ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
ப்ரத²மோ(அ)த்⁴யாய:சதுர்த²ம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
அதே²த்யப்⁴யமந்த²த்ஸ முகா²ச்ச யோநேர்ஹஸ்தாப்⁴யாம் சாக்³நிமஸ்ருஜத தஸ்மாதே³தது³ப⁴யமலோமகமந்தரதோ(அ)லோமகா ஹி யோநிரந்தரத: । தத்³யதி³த³மாஹுரமும் யஜாமும் யஜேத்யேகைகம் தே³வமேதஸ்யைவ ஸா விஸ்ருஷ்டிரேஷ உ ஹ்யேவ ஸர்வே தே³வா: । அத² யத்கிஞ்சேத³மார்த்³ரம் தத்³ரேதஸோ(அ)ஸ்ருஜத தது³ ஸோம ஏதாவத்³வா இத³ம் ஸர்வமந்நம் சைவாந்நாத³ஶ்ச ஸோம ஏவாந்நமக்³நிரந்நாத³: ஸைஷா ப்³ரஹ்மணோ(அ)திஸ்ருஷ்டி: । யச்ச்²ரேயஸோ தே³வாநஸ்ருஜதாத² யந்மர்த்ய: ஸந்நம்ருதாநஸ்ருஜத தஸ்மாத³திஸ்ருஷ்டிரதிஸ்ருஷ்ட்யாம் ஹாஸ்யைதஸ்யாம் ப⁴வதி ய ஏவம் வேத³ ॥ 6 ॥
ஏவம் ஸ ப்ரஜாபதிர்ஜக³தி³த³ம் மிது²நாத்மகம் ஸ்ருஷ்ட்வா ப்³ராஹ்மணாதி³வர்ணநியந்த்ரீர்தே³வதா: ஸிஸ்ருக்ஷுராதௌ³ — அத² - இதி - ஶப்³த³த்³வயமபி⁴நயப்ரத³ர்ஶநார்த²ம் — அநேந ப்ரகாரேண முகே² ஹஸ்தௌ ப்ரக்ஷிப்ய அப்⁴யமந்த²த் ஆபி⁴முக்²யேந மந்த²நமகரோத் । ஸ: முக²ம் ஹஸ்தாப்⁴யாம் மதி²த்வா, முகா²ச்ச யோநே: ஹஸ்தாப்⁴யாம் ச யோநிப்⁴யாம் , அக்³நிம் ப்³ராஹ்மணஜாதேரநுக்³ரஹகர்தாரம் , அஸ்ருஜத ஸ்ருஷ்டவாந் । யஸ்மாத்³தா³ஹகஸ்யாக்³நேர்யோநிரேதது³ப⁴யம் — ஹஸ்தௌ முக²ம் ச, தஸ்மாத் உப⁴யமப்யேதத் அலோமகம் லோமவிவர்ஜிதம் ; கிம் ஸர்வமேவ ? ந, அந்தரத: அப்⁴யந்தரத: । அஸ்தி ஹி யோந்யா ஸாமாந்யமுப⁴யஸ்யாஸ்ய । கிம் ? அலோமகா ஹி யோநிரந்தரத: ஸ்த்ரீணாம் । ததா² ப்³ராஹ்மணோ(அ)பி முகா²தே³வ ஜஜ்ஞே ப்ரஜாபதே: । தஸ்மாதே³கயோநித்வாஜ்ஜ்யேஷ்டே²நேவாநுஜோ(அ)நுக்³ருஹ்யதே, அக்³நிநா ப்³ராஹ்மண: । தஸ்மாத்³ப்³ராஹ்மணோ(அ)க்³நிதே³வத்யோ முக²வீர்யஶ்சேதி ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிஸித்³த⁴ம் । ததா² ப³லாஶ்ரயாப்⁴யாம் பா³ஹுப்⁴யாம் ப³லபி⁴தா³தி³கம் க்ஷத்ரியஜாதிநியந்தாரம் க்ஷத்த்ரியம் ச । தஸ்மாதை³ந்த்³ரம் க்ஷத்த்ரம் பா³ஹுவீர்யம் சேதி ஶ்ருதௌ ஸ்ம்ருதௌ சாவக³தம் । ததோ²ருத ஈஹா சேஷ்டா ததா³ஶ்ரயாத்³வஸ்வாதி³லக்ஷணம் விஶோ நியந்தாரம் விஶம் ச । தஸ்மாத்க்ருஷ்யாதி³பரோ வஸ்வாதி³தே³வத்யஶ்ச வைஶ்ய: । ததா² பூஷணம் ப்ருத்²வீதை³வதம் ஶூத்³ரம் ச பத்³ப்⁴யாம் பரிசரணக்ஷமமஸ்ருஜதேதி — ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிப்ரஸித்³தே⁴: । தத்ர க்ஷத்ராதி³தே³வதாஸர்க³மிஹாநுக்தம் வக்ஷ்யமாணமப்யுக்தவது³பஸம்ஹரதி ஸ்ருஷ்டிஸாகல்யாநுகீர்த்யை । யதே²யம் ஶ்ருதிர்வ்யவஸ்தி²தா ததா² ப்ரஜாபதிரேவ ஸர்வே தே³வா இதி நிஶ்சிதோ(அ)ர்த²: ; ஸ்ரஷ்டுரநந்யத்வாத்ஸ்ருஷ்டாநாம் , ப்ரஜாபதிநைவ து ஸ்ருஷ்டத்வாத்³தே³வாநாம் । அதை²வம் ப்ரகரணார்தே² வ்யவஸ்தி²தே தத்ஸ்துத்யபி⁴ப்ராயேணாவித்³வந்மதாந்தரநிந்தோ³பந்யாஸ: । அந்யநிந்தா³ அந்யஸ்துதயே । தத் தத்ர கர்மப்ரகரணே, கேவலயாஜ்ஞிகா யாக³காலே, யதி³த³ம் வச ஆஹு: — ‘அமுமக்³நிம் யஜாமுமிந்த்³ரம் யஜ’ இத்யாதி³ — நாமஶஸ்த்ரஸ்தோத்ரகர்மாதி³பி⁴ந்நத்வாத்³பி⁴ந்நமேவாக்³ந்யாதி³தே³வமேகைகம் மந்யமாநா ஆஹுரித்யபி⁴ப்ராய: — தந்ந ததா² வித்³யாத் ; யஸ்மாதே³தஸ்யைவ ப்ரஜாபதே: ஸா விஸ்ருஷ்டிர்தே³வபே⁴த³: ஸர்வ: ; ஏஷ உ ஹ்யேவ ப்ரஜாபதிரேவ ப்ராண: ஸர்வே தே³வா: ॥

