ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
ப்ரத²மோ(அ)த்⁴யாய:சதுர்த²ம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
அதே²த்யப்⁴யமந்த²த்ஸ முகா²ச்ச யோநேர்ஹஸ்தாப்⁴யாம் சாக்³நிமஸ்ருஜத தஸ்மாதே³தது³ப⁴யமலோமகமந்தரதோ(அ)லோமகா ஹி யோநிரந்தரத: । தத்³யதி³த³மாஹுரமும் யஜாமும் யஜேத்யேகைகம் தே³வமேதஸ்யைவ ஸா விஸ்ருஷ்டிரேஷ உ ஹ்யேவ ஸர்வே தே³வா: । அத² யத்கிஞ்சேத³மார்த்³ரம் தத்³ரேதஸோ(அ)ஸ்ருஜத தது³ ஸோம ஏதாவத்³வா இத³ம் ஸர்வமந்நம் சைவாந்நாத³ஶ்ச ஸோம ஏவாந்நமக்³நிரந்நாத³: ஸைஷா ப்³ரஹ்மணோ(அ)திஸ்ருஷ்டி: । யச்ச்²ரேயஸோ தே³வாநஸ்ருஜதாத² யந்மர்த்ய: ஸந்நம்ருதாநஸ்ருஜத தஸ்மாத³திஸ்ருஷ்டிரதிஸ்ருஷ்ட்யாம் ஹாஸ்யைதஸ்யாம் ப⁴வதி ய ஏவம் வேத³ ॥ 6 ॥
ந, கல்பநாந்தரோபபத்தேரவிரோதா⁴த் । உபாதி⁴விஶேஷஸம்ப³ந்தா⁴த்³விஶேஷகல்பநாந்தரமுபபத்³யதே । ‘ஆஸீநோ தூ³ரம் வ்ரஜதி ஶயாநோ யாதி ஸர்வத: । கஸ்தம் மதா³மத³ம் தே³வம் மத³ந்யோ ஜ்ஞாதுமர்ஹதி’ (க. உ. 1 । 2 । 21) இத்யேவமாதி³ஶ்ருதிப்⁴ய: உபாதி⁴வஶாத்ஸம்ஸாரித்வம் , ந பரமார்த²த: । ஸ்வதோ(அ)ஸம்ஸார்யேவ । ஏவமேகத்வம் நாநாத்வம் ச ஹிரண்யக³ர்ப⁴ஸ்ய । ததா² ஸர்வஜீவாநாம் , ‘தத்த்வமஸி’ (சா². உ. 6 । 8 । 7) இதி ஶ்ருதே: । ஹிரண்யக³ர்ப⁴ஸ்தூபாதி⁴ஶுத்³த்⁴யதிஶயாபேக்ஷயா ப்ராயஶ: பர ஏவேதி ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிவாதா³: ப்ரவ்ருத்தா: । ஸம்ஸாரித்வம் து க்வசிதே³வ த³ர்ஶயந்தி । ஜீவாநாம் தூபாதி⁴க³தாஶுத்³தி⁴பா³ஹுல்யாத்ஸம்ஸாரித்வமேவ ப்ராயஶோ(அ)பி⁴லப்யதே । வ்யாவ்ருத்தக்ருத்ஸ்நோபாதி⁴பே⁴தா³பேக்ஷயா து ஸர்வ: பரத்வேநாபி⁴தீ⁴யதே ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிவாதை³: ॥

விரோத⁴க்ருதமப்ராமாண்யம் நிராகரோதி —

நேத்யாதி³நா ।

ஸ்வதோ(அ)ஸம்ஸாரித்வம் கல்பநயா ச ஸம்ஸாரித்வமிதி கல்பநாந்தரஸம்ப⁴வாத்³த்³விவித⁴ஶ்ருதீநாமவிரோதா⁴த்ப்ராமாண்யஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।

கல்பநயா ஸம்ஸாரித்வமித்யேதத்³விஶத³யதி —

உபாதீ⁴தி ।

ஔபாதி⁴கீ பரஸ்ய விஶேஷகல்பநேத்யத்ர ப்ரமாணமாஹ —

ஆஸீத இதி ।

ஸ்வாரஸ்யேந கூடஸ்தோ²(அ)ப்யாத்மா மநஸ: ஶீக்⁴ரம் தூ³ரக³மநத³ர்ஶநாத்தது³பாதி⁴கோ தூ³ரம் வ்ரஜதி । யதா² ஸ்வப்நே ஶயாநோ(அ)பி மநஸோ க³திப்⁴ராந்த்யா ஸர்வத்ர யாதீவ பா⁴தி ததா² ஜாக³ரே(அ)பீத்யர்த²: ।

கல்பிதேந ஹர்ஷாதி³விகாரேண ஸ்வாபா⁴விகேந தத³பா⁴வேந ச யுக்தமாத்மாநம் ந கஶ்சித³பி நிஶ்சேதும் ஶக்நோதீத்யாஹ —

கஸ்தமிதி ।

ஆதி³பதே³ந ‘த்⁴யாயதீ’(ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 7) வேத்யாதி³ஶ்ருதயோ க்³ருஹ்யந்தே ।

உதா³ஹ்ருதஶ்ருதீநாம் தாத்பர்யமாஹ —

உபாதீ⁴தி ।

கிம் தர்ஹி பாரமார்தி²கம் ததா³ஹ —

ஸ்வத இதி ।

பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ஹிரண்யக³ர்ப⁴ஸ்ய வாஸ்தவமவாஸ்தவம் ச ரூபம் நிரூபிதமுபஸம்ஹரதி —

ஏவமிதி ।

தஸ்யாப்யஸ்மதா³தி³வந்ந ஸ்வதோ ப்³ரஹ்மத்வம் கிந்து ஸம்ஸாரித்வமேவ ஸ்வாபா⁴விகமித்யாஶங்க்ய த்³ருஷ்டாந்தஸ்ய ஸாத்⁴யவிகலதாமாஹ —

ததே²தி ।

ஸர்வஜீவாநாமேகத்வம் நாநாத்வஞ்சேதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: ।

தேஷாம் ஸ்வதோ ப்³ரஹ்மத்வே ப்ரமாணமாஹ —

தத்த்வமிதி ।

கஸ்தர்ஹி ஹிரண்யக³ர்பே⁴ விஶேஷோ யேநாஸாவஸ்மதா³தி³பி⁴ருபாஸ்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

ஹிரண்யக³ர்ப⁴ஸ்த்விதி ।

நநு ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிவாதே³ஷு க்வசித்தஸ்ய ஸம்ஸாரித்வமபி ப்ரத³ர்ஶ்யதே ஸத்யம் தத்து கல்பிதமித்யபி⁴ப்ரேத்யா(அ)(அ)ஹ —

ஸம்ஸாரித்வம் த்விதி ।

அஸ்மதா³தி³ஷு துல்யமேததி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஜீவாநாம் த்விதி ।

கத²ம் தர்ஹி ‘தத்த்வமஸி’ (சா². உ. 6 । 8 । 7) ‘க்ஷேத்ரஜ்ஞம் சாபி மாம் வித்³தி⁴’(ப⁴. கீ³. 13 । 2) இத்யாதி³ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிவாதா³: ஸம்க³ச்ச²ந்தே தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

வ்யாவ்ருத்தேதி ।