ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
ப்ரத²மோ(அ)த்⁴யாய:த்³விதீயம் ப்³ராஹ்மணம்
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
ஸ ஐக்ஷத யதி³ வா இமமபி⁴மம்ஸ்யே கநீயோ(அ)ந்நம் கரிஷ்ய இதி ஸ தயா வாசா தேநாத்மநேத³ம் ஸர்வமஸ்ருஜத யதி³த³ம் கிஞ்சர்சோ யஜூம்ஷி ஸாமாநி ச்ச²ந்தா³ம்ஸி யஜ்ஞாந்ப்ரஜா: பஶூந் । ஸ யத்³யதே³வாஸ்ருஜத தத்தத³த்துமத்⁴ரியத ஸர்வம் வா அத்தீதி தத³தி³தேரதி³தித்வம் ஸர்வஸ்யைதஸ்யாத்தா ப⁴வதி ஸர்வமஸ்யாந்நம் ப⁴வதி ய ஏவமேதத³தி³தேரதி³தித்வம் வேத³ ॥ 5 ॥
ஸ ஐக்ஷத — ஸ:, ஏவம் பீ⁴தம் க்ருதரவம் குமாரம் த்³ருஷ்ட்வா, ம்ருத்யு: ஐக்ஷத ஈக்ஷிதவாந் , அஶநாயாவாநபி — யதி³ கதா³சித்³வா இமம் குமாரம் அபி⁴மம்ஸ்யே, அபி⁴பூர்வோ மந்யதிர்ஹிம்ஸார்த²:, ஹிம்ஸிஷ்யே இத்யர்த²: ; கநீயோ(அ)ந்நம் கரிஷ்யே, கநீய: அல்பமந்நம் கரிஷ்யே - இதி ; ஏவமீக்ஷித்வா தத்³ப⁴க்ஷணாது³பரராம ; ப³ஹு ஹ்யந்நம் கர்தவ்யம் தீ³ர்க⁴காலப⁴க்ஷணாய, ந கநீய: ; தத்³ப⁴க்ஷணே ஹி கநீயோ(அ)ந்நம் ஸ்யாத் , பீ³ஜப⁴க்ஷணே இவ ஸஸ்யாபா⁴வ: । ஸ: ஏவம் ப்ரயோஜநமந்நபா³ஹுல்யமாலோச்ய, தயைவ த்ரய்யா வாசா பூர்வோக்தயா, தேநைவ ச ஆத்மநா மநஸா, மிது²நீபா⁴வமாலோசநமுபக³ம்யோபக³ம்ய, இத³ம் ஸர்வம் ஸ்தா²வரம் ஜங்க³மம் ச அஸ்ருஜத, யதி³த³ம் கிஞ்ச யத்கிஞ்சேத³ம் ; கிம் தத் ? ருச:, யஜூம்ஷி, ஸாமாநி, ச²ந்தா³ம்ஸி ச ஸப்த கா³யத்ர்யாதீ³நி — ஸ்தோத்ரஶஸ்த்ராதி³கர்மாங்க³பூ⁴தாம்ஸ்த்ரிவிதா⁴ந்மந்த்ராந்கா³யத்ர்யாதி³ச்ச²ந்தோ³விஶிஷ்டாந் , யஜ்ஞாம்ஶ்ச தத்ஸாத்⁴யாந் , ப்ரஜாஸ்தத்கர்த்ரீ:, பஶூம்ஶ்ச க்³ராம்யாநாரண்யாந்கர்மஸாத⁴நபூ⁴தாந் । நநு த்ரய்யா மிது²நீபூ⁴தயாஸ்ருஜதேத்யுக்தம் ; ருகா³தீ³நீஹ கத²மஸ்ருஜதேதி ? நைஷ தோ³ஷ: ; மநஸஸ்த்வவ்யக்தோ(அ)யம் மிது²நீபா⁴வஸ்த்ரய்யா ; பா³ஹ்யஸ்து ருகா³தீ³நாம் வித்³யமாநாநாமேவ கர்மஸு விநியோக³பா⁴வேந வ்யக்தீபா⁴வ: ஸர்க³ இதி । ஸ: ப்ரஜாபதி:, ஏவமந்நவ்ருத்³தி⁴ம் பு³த்³த்⁴வா, யத்³யதே³வ க்ரியாம் க்ரியாஸாத⁴நம் ப²லம் வா கிஞ்சித் அஸ்ருஜத, தத்தத³த்தும் ப⁴க்ஷயிதும் அத்⁴ரியத த்⁴ருதவாந்மந: ; ஸர்வம் க்ருத்ஸ்நம் வை யஸ்மாத் அத்தி, தத் தஸ்மாத் அதி³தே: அதி³திநாம்நோ ம்ருத்யோ: அதி³தித்வம் ப்ரஸித்³த⁴ம் ; ததா² ச மந்த்ர: — ‘அதி³திர்த்³யௌரதி³திரந்தரிக்ஷமதி³திர்மாதா ஸ பிதா’ (ரு. 1 । 59 । 10) இத்யாதி³: ; ஸர்வஸ்யைதஸ்ய ஜக³தோ(அ)ந்நபூ⁴தஸ்ய அத்தா ஸர்வாத்மநைவ ப⁴வதி, அந்யதா² விரோதா⁴த் ; ந ஹி கஶ்சித்ஸர்வஸ்யைகோ(அ)த்தா த்³ருஶ்யதே ; தஸ்மாத்ஸர்வாத்மா ப⁴வதீத்யர்த²: ; ஸர்வமஸ்யாந்நம் ப⁴வதி ; அத ஏவ ஸர்வாத்மநோ ஹ்யத்து: ஸர்வமந்நம் ப⁴வதீத்யுபபத்³யதே ; ய ஏவமேதத் யதோ²க்தம் அதி³தே: ம்ருத்யோ: ப்ரஜாபதே: ஸர்வஸ்யாத³நாத³தி³தித்வம் வேத³, தஸ்யைதத்ப²லம் ॥

