బృహదారణ్యకోపనిషద్భాష్యమ్
ప్రథమోఽధ్యాయఃతృతీయం బ్రాహ్మణమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (బృహదారణ్యక)
 
ఎష ఉ వా ఉద్గీథః ప్రాణో వా ఉత్ప్రాణేన హీదం సర్వముత్తబ్ధం వాగేవ గీథోచ్చ గీథా చేతి స ఉద్గీథః ॥ ౨౩ ॥
ఎష ఉ వా ఉద్గీథః । ఉద్గీథో నామ సామావయవో భక్తివిశేషః నోద్గానమ్ ; సామాధికారాత్ । కథముద్గీథః ప్రాణః ? ప్రాణో వా ఉత్ — ప్రాణేన హి యస్మాదిదం సర్వం జగత్ ఉత్తబ్ధమ్ ఊర్ధ్వం స్తబ్ధముత్తమ్భితం విధృతమిత్యర్థః ; ఉత్తబ్ధార్థావద్యోతకోఽయముచ్ఛబ్దః ప్రాణగుణాభిధాయకః ; తస్మాదుత్ ప్రాణః ; వాగేవ గీథా, శబ్దవిశేషత్వాదుద్గీథభక్తేః ; గాయతేః శబ్దార్థత్వాత్సా వాగేవ ; న హ్యుద్గీథభక్తేః శబ్దవ్యతిరేకేణ కిఞ్చిద్రూపముత్ప్రేక్ష్యతే, తస్మాద్యుక్తమవధారణం వాగేవ గీథేతి । ఉచ్చ ప్రాణః, గీథా చ ప్రాణతన్త్రా వాక్ , ఇత్యుభయమేకేన శబ్దేనాభిధీయతే, స ఉద్గీథః ॥

ప్రస్తావాదిశబ్దవదుద్గీథశబ్దస్యాపి భక్తివిశేషే రూఢత్వాద్దుగీథేనాత్యయామేత్యత్ర చౌద్గాత్రే కర్మణి ప్రయుక్తత్వాత్కథముద్గీథః ప్రాణ ఇత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —

ఉద్గీథో నామేతి ।

నఞ్పదస్యోభయతః సంబన్ధః ।

సామశబ్దితస్య ప్రాణస్య ప్రకృతత్వాదితి హేతుమాహ —

సామాధికారాదితి ।

న తావదుద్గీథశబ్దస్య ప్రాణే రూఢిస్తస్య తస్మిన్వృద్ధప్రయోగాదర్శనాన్నాపి యోగోఽవయవవృత్తేరదృష్టేరితి శఙ్కతే —

కథమితి ।

యోగవృత్తిముపేత్య పరిహరతి —

ప్రాణ ఇతి ।

ఉచ్ఛబ్దో నాస్యార్థస్య వాచకో నిపాతత్వాదిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —

ఉత్తబ్ధేతి ।

తథాఽపి కథం ప్రాణో వా ఉదిత్యుక్తం తత్రాఽహ —

ప్రాణేతి ।

’వాయుర్వై గౌతమ తత్సూత్రమ్’ ఇత్యాదిశ్రుతేరిత్యర్థః ।

ఉద్గీథభక్తేః శబ్దవిశేషత్వేఽపి గీథా వాగితి కథముచ్యతే తత్రాఽఽహ —

గాయతేరితి ।

అథావధారణం సాధయతి —

న హీతి ।

తథాఽతి కథం ప్రాణస్యోద్గీథత్వమిత్యాశఙ్క్య వాగుపసర్జనస్య తస్య తథాత్వం కథయతి —

ఉచ్చేతి ॥౨౩॥