ஏவம் ப்ராப்தே(அ)பி⁴தீ⁴யதே -
ந ஸங்க்²யோபஸங்க்³ரஹாத³பி ப்ரதா⁴நாதீ³நாம் ஶ்ருதிமத்த்வாஶங்கா கர்தவ்யா । கஸ்மாத் நாநாபா⁴வாத் । நாநா ஹ்யேதாநி பஞ்சவிம்ஶதிதத்த்வாநி । நைஷாம் பஞ்சஶ: பஞ்சஶ: ஸாதா⁴ரணத⁴ர்மோ(அ)ஸ்தி ।
ந க²லு ஸத்த்வரஜஸ்தமோமஹத³ஹங்காராணாமேக: க்ரியா வா கு³ணோ வா த்³ரவ்யம் வா ஜாதிர்வா த⁴ர்ம: பஞ்சதந்மாத்ராதி³ப்⁴யோ வ்யாவ்ருத்த: ஸத்த்வாதி³ஷு சாநுக³த: கஶ்சித³ஸ்தி । நாபி ப்ருதி²வ்யப்தேஜோவாயுக்⁴ராணாநாம் । நாபி ரஸநசக்ஷுஸ்த்வக்ஶ்ரோத்ரவாசாம் । நாபி பாணிபாத³பாயூபஸ்த²மநஸாம், யேநைகேநாஸாதா⁴ரணேநோபக்³ருஹீதா: பஞ்ச பஞ்சகா ப⁴விதுமர்ஹந்தி ।
பூர்வபக்ஷைகதே³ஶிநமுத்தா²பயதி -
அதோ²ச்யேத பஞ்சவிம்ஶதிஸங்க்²யைவேயமிதி ।
யத்³யபி பரஸ்யாம் ஸங்க்²யாயாமவாந்தரஸங்க்²யா த்³வித்வாதி³கா நாஸ்தி ததா²பி தத்பூர்வம் தஸ்யா: ஸம்ப⁴வாத் பௌர்வாபர்யலக்ஷணயா ப்ரத்யாஸத்த்யா பரஸங்க்²யோபலக்ஷணார்த²ம் பூர்வஸங்க்²யோபந்யஸ்யத இதி தூ³ஷயதி -
அயமேவாஸ்மிந்பக்ஷே தோ³ஷ இதி ।
ந ச பஞ்சஶப்³தோ³ ஜநஶப்³தே³ந ஸமஸ்தோ(அ)ஸமஸ்த: ஶக்யோ வக்துமித்யாஹ -
பரஶ்சாத்ர பஞ்சஶப்³த³ இதி ।
நநு ப⁴வது ஸமாஸஸ்ததா²பி கிமித்யத ஆஹ -
ஸமஸ்தத்வாச்சேதி ।
அபி ச வீப்ஸாயாம் பஞ்சகத்³வயக்³ரஹணே த³ஶைவ தத்த்வாநீதி ந ஸாங்க்²யஸ்ம்ருதிப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநமித்யஸமாஸமப்⁴யுபேத்யாஹ -
ந ச பஞ்சகத்³வயக்³ரஹணம் பஞ்ச பஞ்சேதி ।
ந சைகா பஞ்சஸங்க்²யா பஞ்சஸங்க்²யாந்தரேண ஶக்யா விஶேஷ்டும் । பஞ்சஶப்³த³ஸ்ய ஸங்க்²யோபஸர்ஜநத்³ரவ்யவசநத்வேந ஸங்க்²யாயா உபஸர்ஜநதயா விஶேஷணேநாஸம்யோகா³தி³த்யாஹ -
ஏகஸ்யா: பஞ்சஸங்க்²யாயா இதி ।
ததே³வம் பூர்வபக்ஷைகதே³ஶிநி தூ³ஷிதே பரமபூர்வபக்ஷிணமுத்தா²பயதி -
நந்வாபந்நபஞ்சஸங்க்²யாகா ஜநா ஏவேதி ।
அத்ர தாவத்³ரூடௌ⁴ ஸத்யாம் ந யோக³: ஸம்ப⁴வதீதி வக்ஷ்யதே ।
ததா²பி யௌகி³கம் பஞ்சஜநஶப்³த³மப்⁴யுபேத்ய தூ³ஷயதி -
யுக்தம் யத்பஞ்சபூலீஶப்³த³ஸ்யேதி ।
பஞ்சபூலீத்யத்ர யத்³யபி ப்ருத²க்த்வைகார்த²ஸம்வாயிநீ பஞ்சஸங்க்²யாவச்சே²தி³காஸ்தி ததா²பீஹ ஸமுதா³யிநோ(அ)வச்சி²நத்தி ந ஸமுதா³யம் ஸமாஸபத³க³ம்யமதஸ்தஸ்மிந் கதி தே ஸமுதா³யா இத்யபேக்ஷாயாம் பதா³ந்தராபி⁴ஹிதா பஞ்சஸங்க்²யா ஸம்ப³த்⁴யதே பஞ்சேதி । பஞ்சஜநா இத்யத்ர து பஞ்சஸங்க்²யயோத்பத்திஶிஷ்டயா ஜநாநாமவச்சி²ந்நத்வாத்ஸமுதா³யஸ்ய ச பஞ்சபூலீவத³த்ராப்ரதீதேர்ந பதா³ந்தராபி⁴ஹிதா ஸங்க்²யா ஸம்ப³த்⁴யதே ।
