ஶ்ருத்யநுப⁴வாப்⁴யாம் வாக்யோத்த²ஜ்ஞாநஸ்ய ப²லவத்த்வத்³ருஷ்டேர்யுக்தா கார்யாஸ்ப்ருஷ்டே ஸ்வார்தே² தத்த்வமஸ்யாதே³ர்மாநதேத்யுக்தம் ஸம்ப்ரதி ஶாஸ்த்ரஸ்ய கார்யபரத்வாநியமே ஹேத்வந்தரமாஹ —
ப்ரதிஷித்³தே⁴தி ।
யத்³யபி கலஞ்ஜப⁴க்ஷணாதே³ரத⁴:பாதஸ்ய ச ஸம்ப³ந்தோ⁴ ந கலஞ்ஜம் ப⁴க்ஷயேதி³த்யாதி³வாக்யாத்ப்ரதீயதே ததா²(அ)பி தஸ்யாநுஷ்டே²யத்வாத்³வாக்யஸ்யாநுஷ்டே²யநிஷ்ட²த்வஸித்³தி⁴ரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —
ந சேதி ।
ஸம்ப³ந்த⁴ஸ்யாபா⁴வார்த²த்வாந்நாநுஷ்டே²யதேத்யர்த²: ।
அப⁴க்ஷணாதி³ கார்யமிதி விதி⁴பரத்வமேவ நிஷேத⁴வாக்யஸ்ய கிம் ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —
ந சேதி ।
தஸ்யாபி கார்யார்த²த்வே விதி⁴நிஷேத⁴பே⁴த³ப⁴ங்கா³ந்நஞஶ்ச ஸ்வஸம்ப³ந்த்⁴யபா⁴வபோ³த⁴நே முக்²யஸ்யார்தா²ந்தரே வ்ருத்தௌ லக்ஷணாபாதாந்நிஷித்³த⁴விஷயே ராகா³தி³நா ப்ரவ்ருத்தக்ரியாவதோ நிஷேத⁴ஶாஸ்த்ரார்த²தீ⁴ஸம்ஸ்க்ருதஸ்ய நிஷேத⁴ஶ்ருதேரகரணாத்ப்ரஸக்தக்ரியாநிவ்ருத்த்யுபலக்ஷிதாதௌ³தா³ஸீந்யாத³ந்யத³நுஷ்டே²யம் ந ப்ரதிபா⁴தீத்யர்த²: ।
பா⁴வவிஷயம் கர்தவ்யத்வம் விதீ⁴நாமர்தோ²(அ)பா⁴வவிஷயம் து நிஷேதா⁴நாமிதி விஶேஷமாஶங்க்யா(அ)ஹ —
அகர்தவ்யதேதி ।
அபா⁴வஸ்ய பா⁴வார்த²த்வாபா⁴வாத்கர்தவ்யதாவிஷயத்வாஸித்³தி⁴ரிதி ஹிஶப்³தா³ர்த²: ।
ப்ரதிஷேத⁴ஜ்ஞாநவதோ(அ)பி கலஞ்ஜப⁴க்ஷணாதி³ஜ்ஞாநத³ர்ஶநாத்தந்நிவ்ருத்தேர்நியோகா³தீ⁴நத்வாத்தந்நிஷ்ட²மேவ வாக்யமேஷ்டவ்யமிதி சேந்நேத்யாஹ —
க்ஷுதா⁴ர்தஸ்யேதி ।
விஷலிப்தபா³ணஹதஸ்ய பஶோர்மாம்ஸம் கலஞ்ஜம் ப்³ரஹ்மவதா⁴த்³யபி⁴ஶாபயுக்தஸ்யாந்நபாநாத்³யபோ⁴ஜ்யம் தஸ்மிந்நப⁴க்ஷ்யே(அ)போ⁴ஜ்யே ச ப்ராப்தே யத்³ப்⁴ரமஜ்ஞாநம் க்ஷுத்க்ஷாமஸ்யோத்பந்நம் தந்நிஷேத⁴தீ⁴ஸம்ஸ்க்ருதஸ்ய தத்³தீ⁴ஸ்ம்ருத்யா பா³த்⁴யமித்யத்ர லௌகிகத்³ருஷ்டாந்தமாஹ —
ம்ருக³த்ருஷ்ணிகாயாமிதி ।
ததா²(அ)பி ப்ரவ்ருத்த்யபா⁴வஸித்³த⁴யே விதி⁴ரர்த்²யதாமிதி சேந்நேத்யாஹ —
