ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
ப்ரத²மோ(அ)த்⁴யாய:சதுர்த²ம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
ஸோ(அ)பி³பே⁴த்தஸ்மாதே³காகீ பி³பே⁴தி ஸ ஹாயமீக்ஷாம் சக்ரே யந்மத³ந்யந்நாஸ்தி கஸ்மாந்நு பி³பே⁴மீதி தத ஏவாஸ்ய ப⁴யம் வீயாய கஸ்மாத்³த்⁴யபே⁴ஷ்யத்³த்³விதீயாத்³வை ப⁴யம் ப⁴வதி ॥ 2 ॥
ஸோ(அ)பி³பே⁴த் । ஸ: ப்ரஜாபதி:, யோ(அ)யம் ப்ரத²ம: ஶரீரீ புருஷவிதோ⁴ வ்யாக்²யாத: ஸ:, அபி³பே⁴த் பீ⁴தவாந் அஸ்மதா³தி³வதே³வேத்யாஹ । யஸ்மாத³யம் புருஷவித⁴: ஶரீரகரணவாந் ஆத்மநாஶவிஷயவிபரீதத³ர்ஶநவத்த்வாத³பி³பே⁴த் , தஸ்மாத்தத்ஸாமாந்யாத³த்³யத்வே(அ)ப்யேகாகீ பி³பே⁴தி । கிஞ்சாஸ்மதா³தி³வதே³வ ப⁴யஹேதுவிபரீதத³ர்ஶநாபநோத³காரணம் யதா²பூ⁴தாத்மத³ர்ஶநம் । ஸோ(அ)யம் ப்ரஜாபதி: ஈக்ஷாம் ஈக்ஷணம் சக்ரே க்ருதவாந்ஹ । கத²மித்யாஹ — யத் யஸ்மாத் மத்தோ(அ)ந்யத் ஆத்மவ்யதிரேகேண வஸ்த்வந்தரம் ப்ரதித்³வந்த்³வீபூ⁴தம் நாஸ்தி, தஸ்மிந்நாத்மவிநாஶஹேத்வபா⁴வே, கஸ்மாந்நு பி³பே⁴மி இதி । தத ஏவ யதா²பூ⁴தாத்மத³ர்ஶநாத³ஸ்ய ப்ரஜாபதேர்ப⁴யம் வீயாய விஸ்பஷ்டமபக³தவத் । தஸ்ய ப்ரஜாபதேர்யத்³ப⁴யம் தத்கேவலாவித்³யாநிமித்தமேவ பரமார்த²த³ர்ஶநே(அ)நுபபந்நமித்யாஹ — கஸ்மாத்³த்⁴யபே⁴ஷ்யத் ? கிமித்யஸௌ பீ⁴தவாந் ? பரமார்த²நிரூபணாயாம் ப⁴யமநுபபந்நமேவேத்யபி⁴ப்ராய: । யஸ்மாத்³த்³விதீயாத்³வஸ்த்வந்தராத்³வை ப⁴யம் ப⁴வதி ; த்³விதீயம் ச வஸ்த்வந்தரமவித்³யாப்ரத்யுபஸ்தா²பிதமேவ । ந ஹ்யத்³ருஶ்யமாநம் த்³விதீயம் ப⁴யஜந்மநோ ஹேது:, ‘தத்ர கோ மோஹ: க: ஶோக ஏகத்வமநுபஶ்யத:’ (ஈ. உ. 7) இதி மந்த்ரவர்ணாத் । யச்சைகத்வத³ர்ஶநேந ப⁴யமபநுநோத³, தத்³யுக்தம் ; கஸ்மாத் ? த்³விதீயாத்³வஸ்த்வந்தராத்³வை ப⁴யம் ப⁴வதி ; ததே³கத்வத³ர்ஶநேந த்³விதீயத³ர்ஶநமபநீதமிதி நாஸ்தி யத: ॥

