सूत्रद्वयस्य वृत्तिकृद्ध्याख्यानमुत्थापयति

अन्ये त्विति ।

पञ्चीकृतभूतानां सूक्ष्मा अवयवाः स्थूलदेहारम्भकाः । सूक्ष्मशरीरं प्रतिजीवं लिङ्गस्याश्रयत्वेन नियतमस्तीति वक्ष्यते । देहान्तरप्राप्तौ तेन युक्तो गच्छति परलोकमित्यर्थः ।

कथं तस्य महतो जीवात्परत्वमित्याशङ्क्य द्वितीयसूत्रं व्याचष्टे

तदधीनत्वाच्चेति ।

अर्थवदिति ।

सूत्रस्थदृष्टान्तमाह

यथेति ।

तद्ध्याख्यानं दूषयति

तैरिति ।

अव्यक्तपदबलात्प्रकृतमपि स्थूलं त्यज्यत इति शङ्कते

आम्नातस्येति ।

एकार्थबोधकानां शब्दानां मिथ आकाङ्क्षयैकस्यां बुद्धावारूढत्वमेकवाक्यता । तव मते तस्या अभावात्कुतोऽर्थबोध इति समाधत्ते

नेति ।

तां विनाप्यर्थधीः किं न स्यादित्यत आह

नहीति ।

शरीरशब्देन रूढ्या स्थूलं प्रकृतम् , तस्य हानिरप्रकृतस्य भूतसूक्ष्मस्याव्यक्तपदेन ग्रहणमन्याय्यं स्यादित्यर्थः ।

अस्त्वेकवाक्यतेत्यत आह

न चेति ।

ततः किं तत्राह

तत्रेति ।

आकाङ्क्षया वाक्यैकवाक्यत्वे सति प्रकृतं शरीरद्वयमव्यक्तपदेन ग्राह्यम् । आकाङ्क्षायास्तुल्यत्वादिति भावः ।

अनात्मनिश्चयः शुद्धिः, तदर्थं सूक्ष्ममेवाकाङ्क्षितं ग्राह्यम् , तस्य सूक्ष्मत्वेनात्माभेदेन गृहीतस्य दुःशोधत्वात् । स्थूलस्य दृष्टदौर्गन्ध्यादिना लशुनादिवदनात्मत्वधीवैराग्ययोः सुलभत्वादिति शङ्कते

न चेति ।

दृष्टा बीभत्सा घृणा यस्मिन् तस्य भावस्तत्ता तयेत्यर्थः ।

दूषयति

यत इति ।

वैराग्यायशुद्धिरत्र न विवक्षिता, विध्यभावात् , किन्तु वैष्णवं परमं पदं विवक्षितमिति तद्दर्शनार्थं प्रकृतं स्थूलमेवाव्यक्तपदेन ग्राह्यमिति भावः । किञ्च सूक्ष्मस्य लिङ्गान्तःपातिन इन्द्रियादिग्रहणेनैव ग्रहणान्न पृथगव्यक्तशरीरपदाभ्यां ग्रहः ।

अभ्युपेत्याह

सर्वथेति ।

स्थूलस्य सूक्ष्मस्य वा ग्रहेऽपीत्यर्थः ।

तथा नामेति ।

सूक्ष्ममेवाव्यक्तमस्त्वित्यर्थः ॥ ३ ॥