தஸ்மிந்நிதி ।
தத³பா⁴வ: ப்ரவ்ருத்த்யபா⁴வோ ந விதி⁴ஜந்யப்ரயத்நஸாத்⁴யோ நிமித்தாபா⁴வேநைவ ஸித்³தே⁴ரித்யர்த²: ।
த்³ருஷ்டாந்தமுபஸம்ஹரதி —
தஸ்மாதி³தி ।
தா³ர்ஷ்டாந்திகமாஹ —
ததே²தி ।
ந கேவலம் தத்த்வமஸ்யாதி³வாக்யாநாம் ஸித்³த⁴வஸ்துமாத்ரபர்யவஸாநதா கிந்து ஸர்வகர்மநிவர்தகத்வமபி ஸித்³த்⁴யதீத்யாஹ —
ததே²தி ।
அகர்த்ரபோ⁴க்த்ருப்³ரஹ்மாஹமிதிஜ்ஞாநஸம்ஸ்க்ருதஸ்ய ப்ரவ்ருத்தீநாமபா⁴வ: ஸ்யாதி³தி ஸம்ப³ந்த⁴: । அஸ்மாத்³ப்³ரஹ்மபா⁴வாத்³விபரீதோ(அ)ர்தோ² யஸ்ய கர்த்ருத்வாதி³ஜ்ஞாநஸ்ய தந்நிமித்தாநாமநர்தா²ர்த²த்வேந ஜ்ஞாயமாநத்வாதி³தி ஹேது: ।
கதா³ புநஸ்தாஸாமபா⁴வ: ஸ்யாத³த ஆஹ —
பரமாத்மாதீ³தி ।
ப்⁴ராந்திப்ராப்தப⁴க்ஷணாதி³நிராஸேந நிவ்ருத்திநிஷ்ட²தயா நிஷேத⁴வாக்யஸ்ய மாநத்வவத்தத்த்வமாதே³ரபி ப்ரத்யக³ஜ்ஞாநோத்த²கர்த்ருத்வாதி³நிவர்தகத்வேந மாநத்வோபபத்திரிதி ஸமுதா³யார்த²: ।
த்³ருஷ்டாந்ததா³ர்ஷ்டாந்திகயோர்வைஷம்யமாஶங்கதே —
நந்விதி ।
தஸ்ய நிஷித்³த⁴த்வாத³நர்தா²ர்த²த்வமேவ யத்³வஸ்துயாதா²த்ம்யம் தஜ்ஜ்ஞாநேந நிஷேதே⁴ க்ருதே தத்ஸம்ஸ்கரத்³வாரா ஸம்பாதி³தஸ்ம்ருத்யா ஶாஸ்த்ரீயஜ்ஞாநேந விபரீதஜ்ஞாநே பா³தி⁴தே தத்கார்யப்ரவ்ருத்த்யபா⁴வோ நிமித்தாபா⁴வே நைமித்திகாபா⁴வந்யாயேந யுக்தோ ந ததா²(அ)க்³நிஹோத்ராதி³ப்ரவ்ருத்த்யபா⁴வோ யுக்த: । ப்³ரஹ்மவிதா³(அ)க்³நிஹோத்ராதி³ ந கர்தவ்யமிதி நிஷேதா⁴நுபலம்பா⁴தி³த்யர்த²: ।
தத்த்வமஸ்யாதி³வாக்யேநார்தா²ந்நிஷித்³த⁴மக்³நிஹோத்ராதீ³தி மந்வாந: ஸாம்யமாஹ —
நேத்யாதி³நா ।
ஶாஸ்த்ரீயப்ரவ்ருத்தீநாம் க³ர்ப⁴வாஸாதி³ஹேதுத்வாத³நர்தா²ர்த²த்வமஹம் கர்தேத்யாத்³யபி⁴மாநக்ருதத்வேந விபரீதஜ்ஞாநநிமித்தத்வம் ।
ஏததே³வ த்³ருஷ்டாந்தாவஷ்டம்பே⁴ந ஸ்பஷ்டயதி —
கலஞ்ஜேதி ।
காம்யாநாமஜ்ஞாநஹேதுத்வாநர்தா²ர்த²த்வாப்⁴யாம் விது³ஷஸ்தேஷு ப்ரவ்ருத்த்யபா⁴வோ யுக்தோ நித்யாநாம் து ஶாஸ்த்ரமாத்ரப்ரயுக்தாநுஷ்டா²நத்வாந்நாஜ்ஞாநக்ருதத்வம் ப்ரத்யவாயாக்²யாநர்த²த்⁴வம்ஸித்வாச்ச நாநர்த²கரத்வமதஸ்தேஷு ப்ரவ்ருத்த்யபா⁴வோ யுக்தோ ந ப⁴வதீதி ஶங்கதே —
