதிக்ஷாதது³பரமதத்த்வஶ்ரத்³தா⁴: ஸங்க்³ருஹ்யந்தே । அத ஏவ ஶ்ருதி: - “தஸ்மாச்சா²ந்தோ தா³ந்த உபரதஸ்திதிக்ஷு: ஶ்ரத்³தா⁴வித்தோ பூ⁴த்வாத்மந்யேவாத்மாநம் பஶ்யந் , ஸர்வமாத்மநி பஶ்யதி” (ப்³ரு. உ. 4-4-23) இதி । ததே³தஸ்ய ஶமத³மாதி³ரூபஸ்ய ஸாத⁴நஸ்ய ஸம்பத் , ப்ரகர்ஷ:, ஶமத³மாதி³ஸாத⁴நஸம்பத் ।

ததோ(அ)ஸ்ய ஸம்ஸாரப³ந்த⁴நாந்முமுக்ஷா ப⁴வதீத்யாஹ -

முமுக்ஷுத்வம் ச ।

தஸ்ய ச நித்யஶுத்³த⁴பு³த்³த⁴முக்தஸத்யஸ்வபா⁴வப்³ரஹ்மஜ்ஞாநம் மோக்ஷஸ்ய காரணமித்யுபஶ்ருத்ய தஜ்ஜிஜ்ஞாஸா ப⁴வதி த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸாயா: ப்ராகூ³ர்த்⁴வம் ச, தஸ்மாத்தேஷாமேவாநந்தர்யம் ந த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸாயா இத்யாஹ -

தேஷு ஹீதி ।

ந கேவலம் ஜிஜ்ஞாஸாமாத்ரம் , அபி து ஜ்ஞாநமபீத்யாஹ -

ஜ்ஞாதும் ச ।

உபஸம்ஹரதி -

தஸ்மாதி³தி ।