ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
ப்ரத²மோ(அ)த்⁴யாய:த்ருதீயம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
த்³வயா ஹ ப்ராஜாபத்யா தே³வாஶ்சாஸுராஶ்ச தத: காநீயஸா ஏவ தே³வா ஜ்யாயஸா அஸுராஸ்த ஏஷு லோகேஷ்வஸ்பர்த⁴ந்த தே ஹ தே³வா ஊசுர்ஹந்தாஸுராந்யஜ்ஞ உத்³கீ³தே²நாத்யயாமேதி ॥ 1 ॥
க்ரியார்தை²ஶ்சாவிஶேஷாத்³வித்³யார்தா²நாம் । யதா² ச, த³ர்ஶபூர்ணமாஸாதி³க்ரியா இத³ம்ப²லா விஶிஷ்டேதிகர்தவ்யதாகா ஏவம்க்ரமப்ரயுக்தாங்கா³ ச — இத்யேதத³லௌகிகம் வஸ்து ப்ரத்யக்ஷாத்³யவிஷயம் ததா²பூ⁴தம் ச வேத³வாக்யைரேவ ஜ்ஞாப்யதே ; ததா², பரமாத்மேஶ்வரதே³வதாதி³வஸ்து அஸ்தூ²லாதி³த⁴ர்மகமஶநாயாத்³யதீதம் சேத்யேவமாதி³விஶிஷ்டமிதி வேத³வாக்யைரேவ ஜ்ஞாப்யதே — இதி அலௌகிகத்வாத்ததா²பூ⁴தமேவ ப⁴விதுமர்ஹதீதி । ந ச க்ரியார்தை²ர்வாக்யைர்ஜ்ஞாநவாக்யாநாம்ு பு³த்³த்⁴யுத்பாத³கத்வே விஶேஷோ(அ)ஸ்தி । ந சாநிஶ்சிதா விபர்யஸ்தா வா பரமாத்மாதி³வஸ்துவிஷயா பு³த்³தி⁴ருத்பத்³யதே । அநுஷ்டே²யாபா⁴வாத³யுக்தமிதி சேத் , க்ரியார்தை²ர்வாக்யை: த்ர்யம்ஶா பா⁴வநாநுஷ்டே²யா ஜ்ஞாப்யதே(அ)லௌகிக்யபி ; ந ததா² பரமாத்மேஶ்வராதி³விஜ்ஞாநே(அ)நுஷ்டே²யம் கிஞ்சித³ஸ்தி ; அத: க்ரியார்தை²: ஸாத⁴ர்ம்யமித்யயுக்தமிதி சேத் , ந ; ஜ்ஞாநஸ்ய ததா²பூ⁴தார்த²விஷயத்வாத் । ந ஹ்யநுஷ்டே²யஸ்ய த்ர்யம்ஶஸ்ய பா⁴வநாக்²யஸ்யாநுஷ்டே²யத்வாத்ததா²த்வம் ; கிம் தர்ஹி ? ப்ரமாணஸமதி⁴க³தத்வாத் । ந ச தத்³விஷயாயா பு³த்³தே⁴ரநுஷ்டே²யவிஷயத்வாத்ததா²ர்த²த்வம் ; கிம் தர்ஹி ? வேத³வாக்யஜநிதத்வாதே³வ । வேத³வாக்யாதி⁴க³தஸ்ய வஸ்துநஸ்ததா²த்வே ஸதி, அநுஷ்டே²யத்வவிஶிஷ்டம் சேத் அநுதிஷ்ட²தி ; நோ சேத³நுஷ்டே²யத்வவிஶிஷ்டம் , நாநுதிஷ்ட²தி । அநநுஷ்டே²யத்வே வாக்யப்ரமாணத்வாநுபபத்திரிதி சேத் , ந ஹ்யநுஷ்டே²யே(அ)ஸதி பதா³நாம் ஸம்ஹதிருபபத்³யதே ; அநுஷ்டே²யத்வே து ஸதி தாத³ர்த்²யேந பதா³நி ஸம்ஹந்யந்தே ; தத்ராநுஷ்டே²யநிஷ்ட²ம் வாக்யம் ப்ரமாணம் ப⁴வதி — இத³மநேநைவம் கர்தவ்யமிதி ; ந த்வித³மநேநைவமித்யேவம்ப்ரகாராணாம் பத³ஶதாநாமபி வாக்யத்வமஸ்தி, — ‘குர்யாத்க்ரியேத கர்தவ்யம் ப⁴வேத்ஸ்யாதி³தி பஞ்சமம்’ இத்யேவமாதீ³நாமந்யதமே(அ)ஸதி ; அத: பரமாத்மேஶ்வராதீ³நாமவாக்யப்ரமாணத்வம் ; பதா³ர்த²த்வே ச ப்ரமாணாந்தரவிஷயத்வம் ; அதோ(அ)ஸதே³ததி³தி சேத் , ந ; ‘அஸ்தி மேருர்வர்ணசதுஷ்டயோபேத:’ இதி ஏவமாத்³யநநுஷ்டே²யே(அ)பி வாக்யத³ர்ஶநாத் । ந ச, ‘மேருர்வர்ணசதுஷ்டயோபேத:’ இத்யேவமாதி³வாக்யஶ்ரவணே மேர்வாதா³வநுஷ்டே²யத்வபு³த்³தி⁴ருத்பத்³யதே । ததா² அஸ்திபத³ஸஹிதாநாம் பரமாத்மேஶ்வராதி³ப்ரதிபாத³கவாக்யபதா³நாம் விஶேஷணவிஶேஷ்யபா⁴வேந ஸம்ஹதி: கேந வார்யதே । மேர்வாதி³ஜ்ஞாநவத்பரமாத்மஜ்ஞாநே ப்ரயோஜநாபா⁴வாத³யுக்தமிதி சேத் , ந ; ‘ப்³ரஹ்மவிதா³ப்நோதி பரம்’ (தை. உ. 2 । 1 । 1) ‘பி⁴த்³யதே ஹ்ருத³யக்³ரந்தி²’ (மு. உ. 2 । 2 । 8) இதி ப²லஶ்ரவணாத் , ஸம்ஸாரபீ³ஜாவித்³யாதி³தோ³ஷநிவ்ருத்தித³ர்ஶநாச்ச । அநந்யஶேஷத்வாச்ச தஜ்ஜ்ஞாநஸ்ய, ஜுஹ்வாமிவ, ப²லஶ்ருதேரர்த²வாத³த்வாநுபபத்தி: ॥

