வாக்யாந்வயாத் ।

நநு மைத்ரேயீப்³ராஹ்மணோபக்ரமே யாஜ்ஞவல்க்யேந கா³ர்ஹஸ்த்²யாஶ்ரமாது³த்தமாஶ்ரமம் யியாஸதா மைத்ரைய்யா பா⁴ர்யாயா: காத்யாயந்யா ஸஹார்த²ஸம்விபா⁴க³கரண உக்தே மைத்ரேயீ யாஜ்ஞவல்க்யம் பதிமம்ருதத்வார்தி²நீ பப்ரச்ச², யந்நு ம இயம் ப⁴கோ³: ஸர்வா ப்ருத்²வீ வித்தேந பூர்ணா ஸ்யாத்கிமஹம் தேநாம்ருதா ஸ்யாமுத நேதி । தத்ர நேதி ஹோவாச யாஜ்ஞவல்க்ய: । யதை²வோபகரணவதாம் ஜீவிதம் ததை²வ தே ஜீவிதம் ஸ்யாத³ம்ருதத்வஸ்ய து நாஶாஸ்தி வித்தேந । ஏவம் வித்தேநாம்ருதத்வாஶா ப⁴வேத்³யதி³ வித்தஸாத்⁴யாநி கர்மாண்யம்ருதத்வே உபயுஜ்யேரந் । ததே³வ து நாஸ்தி, ஜ்ஞாநஸாத்⁴யத்வாத³ம்ருதத்வஸ்ய கர்மணாம் ச ஜ்ஞாநவிரோதி⁴நாம் தத்ஸஹபா⁴வித்வாநுபபத்தேரிதி பா⁴வ: । ஸா ஹோவாச மைத்ரேயீ யேநாஹம் நாம்ருதா ஸ்யாம் கிமஹம் தேநம் குர்யாம் யதே³வ ப⁴க³வாந் வேத³ ததே³வ மே ப்³ரூஹி । அம்ருதத்வஸாத⁴நமிதி ஶேஷ: । தத்ராம்ருதத்வஸாத⁴நஜ்ஞாநோபந்யாஸாய வைராக்³யபூர்வகத்வாத்தஸ்ய ராக³விஷயேஷு தேஷு தேஷு பதிஜாயாதி³ஷு வைராக்³யமுத்பாத³யிதும் யாஜ்ஞவல்க்யோ “ந வா அரே பத்யு: காமாய”(ப்³ரு. உ. 4 । 5 । 6) இத்யாதி³வாக்யஸந்த³ர்ப⁴முவாச । ஆத்மௌபாதி⁴கம் ஹி ப்ரியத்வமேஷாம் ந து ஸாக்ஷாத்ப்ரியாண்யேதாநி ।

