அத்ராஹ ஸாங்க்²ய: — ஜ்ஞேயத்வாவசநாத் , இத்யஸித்³த⁴ம் । கத²ம் ? ஶ்ரூயதே ஹ்யுத்தரத்ராவ்யக்தஶப்³தோ³தி³தஸ்ய ப்ரதா⁴நஸ்ய ஜ்ஞேயத்வவசநம் — ‘அஶப்³த³மஸ்பர்ஶமரூபமவ்யயம் ததா²ரஸம் நித்யமக³ந்த⁴வச்ச யத் । அநாத்³யநந்தம் மஹத: பரம் த்⁴ருவம் நிசாய்ய தம் ம்ருத்யுமுகா²த்ப்ரமுச்யதே’ (க. உ. 1 । 3 । 15) இதி । அத்ர ஹி யாத்³ருஶம் ஶப்³தா³தி³ஹீநம் ப்ரதா⁴நம் மஹத: பரம் ஸ்ம்ருதௌ நிரூபிதம் , தாத்³ருஶமேவ நிசாய்யத்வேந நிர்தி³ஷ்டம் । தஸ்மாத்ப்ரதா⁴நமேவேத³ம் । ததே³வ சாவ்யக்தஶப்³த³நிர்தி³ஷ்டமிதி । அத்ர ப்³ரூம: — நேஹ ப்ரதா⁴நம் நிசாய்யத்வேந நிர்தி³ஷ்டம் । ப்ராஜ்ஞோ ஹீஹ பரமாத்மா நிசாய்யத்வேந நிர்தி³ஷ்ட இதி க³ம்யதே । குத: ? ப்ரகரணாத் । ப்ராஜ்ஞஸ்ய ஹி ப்ரகரணம் விததம் வர்ததே — ‘புருஷாந்ந பரம் கிஞ்சித்ஸா காஷ்டா² ஸா பரா க³தி:’ இத்யாதி³நிர்தே³ஶாத் , ‘ஏஷ ஸர்வேஷு பூ⁴தேஷு கூ³டோ⁴(அ)(அ)த்மா ந ப்ரகாஶதே’ இதி ச து³ர்ஜ்ஞாநத்வவசநேந தஸ்யைவ ஜ்ஞேயத்வாகாங்க்ஷணாத் , ‘யச்சோ²த்³வாங்மநஸீ ப்ராஜ்ஞ:’ இதி ச தஜ்ஜ்ஞாநாயைவ வாகா³தி³ஸம்யமஸ்ய விஹிதத்வாத் । ம்ருத்யுமுக²ப்ரமோக்ஷணப²லத்வாச்ச । ந ஹி ப்ரதா⁴நமாத்ரம் நிசாய்ய ம்ருத்யுமுகா²த்ப்ரமுச்யத இதி ஸாங்க்²யைரிஷ்யதே । சேதநாத்மவிஜ்ஞாநாத்³தி⁴ ம்ருத்யுமுகா²த்ப்ரமுச்யத இதி தேஷாமப்⁴யுபக³ம: । ஸர்வேஷு வேதா³ந்தேஷு ப்ராஜ்ஞஸ்யைவாத்மநோ(அ)ஶப்³தா³தி³த⁴ர்மத்வமபி⁴லப்யதே । தஸ்மாந்ந ப்ரதா⁴நஸ்யாத்ர ஜ்ஞேயத்வமவ்யக்தஶப்³த³நிர்தி³ஷ்டத்வம் வா ॥ 5 ॥