நநு வேதா³ந்தவேத்³யம் ப்³ரஹ்மேஷ்யதே ந ச தேப்⁴யஸ்தத்³தீ⁴: ஸித்³த்⁴யதி தேஷாம் விதி⁴வைது⁴ர்யேணாப்ராமாண்யாத்தத்குதோ ப்³ரஹ்மஸித்³தி⁴ரத ஆஹ —

க்ரியார்தை²ஶ்சேதி ।

விமதம் ஸ்வார்தே² ப்ரமாணமஜ்ஞாதஜ்ஞாபகத்வாத்ஸம்மதவத் । அதோ வேதா³ந்தஶாஸ்த்ராதே³வ ப்³ரஹ்மஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।

ஸித்³த⁴ஸாத்⁴யர்த²பே⁴தே³ந வைஷம்யாத³விஶிஷ்டத்வமநிஷ்டமித்யாஶங்க்யோக்தம் விவ்ருணோதி —

யதா² சேதி ।

விஶிஷ்டத்வம் ஸ்வரூபோபகாரித்வம் ப²லோபகாரித்வம் ச । பஞ்சமோக்தம் ப்ரகாரம் பராம்ரஷ்டுமேவமித்யாதி³ஷ்டம் ।

அலௌகிகத்வம் ஸாத⁴யதி —

ப்ரத்யக்ஷாதீ³தி ।

கிஞ்ச வேதா³ந்தாநாமப்ராமாண்யம் பு³த்³த்⁴யநுத்பத்தேர்வா ஸம்ஶயாத்³யுத்பத்தேர்வா ? நா(அ)(அ)த்³ய இத்யாஹ —

ந சேதி ।

ந த்³விதீய இத்யாஹ —

ந சாநிஶ்சிதேதி ।

கோடித்³வயாஸ்பர்ஶித்வாத³பா³தா⁴ச்சேத்யர்த²: ।

க்ரியார்தை²ர்வாக்யைர்வித்³யார்தா²நாம் வாக்யாநாம் ஸாத⁴ர்ம்யமுக்தமாக்ஷிபதி —

அநுஷ்டே²யேதி ।

ஸாத⁴ர்ம்யஸ்யாயுக்தத்வமேவ வ்யநக்தி —

க்ரியார்தை²ரிதி ।

வாக்யோத்த²பு³த்³தே⁴ர்யதா²ர்த²த்வாத்³வித்⁴யபா⁴வே(அ)பி வாக்யப்ராமாண்யமஜ்ஞாதஜ்ஞாபகத்வேநாவிருத்³த⁴மிதி பரிஹரதி —

ந ஜ்ஞாநஸ்யேதி ।

அநுஷ்டே²யநிஷ்ட²த்வமந்தரேண குதோ வஸ்துநி ப்ரயோக³ப்ரத்யயயோஸ்ததா²ர்த²த்வமித்யாஶங்க்ய தயோர்விஷயதயா ததா²ர்த²த்வம் தத³பேக்ஷஸ்வப்ராமாண்யார்த²த்வம் வேதி விகல்ப்யா(அ)(அ)த்³யம் தூ³ஷயதி —

ந ஹீதி ।

தது³ப⁴யவிஷயஸ்ய கர்தவ்யார்த²ஸ்ய ததா²த்வம் ந கர்தவ்யத்வாபேக்ஷம் கிந்து மாநக³ம்யத்வாத³ந்யதா² விப்ரலம்ப⁴கவிதி⁴வாக்யே(அ)பி ததா²த்வாபத்தேரித்யர்த²: ।