ஸ்யாதே³தத் । ஸங்க்²யேயாநாம் ஜநாநாம் மா பூ⁴ச்ச²ப்³தா³ந்தரவாச்யஸங்க்²யாவச்சே²த³: । பஞ்சஸங்க்²யாயாஸ்து தயாவச்சே²தோ³ ப⁴விஷ்யதி । நஹி ஸாப்யவச்சி²ந்நேத்யத ஆஹ -
ப⁴வத³பீத³ம் விஶேஷணமிதி ।
உக்தோ(அ)த்ர தோ³ஷ: । நஹ்யுபஸர்ஜநம் விஶேஷணேந யுஜ்யதே பஞ்சஶப்³த³ ஏவ தாவத்ஸங்க்²யேயோபஸர்ஜநஸங்க்²யாமாஹ விஶேஷதஸ்து பஞ்சஜநா இத்யத்ர ஸமாஸே । விஶேஷணாபேக்ஷாயாம் து ந ஸமாஸ: ஸ்யாத் , அஸாமர்த்²யாத் । நஹி ப⁴வதி ருத்³த⁴ஸ்ய ராஜபுருஷ இதி ஸமாஸோ(அ)பி து (பத³)வ்ருத்திரேவ ருத்³த⁴ஸ்ய ராஜ்ஞ: புருஷ இதி । ஸாபேக்ஷத்வேநாஸாமர்த்²யாதி³த்யர்த²: ।
அதிரேகாச்சேதி ।
அப்⁴யுச்சயமாத்ரம் । யதி³ ஸத்த்வரஜஸ்தமாம்ஸி ப்ரதா⁴நேநைகீக்ருத்யாத்மாகாஶௌ தத்த்வேப்⁴யோ வ்யதிரிச்யேதே ததா³ ஸித்³தா⁴ந்தவ்யாகோப: । அத² து ஸத்த்வரஜஸ்தமாம்ஸி மிதோ² பே⁴தே³ந விவக்ஷ்யந்தே ததா²பி வஸ்துதத்த்வவ்யவஸ்தா²பநே ஆதா⁴ரத்வேநாத்மா நிஷ்க்ருஷ்யதாம் । ஆதே⁴யாந்தரேப்⁴யஸ்த்வாகாஶஸ்யாதே⁴யஸ்ய வ்யதிரேசநமநர்த²கமிதி க³மயிதவ்யம் ।
கத²ம் ச ஸங்க்²யாமாத்ரஶ்ரவணே ஸதீதி ।
'தி³க்ஸங்க்²யே ஸம்ஜ்ஞாயாம்” இதி ஸம்ஜ்ஞாயாம் ஸமாஸஸ்மரணாத் பஞ்சஜநஶப்³த³ஸ்தாவத³யம் க்வசிந்நிரூட⁴: । நச ரூடௌ⁴ ஸத்யாமவயவப்ரஸித்³தே⁴ர்க்³ரஹணம், ஸாபேக்ஷத்வாத் , நிரபேக்ஷத்வாச்ச ரூடே⁴: । தத்³யதி³ ரூடௌ⁴ முக்²யோ(அ)ர்த²: ப்ராப்யதே தத: ஸ ஏவ க்³ரஹீதவ்யோ(அ)த² த்வஸௌ ந வாக்யே ஸம்ப³ந்தா⁴ர்ஹ: பூர்வாபரவாக்யவிரோதீ⁴ வா । ததோ ரூட்⁴யபரித்யாகே³நைவ வ்ருத்த்யந்தரேணார்தா²ந்தரம் கல்பயித்வா வாக்யமுபபாத³நீயம் । யதா² “ஶ்யேநேநாபி⁴சரந் யஜேத” இதி ஶ்யேநஶப்³த³: ஶகுநிவிஶேஷே நிரூட⁴வ்ருத்திஸ்தத³பரித்யாகே³நைவ நிபத்யாதா³நஸாத்³ருஶ்யேநார்த²வாதி³கேந க்ரதுவிஶேஷே வர்ததே, ததா² பஞ்சஜநஶப்³தோ³(அ)வயவார்த²யோகா³நபேக்ஷ ஏகஸ்மிந்நபி வர்ததே । யதா² ஸப்தர்ஷிஶப்³தோ³ வஸிஷ்ட² ஏகஸ்மிந் ஸப்தஸு ச வர்ததே । ந சைஷ தத்த்வேஷு ரூட⁴: । பஞ்சவிம்ஶதிஸங்க்²யாநுரோதே⁴ந தத்த்வேஷு வர்தயிதவ்ய: । ரூடௌ⁴ ஸத்யாம் பஞ்சவிம்ஶதேரேவ ஸங்க்²யாயா அபா⁴வாத்கத²ம் தத்த்வேஷு வர்ததே ॥ 11 ॥