நந்விதி ।
நித்யாநாம் ஶாஸ்த்ரமாத்ரக்ருதாநுஷ்டா²நத்வமஸித்³த⁴மிதி பரிஹரதி —
நேத்யாதி³நா ।
ததே³வ ப்ரபஞ்சயதி —
யதே²தி ।
அவித்³யாதீ³த்யாதி³ஶப்³தே³நாஸ்மிதாதி³க்லேஶசதுஷ்டயோக்தி: । தைரவித்³யாதி³பி⁴ர்ஜநிதேஷ்டப்ராப்தௌ தாத்³ருக³நிஷ்டப்ராப்தௌ ச க்ரமேண ராக³த்³வேஷவத: புருஷஸ்யேஷ்டப்ராப்திமநிஷ்டபரிஹாரம் ச வாஞ்ச²தஸ்தாப்⁴யாமேவ ராக³த்³வேஷாப்⁴யாமிஷ்டம் மே பூ⁴யாத³நிஷ்டம் மா பூ⁴தி³த்யவிஶேஷகாமநாபி⁴: ப்ரேரிதாவிஶேஷப்ரவ்ருத்தியுக்தஸ்ய நித்யாநி விதீ⁴யந்தே । ஸ்வர்க³காம: பஶுகாம இதி விஶேஷார்தி²ந: காம்யாநி । துல்யம் தூப⁴யேஷாம் கேவலஶாஸ்த்ரநிமித்தத்வமித்யர்த²: ।
கிம் ச காம்யாநாம் து³ஷ்டத்வம் ப்³ருவதா நித்யாநாமபி ததி³ஷ்டமுத்பத்திவிநியோக³ப்ரயோகா³தி⁴காரவிதி⁴ரூபே விஶேஷாபா⁴வாதி³த்யாஹ —
ந சேதி ।
கத²ம் தர்ஹி காம்யநித்யவிபா⁴க³ஸ்தத்ரா(அ)(அ)ஹ —
கர்த்ருக³தேநேதி ।
ஸ்வர்க³காம: பஶுகாம இதி விஶேஷார்தி²ந: காம்யவிதி⁴ரிஷ்டம் மே ஸ்யாத³நிஷ்டம் மா பூ⁴தி³த்யவிஶேஷகாமப்ரேரிதாவிஶேஷிதப்ரவ்ருத்திமதோ நித்யவிதி⁴ரித்யுக்தமித்யர்த²: ।
நந்வவித்³யாதி³தோ³ஷவதோ நித்யாநி கர்மாணீத்யயுக்தம் பரமாத்மஜ்ஞாநவதோ(அ)பி யாவஜ்ஜீவஶ்ருதேஸ்தேஷாமநுஷ்டே²யத்வாதி³த்யாஶங்க்ய ஶ்ருதேரவிரக்தவிஷயத்வாந்மைவமித்யாஹ —
ந பரமாத்மேதி ।
“யோகா³ரூட⁴ஸ்ய தஸ்யைவ ஶம: காரணமுச்யதே” இதி ஸ்ம்ருதேர்ஜ்ஞாநபரிபாகே காரணம் கர்மோபஶம ஏவ ப்ரதீயதே ந ததா² கர்மவிதி⁴ரித்யர்த²: ।
ந கேவலம் விஹிதம் நோபலப்⁴யதே ந ஸம்ப⁴வதி சேத்யாஹ —
கர்மநிமித்தேதி ।
யதா³ நாஸி த்வம் ஸம்ஸாரீ கிந்த்வகர்த்ரபோ⁴க்த்ரு ப்³ரஹ்மாஸீதி ஶ்ருத்யா ஜ்ஞாப்யதே ததா³ தே³வதாயா: ஸம்ப்ரதா³நத்வம் கரணத்வம் வ்ரீஹ்யாதே³ரித்யேதத் ஸர்வமுபம்ருதி³தம் ப⁴வதி । தத்கத²மகர்த்ராதி³ஜ்ஞாநவத: ஸம்ப⁴வதி கர்மவிதி⁴ரித்யர்த²: ।