நநு ஸர்வா ஸ்ருஷ்டிருக்தோக்தஞ்ச ப்ரஜாபதேர்விபூ⁴திஸம்கீர்தநப²லம் கிமவஶிஷ்யதே யத³ர்த²முத்தரம் வாக்யமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஏவமிதி ।

ஆதா³வப்⁴யமந்த²தி³தி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

அபி⁴நயப்ரத³ர்ஶநமேவ விஶத³யதி —

அநேநேதி ।

முகா²தே³ரக்³நிம் ப்ரதி யோநித்வே க³மகமாஹ —

யஸ்மாதி³தி ।

ப்ரத்யக்ஷவிரோத⁴ம் ஶங்கித்வா தூ³ஷயதி —

கிமித்யாதி³நா ।

ஹஸ்தயோர்முகே² ச யோநிஶப்³த³ப்ரயோகே³ நிமித்தமாஹ —

அஸ்தி ஹீதி ।

ப்ரஜாபதேர்முகா²தி³த்த²மக்³நி: ஸ்ருஷ்டோ(அ)பி கத²ம் ப்³ராஹ்மணமநுக்³ருஹ்ணாதி தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

ததே²தி ।

உக்தே(அ)ர்தே² ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிஸம்வாத³ம் த³ர்ஶயதி —

தஸ்மாதி³தி ।

’அக்³நேயோ வை ப்³ராஹ்மண:’ இத்யாத்³யா ஶ்ருதிஸ்தத³நுஸாரிணீ ச ஸ்ம்ருதிர்த்³ரஷ்டவ்யா ।

’அக்³நிமஸ்ருஜத’ இத்யேதது³பலக்ஷணார்த²மித்யபி⁴ப்ரேத்ய ஸ்ருஷ்ட்யந்தரமாஹ —

ததே²தி ।

ப³லபி⁴தி³ந்த்³ர: । ஆதி³ஶப்³தே³ந வருணாதி³ர்க்³ருஹ்யதே । க்ஷத்த்ரியம் சாஸ்ருஜதேத்யநுவர்ததே ।