தஸ்மாதே³தேப்⁴ய: பதிஜாயாதி³ப்⁴யோ விரம்ய யத்ர ஸாக்ஷாத்ப்ரேம ஸ ஏவ

ஆத்மா வா அரே த்³ரஷ்டவ்ய: ஶ்ரோதவ்யோ மந்தவ்யோ நிதி³த்⁴யாஸிதவ்ய: ।

வாஶப்³தோ³(அ)வதா⁴ரணே । ஆத்மைவ த்³ரஷ்டவ்ய: ஸாக்ஷாத்கர்தவ்ய: । ஏதத்ஸாத⁴நாநி ச ஶ்ரவணாதீ³நி விஹிதாநி ஶ்ரோதவ்ய இத்யாதி³நா । கஸ்மாத் । ஆத்மநோ வா அரே த³ர்ஶநேந ஶ்ரவணாதி³ஸாத⁴நேநேத³ம் ஜக³த்ஸர்வம்விதி³தம் ப⁴வதீதி வாக்யஶேஷ: । யதோ நாமரூபாத்மகஸ்ய ஜக³தஸ்தத்த்வம் பாரமார்தி²கம் ரூபமாத்மைவ பு⁴ஜங்க³ஸ்யேவ ஸமாரோபிதஸ்ய தத்த்வம் ரஜ்ஜு: । தஸ்மாதா³த்மநி விதி³தே ஸர்வமித³ம் ஜக³த்தத்த்வம் விதி³தம் ப⁴வதி, ரஜ்ஜ்வாமிவ விதி³தாயாம் ஸமாரோபிதஸ்ய பு⁴ஜங்க³ஸ்ய தத்த்வம் விதி³தம் ப⁴வதி, யதஸ்தஸ்மாதா³த்மைவ த்³ரஷ்டவ்யோ ந து தத³திரிக்தம் ஜக³த் ஸ்வரூபேண த்³ரஷ்டவ்யம் । குத: । யதோ “ப்³ரஹ்ம தம் பராதா³த்”(ப்³ரு. உ. 2 । 4 । 6) ப்³ராஹ்மணஜாதிர்ப்³ராஹ்மணோ(அ)ஹமித்யேவமபி⁴மாந இதி யாவத் । பராதா³த் பராகுர்யாத³ம்ருதத்வபதா³த் । கம், யோ(அ)ந்யத்ராத்மநோ ப்³ரஹ்ம ப்³ராஹ்மணஜாதிம் வேத³ । ஏவம் க்ஷத்ரியாதி³ஷ்வபி த்³ரஷ்டவ்யம் । ஆத்மைவ ஜக³தஸ்தத்த்வம் ந து தத³திரிக்தம் கிஞ்சித்ததி³தி । அத்ரைவ ப⁴க³வதீ ஶ்ருதிருபபத்திம் த்³ருஷ்டாந்தப்ரப³ந்தே⁴நாஹ । யத் க²லு யத்³க்³ரஹம் விநா ந ஶக்யதே க்³ரஹீதும் தத்ததோ ந வ்யதிரிச்யதே । யதா² ரஜதம் ஶுக்திகாயா:, பு⁴ஜங்கோ³ வா ரஜ்ஜோ:, து³ந்து³ப்⁴யாதி³ஶப்³த³ஸாமாந்யாத்³வா தத்தச்ச²ப்³த³பே⁴தா³: । ந க்³ருஹ்யந்தே ச சித்³ரூபக்³ரஹணம் விநா ஸ்தி²திகாலே நாமரூபாணி । தஸ்மாந்ந சிதா³த்மநோ பி⁴த்³யந்தே ।