உபம்ருதி³தமபி வாஸநாவஶாது³த்³ப⁴விஷ்யதி । ததஶ்ச விது³ஷோ(அ)பி கர்மவிதி⁴: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —
ந சேதி ।
வாஸநாவஶாது³த்³பூ⁴தஸ்யா(அ)(அ)பா⁴ஸத்வாதா³த்மஸ்ம்ருத்யா புந: புநர்பா³தா⁴ச்ச விது³ஷோ ந கர்மப்ரவ்ருத்திரித்யர்த²: ।
கிஞ்சாநவச்சி²ந்நம் ப்³ரஹ்மாஸ்மீதி ஸ்மரதஸ்ததா³த்மகஸ்ய தே³ஶாதி³ஸாபேக்ஷம் கர்ம நிரவகாஶமித்யாஹ —
நஹீதி ।
விது³ஷோ பி⁴க்ஷாடநாதி³வத்கர்மாவஸர: ஸ்யாதி³தி ஶங்கதே —
போ⁴ஜநாதீ³தி ।
அபரோக்ஷஜ்ஞாநவதோ வா பரோக்ஷஜ்ஞாநவதோ வா போ⁴ஜநாதி³ப்ரவ்ருத்தி: ? நா(அ)(அ)த்³ய: । அநப்⁴யுபக³மாத்தத்ப்ரவ்ருத்தேர்பா³தி⁴தாநுவ்ருத்திமாத்ரத்வாத³க்³நிஹோத்ராதே³ரபா³தி⁴தாபி⁴மாநநிமித்தஸ்ய ததா²த்வாநுபபத்தேரித்யபி⁴ப்ரேத்யா(அ)(அ)ஹ —
நேதி ।
ந த்³விதீய: । பரோக்ஷஜ்ஞாநிந: ஶாஸ்த்ராநபேக்ஷக்ஷுத்பிபாஸாதி³தோ³ஷக்ருதத்வாத்தத்ப்ரவ்ருத்தேரிஷ்டத்வாதி³த்யாஹ —
அவித்³யாதீ³தி ।
அக்³நிஹோத்ராத்³யபி ததா² ஸ்யாதி³தி சேந்நேத்யாஹ —
ந த்விதி ।
போ⁴ஜநாதி³ப்ரவ்ருத்தேராவஶ்யகத்வாநுபபத்திம் விவ்ருணோதி —
கேவலேதி ।
ந து ததே²த்யாதி³ ப்ரபஞ்சயதி —
ஶாஸ்த்ரநிமித்தேதி ।
தர்ஹி ஶாஸ்த்ரவிஹிதகாலாத்³யபேக்ஷத்வாந்நித்யாநாமதோ³ஷப்ரப⁴வத்வம் ப⁴வேதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —
தோ³ஷேதி ।
ஏவம் தோ³ஷக்ருதத்வே(அ)பி நித்யாநாம் ஶாஸ்த்ரஸாபேக்ஷத்வாத்காலாத்³யபேக்ஷத்வமவிருத்³த⁴மித்யாஹ —
ஏவமிதி ।
போ⁴ஜநாதே³ர்தோ³ஷக்ருதத்வே(அ)பி ‘சாதுர்வர்ண்யம் சரேத்³பை⁴க்ஷம்’ ‘யதீநாம் து சதுர்கு³ணம்’ (மநு 5.137) இத்யாதி³நியமவத்³விது³ஷோ(அ)க்³நிஹோத்ராதி³நியமோ(அ)பி ஸ்யாதி³தி ஶங்கதே —
தத்³போ⁴ஜநாதீ³தி ।
விது³ஷோ நாஸ்தி போ⁴ஜநாதி³நியமோ(அ)திக்ராந்தவிதி⁴த்வாத் । ந சைதாவதா யதே²ஷ்டசேஷ்டாபத்தி: அத⁴ர்மாதீ⁴நா(அ)விவேகக்ருதா ஹி ஸா । ந ச தௌ விது³ஷோ வித்³யேதே அதோ(அ)வித்³யாவஸ்தா²யாமப்யஸதீ: யதே²ஷ்டசேஷ்டா வித்³யாத³ஶாயாம் குத: ஸ்யாத் । ஸம்ஸ்காரஸ்யாப்யபா⁴வாத் ।