இதா³நீம்ருகா³தி³ஸ்ருஷ்டிமுபதே³ஷ்டும் பாதநிகாம் கரோதி —

ஸ இத்யாதி³நா ।

ஈக்ஷணப்ரதிப³ந்த⁴கஸத்³பா⁴வம் த³ர்ஶயதி —

அஶநாயாவாநபீதி ।

அபி⁴பூர்வோ மந்யதிரிதி ।

ருத்³ரோ(அ)ஸ்ய பஶூநபி⁴மந்யேத நாஸ்ய ருத்³ர: பஶூநபி⁴மந்யத இத்யாதி³ ஶாஸ்த்ரமத்ர ப்ரமாணயிதவ்யம் ।

அந்நஸ்ய கநீயஸ்த்வே கா ஹாநிரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ப³ஹு ஹீதி ।

ததா²(அ)பி விராஜோ ப⁴க்ஷணே கா க்ஷதிஸ்தத்ரா(அ)ஹ —

தத்³ப⁴க்ஷணே ஹீதி ।

தஸ்யாந்நாத்மகத்வாத்தது³த்பாத³கத்வாச்சேதி ஶேஷ: ।

காரணநிவ்ருத்தௌ கார்யநிவ்ருத்திரித்யத்ர த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

பீ³ஜேதி ।

யதோ²க்தேக்ஷணாநந்தரம் மிது²நபா⁴வத்³வாரா த்ரயீஸ்ருஷ்டிம் ப்ரஸ்தௌதி —

ஸ ஏவமிதி ।

நநு விராஜ: ஸ்ருஷ்ட்யா ஸ்தா²வரஜங்க³மாத்மநோ ஜக³த: ஸ்ருஷ்டேருக்தத்வாத்கிம் புநருக்த்யேத்யாஶயேந ப்ருஷ்ட்வா பரிஹரதி —

கிம் ததி³தி ।

கா³யத்ர்யாதீ³நீத்யாதி³பதே³நோஷ்ணிக³நுஷ்டுப்³ப்³ருஹதீபங்க்தித்ரிஷ்டுப்³ஜக³தீச²ந்தா³ம்ஸ்யுக்தாநி ।