ததி³த³முக்தம் -

ஸ யதா² து³ந்து³பே⁴ர்ஹந்யமாநஸ்யேதி ।

து³ந்து³பி⁴க்³ரஹணேந தத்³க³தம் ஶப்³த³ஸாமாந்யமுபலக்ஷயதி । ந கேவலம் ஸ்தி²திகாலே நாமரூபப்ரபஞ்சஶ்சிதா³த்மாதிரேகேணாக்³ரஹணாச்சிதா³த்மநோ ந வ்யதிரிச்யதே(அ)பி து நாமரூபோத்பத்தே: ப்ராக³பி சித்³ரூபாவஸ்தா²நாத் தது³பாதா³நத்வாச்ச நாமரூபப்ரபஞ்சஸ்ய தத³நதிரேக:, ரஜ்ஜூபாதா³நஸ்யேவ பு⁴ஜங்க³ஸ்ய ரஜ்ஜோரநதிரேக இத்யேதத்³த்³ருஷ்டாந்தேந ஸாத⁴யதி ப⁴க³வதீ ஶ்ருதி: - “ஸ யதா²ர்த்³ரைதோ⁴(அ)க்³ரேரப்⁴யாஹிதஸ்ய ப்ருத²க்³தூ⁴மா விநிஶ்சரந்த்யேவம் வா அரே(அ)ஸ்ய மஹதோ பூ⁴தஸ்ய நி:ஶ்வஸிதமேதத்³யத்³ருக்³வேத³:”(ப்³ரு. உ. 2 । 4 । 10) இத்யாதி³நா சதுர்விதோ⁴ மந்த்ர உக்த: । இதிஹாஸ இத்யாதி³நாஷ்டவித⁴ம் ப்³ராஹ்மணமுக்தம் । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - யதா²க்³நிமாத்ரம் ப்ரத²மமவக³ம்யதே க்ஷுத்³ராணாம் விஸ்பு²லிங்கா³நாமுபாதா³நம் । அத² ததோ விஸ்பு²லிங்கா³ வ்யுச்சரந்தி । ந சைதே(அ)க்³நேஸ்தத்த்வாந்யத்வாப்⁴யாம் ஶக்யந்தே நிர்வுக்தம் । ஏவம்ருக்³வேதா³த³யோ(அ)ப்யல்பப்ரயத்நாத்³ப்³ரஹ்மணோ வ்யுச்சரந்தோ ந ததஸ்தத்த்வாந்யத்வாப்⁴யாம் நிருச்யந்தே । ருகா³தி³பி⁴ர்நாமோபலக்ஷ்யதே । யதா³ ச நாமதே⁴யஸ்யேயம் க³திஸ்ததா³ தத்பூர்வகஸ்ய ரூபதே⁴யஸ்ய கைவ கதே²தி பா⁴வ: । ந கேவலம் தது³பாதா³நத்வாத்ததோ ந வ்யதிரிச்யதே நாமரூபப்ரபஞ்ச:, ப்ரலயஸமயே ச தத³நுப்ரவேஶாத்ததோ ந வ்யதிரிச்யதே । யதா² ஸாமுத்³ரமேவாம்ப⁴: ப்ருதி²வீதேஜ:ஸம்பர்காத்காடி²ந்யமுபக³தம் ஸைந்த⁴வம் கி²ல்ய:, ஸ ஹி ஸ்வாகரே ஸமுத்³ரே க்ஷிப்தோ(அ)ம்ப⁴ ஏவ ப⁴வதி, ஏவம் சித³ம்போ⁴தௌ⁴ லீநம் ஜக³ச்சிதே³வ ப⁴வதி ந து ததோ(அ)திரிச்யத இதி ।

ஏதத்³த்³ருஷ்டாந்தப்ரப³ந்தே⁴நாஹ -

ஸ யதா² ஸர்வாஸாமபாமித்யாதி³ ।

த்³ருஷ்டாந்தப்ரப³ந்த⁴முக்த்வா தா³ர்ஷ்டாந்திகே யோஜயதி -

ஏவம் வா அரே இத³ம் மஹதி³தி ।

ப்³ருஹத்வேந ப்³ரஹ்மோக்தம் । இத³ம் ப்³ரஹ்மேத்யர்த²: । பூ⁴தம் ஸத்யம் । அநந்தம் நித்யம் । அபாரம் ஸர்வக³தம் ।