அஹமேகாகீ கோ(அ)பி மாம் ஹநிஷ்யதீத்யாத்மநாஶவிஷயவிபரீதஜ்ஞாநவத்த்வாத்ப்ரஜாபதிர்பீ⁴தவாநித்யத்ர கிம் ப்ரமாணமித்யாஶங்க்ய கார்யக³தேந ப⁴யலிங்கே³ந காரணே ப்ரஜாபதௌ தத³நுமேயமித்யாஹ —

யஸ்மாதி³தி ।

தத்ஸாமாந்யாதே³காகித்வாவிஶேஷாதி³தி யாவத் ।

ப்ரஜாபதே: ஸம்ஸாராந்தர்பூ⁴தத்வே ஹேத்வந்தரமாஹ —

கிஞ்சேதி ।

யதா²(அ)ஸ்மதா³தி³பீ⁴ ரஜ்ஜுஸ்தா²ண்வாதௌ³ ஸர்பபுருஷாதி³ப்⁴ரமஜநிதப⁴யநிவ்ருத்தயே விசாரேண தத்த்வஜ்ஞாநம் ஸம்பாத்³யதே ததா² ப்ரஜாபதிரபி ப⁴யஸ்ய தத்³தே⁴தோஶ்ச விபரீததி⁴யோ த்⁴வஸ்திஹேதும் தத்த்வஜ்ஞாநம் விசார்ய ஸம்பாதி³தவாநித்யர்த²: ।

பரமார்த²த³ர்ஶநமேவ ப்ரஶ்நபூர்வகம் விஶத³யதி —

கத²மித்யாதி³நா ।

தஸ்மிந்நித்யத்ர தஸ்மாதி³த்யாதி³ படி²தவ்யம் ।

மச்ச²ப்³தோ³பலக்ஷிதம் ப்ரத்யக்சைதந்யமத்³விதீயப்³ரஹ்மரூபேண ஜ்ஞாத்வா ஸஹேதும் பீ⁴திம் ப்ரஜாபதிரக்ஷிபதி³த்யுக்தமிதா³நீம் தத்த்வஜ்ஞாநப²லமாஹ —

தத இதி ।

கஸ்மாத்³தீ⁴த்யாதே³ருத்தரஸ்ய பூர்வேண பௌநருக்த்யமித்யாஶங்க்ய விது³ஷோ ஹேத்வபா⁴வாந்ந ப⁴யமித்யுக்தஸமர்த²நார்த²த்வாது³த்தரஸ்ய நைவமித்யாஹ —

தஸ்யேத்யாதி³நா ।

அநுபபத்தௌ ஹேதுமாஹ —

யஸ்மாதி³தி ।

பரமார்த²த³ர்ஶநே(அ)பி வஸ்த்வந்தராத்கிமிதி ப⁴யம் ந ப⁴வதீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

த்³விதீயஞ்சேதி ।

அந்வயவ்யதிரேகாப்⁴யாம் த்³வைதஸ்யாவித்³யாப்ரத்யுபஸ்தா²பிதத்வே(அ)பி குதஸ்தது³த்த²த்³வைதத³ர்ஶநம் ப⁴யகாரணம் ந ப⁴வதீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ந ஹீதி ।

தத்த்வஜ்ஞாநே ஸத்யாயோகா³த்தது³த்த²ம் த்³வைதம் தத்³த³ர்ஶநம் சாயுக்தமித்யதோ ஹேத்வபா⁴வாத்³ப⁴யாநுபபத்திரித்யர்த²: ।

அத்³வைதஜ்ஞாநே ப⁴யநிவ்ருத்திரித்யத்ர மந்த்ரம் ஸம்வாத³யதி —

தத்ரேதி ।

விராடை³க்யத³ர்ஶநேநைவ ப்ரஜாபதேர்ப⁴யமபநீதம் நாத்³வைதத³ர்ஶநேநேத்யஸ்மிந்நர்தே²(அ)பி யந்மத³ந்யந்நாஸ்தீத்யாதி³ ஶக்யம் வ்யாக்²யாதுமித்யாஶங்க்யாங்கீ³குர்வந்நாஹ —

யச்சேதி ।

ததே³வ ப்ரஶ்நத்³வாரா ப்ரகடயதி —

கஸ்மாதி³த்யாதி³நா ।