ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ಪ್ರಥಮೋಽಧ್ಯಾಯಃತೃತೀಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕ)
 
ಏಷ ಉ ವಾ ಉದ್ಗೀಥಃ ಪ್ರಾಣೋ ವಾ ಉತ್ಪ್ರಾಣೇನ ಹೀದಂ ಸರ್ವಮುತ್ತಬ್ಧಂ ವಾಗೇವ ಗೀಥೋಚ್ಚ ಗೀಥಾ ಚೇತಿ ಸ ಉದ್ಗೀಥಃ ॥ ೨೩ ॥
ಏಷ ಉ ವಾ ಉದ್ಗೀಥಃ । ಉದ್ಗೀಥೋ ನಾಮ ಸಾಮಾವಯವೋ ಭಕ್ತಿವಿಶೇಷಃ ನೋದ್ಗಾನಮ್ ; ಸಾಮಾಧಿಕಾರಾತ್ । ಕಥಮುದ್ಗೀಥಃ ಪ್ರಾಣಃ ? ಪ್ರಾಣೋ ವಾ ಉತ್ — ಪ್ರಾಣೇನ ಹಿ ಯಸ್ಮಾದಿದಂ ಸರ್ವಂ ಜಗತ್ ಉತ್ತಬ್ಧಮ್ ಊರ್ಧ್ವಂ ಸ್ತಬ್ಧಮುತ್ತಂಭಿತಂ ವಿಧೃತಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ; ಉತ್ತಬ್ಧಾರ್ಥಾವದ್ಯೋತಕೋಽಯಮುಚ್ಛಬ್ದಃ ಪ್ರಾಣಗುಣಾಭಿಧಾಯಕಃ ; ತಸ್ಮಾದುತ್ ಪ್ರಾಣಃ ; ವಾಗೇವ ಗೀಥಾ, ಶಬ್ದವಿಶೇಷತ್ವಾದುದ್ಗೀಥಭಕ್ತೇಃ ; ಗಾಯತೇಃ ಶಬ್ದಾರ್ಥತ್ವಾತ್ಸಾ ವಾಗೇವ ; ನ ಹ್ಯುದ್ಗೀಥಭಕ್ತೇಃ ಶಬ್ದವ್ಯತಿರೇಕೇಣ ಕಿಂಚಿದ್ರೂಪಮುತ್ಪ್ರೇಕ್ಷ್ಯತೇ, ತಸ್ಮಾದ್ಯುಕ್ತಮವಧಾರಣಂ ವಾಗೇವ ಗೀಥೇತಿ । ಉಚ್ಚ ಪ್ರಾಣಃ, ಗೀಥಾ ಚ ಪ್ರಾಣತಂತ್ರಾ ವಾಕ್ , ಇತ್ಯುಭಯಮೇಕೇನ ಶಬ್ದೇನಾಭಿಧೀಯತೇ, ಸ ಉದ್ಗೀಥಃ ॥

ಪ್ರಸ್ತಾವಾದಿಶಬ್ದವದುದ್ಗೀಥಶಬ್ದಸ್ಯಾಪಿ ಭಕ್ತಿವಿಶೇಷೇ ರೂಢತ್ವಾದ್ದುಗೀಥೇನಾತ್ಯಯಾಮೇತ್ಯತ್ರ ಚೌದ್ಗಾತ್ರೇ ಕರ್ಮಣಿ ಪ್ರಯುಕ್ತತ್ವಾತ್ಕಥಮುದ್ಗೀಥಃ ಪ್ರಾಣ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —

ಉದ್ಗೀಥೋ ನಾಮೇತಿ ।

ನಞ್ಪದಸ್ಯೋಭಯತಃ ಸಂಬಂಧಃ ।

ಸಾಮಶಬ್ದಿತಸ್ಯ ಪ್ರಾಣಸ್ಯ ಪ್ರಕೃತತ್ವಾದಿತಿ ಹೇತುಮಾಹ —

ಸಾಮಾಧಿಕಾರಾದಿತಿ ।

ನ ತಾವದುದ್ಗೀಥಶಬ್ದಸ್ಯ ಪ್ರಾಣೇ ರೂಢಿಸ್ತಸ್ಯ ತಸ್ಮಿನ್ವೃದ್ಧಪ್ರಯೋಗಾದರ್ಶನಾನ್ನಾಪಿ ಯೋಗೋಽವಯವವೃತ್ತೇರದೃಷ್ಟೇರಿತಿ ಶಂಕತೇ —

ಕಥಮಿತಿ ।

ಯೋಗವೃತ್ತಿಮುಪೇತ್ಯ ಪರಿಹರತಿ —

ಪ್ರಾಣ ಇತಿ ।

ಉಚ್ಛಬ್ದೋ ನಾಸ್ಯಾರ್ಥಸ್ಯ ವಾಚಕೋ ನಿಪಾತತ್ವಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —

ಉತ್ತಬ್ಧೇತಿ ।

ತಥಾಽಪಿ ಕಥಂ ಪ್ರಾಣೋ ವಾ ಉದಿತ್ಯುಕ್ತಂ ತತ್ರಾಽಹ —

ಪ್ರಾಣೇತಿ ।

’ವಾಯುರ್ವೈ ಗೌತಮ ತತ್ಸೂತ್ರಮ್’ ಇತ್ಯಾದಿಶ್ರುತೇರಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಉದ್ಗೀಥಭಕ್ತೇಃ ಶಬ್ದವಿಶೇಷತ್ವೇಽಪಿ ಗೀಥಾ ವಾಗಿತಿ ಕಥಮುಚ್ಯತೇ ತತ್ರಾಽಽಹ —

ಗಾಯತೇರಿತಿ ।

ಅಥಾವಧಾರಣಂ ಸಾಧಯತಿ —

ನ ಹೀತಿ ।

ತಥಾಽತಿ ಕಥಂ ಪ್ರಾಣಸ್ಯೋದ್ಗೀಥತ್ವಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ವಾಗುಪಸರ್ಜನಸ್ಯ ತಸ್ಯ ತಥಾತ್ವಂ ಕಥಯತಿ —

ಉಚ್ಚೇತಿ ॥೨೩॥