விஜ்ஞாநக⁴ந: ।

விஜ்ஞாநைகரஸ இதி யாவத் । ஏதேப்⁴ய: கார்யகாரணபா⁴வேந வ்யவஸ்தி²தேப்⁴யோ பூ⁴தேப்⁴ய: ஸமுத்தா²ய ஸாம்யேநோத்தா²ய । கார்யகாரணஸங்கா⁴தஸ்ய ஹ்யவச்சே²தா³த்³து³:கி²த்வஶோகித்வாத³யஸ்தத³வச்சி²ந்நே சிதா³த்மநி தத்³விபரீதே(அ)பி ப்ரதீயந்தே, யதோ²த³கப்ரதிபி³ம்பி³தே சந்த்³ரமஸி தோயக³தா: கம்பாத³ய: । ததி³த³ம் ஸாம்யேநோத்தா²நம் । யதா³ த்வாக³மாசார்யோபதே³ஶபூர்வகமநநநிதி³த்⁴யாஸநப்ரகர்ஷபர்யந்தஜோ(அ)ஸ்ய ப்³ரஹ்மஸ்வரூபஸாக்ஷாத்கார உபாவர்ததே ததா³ நிர்ம்ருஷ்டநிகி²லஸவாஸநாவித்³யாமலஸ்ய கார்யகாரணஸங்கா⁴தபூ⁴தஸ்ய விநாஶே தாந்யேவ பூ⁴தாநி நஶ்யந்த்யநு தது³பாதி⁴ஶ்சிதா³த்மந: கி²ல்யபா⁴வோ விநஶ்யதி । ததோ ந ப்ரேத்ய கார்யகாரணபூ⁴தநிவ்ருத்தௌ ரூபக³ந்தா⁴தி³ஸம்ஜ்ஞாஸ்தீதி । ந ப்ரேத்ய ஸம்ஜ்ஞாஸ்தீதி ஸம்ஜ்ஞாமாத்ரநிஷேதா⁴தா³த்மா நாஸ்தீதி மந்யமாநா ஸா மைத்ரேயீ ஹோவாச, அத்ரைவ மா ப⁴க³வாநமூமுஹந்மோஹிதவாந் ந ப்ரேத்ய ஸம்ஜ்ஞாஸ்தீதி । ஸ ஹோவாச யாஜ்ஞவல்க்ய: ஸ்வாபி⁴ப்ராயம், த்³வைதே ஹி ரூபாதி³விஶேஷஸம்ஜ்ஞாநிப³ந்த⁴நோ து³:கி²த்வாத்³யபி⁴மாந: । ஆநந்த³ஜ்ஞாநைகரஸப்³ரஹ்மாத்³வயாநுப⁴வே து தத்கேந கம் பஶ்யேத் , ப்³ரஹ்ம வா கேந விஜாநீயாத் । நஹி ததா³ஸ்ய கர்மர்பா⁴வோ(அ)ஸ்தி ஸ்வப்ரகாஶத்வாத் । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - ந ஸம்ஜ்ஞாமாத்ரம் மயா வ்யாஸேதி⁴, கிந்து விஶேஷஸம்ஜ்ஞேதி । ததே³வமம்ருதத்வப²லேநோபக்ரமாத் , மத்⁴யே சாத்மவிஜ்ஞாநேந ஸர்வவிஜ்ஞாநம் ப்ரதிஜ்ஞாய தது³பபாத³நாத் , உபஸம்ஹாரே ச மஹத்³பூ⁴தமநந்தமித்யாதி³நா ச ப்³ரஹ்மரூபாபி⁴தா⁴நாத் , த்³வைதநிந்த³யா சாத்³வைதகு³ணகீர்தநாத்³ப்³ரஹ்மைவ மைத்ரேயீப்³ராஹ்மணே ப்ரதிபாத்³யம் ந ஜீவாத்மேதி நாஸ்தி பூர்வபக்ஷ இத்யநாரப்⁴யமேவேத³மதி⁴கரணம் । அத்ரோச்யதே - போ⁴க்த்ருத்வஜ்ஞாத்ருதாஜீவரூபோத்தா²நஸமாத⁴யே மைத்ரேயீப்³ராஹ்மணே பூர்வபக்ஷேணோபக்ரம: க்ருத: । பதிஜாயாதி³போ⁴க்³யஸம்ப³ந்தோ⁴ நாபோ⁴க்துர்ப்³ரஹ்மணோ யுஜ்யதே, நாபிஜ்ஞாநகர்த்ருத்வமகர்து: ஸாக்ஷாச்ச மஹதோ பூ⁴தஸ்ய விஜ்ஞாநாத்மபா⁴வேந ஸமுத்தா²நாபி⁴தா⁴நம் விஜ்ஞாநாத்மந ஏவ த்³ரஷ்டவ்யத்வமாஹ । அந்யதா² ப்³ரஹ்மணோ த்³ரஷ்டவ்யத்வபரே(அ)ஸ்மிந் ப்³ராஹ்மணே தஸ்ய விஜ்ஞாநாத்மத்வேந ஸமுத்தா²நாபி⁴தா⁴நமநுபயுக்தம் ஸ்யாத்தஸ்ய து த்³ரஷ்டவ்யமுபயுஜ்யத இத்யுபக்ரமமாத்ரம் பூர்வபக்ஷ: க்ருத: ।

போ⁴க்த்ரர்த²த்வாச்ச போ⁴க்³யஜாதஸ்யேதி

தது³போத்³ப³லமாத்ரம் । ஸித்³தா⁴ந்தஸ்து நிக³த³வ்யாக்²யாதேந பா⁴ஷ்யேணோக்த: ॥ 19 ॥