உக்தமர்த²ம் ப்ரமாணேந த்³ரட⁴யதி —

தஸ்மாதி³தி ।

’ஐந்த்³ரோ ராஜந்ய:’ இத்யாத்³யா ஶ்ருதிஸ்தத³நுஸாரிணீ ச ஸ்ம்ருதிரவதே⁴யா । விஶம் சாஸ்ருஜதேதி பூர்வவத் । ஈஹாஶ்ரயாதூ³ருதோ ஜாதத்வம் வஸ்வாதே³ர்ஜ்யேஷ்ட²த்வம் ச தச்ச²ப்³தா³ர்த²: । ‘பத்³ப்⁴யாம் ஶூத்³ரோ அஜாயத’(ரு.10.90.13) இத்யாத்³யா ஶ்ருதிஸ்ததா²விதா⁴ ச ஸ்ம்ருதிரநுஸர்தவ்யா ।

அக்³நிஸர்க³ஸ்ய வக்ஷ்யமாணேந்த்³ராதி³ஸர்கோ³பலக்ஷணத்வே ஸதி ஸ்ருஷ்டிஸாகல்யாதே³ஷ உ ஏவ ஸர்வே தே³வா இத்யுபஸம்ஹாரஸித்³தி⁴ரிதி ப²லிதமாஹ —

தத்ரேதி ।

உக்தேந வக்ஷ்யமாணோபலக்ஷணம் ஸர்வஶப்³த³: ஸூசயதீதி பா⁴வ: ।

கிஞ்ச ஸ்ருஷ்டிரத்ர ந விவக்ஷிதா கிந்து யேந ப்ரகாரேண ஸ்ருஷ்டிஶ்ருதி: ஸ்தி²தா தேந ப்ரகாரேண தே³வதாதி³ ஸர்வம் ப்ரஜாபதிரேவேதி விவக்ஷிதமித்யாஹ —

யதே²தி ।

தத்ர ஹேதுமாஹ —

ஸ்ரஷ்டுரிதி ।

ததா²(அ)பி கத²ம் தே³வதாதி³ ஸர்வம் ப்ரஜாபதிமாத்ரமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ப்ரஜாபதிநேதி ।

தத்³யதி³த³மித்யாதி³வாக்யஸ்ய தாத்பர்யமாஹ —

அதே²தி ।

ஸ்ரஷ்டா ப்ரஜாபதிரேவ ஸ்ருஷ்டம் ஸர்வம் கார்யமிதி ப்ரகரணார்தே² பூர்வோக்தப்ரகாரேண வ்யவஸ்தி²தே ஸத்யநந்தரம் தஸ்யைவ ஸ்துதிவிவக்ஷயா தத்³யதி³த³மித்யாத்³யவித்³வந்மதாந்தரஸ்ய நிந்தா³ர்த²ம் வசநமித்யர்த²: ।

மதாந்தரே நிந்தி³தே(அ)தி கத²ம் ப்ரகரணார்த²: ஸ்துதோ ப⁴வதீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

அந்யேதி ।

ஏகைகம் தே³வமித்யஸ்ய தாத்பர்யமாஹ —

நாமேதி ।

காட²கம் காலாபகமிதிவந்நாமபே⁴தா³த்க்ரதுஷு தத்தத்³தே³வதாஸ்துதிபே⁴தா³த்³க⁴டஶகடாதி³வத³ர்த²க்ரியாபே⁴தா³ச்ச ப்ரத்யேகம் தே³வாநாம் பி⁴ந்நத்வாத்கர்மிணாமேதத்³வசநமித்யர்த²: । ஆதி³ஶப்³தே³ந ரூபாதி³பே⁴தா³த்தத்³பி⁴ந்நத்வம் ஸம்க்³ருஹ்ணாதி ।

நந்வத்ர கர்மிணாம் நிந்தா³ ந ப்ரதிபா⁴தி தந்மதோபந்யாஸஸ்யைவ ப்ரதீதேரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

தந்நேதி ।

ஏகஸ்யைவ ப்ராணஸ்யாநேகவிதோ⁴ தே³வதாப்ரபே⁴த³: ஶாகல்யப்³ராஹ்மணே வக்ஷ்யத இதி விவக்ஷித்வா விஶிநஷ்டி —

ப்ராண இதி ।