த்³விதீயம் ப்ரத்யாஹ —

ந சேதி ।

பு³த்³தி⁴க்³ரஹணம் ப்ரயோகோ³பலக்ஷணார்த²ம் । கர்தவ்யதார்த²விஷயப்ரயோகா³தே³ர்நாநுஷ்டே²யவிஷயத்வாந்மாநத்வம் கிந்து ப்ரமாகரணத்வாத்தஜ்ஜந்யத்வாச்சாந்யதோ²க்தாதிப்ரஸக்திதாத³வஸ்த்²யாத³தோ(அ)நுஷ்டே²யநிஷ்ட²த்வம் மாநத்வே(அ)நுபயுக்தமித்யர்த²: ।

குதஸ்தர்ஹி கார்யாகார்யதி⁴யாவித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

வேதே³தி ।

வைதி³கஸ்யார்த²ஸ்யாபா³தே⁴ந ததா²ர்த²த்வே ஸித்³தே⁴ ஸமீஹிதஸாத⁴நத்வவிஶிஷ்டம் சேத்³வஸ்து ததா³ கர்தவ்யமிதி தி⁴யா(அ)நுதிஷ்ட²தி । தச்சேத³நிஷ்டஸாத⁴நத்வவிஶிஷ்டம் ததா³ ந கார்யமிதி தி⁴யா நாநுதிஷ்ட²தி । அதோ மாநாத்தஸ்யாநுஷ்டா²நாநநுஷ்டா²நஹேதூ கார்யாகார்யதி⁴யாவித்யர்த²: ।

ததா²(அ)பி ப்³ரஹ்மணோ வாக்யார்த²த்வம் பதா³ர்த²த்வம் வா ? நா(அ)(அ)த்³ய இத்யாஹ —

அநநுஷ்டே²யயத்வ இதி ।

தஸ்யாகார்யத்வே(அ)பி வாக்யார்த²த்வம் கிம் ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யாஹ —

ந ஹீதி ।

உப⁴யத்ராஸதீதிச்சே²த³: ।

த்³விதீயம் தூ³ஷயதி —

பதா³ர்த²த்வே சேதி ।

ப்³ரஹ்மண: ஶாஸ்த்ரார்த²த்வமேததி³த்யுச்யதே கார்யாஸ்ப்ருஷ்டே(அ)ர்தே² வாக்யப்ராமாண்யம் த்³ருஷ்டாந்தேந ஸாத⁴யதி —

நேத்யாதி³நா ।

ஶுக்லக்ருஷ்ணலோஹிதமிஶ்ரலக்ஷணம் வர்ணசதுஷ்டயம் தத்³விஶிஷ்டோ மேருரஸ்தீத்யாதி³ப்ரயோகே³ மேர்வாதா³வகார்யே(அ)பி ஸம்யக்³தீ⁴த³ர்ஶநாத்தத்த்வமஸிவாக்யாத³பி கார்யாஸ்ப்ருஷ்டே ப்³ரஹ்மணி ஸம்யக்³ஜ்ஞாநஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।

த்³ருஷ்டாந்தே(அ)பி கார்யதீ⁴ரேவ வாக்யாது³தே³தீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ந சேதி ।

நநு தத்ர க்ரியாபதா³தீ⁴நா பத³ஸம்ஹதிர்யுக்தா வேதா³ந்தேஷு புநஸ்தத³பா⁴வாத்பத³ஸம்ஹத்யயோகா³த்குதோ வாக்யப்ரமாணத்வம் ப்³ரஹ்மண: ஸம்ப⁴வதி தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

ததே²தி ।

விமதமப²லம் ஸித்³தா⁴ர்த²ஜ்ஞாநத்வாத்ஸம்மதவதி³த்யநுமாநாத்தத்த்வமாதே³: ஸித்³தா⁴ர்த²ஸ்யாயுக்தம் மாநத்வமிதி ஶங்கதே —

மேர்வாதீ³தி ।

ஶ்ருதிவிரோதே⁴நாநுமாநம் து⁴நீதே —

நேத்யாதி³நா ।

வித்³வத³நுப⁴வவிரோதா⁴ச்ச நைவமித்யாஹ —

ஸம்ஸாரேதி ।

ப²லஶ்ருதேரர்த²வாத³த்வேநாமாநத்வாத³நுமாநபா³த⁴கதேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

அநந்யேதி ।

பர்ணமயீத்வாதி⁴கரணந்யாயேந ஜுஹ்வா: ப²லஶ்ருதேரர்த²வாத³த்வம் யுக்தம் । ப்³ரஹ்மதி⁴யோ(அ)ந்யஶேஷத்வப்ராபகாபா⁴வாத்தத்ப²லஶ்ருதேரர்த²வாத³த்வாஸித்³தி⁴ரிதி । அந்யதா² ஶாரீரகாநாரம்ப⁴: ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।