பா³தி⁴தாநுவ்ருத்தேஶ்ச । அக்³நிஹோத்ராதே³ஸ்த்வநாபா⁴ஸத்வாந்ந பா³தி⁴தாநுவ்ருத்திரித்யாஹ —
நேதி ।
கிஞ்சாவிது³ஷாம் விவிதி³ஷூணாமேவ நியம: । தேஷாம் விதி⁴நிஷேத⁴கோ³சரத்வாத் । ந ச தேஷாமப்யேஷ ஜ்ஞாநோத³யபரிபந்தீ² । தஸ்யாந்யநிவ்ருத்திரூபஸ்ய ஸ்வயங்க்ரியாத்வாபா⁴வாத் ।
நாபி ஸ க்ரியாமாக்ஷிபந்ப்³ரஹ்மவித்³யாம் ப்ரதிக்ஷிபதி । அந்யநிவ்ருத்த்யாத்மநஸ்ததா³க்ஷேபகத்வாஸித்³தே⁴ரித்யாஹ —
நியமஸ்யேதி ।
கர்மஸு ராகா³தி³மதோ(அ)தி⁴காராத்³விரக்தஸ்ய ஜ்ஞாநாதி⁴காராஜ்ஞாநிநோ ஹேத்வபா⁴வாதே³வ கர்மாபா⁴வாத்தஸ்ய போ⁴ஜநாத்³யதுல்யாத்வாத்தத்த்வமாதே³: ஸர்வவ்யாபாரோபரமாத்மகஜ்ஞாநஹேதோர்நிவர்தகத்வேந ப்ராமாண்யம் ப்ரதிபாதி³தமுபஸம்ஹரதி —
தஸ்மாதி³தி ।
தஸ்ய விதி⁴ருத்பாத³கம் வாக்யம் । தஸ்ய நிஷேத⁴வாக்யவத்தத்த்வஜ்ஞாநஹேதோஸ்தத்³விரோதி⁴மித்²யாஜ்ஞாநத்⁴வம்ஸித்வாத³ஶேஷவ்யாபாரநிவர்தகத்வேந கூடஸ்த²வஸ்துநிஷ்ட²ஸ்ய யுக்தம் ப்ராமாண்யம் । மித்²யாஜ்ஞாநத்⁴வம்ஸே ஹேத்வபா⁴வே ப²லாபா⁴வந்யாயேந ஸர்வகர்மநிவ்ருத்தேரித்யர்த²: ।
தத்பதோ³பாத்தம் ஹேதுமேவ ஸ்பஷ்டயதி —
கர்மப்ரவ்ருத்தீதி ।
யதா² ப்ரதிஷேத்⁴யே ப⁴க்ஷணாதௌ³ ப்ரதிஷேத⁴ஶாஸ்த்ரவஶாத்ப்ரவ்ருத்த்யபா⁴வஸ்ததா² தத்த்வமஸ்யாதி³வாக்யஸாமர்த்²யாத்கர்மஸ்வபி ப்ரவ்ருத்த்யபா⁴வஸ்ய துல்யத்வாத்ப்ராமாண்யமபி துல்யமித்யர்த²: ।
ப்ரதிஷேத⁴ஶாஸ்த்ரஸாம்யே தத்த்வமஸ்யாதி³ஶாஸ்த்ரஸ்யோச்யமாநே ததை²வ நிவ்ருத்திநிஷ்ட²த்வம் ஸ்யாந்ந வஸ்துப்ரதிபாத³கத்வமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —
தஸ்மாதி³தி ।
ப்ரதிஷேதோ⁴ ஹி ப்ரஸக்தக்ரியாம் நிவர்தயம்ஸ்தது³பலக்ஷிதௌதா³ஸீந்யாத்மகே வஸ்துநி பர்யவஸ்யதி । ததா² தத்த்வமஸ்யாதி³வாக்யஸ்யாபி வஸ்துப்ரதிபாத³கத்வமவிருத்³த⁴மித்யர்த²: । வேதா³ந்தாநாம் ஸித்³தே⁴ ப்ராமாண்யவத³ர்த²வாதா³தீ³நாமந்யபராணாமபி ஸம்வாத³விஸம்வாத³யோரபா⁴வே ஸ்வார்தே² மாநத்வஸித்³தௌ⁴ ஸித்³தா⁴ விஶுத்³த்⁴யாதி³கு³ணவதீ ப்ராணதே³வதேதி சகாரார்த²: ॥1॥