கேவலாநாம் ச²ந்த³ஸாம் ஸர்கா³ஸம்ப⁴வாத்ததா³ரூடா⁴நாம்ருக்³யஜு:ஸாமாத்மநாம் மந்த்ராணாம் ஸ்ருஷ்டிரத்ர விவக்ஷிதேத்யாஹ —

ஸ்தோத்ரேதி ।

உத்³கா³த்ராதி³நா கீ³யமாநம்ருக்³ஜாதம் ஸ்தோத்ரம் ததே³வ ஹோத்ராதி³நா ஶஸ்யமாநம் ஶஸ்த்ரம் । ஸ்துதமநுஶம்ஸதீதி ஹி ஶ்ருதி: । யந்ந கீ³யதே ந ச ஶஸ்யதே(அ)த்⁴வர்யுப்ரப்⁴ருதிபி⁴ஶ்ச ப்ரயுஜ்யதே தத³ப்யத்ர க்³ராஹ்யமித்யபி⁴ப்ரேத்யா(அ)தி³பத³ம் (யஜூம்ஷி) । அத ஏவ த்ரிவிதா⁴நித்யுக்தம் । அஜாத³யோ க்³ராம்யா: பஶவோ க³வயாத³யஸ்த்வாரண்யா இதி பே⁴த³: । கர்மஸாத⁴நபூ⁴தாநஸ்ருஜதேதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ஸ மநஸா வாசம் மிது²நம் ஸமப⁴வதி³த்யுக்தத்வாத்ப்ராகே³வ த்ரய்யா: ஸித்³த⁴த்வாந்ந தஸ்யா: ஸ்ருஷ்டி: ஶ்லிஷ்டேதி ஶங்கதே —

நந்விதி ।

வ்யக்தாவ்யக்தவிபா⁴கே³ந பரிஹரதி —

நேத்யாதி³நா ।

இதி மிது²நீபா⁴வஸர்க³யோருபபத்திரிதி ஶேஷ: ।

அத்த்ருஸர்க³ஶ்சாந்நஸர்க³ஶ்சேதி த்³வயமுக்தம் । இதா³நீமுபாஸ்யஸ்ய ப்ரஜாபதேர்கு³ணாந்தரம் நிர்தி³ஶதி —

ஸ ப்ரஜாபதிரித்யாதி³நா ।

கத²ம் ம்ருத்யோரதி³திநாமத்வம் ஸித்³த⁴வது³ச்யதே தத்ராஹ —

ததா² சேதி ।

அதி³தே: ஸர்வாத்மத்வம் வத³தா மந்த்ரேண ஸர்வகாரணஸ்ய ம்ருத்யோரதி³திநாமத்வம் ஸூசிதமிதி பா⁴வ: ।

ம்ருத்யோரதி³தித்வவிஜ்ஞாநவதோ(அ)வாந்தரப²லமாஹ —

ஸர்வஸ்யேதி ।

ஸர்வாத்மநேதி குதோ விஶிஷ்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

அந்யதே²தி ।

ஸர்வரூபேணாவஸ்தா²நாபா⁴வே ஸர்வாந்நப⁴க்ஷணஸ்யாஶக்யத்வாதி³த்யர்த²: ।

விரோத⁴மேவ ஸாத⁴யதி —

ந ஹீதி ।

ப²லஸ்யோபாஸநாதீ⁴நத்வாத்ப்ரஜாபதிமதி³திநாமாநமாத்மத்வேந த்⁴யாயந்த்⁴யேயாத்மா பூ⁴த்வா தத்தத்³ரூபத்வமாபந்ந: ஸர்வஸ்யாந்நஸ்யாத்தா ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।

அந்நமந்நமேவாஸ்ய ஸதா³ ந கதா³சித்தத³ஸ்யாத்த்ரு ப⁴வதீதி வக்துமநந்தரவாக்யமாத³த்தே —

ஸர்வமிதி ।

அத ஏவேத்யுக்தம் வ்யக்தீகரோதி —

ஸர்வாத்மநோ ஹீதி ॥5॥