బృహదారణ్యకోపనిషద్భాష్యమ్
ప్రథమోఽధ్యాయఃచతుర్థం బ్రాహ్మణమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (బృహదారణ్యక)
 
సోఽవేదహం వావ సృష్టిరస్మ్యహం హీదం సర్వమసృక్షీతి తతః సృష్టిరభవత్సృష్ట్యాం హాస్యైతస్యాం భవతి య ఎవం వేద ॥ ౫ ॥
సః ప్రజాపతిః సర్వమిదం జగత్సృష్ట్వా అవేత్ । కథమ్ ? అహం వావ అహమేవ, సృష్టిః — సృజ్యత ఇతి సృష్టం జగదుచ్యతే సృష్టిరితి — యన్మయా సృష్టం జగత్ మదభేదత్వాదహమేవాస్మి, న మత్తో వ్యతిరిచ్యతే ; కుత ఎతత్ ? అహం హి యస్మాత్ , ఇదం సర్వం జగత్ అసృక్షి సృష్టవానస్మి, తస్మాదిత్యర్థః । యస్మాత్సృష్టిశబ్దేనాత్మానమేవాభ్యధాత్ప్రజాపతిః తతః తస్మాత్ సృష్టిరభవత్ సృష్టినామాభవత్ సృష్ట్యాం జగతి హ అస్య ప్రజాపతేః ఎతస్యామ్ ఎతస్మిఞ్జగతి, స ప్రజాపతివత్స్రష్టా భవతి, స్వాత్మనోఽనన్యభూతస్య జగతః ; కః ? య ఎవం ప్రజాపతివద్యథోక్తం స్వాత్మనోఽనన్యభూతం జగత్ ‘సాధ్యాత్మాధిభూతాధిదైవం జగదహమస్మి’ ఇతి వేద ॥

యద్యపి మన్వాదిసృష్టిరేవోక్తా తథాపి సర్వా సృష్టిరుక్తైవేతి సిద్ధవత్కృత్యాఽఽహ —

స ప్రజాపతిరితి ।

అవగతిం ప్రశ్నపూర్వకం విశదయతి —

కథమిత్యాదినా ।

కథం సృష్టిరస్మీత్యవధార్యతే కర్తృక్రియయోరేకత్వాయోగాదిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —

సృజ్యత ఇతీతి ।

పదార్థముక్త్వా వాక్యార్థమాహ —

యన్మయేతి ।

జగచ్ఛబ్దాదుపరి తచ్ఛబ్దమధ్యాహృత్యాహమేవ తదస్మీతి సంబన్ధః ।

తత్ర హేతుమాహ —

మదభేదత్వాదితి ।

ఎవకారార్థమాహ —

నేతి ।

మదభేదత్వాదిత్యుక్తమాక్షిప్య సమాధత్తే —

కుత ఇత్యాదినా ।

న హి సృష్టం స్రష్టురర్థాన్తరం తస్యైవ తేన తేన మాయావివదవస్థానాదిత్యర్థః ।

తతః సృష్టిరిత్యాది వ్యాచష్టే —

యస్మాదితి ।

కిమర్థం స్రష్టురేషా విభూతిరుపదిష్టేత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —

సృష్ట్యామితి ।

జగతి భవతీతి సంబన్ధః ।

వాక్యార్థమాహ —

ప్రజాపతివదితి ॥౫॥