प्रकृतावेव विकारलय इति नियमाभावं प्राप्तमनूद्य सिद्धान्तसूत्रं पूरयित्वा पठति -
एवमिति ।
अध्याहारमसहमानः शङ्कते -
कथमिति ।
उत्तराधिकरणालोचनया विवक्षितमध्याहारं साधयति -
सत्यमिति ।
वृत्तिमल्लयस्य वक्ष्यमाणत्वेऽपि प्रकृते किं जातं तदाह -
तस्मादिति ।
विपक्षे दोषमाह -
तत्त्वेति ।
तत्त्वस्य धर्मिणो वाचः प्रलयविवक्षायामिह तत्र चाविभागसाम्यात्परत्रैवाविभागविशेषणमयुक्तमित्यर्थः ।
विशेषणसामर्थ्यसिद्धमर्थमुपसंहरति -
तस्मादिति ।
सूत्रस्याभीष्टमर्थं सङ्क्षिपति -
वागिति ।
सिद्धान्तहेतुं प्रश्नपूर्वकमवतार्य व्याचष्टे -
कस्मादिति ।
वृत्तिमदुपसंहारेऽपि तुल्यं दर्शनमित्याशङ्क्य लौकिकमागमिकं वा तदिति विकल्प्याद्यं प्रत्याह -
न त्विति ।
द्वितीयमालम्बते
नन्विति ।
आगमस्यापि दृष्टानुसारात्प्रकृतौ विकारलयोक्तिपरत्वाद्वाचश्च मनोविकारत्वाभावात्तत्र लयायोगाद्वृत्तिवृत्तिमतोरभेदधिया वाक्शब्दो वृत्तावेवेत्याह -
नेत्याहेति ।
तदेव विवृणोति -
यस्येति ।
वागपि तर्हि मनसो विकारोऽस्तु न मानाभावादित्याह -
नचेति ।
वृत्तेरप्यतत्प्रकृतित्वात्कुतो मनसि लयः, तत्राह -
वृत्तीति ।
दर्शनं विशदयति -
पार्थिवेभ्य इति ।
श्रुतिलक्षणाविशये श्रुतिर्न्याय्येत्युक्तं स्मारयति -
कथमिति ।
मुख्यार्थायोगादुपचारसिद्धिरिति सूत्रावयवमादाय व्याकरोति -
अत इति ॥ १ ॥