బృహదారణ్యకోపనిషద్భాష్యమ్
ప్రథమోఽధ్యాయఃతృతీయం బ్రాహ్మణమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (బృహదారణ్యక)
 
తే హోచుః క్వ ను సోఽభూద్యో న ఇత్థమసక్తేత్యయమాస్యేఽన్తరితి సోఽయాస్య ఆఙ్గిరసోఽఙ్గానాం హి రసః ॥ ౮ ॥
యస్మాదయమన్తరాకాశే వాగాద్యాత్మత్వేన విశేషమనాశ్రిత్య వర్తమాన ఉపలబ్ధో దేవైః, తస్మాత్ — స ప్రాణోఽయాస్యః ; విశేషానాశ్రయత్వాచ్చ అసక్త సఞ్జితవాన్వాగాదీన్ ; అత ఎవాఙ్గిరసః ఆత్మా కార్యకరణానామ్ ; కథమాఙ్గిరసః ? ప్రసిద్ధం హ్యేతత్ , అఙ్గానాం కార్యకరణలక్షణానామ్ , రసః సార ఆత్మేత్యర్థః ; కథం పునరఙ్గరసత్వమ్ ? తదపాయే శోషప్రాప్తేరితి వక్ష్యామః । యస్మాచ్చాయమఙ్గరసత్వాద్విశేషానాశ్రయత్వాచ్చ కార్యకరణానాం సాధారణ ఆత్మా విశుద్ధశ్చ, తస్మాద్వాగాదీనపాస్య ప్రాణ ఎవాత్మత్వేనాశ్రయితవ్య ఇతి వాక్యార్థః । ఆత్మా హ్యాత్మత్వేనోపగన్తవ్యః ; అవిపరీతబోధాచ్ఛ్రేయఃప్రాప్తేః, విపర్యయే చానిష్టాప్రాప్తిదర్శనాత్ ॥

కిమనయా కథయా సిద్ధమిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —

యస్మాదితి ।

ఉపలబ్ధిసిద్ధేఽర్థే యుక్తిం సముచ్చినోతి —

విశేషేతి ।

సర్వానేవ వాగాదీనవిశేషేణాగ్న్యాదిభావేన ప్రాణః సంజితవాన్ । న చామధ్యస్థః సాధారణం కార్యం నిర్వర్తయతి । అతో యుక్తితోఽప్యయమాస్యాన్తరాకాశే వర్తమానః సిద్ధ ఇత్యర్థః ।

అయాస్యత్వవదాఙ్గిరసత్వం గుణాన్తరం దర్శయతి —

అత ఎవేతి ।

సర్వసాధారణత్వాదేవేతి యావత్ ।

తథాఽపి కుతోఽస్యాఙ్గిరసత్వం సాధారణేఽపి నభసి తదనుపలబ్ధేరిత్యాశఙ్క్య పరిహరతి —

కథమిత్యాదినా ।

అఙ్గేషు చరమధాతోః సారత్వప్రసిద్ధేర్న ప్రాణస్య తథాత్వమితి శఙ్కిత్వా సమాధత్తే —

కథం పునరిత్యాదినా ।

కస్మాచ్చ హేతోరిత్యాదిచోద్యపరిహారముపసమ్హరతి —

యస్మాచ్చేతి ।

వాక్యార్థం ప్రపఞ్చయతి —

ఆత్మా హీతి ॥౮॥